Manojlo Benderać Majo
Manojlo Benderać Majo (Klobuk, kod Trebinja, 18. jun 1912 — Golo brdo, iznad Trebinja, 11. april 1942) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.
| majo benderać | |
|---|---|
 Manojlo Benderać Majo | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 18. jun 1912. |
| Mesto rođenja | Klobuk, kod Trebinja, Austrougarska |
| Datum smrti | 11. april 1942. (29 god.) |
| Mesto smrti | Golo brdo, iznad Trebinja, ND Hrvatska |
| Profesija | vojno lice |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | jula 1941. |
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba |
| Služba | Jugoslovenska vojska NOV i PO Jugoslavije |
| Heroj | |
| Narodni heroj od | 20. decembra 1951. |
Biografija uredi
Rođen je 1912. godine u selu Klobuku, kod Trebinja. Potiče iz mnogočlane porodice, koja se bavila zemljoradnjom. Njegovi roditelji Jakša i Stoja imali su sedmoro sinova. Kao sasvim mali dečak, tokom Prvog svetskog rata, zajedno sa majkom i starijom braćom boravio je u internaciji u Mađarskoj. Tamo su bili upućeni po kazni, jer se njegov otac nalazio među borcima koji su se po Hercegovini borili protiv Austrougarskih organa vlasti. Kasnije je dospeo na Solunski front, posle čega je učestvovao u borbama do konačnog oslobođenja zemlje, za šta je bio nagrađen brojnim odlikovanjima, među kojima je i Karađorđeva zvezda.[1]
Manojlo je osnovnu školu i tri razreda gimnazije završio u Trebinju, a potom je prešao u vojnu Pešadijsku školu u Bileći. Posle završetka školovanja, kao narednik Jugoslovenske vojske službovao je u Sinju i Splitu. Tokom službe, u slobodno vreme se družio sa radnicima i omladinom, i preko njih se povezao sa članovima radničkog pokreta i Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Zbog sumnje da je povezan sa komunistima, bio je često kažnjavan od strane pretpostavljenih starešina, a kasnije je iz Dalmacije premešten u Trebinje. Krajem 1937. godine, napustio je svoju jedinicu u mestu Avtovcu, kod Gacka, i s grupom dobrovoljaca krenuo u Španiju. Pošto je tamo trajao građanski rat, oni su pošli da se tamo na strani Republikanske armije, bore protiv fašizma.[1]
U noći 2/3. marta oni su došli u mesto Čanj, u blizini Bara, s namerom da se ukrcaju na brod, ali su bili otkriveni i pohapšeni. Majo je tada, pošto je bio vojno lice, prebačen u vojni zatvor u Trebinju, gde je u toku jedne noći pokušao bekstvo. Vojni sud ga je, po Zakonu o zaštiti države, osudio na pet godina zatvora. Posle četiri godine robije, početkom 1941. godine pušten je na uslovnu slobodu. Tada je otišao u Beograd, kod braće — Mirka, bankarskog službenika i Veljka, učenika Tehničke škole. Zaposlio se kao grafički radnik u listu „Politika“.[1]
Posle bombardovanja Beograda i napada Sila Osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, 6. aprila 1941. godine, prijavio se dobrovoljno u vojsku. U borbama s Nemcima, dva puta je bio zarobljavan, ali je oba puta uspeo da pobegne. Posle kapitulacije, zajedno sa ostalom braćom, došao je u rodno selo. Tu se povezao sa Savom Kovačevićem, koji mu je bio dalji rođak, po majci. Aktivno je učestvovao u organizovanju ustanka u okolini Trebinja i Nikšića. Krajem juna 1941. godine posao je komandir Lastvanske partizanske čete, s kojom je početkom jula učestvovao u prvim ustaničkim akcijama protiv ustaša i Italijana — s grupom svojih boraca 11. jula 1941. godine prvi je otvorio vatru na ustaše u selu Lastvi, kod Trebinja. Tokom jula 1941. godine primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).[1]
Njegova četa je, 31. avgusta, zajedno sa grahovskim partizanskim četama, pod komandom Save Kovačevića, učestvovala u akciji oslobođenja Lastve. Krajem oktobra, njegova četa je ušla u sastav Trećeg partizanskog bataljona. Samo sa jednim vodom svoje čete, uspeo je da 1. novembra 1941. godine, kod rodnog Klobuka, stupi u borbu s italijanskom motorizovanom kolonom, koja je imala 12 tenkova. Borbu je vodio sve dok mu nije stiglo pojačanje, posle čega je italijanska kolona bila razbijena.[1]
U blizini sela Ljubomira, 17. januara 1942. godine, njegova partizanska četa je naišla na zasedu koju su joj pripremili hercegovački četnici. U ovoj borbi, koja je bila prvi sukob između partizana i četnika u ovom delu Hercegovine, Majo je bio teško ranjen. Njegovi borci su ga tada odneli u manastir Kosijerevo, gde je na lečenju proveo dva meseca. Još potpuno neizlečen, vratio se među svoje borce. Još dok se nalazio na lečenju, bio je postavljen za komandanta Partizanskog bataljona „Luka Vukalović“, koji je kontrolisao široko područje Južne Hercegovine.[1]
Poginuo je u toku noći 11/12. aprila 1942. godine, prilikom borbe s ustašama na Golom brdu iznad Trebinja. Tada se nalazio na čelu svog bataljona u jurišu na ustaške bunkere. Pokosio ga je mitraljeski rafal na brisanom prostoru ispred bunkera. U ponovljenom jurišu, borci su izvukli telo svog mrtvog komandanta. Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine FNR Jugoslavije, 20. decembra 1951. godine, proglašen je za narodnog heroja.[1]
U toku Narodnooslobodilačke borbe, poginula su još trojica njegove braće — Veljko, Mirko i Mile. Veljka, koji je bio politički komesar Majovog bataljona, streljali su četnici, maja 1942. godine u selu Grab, kod Trebinja; Mirko, je poginuo oktobra 1944. godine u borbi s četnicima, kod mesta Parež; Mile, koji je bio član Opštinskog narodnooslobodilačkog odbora u Lastvi, takođe je poginuo oktobra 1944. godine, prilikom pomoći jednom drugu, koji se nalazio u smrtnoj opasnosti. Godine 1949. poginuo je i četvrti Majov brat — Novak Benderać, u avionskoj nesreći, kao pilot Jugoslovenske amrije. Petorica braće Benderać sahranjena su selu Aranđelovu, kod Lastve, gde im je podignut spomenik.[2]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e Narodni heroji 1 1982, str. 70.
- ^ Tadić 1984.
Literatura uredi
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
- Tadić, Aleksandar (1984). Majke heroja pričaju — pali za lepša svitanja. Vinkovic: Iskra. COBISS.SR 512644701
