Potisje (oblast)

Potisje, kao geografska oblast može imati dva značenja:

U širem značenju, Potisje je celokupna oblast u slivu reke Tise, koja obuhvata delove Ukrajine, Rumunije, Mađarske, Slovačke i Srbije;
U užem značenju, Potisje je oblast u slivu reke Tise na području Srbije, u okviru Vojvodine.

Potisje u Srbiji

Potisje čini severni deo Republike Srbije i u celosti je okviru Autonomne pokrajine Vojvodine. Reka Tisa deli Potisje na bački (zapadni) i banatski (istočni) deo.

Prirodni uslovi

Srpsko Potisje je najniži deo veće oblasti Potisja i obuhvata donju petinu toka Tise. Ono počinje na mađarsko-srpskoj granici kod sela Đala i završava se ušćem reke Tise u Dunav kod Starog Slankamena.

Reljef: Potisje u Srbiji je izrazito ravničarski predeo, nadmorske visine od 75 do 100 metara. Jedini pokrenutiji deo je Titelski breg, visine do 130 metara.

Vode: Dužina toka Tise u Srbiji je 164 km i u potpunosti je plovna. Tisa je u srpskom delu prava ravničarska reka sporog toka, sa mnogo taloga i mulja. Shodno tome, reka je nekada bila veoma krivudava, sa nizom meandara, koji su u prošlosti presečeni u cilju lakše plovidbe. Pored toga, uz reku postoji niz mrtvaja i močvarnih područja.

Jedina važna pritoka reke Tise u Srbiji je Begej, dok su ostali tokovi zanemarljivog značaja. Kod Bečeja reku preseca Kanal Dunav—Tisa—Dunav.

Biljni i životinjski svet: Tisa je poznata i po prirodnoj pojavi Cvetanja Tise. Nekoliko dana u godini (tokom juna) milioni insekata Tiski cvet (Palingenia longicauda) izlaze na reku, gde se razmnožavaju. Njihov život traje samo tokom tog razdoblja.

Društveni uslovi

Potisje danas spada u razvijenije delove Srbije, ali istovremeno i sa veoma lošom demografskom slikom.

Stanovništvo: Poslednjih decenija Potisje, mada jedno od najrazvijenijih područja u Srbiji, ima značajan pad stanovništva, uzrokovan negativnim prirodnim priraštajem i iseljavanjem stanovništva ka većim gradovima u širem okruženju (Beograd, Novi Sad, Segedin, Budimpešta).

Stanovništvo Potisja je etnički mešovito i podeljeno je između Srba i Mađara, uz slovačku, romsku i rumunsku manjinu. Srbi čine većinu u donjem delu Potisja: Žabalj (86%), Titel (85%), Zrenjanin (74%) i Novi Bečej (69%), dok u severnom delu čine većinu u Kikindi (76%) i Novom Kneževcu (59%). Mađari su pretežno stanovništvo gornjeg dela Potisja: Kanjiža (86%), Senta (81%), Ada (77%) i Čoka (52%). Bečej, smešten tačno u sredini Potisja nema većinu, već je stanovništvo podeljeno između Mađara (49%) i Srba (41%).

Opštine u Bačkoj su:

Opštine u Banatu su:

Naselja: Naselja u Potisju su mahom velika spram naselja u drugim delovima Srbije. Pretežan deo stanovništva živi u gradskim naseljima, od kojih su najznačajnija Zrenjanin, Kikinda, Bečej i Senta.

Istorija

Potisko-Pomoriška granica

Potiski okrug 1819. godine

Prvi pomeni područja Potisja vezuju se za 1. vek, kada starorimski istoričar Plinije opisuje dati predeo pod nazivom Patisus (Pathissus).

Najvažniji deo istorijskog pominjanja pojma vezan je za nekadašnju Potisko-Pomorišku granicu, deo Vojne granice na području Potisja i Pomorišja. Potisko-Pomoriška granica trajala je u razdoblju 1702-1751. i bila je pretežno naseljena Srbima-graničarima. Posle ukidanja granice 1751. godine značajan broj Srba se iseljava u južni deo Rusije (Slavenosrbija i Nova Srbija), dok su na njihovo mesto naseljavali Mađari. Da bi sprečila iseljavanje stanovništva Habzburgovci daju povlastice, tj. stvaraju Potiski okrug sa sedištem u Bečeju. Date povlastice bile su potvrđivane 1759, 1774. i 1800. Potiski okrug je trajao do 1848. godine.

Vidi još

Literatura

Muzej Vojvodine (2003). Potiska i Pomoriška vojna granica (1702-1751), Novi Sad: Muzej Vojvodine.
Popović, D. (1990). Srbi u Vojvodini: knjige 1-3, Novi Sad.

Spoljašnje veze

www.insiderserbia.com Turistički portal "insiderserbia" - Potisje Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. januar 2012)