Rade Hamović
Ratomir Rade Hamović (Rogami, kod Stoca, 13. februar 1916 — Ljubljana, 19. maj 2009) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, general-pukovnik JNA i narodni heroj Jugoslavije. U periodu od 16. juna 1961. do 15. juna 1967. obavljao je dužnost Načelnika Generalštaba Jugoslovenske narodne armije.
| rade hamović | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ratomir Rade Hamović | ||||||||||||||||
| Lični podaci | ||||||||||||||||
| Datum rođenja | 13. februar 1916. | |||||||||||||||
| Mesto rođenja | Rogami, kod Stoca, Austrougarska | |||||||||||||||
| Datum smrti | 19. maj 2009. (93 god.) | |||||||||||||||
| Mesto smrti | Ljubljana, Slovenija | |||||||||||||||
| Profesija | vojno lice | |||||||||||||||
| Porodica | ||||||||||||||||
| Supružnik | Ljerka Durbešić; Ljerka Kervina-Hamović | |||||||||||||||
| Delovanje | ||||||||||||||||
| Član KPJ od | 15. oktobra 1941. | |||||||||||||||
| Učešće u ratovima | Aprilski rat Narodnooslobodilačka borba | |||||||||||||||
| Služba | Jugoslovenska vojska NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1936 — 1941. 1941 — 1968. | |||||||||||||||
| Čin | general-pukovnik | |||||||||||||||
| U toku NOB | komandant Desete hercegovačke udarne brigade | |||||||||||||||
| Načelnik Generalštaba JNA | ||||||||||||||||
| Period | 1961 — 1967. | |||||||||||||||
| Prethodnik | Ljubo Vučković | |||||||||||||||
| Naslednik | Miloš Šumonja | |||||||||||||||
| Heroj | ||||||||||||||||
| Narodni heroj od | 23. jula 1952. | |||||||||||||||
| Odlikovanja |
| |||||||||||||||
Biografija uredi
Radetovi preci su se oko 1840. godine preselili sa Durmitora u selo Do u stolačkom kraju. U novom okruženju Hamovići su se uspešno snašli, tako da su do Prvog svetskog rata postali jedna od bogatijih porodica u gradu, sa dve kuće, od kojih je jedna smatrana najlepšom u gradu.
Rade je rođen 13. februara 1916. godine u selu Rogami, kod Stoca, od oca Milana i majke Savete. U svojoj autobiografiji „Kapetan Rade sa Romanije“ piše da je njegov otac Milan bio poslovni mozak porodice. Tokom Prvog svetskog rata obogatio se trgujući kafom i hranom uz odobrenje Austrougarske vlade.
Osnovnu školu je završio u rodnom selu, gimnaziju u Sarajevu, a Vojnu akademiju u Beogradu, 1936. godine kao jedan od deset najboljih akademaca u klasi i kao takav mogao je da bira službu u kom hoće garnizonu. Rade je izabrao službu u garnizonu u Petrovgradu (današnji Zrenjanin) u 25. pešadijskom puku, koji je nosio ima rumunskog kralja Ferdinanda I. Posle jedne kafanske tuče, Rade Hamović je prebačen iz Zrenjanina u Pešadijsku oficirsku školu gađanja u Sarajevu, gde je bio, kao potporučnik, komandir voda u Školskom bataljonu od 1938—1941. godine.
Za vreme službovanja u Sarajevu stupio je u redove sarajevske omladinske organizacije i učestvovao u nekim njenim akcijama.
Narodnooslobodilačka borba uredi
Napad Nemačke na Kraljevinu Jugoslaviju, 6. aprila 1941. godine, zatekao ga je na dužnosti intendanta Šezdesetog pešadijskog puka u Derventi. Posle kapitulacije Jugoslovenske kraljevske vojske, uspeo je da izbegne zarobljavanje i dođe u rodni kraj.
Rade je stupio u vezi sa Svetozarom Vukmanovićem Tempom i Hasanom Brkićem, koji su tada radili na organizovanju priprema za ustanak u Bosni i Hercegovini. Krajem jula 1941. godine, Rade odlazi na Romaniju i u Romanijskom NOP odredu postaje načelnik Štaba. Zajedno sa komandantom Odreda, Slavišom Vajnerom Čičom, planirao je i rukovodio napadom na ustaško uporište u Sokocu.
Oktobra 1941. godine, Rade je imenovan za komandanta Kalinovičkog NOP odreda, koji je operisao na sektoru Sarajevo–Foča. Član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) postao je 15. oktobra 1941. godine. Posle nekoliko uspešno izvedenih akcija protiv neprijatelja, odlukom Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke partizanske i dobrovoljačke vojske Jugoslavije (VŠ NOP i DVJ) od 6. maja 1942. godine, Rade Hamović je izabran za člana Vrhovnog štaba, što je bio do kraja rata.
Polovinom 1942. godine, prešao je sa Odredom u centralnu Bosnu, a ubrzo je imenovan za načelnika Štaba, a potom i komandanta Desete hercegovačke udarne brigade. Posle uništenja garnizona u Prozoru i zauzimanja Rame, Hamović je sa Desetom hercegovačkom brigadom napao nemačke snage, koje su vršile pritisak na Petu proletersku (crnogorsku) brigadu.
Tokom Narodnooslobodilačke borbe, Rade Hamović je obavljao sledeće dužnosti:
- načelnik Štaba Romanijskog partizanskog odreda (1941),
- komandant Kalinovičkog partizanskog odreda (1941),
- član Vrhovnog štaba NOP i DVJ (6. maja 1942),
- načelnik Štaba, a potom i komandant Desete hercegovačke udarne brigade (8. avgusta 1942),
- načelnik Štaba 29. hercegovačke divizije, od decembra 1943.
- načelnik Štaba Drugog udarnog korpusa NOVJ, od jula 1944.
- načelnik Operativnog odeljenja Glavnog štaba NOV i PO BiH, od septembra 1944.
- delegat Vrhovnog štaba na Sremskom frontu.
Kao delegat Vrhovnog štaba NOV i POJ, a kasnije Generalštaba JA, usklađivao je operacije Prve, Druge i Treće jugoslovenske armije na Sremskom frontu.
Posleratni period uredi
Neposredno posle završetka rata, Rade Hamović je nastavio da radi na dužnosti Načelnika Operativne uprave Generalštaba JA. U tom periodu rešavao je mnoge probleme i opasnosti za bezbednost zemlje, kao što su bile likvidacija ostataka neprijateljskih formacija iz Drugog svetskog rata, građanski rat u Grčkoj, pritisci IB-a, Tršćanska kriza, američka vojna pomoć, Balkanska federacija sa Grčkom i Turskom. U ime Jugoslovenske armije (JA) se oprostio od Velimira Jakića, na njegovoj sahrani oktobra 1946. godine.
U periodu od 1952—1956. godine bio je Komandant 3. armijske vojne oblasti u Skoplju, da bi od 1956—1961. godine bio premešten za Komandanta 5. armijske oblasti u Zagrebu. Od 1965. do odlaska u penziju bio je član Opunomoćstva CK SKJ za JNA.
Funkciju Načelnika Generalštaba JNA obavljao je od 16. juna 1961. do 15. juna 1967. godine. Potom je bio na dužnosti Glavnog inspektora JNA, do 30. septembra 1968. godine, kada je prevremeno penzionisan u činu general-pukovnika JNA. Razlog odlaska u penziju je bilo njegovo protivljenje da se izvrši mobilizacija u Jugoslaviji za vreme čehoslovačke krize avgusta meseca 1968. godine, jer je smatrao da je mobilizacija veoma skupa radnja, a da Jugoslaviji ne preti opasnost od intervencije Varšavskog pakta. Bio je u pravu, ali džaba. Nepravda prema njemu nikada nije ispravljena.
Pored vojnih funkcija, biran je za narodnog poslanika u Narodnoj skupštini NR Bosne i Hercegovine. Bio je član Saveta narodne odbrane i član Glavnog odbora SSRN Jugoslavije.[1]
Bavio se vojnom publicistikom, a bio je i u rukovodilac jugoslovenske redakcije knjige „Beogradska operacija” (Beograd/Moskva, 1964).[1]
Čin general-majora dobio je 1944, general-lajtnanta 1947, a general-pukovnika JNA 1955. godine.[1]
Preminuo je 19. maja 2009. godine u Ljubljani. Po sopstvenoj želji je sahranjen u Aleji narodnih heroja na Novom groblju u Beogradu.
Porodica uredi
Rade Hamović ženio se dva puta. Prva supruga mu je bila Ljerka-Jelena Durbešić (1918—2011), koja potiče iz poznate hrvatske plemićke porodice Durbešić. Ona je rođena u Sarajevu u porodici poznatog advokata Ivana Durbešića. Potom je studirala hemiju u Beogradu. Za vreme studija priključila se revolucionarnom studentskom pokretu i postala član KP Jugoslavije. Učestvovala je u Narodnooslobodilačkom ratu i imala je čin majora NOVJ. Umrla je u Beogradu oktobra 2011. i sahranjena je na zagrebačkom groblju Mirogoj.
Rade se sa njom upoznao još u partizanima, a imali su dvoje dece — ćerku Nevenu, rođenu 1946. i sina Vuka, rođenog 1949. godine. Sin Vuk Hamović, je jedan od poznatijih srpskih biznismena.
Druga Radetova supruga je bila dr Ljerka Kervina-Hamović (1929—2016), hemičarka i profesorka Biotehničkog fakulteta u Ljubljani. Ona je rođena u Zavidovićima, hemiju je diplomirala na Univerzitetu u Zagrebu, 1953, a doktorirala je na Univerzitetu u Beogradu, 1973. godine. Godine 1984. Rade se sa njom preselio u Ljubljanu, gde je živeo do smrti 2009. godine.
Priznanja i odlikovanja uredi
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 23. jula 1952. godine.
Jugoslovenska odlikovanja, kojima je odlikovan — Orden ratne zastave, Orden partizanske zvezde prvog reda (dva puta), Orden partizanske zvezde drugog reda, Orden zasluga za narod prvog reda, Orden bratstva i jedinstva prvog reda, Orden narodne armije prvog reda, Orden rada prvog reda, Orden za vojne zasluge prvog reda i Orden za hrabrost.
Inostrana odlikovanja, kojima je odlikovan — Orden crvene zastave i Orden 20 godina pobede (SSSR); Orden narodne slobode i Orden pobede (NR Bugarska); Orden partizanske zvezde (NR Albanija); Orden Vir Tuti Militari, Orden restituta i Orden bratstva po oružju (NR Poljska), Orden belog lava za viteštvo i Orden gvozdeni krst (ČSSR); tri egipatska i dva grčka odlikovanja, kao i plaketa Vest Pointa (SAD).
Reference uredi
- ^ a b v Ivetić 2000, str. 64.
Literatura uredi
- Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982.
- Ivetić, Velimir (2000). Načelnici generalštaba 1876—2000. Beograd: Novinsko-informativni centar VOJSKA.
- Hamović, Ratomir M.—Rade (2004). Kapetan Rade sa Romanije. Sarajevo: SUBNOR BiH. ISBN 978-3-905211-91-7
- Hamović, Rade (2016). O Kalinovičkom partizanskom odredu i Vrhovnom štabu do pobjede 9. maja 1945. Beograd: DINOBJ.
Spoljašnje veze uredi
- „Poslednji od desetorice”. vreme.com. 11. jun 2009.
[[Kategorija:]]