Ratko Martinović

Ratko Martinović (Banja Luka, 16. maj 1916 — Beograd, 9. maj 1993), učesnik Aprilskog rata, Narodnooslobodilačke borbe i general-potpukovnik JNA. Kao predratni oficir Jugoslovenske vojske, po njenoj kapitulaciji i okupaciji Kraljevine Jugoslavije, pridružio se pukovniku Dragoljubu Mihailoviću, s kojim se ubrzo razišao zbog razmimoilaženja u koncepciji borbe protiv neprijatelja, te sa Vladom Zečevićem formirao „Vojno-četnički odred Martinović–Zečević“. Nakon razlaza četnika i partizana, sa Zečevićem je pristupio redovima Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. U periodu od 1947. do 1950. godine obavljao je dužnost načelnika Vojne akademije.

ratko martinović
Ratko Martinović
Lični podaci
Datum rođenja	(1916-05-16)16. maj 1916.
Mesto rođenja	Banja Luka, Austrougarska
Datum smrti	9. maj 1993.(1993-05-09) (76 god.)
Mesto smrti	Beograd, Srbija, SR Jugoslavija
Profesija	vojno lice
Porodica
Supružnik	Olivera Šikić Martinović
Delovanje
Član KPJ od	1942.
Učešće u ratovima	Aprilski rat Narodnooslobodilačka borba
Služba	Jugoslovenska vojska Vojno-četnički odredi NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1936 — 1941. 1941 — 1958.
Čin	general-potpukovnik JNA
U toku NOB	načelnik GŠ NOV i PO Srbije
Načelnik Vojne akademije
Period	1947 — 1950.
Prethodnik	Savo Orović
Naslednik	Dušan Vignjević
Odlikovanja	jugoslovenska odlikovanja: inostrana odlikovanja: Partizanski krst

Biografija

Rođen je 16. maja 1916. godine u Banja Luci. Potiče iz siromašne porodice. Po okončanom školovanju u rodnom gradu, odlazi u Sarajevo, gde je 1931. godine upisao Nižu školu Vojne akademije, koju je završio 1936. godine, kada je dobio čin inžinjerijskog potporučnika. Do maja 1938. godine bio je komandir voda 44. pešadijskog puka u Otočcu, a do aprila 1941. bio je komandir voda 33. pešadijskog puka u Banja Luci. U čin poručnika je unapređen neposredno pred Drugi svetski rat. Martinovićevi roditelji, majka Darinka i otac Vasa, streljani su 1942. godine u Bosanskoj Gradiški, dok mu je brat Nedeljko streljan 1944. godine, u Peckoj. Imao je i dve sestre, Dobrilu i Melaniju, koja je umrla pre rata.

U vojno-četničkim odredima

Za vreme Aprilskog rata, nalazio se na dužnosti komandira voda u 33. pešadijskom puku u Banja Luci. Nakon kapitulacije Jugoslovenske kraljevske vojske, izbegao je zarobljeništvo i u aprilu se u Bosni pridružio grupi oficira, predvođenom pukovnikom Dragoljubom Mihailovićem, s kojom se prebacio u zapadnu Srbiju. Dok je pukovnik Mihailović bio protiv da se napadaju žandarmi i Nemci, ili da se izvode sabotaže, poručnik Martinović je bio za borbu, te avgusta 1941. godine napušta Ravnu goru i sa jednom grupom stupa u borbu protiv Nemaca.

Svoju četničku delatnost razvio je na prostoru Valjevskog okruga. Uskoro mu se pridružio i valjevski sveštenik Vlada Zečević, pa je formiran „Vojno-četnički odred Martinović–Zečević“. Ratko Martinović je bio prisutan za vreme pregovora sa Milošem Minićem ispred partizanskog štaba za borbu protiv Nemaca. Komandovao je svojim odredom u zauzimanju Krupnja, opkoljavanju Šapca i napadima na Loznicu i Krupanj.

Početkom septembra 1941. godine, Draža Mihailović je poslao majora Pantelića sa naređenjem da stavi Martinovića pod svoju komandu, na šta Martinović nije pristao. Mihailoviću su Martinović i Vlada Zečević napisali zajedničko pismo u kom su istakli: „Ako stupite u borbu protiv Nemaca, priznajemo vas za svog komandanta. U protivnom, mi borbu produžujemo, a vas ne priznajemo za komandanta.” Ubrzo nakon toga, Mihailović je Martinovića osudio na smrt „zbog dezerterstva i neposlušnosti”. U približno isto vreme, i Nemci su ucenili Martinovićevu glavu sa 50.000 dinara. O tome je pisao i Rodoljub Čolaković u svojim „Zapisima”:

Dobro, poručniče — zapitao sam Martinovića — a zar se ne bojite što vas je Draža osudio na smrt?

Na to je Martinović odgovorio:

Kakav Draža — prezrivo je odmahnuo rukom Martinović — meni je kao oficiru i patrioti savjest mirna: ja se borim protiv neprijatelja, a to nije zabranjeno ni po kakvim pravilima Jugoslovenske vojske.

Narodnooslobodilačka borba

Nakon raskida saradnje partizana i četnika, Ratko Martinović prelazi sa Vladom Zečevićem na stranu partizana. Dobio je dužnost načelnika Štaba Valjevskog partizanskog odreda. Posle Prve neprijateljske ofanzive, ostaje u Zapadnoj Srbiji sa Valjevskim partizanskim odredom, koji je u decembru 1941. godine još uvek imao 1.800 prekaljenih boraca. Posle niza teških borbi i višestrukog deljenja odreda (iz njega su se posle dirljivog rastanka na Divčibarama izdvojili Kosmajski, Tamnavski i Suvoborski odred, koji su uništeni) u periodu decembar 1941 — mart 1942. godine, poslednji ostaci Valjevskog partizanskog odreda (grupa od 85) boraca i rukovodilaca raznih jedinica Valjevskog partizanskog odreda, se prebacuju, noću preko Drine u Istočnu Bosnu. Pod maskom četničkih oznaka, probijaju se ka Proleterskim brigadama, na koje konačno nailaze. U članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) je primljen 1942. godine.

U toku Narodnooslobodilačke borbe, Ratko Martinović je u NOV i PO Jugoslavije imao sledeće dužnosti:

• načelnika Štaba Valjevskog partizanskog odreda,
• komandanta Druge krajiške udarne brigade, do februara 1943,
• načelnika Štaba Pete krajiške divizije, do novembra 1944. i
• načelnika Glavnog štaba NOV i PO Srbije, do maja 1945. godine.

Posleratni period

Posle rata i oslobođenja Jugoslavije, nalazio se na odgovornim dužnostima u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA). Do februara 1946. bio je pomoćnik komandanta Prve armije JA, zatim zamenik načelnika Četvrtog odeljenja Generalštaba JA, do juna 1946. i pomoćnik komandanta Šeste armije JA, do decembra 1946. godine. U periodu od 27. juna 1947. do 5. juna 1950. godine obavljao je dužnost načelnika Vojne akademije (tada Pešadijskog vojnog učilišta). Do jula 1954. godine bio je načelnik Inžinjerijsko-hemijskog školskog centra, a bio je i predavač na Višoj vojnoj akademiji JNA, do jula 1957. godine. Naposletku, nalazio se na dužnosti pomoćnika komandanta Prve armijske oblasti, za Teritorijalnu odbranu. Godine 1952. završio je Pešadijsku oficirsku školu JNA. Iz vojne službe se povukao 14. marta 1958. godine, sa činom general-potpukovnika JNA.

U čin majora je unapređen 1. maja 1943; potpukovnika 1. novembra 1943; pukovnika 8. jula 1944; general-majora 22. maja 1946; a general-potpukovnika 22. decembra 1956. godine.

Preminuo je 9. maja 1993. u Beogradu. Kremiran je 12. maja i sahranjen na Novom groblju u Beogradu.

Knjige i odlikovanja

Ratko Martinović se, pored oficirskog posla, bavio i pisanjem knjiga vezanih za strategiju. Objavio je četiri knjige:

• „Od Ravne gore do Vrhovnog štaba“, Beograd, 1979. godina,
• „Značaj dejstva grupe partizanskih odreda u zapadnoj Srbiji (1941—1945)“, Beograd, 1980. godina,
• „Kobne odluke“, Narodna knjiga, Beograd, 1986. godina,
• „Rukovođenje oružanom borbom“, Beograd, 1987. godina.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima se ističu — Orden ratne zastave, Orden zasluga za narod prvog reda, Orden bratstva i jedinstva prvog reda, Orden partizanske zvezde prvog i drugog reda, Orden za vojne zasluge prvog reda i Orden za hrabrost. Takođe je odlikovan poljskim ordenom Partizanskog krsta.

Zanimljivosti

Ratko Martinović je inače po sopstvenom svedočenju bio možda prvi pripadnik JVuO koji je nosio bradu — zbog toga je od Draže Mihailovića bio prekoren, ali mu je odgovorio:

Molim Vas, gospodine pukovniče da mi odobrite da nosim bradu jer sam se zarekao da ću da je nosim dok Nemce ne proteramo ili dok ne poginem.

Na prvoj partizanskoj vojnoj paradi, održanoj 7. novembra 1941. godine u Užicu, u čast 24-vorogodišnjice Oktobarske revolucije, Ratko Martinović je bio jedan govornika i tom prilikom je, između ostalog, izjavio:

Ja vas pozdravljam i pozivam da svi zajednički i složno i dalje istrajemo u borbi i da ne podlegnemo petokolonaškom radu onih koji još nisu metak ispalili i koji ga neće nikad ispaliti. Ja vam kažem da onaj koji je od mene više Nemaca ubio toliko puta više od mene vredi. Ali oni koji nisu metak opalili a neće ga ni opaliti nemaju nikakvo pravo da govore da smo mi razbojnici. Ja vas pozivam da dobro otvorite oči i da pomažete našu borbu za slobodu, za zlatnu slobodu koju ćemo u Srbiji sa oružjem u ruci stvoriti.

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga peta). Beograd 1973. godina.
• Martinović, Ratko (1979). Od Ravne gore do Vrhovnog štaba. Beograd: Rad. 
• Popović, Borivoje; Marčesku, Nikolaj (2000). Načelnici Vojne akademije 1850—2000. Beograd: Vojnoizdavački zavod. COBISS.SR 88260876