Regija Trebinje

Regija Trebinje je jedna od nodalno-funkcionalnih regija Republike Srpske. Prostor ove regije se uglavnom podudara sa prostorom Hercegovine u Republici Srpskoj i obuhvata oko 90% prostora Istočne Hercegovine.

Ovo područje se tokom istorije nazivalo i Travunija, Humska zemlja, Zahumlje ili Hum. Naseljena je većinskim srpskim stanovništvom. Najveći grad u ovom dijelu Republike Srpske je Trebinje koji se smatra i regionalnim kulturnim centrom ovog područja.

Teritorija uredi

Glavni urbani i razvojni centar ove regije je grad Trebinje.

Regija Trebinje ne obuhvata po svim regionalnim podjelama Republike Srpske identičan prostor. Prema Prostornom planu ona je definisana kao mezoregija i obuhvata sljedeće opštine:

Trebinje,
Bileća,
Gacko,
Ljubinje,
Berkovići,
Nevesinje i
Istočni Mostar (ranije Srpski Mostar).

Taj prostor pokriva i Centar javne bezbjednosti Trebinje, dok je Okružni sud u Trebinju, pored navedenih, nadležan još i za opštine:

U udžbenicima geografije sve navedene oštine zajedno sa južnim dijelom opštine Trnovo čine bipolarnu Trebinjsko-fočansku regiju.

Mezoregija Trebinje prema Prostornom planu Republike Srpske; isti prostor je i u nadležnosti CJB Trebinje
Opštine koje su u nadležnosti Okružnog suda u Trebinju
Trebinjsko-fočanska regija prema udžbenicima Geografije

Istorija uredi

U ljetopisu Pećke patrijaršije se kaže da je Sava Nemanjić u Nevesinju 1219. godine postavio prvog humskog episkopa. U dubrovačkim izvorima Nevesinje se prvi put pominje 1281. godine.

Hercegovina je još poznata kao Vojvodstvo Svetoga Save, pošto je Sava Nemanjić bio vladar u Humskoj zemlji, a potom i organizator Srpske pravoslavne Episkopije Zahumsko-Hercegovačke. U svojoj povelji Splićanima, izdatoj upravo u vrijeme vladavine nad Humskom zemljom princa Rastka Nemanjića, oko 1190-1192. god, Stefan Nemanja, kaže: „Ja veliki župan Nemanja dozvoljavam Splićanima da slobodno izlaze u moju zemlju, i sina mi Rastka u Humsku zemlju, i sina mi Vukana u Zetu, i da slobodno trguju, i da im se nikakva nepravda ne dogodi“. Kasniji srpski vladari u srpskim zemljama, uključujući hercegovačke i bosanske, sa ponosom su svoju vlast i titule vezivali za ime Svetog Save.

Hercegovina je sadašnje ime dobila po velikom vojvodi Stefanu Vukčiću Kosači, koji je vladao tim područjem sredinom 15. vijeka. On se nad moštima Svetog Save u manastiru Mileševi krunisao titulom hercegom od Svetoga Save. Osmanlije su prvi počeli tu regiju nazivati Hercegovina, po njenom tadašnjem vladaru hercegu Kosači.

Istorija 19. i 20. vijeka ispunjena je ratovima za oslobođanje od otomaske vlasti i ujedinjenje sa drugim srpskim državama. Najčešći početak buna i ustanaka bio je odgovor na teror. Bunama i ustancima obično je prethodio sabor i dogovor glavara kod manastira i crkava imali su snagu zakona i uputstvo za borbu. Tako je bilo i pred početak Nevesinjske puške 1875. godine. Na Malu Gospojinu – 8. septembra 1874. godine kod crkve u selu Biograd, Nevesinje, sazvan je zbor narodnih prvaka Nevesinja na kom je odlučeno da se krene sa ustankom u proljeće naredne godine. Uzroci za ovaj ustanak su brojni, ali je neposredan povod bio napad čete harambaše Pera Tunguza na turski karavan u Bišini (put Mostar — Nevesinje), na Četnoj poljani, dana 5. jula 23. juna po starom(po novom – 5. jula) 1875. godine i ubio sedam turskih kiridžija. Kroz dva dana u crkvi u Kifinu Selu 25. juna – (7. jula), donesena je odluka da se akcija za ustanak ubrza i u ostalim srezovima Hercegovine. Ustaničke čete su već 9. jula u selu Krekovi otpočele prvu borbu.

Ustanak je izazvao u opšteevropsku krizu. Umjesto ujedinjenja sa Srbijom i Crnom Gorom, voljom velikih sila na Berlinskom kongresu 1878. otomanska okupacija je zamenjena austrougarskom. Da je nezadovoljno novom austrougarskom vlašću, Nevesinje je vrlo brzo pokazalo ustankom iz 1882. godine u Ulogu (Nevesinje). U Balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu su učestvovali dobrovoljci iz Hercegovine na strani Srbije i Crne Gore.^[1]

Svoje slobodarsko opredjeljenje Hercegovina je pokazala i u organizovanju demonstracija 27. marta 1941. godine u Nevesinju (što je učinilo malo gradova) i time jasno stavili do znanja šta misle o novoj vlasti i na šta su spremni. To su potvrdili potpunim odzivom u Aprilskom ratu 1941. godine.

Junski ustanak (opšti i prvi u okupiranoj Jugoslaviji) bio je treći u posljednjih 70 godina. Ovaj ustanak je po svom značaju i dalekosežnim posljedicama u mnogom nadmašio sve prethodne srpske bune i ustanke, čak i onaj iz 1875. godine, jer je dignut protiv najmoćnije vojne alijanse Trećeg rajha u dosadašnjoj svjetskoj istoriji pod čijom se okupacijom nalazila gotovo čitava Evropa.

Poznate ličnosti Hercegovine u Republici Srpskoj uredi

Eparhija Zahumsko-Hercegovačka i Primorska uredi

Humsku eparhiju osnovao je 1219. godine Sveti Sava u sklopu organizovanja autokefalne Srpske arhiepiskopije. Prvi humski episkop bio je Ilarije, učenik Sv. Save. Njega su nasledili visokougledni i sveti Jerarsi, kao što su bili: Sv. Sava Drugi, Sv. Danilo Drugi i dalje do Svetog Vasilija Tvrdoškog i Ostroškog i Sv. Novog Sveštenomučenika Petra (Zimonjića, bio Zahumsko-Hercegovački od 1902-20, a onda premješten u Sarajevo). Ova je Eparhija bila na trećem ili četvrtom mjestu u rangu Episkopija i poslije Mitropolija Pećke Patrijaršije i nikad nije prestajala da postoji ili da radi na prostoru Primorja, Zahumlja i Hercegovine, dosežući nekada i do Foče, Goražda, Čajniča i Mileševe. Sjedište Humskog Episkopa i kasnije Mitropolita Zahumsko-Hercegovačkog bilo je najprije u Stonu na Pelješcu, zatim u Trebinju, u manastiru Sv. Petra i Pavla na Limu, manastiru Tvrdošu i Dužima, kraće vrijeme u manastiru Savini kod Herceg Novog, zatim u Blagaju na Buni, u manastiru Žitomisliću i u Mostaru, a sada je, usled razorenja svega crkvenog središta i života u Mostaru, opet u manastiru Tvrdošu kraj Trebinja. Natpis sa kamenog groba iz porušene Nove Saborne crkve u Mostaru: Mitropolit Leontije Radulović 1835—1889.

Stopama mučenika za vjeru i slobodu. Stupaše hrabrom dušom pregorev zemna blaga. Spasenje i blaženstvo iskaše Srpskom rodu. Golgotu za se primi, ona mu bješe draga. Patničkom prahu spomen, a vječnost svojoj duši. Sljedbenik Spasa steče i ovo hladno stijenje. Strošiće ljuto vrijeme, al' Srpstvo dok ustraje. Njegovo ime svijetlo slaviće Vaskrsenje — BLAGODARNA HERCEGOVINA

Manastiri:

Geografija uredi

Ekonomsko-privredno i kulturno središte, i glavni i najveći grad Istočne Hercegovine je Trebinje, koji je udaljen samo 19 km od morske obale. Ostali veći gradovi su Bileća, Gacko, Ljubinje i Nevesinje. Kraška polja na području Istočne Hercegovine su Bilećko polje, Ljubinjsko polje, Gatačko polje, Dabarsko polje, Nevesinjsko polje, Plansko polje, Popovo polje i Fatničko polje.

Klima uredi

Klima je uglavnom umjereno-kontinentalna i planinska. Jedino je u Trebinju zastupljena mediteranska klima. Prosječna godišnja tempertura se kreće od 8,9°C u Gacku, do 16,6°C u Trebinju.

Stanovništvo uredi

Današnje stanovništvo Hercegovine u Republici Srpskoj je većinski srpsko. Prema popisu iz 1991. godine, na ovoj teritoriji je živelo oko 75.000 ljudi.

Vidi još uredi

Reference uredi

^ Ćorović, Vladimir. Istorija srpskog naroda. Beograd. Pristupljeno 19. 3. 2013.

Literatura uredi

Ćorović, Vladimir. Istorija srpskog naroda. Beograd. Pristupljeno 19. 3. 2013.
Ćorović, Vladimir. Istorija srpskog naroda. Beograd. Pristupljeno 19. 3. 2013.

Spoljašnje veze uredi

[1] Ćorović, Vladimir. Istorija srpskog naroda. Beograd. Pristupljeno 19. 3. 2013.

[1]