Crkva Svetog Vasilija Velikog u Konjicu
Crkva Svetog Vasilija Velikog je srpska pravoslavna crkva koja se nalazi u Konjicu. Pripada eparhiji zahumsko-hercegovačkoj i primorskoj, posvećena je Vasiliju Velikom, a osnovana je 1886. godine.
| Crkva Svetog Vasilija Velikog | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Status | otvoren |
| Tip | crkva |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska |
| Osnivanje | 1886. |
| Posvećen | Vasiliju Velikom |
| Arhitektura | |
| Nivo značaja | Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine |
| Lokacija | |
| Mesto | Konjic |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 43° 39′ 12.504″ N 17° 57′ 32.428″ E / 43.65347333° S; 17.95900778° I |
  Crkva Svetog Vasilija Velikog Crkva Svetog Vasilija Velikog na karti Bosne i Hercegovine | |
Lokacija
urediCrkva se nalazi na lokalitetu Varda u Konjicu na regionalnom putu R435. Glavna osovina crkve je u pravcu istok-zapad, a ulaz u crkvu nalazi se na zapadnoj strani, dok se oltarska apsida nalazi na istočnoj strani.[1][2]
Pristup crkvi moguć je sa zapadne strane iz prostora manjeg dvorišta. Crkveno dvorište je ograđeno kamenim zidom na kojem se nalazi dvorišna kapija. U neposrednoj blizini crkve nalazi se Vardačka džamija.[1][3]
Izgled crkve
urediCrkva je orijentisana u smeru istok-zapad, a crkveni ulaz je na zapadnoj strani. Objekat je pravougaone osnove, a njegove spoljašnje dimenzije su 9 h 18 m.[4] Sadrži jednu polukružno završenu apsidu na istočnoj strani objekta i dve apside prislonjene uz južni i severni zid. U osnovi apside su polukružne i njihov unutrašnji radijus je oko 1,6 m.[4] Sa spoljašnje strane prostori apsida se završavaju niže od strehe dvovodnog krova objekta i prekrivene su limom.[1] Crkveni zvonik nalazi se iznad priprate, kvadratne je osnove, a krov zvonika ima oblik luka sa izduženim kubičnim nastavkom koji je prekriven limom.
Crkva sadrži pripratu, naos i oltarski prostor. Dimenzije priprate su oko 5,9 h 3,2 m, naosa 11,4 h 5,9 m, dok su dimenzije oltara oko 5,9 h 3,2 m.[4] Oltarski prostor sa proskomidijom, đakonikonom i časnom trpezom smešten je u istočnoj apsidi.[1]
Crkvena galerija se nalazi iznad prostora priprate i dimnezije je oko 5,9 h 3,2 m, a oslonjena je na dva kamena stuba između kojih se nalaze prolazi. U galeriju se dolazi preko jednokrakog drvenog stepeništa širine 0,8 m koje je smešteno uz severni zid crkve. Drvena ograda stepeništa je visine 100 cm, a visina drvene ograde galerije je isto toliko. Preko galerije je moguće pristupiti stepeništvu crkvenog tornja. Kota poda galerije je za 3,9 m viša u odnosu na kotu poda prizemlja crkve. Podna obloga galerije je drvena, a izvedena je od podnih dasaka, dok je pod u naosu izrađen od kamenih ploča.[1]
Crkva je izrađena od masivnih kamenih zidova, koji su na istočnoj i zapadnoj strani debljine oko 110 cm, dok su na južnoj i severnoj strani debljine oko 70 cm.[1] Na južnom i severnom zidu nalaze se po dva pilastra, dimenzije 105 h 85 cm. Pilastri se nalaze na 2,15 m od istočnog zida na rastojanju od 3,5 m. Na delu priprate nalaze se po dva masivna stuba izrađena od kamena dimenzija 105 h 105 cm. Stubovi idu do visine tavanice, a prostor između njih je zasvođen sa tri polukružne volte.[4] Zidovi objekta su malterisani cementnim malterom sa spoljašnje i unutrašnje strane.[1]
Crkvu prekriva dvovodni krov koji ima drvenu konstrukciju, a krovni nosač je od lima. Naos crkve je osvetljen sa južnon i severnog dela, gde se nalaze tri prozorska otvora. Jedan prozor se nalazi i u apsidi na istočnoj strani crkve.[4] Unutrašnje mere ovih prozora su 3 h 65 cm. Svi crkveni prozori su izvorni i izrađeni od drveta, a sastoje se od 14 ustakljenih polja. Sa spoljašnje strane prozori imaju kamene okvire i gvozdene rešetke. Glavni ulazni portal nalazi se na zapadnoj strani, a njegove dimnezije su 1,8 h 3, 3, m. Vrata su drvena i dvokrilna, zasvedena sa kamenim ramom. Crkveni plafon je ravan izrađen od gipsanih ploča. Visina crkve od poda do plafona je 8 m. Oltarski prostorje od prostora naosa odvojen ikonostasom, a uzdignut je za tri stepenika od prostora naosa. Njegova dubina je 3,2 m, a središnje mesto u oltaru zauzima časna trpeza.[4]
Od oltarskog prostora, naos je odvojen drvenim ikonostasom koji je dužine 5,9, a visine oko 4,2 m. Po visini, a prema prostoru naosa, ikonostas je raščanjen sa dva profilirana venca i završnim vencem na kruni ikonostasa, koji ima talasasti završetak. U apsidalnom zidu oltarskog prostora izvedene su tri niše, koje služe za obavljanje liturgija odnosno u funkciji su proskomidije i đakonikona.[5]
Ikonostasna pregrada ukrašena je reljefnomm floralnom ornamentikom, a na njoj su četiri horizontalne celine. Srednji deo horizontalne celine je rezervisan za Carske dveri. Levo i desno od Carskih dveri su predviđena tri okvira za ikone, dok je središnji deo druge horizontalne celine predstavljao prostor iznad Carskih dveri i tu je bila smeštena ikona sa predstavom Tajne večere. Levo i desno od ove scene u ikonostasu su tri četvrtasta okvira. Središnji deo treće horizontalne celine zauzimao je veliki polukružno završen prostor. Na njegovom vrhu je postavljen krst. Ovaj element protezao se i kroz četvrtu horizontalnu zonu, levo i desno od ovog elementa u trećoj horizontalnoj zoni u ikonostasnoj pregradi se nalaze tri kružna otvora za smeštaj ikona. Četvrtu horizontalnu zonu čine tri polukružno završena elementa sa obe strane prehodno pomenutog elementa, koji se proteže kroz treću i četvrtu zonu.[1]
Pokretno nasleđe crkve čine ikone Hristosa Pantokratora iz 16. veka, Svetog Nikole Čudotvorca iz 20. veka, Svetog Jovana krstitelja iz 1929. godine, Svete prepodobne mati Paraskeve iz 1929. godine i Svetog Arhangela Mihaila koja je nastala oko 1915. godine.[1]
Istorijat
urediCrkva Svetog Vasilija Velikog izgrađena je 1886. godine, na lokalitetu Varda, o čemu je bila obaveštena i šira javnost.[6] Izgradnja crkve je završena 26. oktobra 1886. godine.[7] Enterijer crkve je građen postupno u periodu od četrdeset godine.[1]
Veliku crkvenu vrednost imale su ikonostasne pregrade koje su radili drvorezbari Sulejman Hadžizukić i Salko Alagić, oko 1825. godine. Ikone za ikonostasnu pregradu je izradio Sreto Domić, 1929. godine.[1]
U periodu od 1988. do 1989. godine na crkvi je zamenjen krovnih pokrivač, obnovljena fasada i o postavljene su kamene ploče na sosklu, izrađeno je novo stepenište za galeriju i ulazna vrata.[1]
Tokom rata u Bosni i Hercegovini uništen je ikonostas, a ikone su ukradene. Zgrada crkve kao i njena unutrašnjost su takođe uništeni tokom rata.[1]
Godine 2006. izvršena je sanacija unutrašnjeg dela crkve, kada su postavljene ploče na tavanici i obojeni zidovi objekta. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika donela je odluku na sednici održanoj od 20. do 27. novembra 2007. godine da se crkva zajedno sa pet ikona proglasi nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
U septembru. 2008. godine crkva je oštećena i opljačkana, razbijeni su prozori, polupan je inventar, oštećene ikone i odnet novac. U ranijim napadima na ovaj hram razbijani su prozori i ispisivani uvredljivi grafiti.[8][1]
Reference
uredi- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj „Crkva sv Vasilija Velikog sa pokretnim naslijeđem”. old.kons.gov.ba. Arhivirano iz originala 05. 12. 2021. g. Pristupljeno 31. 8. 2020.
- ^ „Srpska pravoslavna crkva Svetog Vasilija Velikog”. tourismbih.com. Pristupljeno 31. 8. 2020.[mrtva veza]
- ^ „Fotografija koja govori više od hiljadu riječi: Crkva i džamija u Konjicu”. priceizhercegovine.com. 27. 1. 2019.[mrtva veza]
- ^ a b v g d đ „Pravoslavna crkva sv. Vasilija Velikog”. konjic.ba. Pristupljeno 31. 8. 2020.
- ^ Stošić, Ljiljana, Mali rečnik crkvenih pojmova) Ljiljana Stošić, Beograd: Ars Libri; Banjaluka: Besjeda, 2001.
- ^ Sarajevski list br. 99 od 3. septembra 1885. godine, Mali vijesnik
- ^ Sarajevski list br. 130 od 4. novembra 1886. godine, Mali vijesnik
- ^ „Ponovo oštećena i opljačkana pravoslavna crkva u Konjicu”. rtv.rs. 15. 9. 2008.
Literatura
uredi- Šematizam srpsko-pravoslavne arhidijeceze hercegovačko-zahumske, Mostar 1890.
- Mulić, Jusuf, Konjic i njegova okolina u vrijeme austrougarske vladavine (1878-1918), Konjic, mart 1990.
- Rakić, Svetlana, Ikone Bosne i Hercegovine (16-19. vijek), Beograd, 1998.
- Mulić, Jusuf, Konjic i njegova okolina u vrijeme osmanske vladavine (1464-1878), Konjic, 2001.
Spoljašnje veze
uredi- Crkva Svetog Vasilija Velikog u Konjicu na sajtu eparhije zahumskohercegovačke i primorske
