Stevan Kragujević
Stevan Kragujević (Senta, 4. februar 1922 — Beograd, 17. april 2002), jedan od najznačajnijih jugoslovenskih i srpskih fotoreportera i fotoumetnika.
| Stevan Kragujević | |
|---|---|
 Stevan Kragujević, portet | |
| Datum rođenja | 4. februar 1922. |
| Mesto rođenja | Senta Kraljevina SHS |
| Datum smrti | 17. april 2002. (80 god.) |
| Mesto smrti | Beograd SRJ |
Zanat i profesionalni rad
Fotografijom se počeo baviti kao četrnaestogodišnjak. Učio je zanat u Senti, kod Martina Ronaija i Danila Jakšića.
U toku rata, Stevan je nastavio sa učenjem i napredovanjem. Družeći se sa iskusnim Gezom Bartom, u Novom Sadu, u njegovoj fotoprodavnici nabavio je jedanod prvih kolor filmova, i koristio ga samo za najdragocenije snimke. Tako je 1943. godine nastao i fotos “Guščarice”, mlade žene sa korpom i guskama, u vojvođanskom sokaku. Snimak je, pod nazivom “Motiv iz vojvođanskog sela”, publikovan na naslovnoj strani časopisa “Duga”, broj 313, koji je tako, 1950. godine, postao prvi naš ilustrovan časopis sa naslovnicom u koloru.
Bio je prvi fotoreporter Direkcije za informacije pri Predsedništvu SFRJ, koju je vodila, kao predstavnik za propagandu u inostranstvu, Eva Biro, a na čijem se čelu nalazio Vladimir Dedijer. Tada je nastao, između ostalog, i prvi oficijelni portret Predsednika Tita, koji je 1950. godine načinio Kragujević, a koji je bio namenjen stranim ambasadama i dopisnicima. Snimak je sačuvan u Kragujevićevoj arhivi. Stevan je tokom kasnije karijere načinio bogat fond snimaka Predsednika Tita, prateći njegova putovanja u zemlji, posete radnim kolektivima, susrete sa stranim državnicima, radnicima, umetnicima, građanima, ili mladima, ali je, pored zvaničnih, osvario i niz antologijskih, neoficijelnih snimaka. Mnogi su ga, zbog svega toga, smatrali Titovim ličnim fotografom – što on nije bio.
Nakon tog perioda od 1949. do 1951. godine, je član elitnog tima fotoreportera Tanjuga od 1951. do 1953. godine, a od 1953. do penzionisanja, 1982. godine, fotoreporter i urednik fotografije dnevnog lista "Politika". [1]
Tokom rada u "Politici", posebno u njenom novijem periodu modernizacije (prelaskom u novu, današnju zagradu) obavljao je i druge značajne poslove - osnovao je fotolaboratoriju i fotoslužbu ove kuće. Više godina je bio je šef fotoslužbe, prenosio iskustvo na mlađe kolege, organizovao dinamičan dnevni i noćni rad fotoredakcije, a posebno doprineo visokoj svesti o značaju čuvanja filmova i osnivanju bogate fotodokumentacije . Do odlaska u penziju bio je i urednik fotografije, koji je doprineo uvođenju novih rubrika u “Politici”, osobito onih koji su isticale punu vrednost i važnost fotografije (“U slici i reči”).
Fotodokumentacija
Svojim bogatim delom sačinio je jedinstvenu dokumentarnu hronologiju o razvoju Jugoslavije, svedočeći, kao fotoreporter, o svim značajnim događajima iz politike, kulture, umetnosti i sporta. Prisustvovao, kao akreditovani novinar, od 1949. godine, sve do penzionisanja, svim događanjima u Skupštini Jugoslavije, partijskim kongresima i kongresima Sindikata, prvomajskim paradama i obeležavanju Dana mladosti, osnivanja Pokreta nesvrstanih (Brioni, 1956.); i o studentskim nemirima 1968. godine, ili o prirodnim katastrofama i udesima (zemljotres u Skoplju 1963.).
Galerija njegovih vrsnih portreta političara, državnika i krunisanih ličnosti polovine prošlog veka, koje su posećivale tadašnju Jugoslaviju (Nehru, Naser, Indira Gandi, Hruščov, Robert Kenedi, britanska kraljica Elizabeta, grčki kraljevski par), ali i mnoge druge istaknute figure sveta nauke, književnosti, filma i sporta (američki kosmonaut Nil Armstrong, operska zvezda Mario del Monako, šahovski mag Robert Fišer, glumci Lorens Olivije, Žerar Filip, Iv Montan, Elizabet Tejlor, Orson Vels, Jul Briner), kao i brojni umetnici i legende domaće scene, muzičari, glumci, slikari i književnici – nobelovac Ivo Andrić, Branko Ćopić, Desanka Maksimović, Dobrica Ćosić, Vasko Popa -, čine posebnu poluvekovnu hronogiju života i zbivanja u nekada velikoj, zajedničkoj zemlji. Ne retko, ovi susreti pretvarali su se u životna Kragujevoćeva prijateljstva ( akademik dr Seli, književnici i prevodioci Stojan Vujičić, Zoltan Čuka, slikari Božidar Jakac, Lazar Vujaklija, Ilija Vitolić, Libero Markoni, Išvan Tot, Andruško Karolj, vajarke Vida Jocić, Mira Sandić, istoričar umetnosti Oto Bihalji Merin, i drugi ) a kontakti sa brojnim umetnicima, koji su želeli upravo portrete sa njegovim autorskim potpisom,(dirigent Đura Jakšić, kompozitor i gitarista Jovan Jovićić, violinista Branko Pajović, novinar Loni Davičo (zaslužan za Stevanov dolazak u „Politiku“) te pesnici Dušan Radović, i Oskar Davičo, stvarali su neponovljivu priču o međusobnoj podršci, saradnji i razumevanju.
Galerija: Svedok vremena
Ivo Andrić u objektivu
-
Ivo Andrić, 1961. -
Ivo Andrić sa suprugom Milicom Babić, na vest o dobijanju Nobelove nagrade, 1961. -
Ivo Andric u svom domu na vest o dobijanju Nobelove nagrade -
Ivo Andrić -
Ivo Andrić, portret -
Otkrivanje spomenika Ivi Andriću, Beograd, Andrićev venac
Poznati svetski umetnici
-
Vitorio de Sika -
Mario Del Monako -
Elizabet Tejlor i Majkl Tod, u Beogradu -
Jul Briner u Sarajevu, 1969. -
Sidni Polak,1986.JPG -
Zerar Filip, 1955.
Zaustavljeno vreme
-
Olivera i Rade Marković, u drami Konak prema tekstu Miloša Crnjanskog, 6. oktobar 1959 -
Jovan Jovičić,gitara -
Istvan Tot, holivudski vajar u rodnoj Senti -
Mira Sandić, 1975. -
Milena Dravić, Ljubiša Samardžić, Bata Živojinović, Bitka na Neretvi, premijera 29. novembra 1969. -
Marija Crnobori, Mata Milošević, U agoniji, drama Miroslava Krleže,1959.
Velikani pisane reči
-
Pesnici Vasko Popa,Mira Alečković,Tanja Kragujević, Jubilarna plaketa grada Beograda 1944-1984. -
Branko Ćopić -
Desanka Maksimović, dodela Sedmojulske nagrade, 1964. -
Oskar, Jaša, Loni Davičo, 1951. -
Slobodan Markovic,Libero Markoni, 1983. -
Dobrica Ćosić, 1961.
Izložbe
Učestvovao je na brojnim međunarodnim i jugoslovenskim izložbama, a bio je autor i posebnih, autorskih, najčešće posvećenih rodnoj Senti. Prva njegova samostalna izložba Sto fotografija Stevana Kragujevića održana je u rodnom gradu Senti, od 28. aprila do 5. maja 1956. Poslednja izložba, u Muzeju grada Sente, marta 2000, nadomak jubilarnih 65 godina Stevanovog bavljenja fotografjom – simbolično je zaokružila njegovo delo.
Cenjen rad
O Stevanu Kragujeviću su pisali: akademik prof. dr Išvan Seli, majstor fotografije i antologičar fotografije Borivoj Mirosavljević, istoričari fotografske umetnosti prof. dr Milanka Todić i Goran Malić, istoričar umetnosti Atila Pejin, književnici Živojin Pavlović, Jovica Aćin, Draginja Ramadanski i Vasa Pavković, publicisti Momčilo Stefanović, Dušan Đurić, Budimir Potočan, istaknuti novinari, savremenici i kolege: Borko Gvozdenović, Milinko Stefanović, Đorđe Bukilica, Stevan Labudović, Dragan Mitrović, Predrag Milosavljević, Ana Lazukić, Ištvan Nemet, Milorad Mitrović i drugi.
Jedna od najznačajnijih knjiga o životu i radu Stevana Kragujevića, objavljena je posthumno, i obeležila je godišnjicu odlaska ovog vrsnog fotoreportera i foumetnika. Fotomonografiju Prostor večnosti, fotomonografija o životu i radu Stevana Kragujevića priredio je Borivoj Mirosavljević, a u ediciji “Zlatno oko” objavio Foto i kino savez Vojvodine, Novi Sad, 2003, uz podršku Skupštine opštine grada Sente. Knjiga je promovisana aprila 2003. godine u Senti, Beogradu i Novom Sadu, uz prateće izložbe sa akcentima na najvažnijim fotosima i momentima iz života i rada Stevana Kragujevića.
Autorski rad u izdanjima
Knjige sa radovima Stevana Kragujevića
- Turnir nacija, IX šahovska olimpijada, Dubrovnik, 1950. Izdanje Šahovskog saveza Jugoslavije, 1950.
- Tanja Kragujević: Vratio se Volođa. Edicija “Prva knjiga”, Matica srpska, Novi Sad, 1966. Sa fotosima Stevana Kragujevića.
- Momčilo Stevanović: Titov putokaz. Fotografije: Stevan Kragujević. Dečje novine, Gornji Milanovac, 1977.
- Momčilo Stefanović, Stevan Kragujević: Ljubav bez granica. Tito i pioniri. Izdavač: NIRO “Mladost”, Beograd. Suizdavač: Savet Saveza pionira Jugoslavije. Oprema: Nenad Čonkić. Beograd, 1980.
- Mirko Arsić, Dragan R. Marković: 68.Studentski bunt i društvo. Fotografije: Stevan Kragujević'. Novinska organizacija “Prosvetni pregled”, Beograd, Istraživačko-izdavački centar SSO Srbije. Urednici: Milivoje Pavlović, Velimir Ćurguz Kazimir. Recenzenti: Dušan Janjić, Karel Turza. Grafička i likovna oprema: Brano Gavrić. Fotografije Stevan Kragujević. Beograd, 1984.
- Kragujević. Senta koje više nema. Sa stihovima Tanje Kragujević iz zbirke "Pejzaži nevidljivog". Povodom 300-te godišnjice bitke kod Sente. Kulturno-obrazovni centar "Turzo Lajoš" i štamparija "Udarnik", Senta, 1997.
Značajna izdanja sa radovima
- SKOPJE, 1963. Urednik: Jovan Popovski. Crtež na ovitku izradio Vasilije Popović-Cico. Fotografije: Kiro Georgievski, Blagoja Drnkov, Kiro Bilbilovski, Cvetko Ivanovski, Slave Kaspinov, Edo Meršinjak, Kočo Nedkov, Foto “Nova Makedonija”, Nikola Bibić, Jovan Ritopečki, Gogo Popov, Aleksandar Minčev, Steva Kragujević, Drago Rendulić Izdavač: Agencija za fotodokumentaciju, Zagreb, 1963.
- YUGOSLAV FEDERAL ASSEMBLY. Belgrade, 1965. Board of Editors: Živan Mitrović, Branko Kostić, Dragoljub Đurović. Editor: Dragoljub Đurović. Photographs by: Miodrag Đorđević, Stevan Kragujević. Lay-out by: Ante Šantić. Translated by: DR Marko Pavičić. Published by: “Mladost”, Beograde, Maršala Tita 2. Štampa: Grafičko preduzuće “Slobodan Jović”, Beograd.
- SKUPŠTINA SFRJ, Beograd, 1978. Izdaje: Sekretarijat za informacije Skupštine SFRJ. Pripremili i uredili Aleksandar Petković, Dragoljub Đurović. Sarađivali: Branko Kostić. Željko Škalamera (na tekstu o zgradi Skupštine SFRJ). Fotografije: Miodrag Đorđević, Ivo Eterović, Stevan Kragujević, Tomislav Peternek, Žorž Skrigin, Tanjug. Tehniči urednik Sveta Mandić. Izdavač: “Turistička štampa “, Beograd. Štampa: Beogradski izdavačko-grafički zavod, Beograd.
- TITO U PRIRODI I LOVU. Izdavač: Izdavačko instruktivni biro, Zagreb. Monogorafiju pripremilo Beogradsko lovačko društvo, Beograd.1980.
- TITO. ILUSTROVANA BIOGRAFIJA. Uvod: Pavle Savić. Tekst: Rajko Bobot. Recenzent: Jovo Kapičić. Umetnički urednik Miodrag Vartebedijan. Fotografije:Branibor Debeljković, Ivo Eterović, Džon Filips, Historijski arhiv Bjelovar, Radovan Ivanović, Duško Jovanović, Stevan Kragujević, Mirko Lovrić, Dimitrije Manolev, Muzej grada Beograda, Muzej revolucije naroda i narodnosti Jugoslavije, Milan Pavić, Miloš Rašeta, Žorž Skrigin, Aleksandar Stojanović, Filmoteka Osjek, Foto Tanjug, Žirovrad Vučić. Izdavaći: Jugoslovenska revija. Beograd, Vuk Karadžić, Beograd. Štampa: Mladinska knjiga, Ljubljana, 1980, 1981.
- TITO U KRUŠEVCU. Bagdala, Kruševac, 1981.
- Đorđe Kablar: Crvena kolonija. Povodom 40. godišnjice pobede nad fašizmom. Senta. Deo fotografija snimio Stevan Kragujević. 1985.
- PISAC U FOTOGRAFIJI. IVO ANDRIĆ 1892-1975. Povodom izložbe Muzeja grada Beograda i Salona fotografije. Izdavač: Muzej grada Beograda, posebna izdanja, 1985.
- Radovan Popović: Ivo Andrić, Život. Autori fotografija: Piotr Barqcz, Foto Tanjug, Mladen Grčević, RTV Beograd, Vojni muzej JNA, Arhiv grada Beograda, Đorđe Popović, Dimitar Manolev, Stevan Kragujević, Rade Milojković, A. Aškania, Nikola Bibić, Budim Budimovski, Vojislav Beloica, Arhiv Josipa Broza Tita, Gvozden Jovanić, i drugi, neoznačeni autori. Zadružbina Ive Andrića, Beograd, 1988.
- Živojin Pavlović: Ispljuvak pun krvi. Biblioteka Zabrane! Kolo 1, knjiga 1. Urednik Miroslav Dereta, Dijana Dereta. Grafički atelje Dereta. Likovno grafička oprema: Živojin Pavlović, Miroslav Dereta, Neboša Rogić. Fotografija – korice, Stevan Kragujević. Beograd, 1990.Fotografije u knjizi: Stevan Kragujević, T. Peternek, D. Konstantinović, S. Sulejmanović, Ž. Pavlović, P. Otoranov
- Dragan Vlahović, Nataša Marković : Jovanka Broz – Život na dvoru. Fotografije Dragutin Grbić i Stevan Kragujević. Bibilioteka “Misterije politike”. Akvarius, Novi Beograd, 1990.
- Tija voda. Edicija "Istorija poljoprivrede, salaša i sela", XI knjiga. Glavni urednik prof. dr Veselin Lazić. Izdavač: Kulutrno-istorijsko društvo "Proleće na čenejskim salašima", PČESA, Novi Sad, 1995.
- Komšija pa Bog. Edicija "Istorija poljoprivrede, salaša i sela", XII knjiga. PČESA, Novi Sad, 1996. Glavni urednik Prof. dr Veselin Lazić. Urednici: Prof. dr Miloš Marjanović, Milan Grujić, književnik. Izdavač: Kulutrno istorijsko društvo “Proleće na čenejskim salašima”. Štampa: Mala knjiga, Novi Sad, Bulevar Vojvode Stepe 137. Novi Sad, oktobar 1996.
- Pavlović, Živojin: Ispljuvak pun krvi, Dnevnik ' 68. Dnevnici, knjiga treća. Prometej, Novi Sad, Kwit podium, Beograd, 1999.
- Petar Terzić: Sremac. Izdavač: Kulturno-obrazovni centar "Turzo Lajoš", Senta, 2002.
- Petar Terzić: Srpska čitaonica u Senti 1868-1957. Izdavač : PP Rapido, Senta, i Kulutrno-obrazovni centar "Turzo Lajoš", Senta, 2002.
- Borivoj Mirosavljević : Vojvodina. Predeli i ljudi. Dnevnik, novine i časopisi. Novi Sad, 2005.
Antologije, zbornici, leksikoni
- Dragoljub Milivojević: “Politika” - svedok našeg doba 1904-1984. Narodna knjiga, Prosveta, Beograd. 1984.
- DVA VEKA SRPSKOG NOVINARSTVA. Institut za novinarstvo, Beograd, 1992.
- Borivoj Mirosavljević: Antologija fotografije Vojvodine, knjiga 1. Foto, kino i video savez Vojvodine, Novi Sad, 2000.
- Borivoj Mirosavljević: Antologija fotografije Vojvodine, knjiga 2, Foto, kino i video savez Vojvodine, Novi Sad, 2001.
- Borivoj Mirosavljević: Antologija fotografije Vojvodine, knjiga 3, Foto, kino i video savez Vojvodine, Novi Sad, 2002.
- Borivoj Mirosavljević: Antologija fotografije Vojovidne, knjiga 4, Foto, kino i video savez Vojvodine, Novi Sad, 2003.
- TANJUG, FOTO. 60 GODINA POSTOJANJA. Priredio Živorad Vućić. JP Novinska agenicija Tanjug. Beograd, 2003.
- STO FOTOREPORTERA POLITIKE. Vek Politike, 1904 – 2004. Publikacija povodom izložbe u Holu “Politike”, Beograd, 2004.
- Dušan Đurić: NOVINARSKI LEKSIKON, YU Marketing pres, Kompanija Novosti, Beograd, 2003.
- Borivoj Mirosavljević: Antologija fotografije Vojvodine, knjiga 5, Foto, kino i video savez Vojvodine, Novi Sad, 2004.
- Borivoj Mirosavljević: Antologija fotografije Vojvodine, knjiga 6, Foto, kino i video savez Vojvodine, Novi Sad, 2005.
- Goran Malić: Letopis srpske fotografije, 1939-2008. Fotogram, Beograd, 2009.
- Miško Šuvaković: ISTORIJA UMETNOSTI U SRBIJI, XX VEK. Drugi tom. Realizmi i modernizmi oko hladnog rata. O fotografiji: Jelena Matić/Fotografija socijalističkog realizma. Orion art, Beograd, 2012.
Nagrade i priznanja
Stevan Kragujević dobitnik je mnogih nagrada za svoju novinsku i umetničku fotografiju. Tu, između ostalih spadaju:
- Srebrna medalja grada Sente, oktobar 1967.
- Srebna medalja grada Sente, oktobar 1978.
- Zlatna medalja Sente, 8. oktobar 1982.
- Priznanje “Politike” - Zlatni sat, 25. januar 1973.
- Spomen plaketa i diploma grada Beograda (trideset godina slobode, u znak priznanja za rad i zalaganje u izgradnji Beograda 1944-1974).
- Plaketa za 25 godina rada u novinarstvu Saveza novinara Jugoslavije
- Plaketa za 25 godina neprekidnog rada u NIP “Politika” 25. januar 1978.
- Zlatna medalja povodom jubileja “Politike”, 1944-1984.
- BEFU ’85 I WORLD BIENNAL OF PHOTOGRAPHY, BELGRADE, 19-october . 2nd November 1985.
- Zlatna značka “Politike”, povodom 80 godina Fotoslužbe “Poltke”, 1. februar 1987.
Kao posebna priznanja:
