Bangkok
Bangkok (puno ime: taj. กรุงเทพมหานคร, translit. Krung Thep Mahanakhon, 
izgovor (pomoć·info), skraćeno: taj. กรุงเทพฯ, translit. Krung Thep) glavni je grad kraljevine Tajland od 1782. godine. [1]Grad ima poseban upravni status, a na njegovom čelu nalazi se guverner. Prestonica Tajlanda ima 8,249 miliona stanovnika (stanje po popisu iz 2010. godine).[2] Ubedljivo je najveći i najmnogoljudniji grad države. U široj regiji Bangkoka, najvećoj urbanoj konglomeraciji u Tajlandu, živi ukupno 14,566 miliona stanovnika (stanje 2010).[3] Grad se nalazi na istočnoj obali reke Čao Praja nedaleko od Tajlandskog zaliva. Bangkok je jedan od ekonomsko najdinamičnijih i socijalno progresivnih gradova jugoistočne Azije. Po nekim tvrdnjama se smatra kao regionalni centar koji napreduje da postane rival Singapuru i Hongkongu mada pati od loše infrastrukture i socijalnih problema zbog svog prebrzog razvoja. Bangkok je takođe jedna od najpopularnijih turističkih destinacija.
| Bangkok กรุงเทพฯ | |
|---|---|
 Bangkok | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Tajland |
| Pokrajina | Bangkok |
| Osnovan | 18. vek |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 8.280.925 |
| — gustina | 5,28 st./km2 |
| Aglomeracija | 14.565.547 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 13° 45′ 00″ S; 100° 31′ 00″ I / 13.75° S; 100.516667° I |
| Površina | 1.568.737 km2 |
  Bangkok Bangkok na karti Tajlanda | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Čedčart Sitipunt |
| Pozivni broj | 02 |
| Veb-sajt | |
| bangkok.go.th | |
Grad je politički, ekonomski i kulturni centar Tajlanda sa brojnim univerzitetima, visokim školama, palatama i preko 400 vatova (budističkih hramova i manastira) kao i najvažniji saobraćajni čvor zemlje. Nacionalni muzej u Bangkoku je najveći svoje vrste u jugoistočnoj Aziji. Bangkok je takođe i sedište Ekonomske i socijalne komisije za Aziju i Pacifik Ujedinjenih naroda (UNESCAP).
Vremenska razlika Bangkoka u odnosu na UTC iznosi +7 sati. Prema srednjoj Evropi, vremenska razlika zimi iznosi +6 sati, dok leti iznosi +5 sati, jer Tajland nema letnog računanja vremena.
Ime uredi
Poreklo imena Bangkok (บางกอก, izgovor: /bāːŋ kɔ̀ːk/ (pomoć·info)) je nejasno. Reč bang (taj. บาง) u tajskom jeziku znači „selo na potoku”[4], i ime je možda izvedeno od fraze „Bang Ko” (บางเกาะ), što znači „ostrvo”, i verovatno je vezano za puno vodenih tokova koji prožimaju grad.[5]
Druga teorije je da je ime izvedeno skraćivanjem fraze Bank makok (บางกอก), gde makok (มะกอก) je ime biljke Elaeocarpus hygrophilus, koja rađa plodove slične maslinama.[a] Tu teoriju podržava i činjenica da je u oblasti Bangkoka postojao hram Vat Arun, koji se nekad zvao „Vat Makok”.[6]
Konačna forma imena, „Bangkok”, je u srpski došla iz francuskog jezika.[traži se izvor]
Zvanično, grad je bio poznat kao Tonburi Si Mahasamut (taj. ธนบุรีศรีมหาสมุทร), izvedeno iz pali i sanskrit jezikâ, što doslovno znači „grad blaga koji krasi okean”, ili, kraće, Tonburi, po Ajutaja Hronikama.[7] Bangkok je verovatno bilo ime u kolokvijalnoj upotrebi, i stranci su ga široko usvojili, čak i nakon zvaničnog uspostavljanja glavnog grada.
Kada je kralj Rama I osnovao svoju novu prestonicu na istočnoj obali reke, grad je nasledio ceremonijalno ime Ajutaja u mnogim varijantama, uključujući „Krung Tep Taravadi Si Ajutaja” (กรุงเทพทวารวดีศรีอยุธยา) i „Krung Tep Maha Nakon Si Ajutaja” (กรุงเทพมหานครศรีอยุธยา).[8]
Američki diplomata Edmund Roberts, koji je posetio grad 1833. godine, primetio je da je grad, odkako je postao prestonica, poznat kao „Sija Juthija” (Sia-Yut'hia), i da je to ime korišćeno u međunarodnim ugovorima iz tog vremena. [9]
Danas, grad se u tajskom jeziku zove „Krung Tep Maha Nakon” (กรุงเทพมหานคร) ili, prostije, „Krung Tep” (กรุงเทพฯ), što je skraćeni oblik punog ceremonijalnog imena koje se počelo koristiti u vreme vladavine kralja Mongkuta.
กรุงเทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร์ มหินทรายุธยา มหาดิลกภพ นพรัตนราชธานีบูรีรมย์ อุดมราชนิเวศน์มหาสถาน อมรพิมานอวตารสถิต สักกะทัตติยวิษณุกรรมประสิทธิ์ (
(slušaj) (pomoć·info))
U latiničnoj transliteraciji:
Krungthepmahanakhon Amonrattanakosin Mahintharayutthaya Mahadilokphop Noppharatratchathaniburirom Udomratchaniwetmahasathan Amonphimanawatansathit Sakkathattiyawitsanukamprasit
Zato što ime koristi reči iz dva drevna indijska jezika, pali i sanskrit, sa samo jednom tajskom reči na početku, alternativna transliteracija bi bila:
Krung-dēva mahā nagara amara ratanakosindra mah indr āyudhyā mahā tilaka bhava nava ratana rāja dhānī purī ramya uttama rājanivēsana mah āsthāna amara vimāna avatāra sthitya shakrasdattiya viṣṇu karma prasiddhi (
Ime se može prevesti kao:
Grad anđela, veliki grad besmrtnih, velelepni grad devet dragulja, presto kraljeva, grad kraljevskih palata, dom otelovljenih bogova, podignut od Višvakarmana za Indru.[11]
Ginisova knjiga rekorda navodi ime grada kao najduže ime naseljenog mesta, sa 168 slova.[12]
Većina Tajlanđana koji znaju celo ime grada, to znaju zahvaljujući pesmi tajskog rok benda Asani-Vasan „Krung Tep Maha Nakon” iz 1989. godine, koja se u potpunosti sastoji samo od punog imena grada, ponavljajući se kroz pesmu.[13]
Istorija uredi
Bangkok (današnji kvart Tonburi) prvobitno je činio samo malo ribarsko selo na istočnoj obali reke Čao Praja. Po prvi put na kartama pojavila se na jednoj portugalskoj karti 1511. godine.[14] Oko 1680. godine južno od sela nalazila su se samo tri naselja: carinska stanica, holandska trgovačka stanica osnovana 1622. godine pod imenom Fort Amsterdam i mestašce Ban Vat.[15] Tokom istorijske epohe kraljevstva Ajutija naselje se razvilo u značajnu trgovačku luku i grad na rečnom putu prema prestolnici.[14]
Temelji današnjeg Bangkoka nalaze se u malom gradu Tonberi, koji je danas deo glavnog grada na zapadnoj obali reke Čao Praja. General Taksin je 1772. godine proglasio Tonberi novim glavnim gradom nakon što je prestolnica kraljevstva Ajutija potpuno uništena 1767. godine tokom rata sa Burmom. Deset godina kasnije novi kralj Rama I, osnivač sve do danas vladajuće dinastije Čakri, premestio je sedište vlade na istočnoj obali i time područje zvanog Ratanakosin proglasio glavnim gradom. U to doba Ratanakosin su naseljavali većinom Tajlanđani kineskog porekla, naročito u selu Bang Kok, koje je kralj izgradio po uzoru na raniju uništenu prestolnicu kraljevstva.
U to toba celi grad je bio ispresecan gustom mrežom kanala (khlongs), kroz koje se odvijao najveći deo saobraćaja. Čak je i pijaca (plivajuća pijaca) bila organizovana na vodi. Ulica gotovo da i nije bilo. Bangkok u to vreme je bio često nazivan Venecijom istoka. Najveći broj kanala je do sredine 19. veka zatrpan kako bi se napravilo mesta za rastući cestovni saobraćaj i sve veći broj sagrađenih kuća. Prva popločana ulica 1863. godine u gradu bila je ulica Tanon Čaroen Krung (stranci je nazivaju New road, nova ulica), duž nekadašnjeg puteljka kojeg su utabali slonovi. Tokom vladavine kralja Čulalongkorn (Rama V, od 1868. do 1910) nastala je prva željeznička pruga u Bangkoku koja ga je povezivala sa severom zemlje, kao i brojne tramvajske linije unutar grada. Iz tog doba potiče i veliki broj ulica na čiji izgled su većinom uticali evropski stilovi.
Jedan od većih problema za metropolu Bangkok je adekvatno zbrinjavanje mnogobrojnih ljudi, pre svega imigranata koji su u posljednjih nekoliko godina doselili u grad iz drugih krajeva Tajlanda. Za veliki broj ljudi bilo je potrebno izgraditi kuće i stambene objekte. Zbog rastuće potražnje za građevinskim zemljištem znatno su porasle cene stanova i zemljišta. Gradska vlast je kao rešenje tog problema pokušala sa izgradnjom brojnih naselja u predgrađima Bangkoka, namenjenih za porodice slabijeg imovinskog stanja. Osim stanova, postoji i nedostatak javnih ustanova kao što su bolnice i škole. Smeće i otpadne vode se ne uklanjaju na zadovoljavajući način, a nivo podzemnih voda sve brže opada zbog velike potrošnje. Ljudi u okolnim naseljima su ugroženi prvenstveno infektivnim bolestima poput kolere, dijareje i tifusa, jer su higijenski uslovi u tim naseljima na vrlo niskom nivou, a zbog rastuće emisije otrovnih gasova iz industrijskih postrojenja i vozila dolazi i do povećanih oboljenja kože i pluća.
Drugi problem u Bangkoku je sve veći i gušći saobraćaj. Mreža ulica je potpuno neadekvatna broju vozila. Osim toga, mreža gradske i podzemne željeznice u gradu je premalena za rastuću potražnju i stanovništvo uz mali broj sredstava javnog prevoza, osim mreže autobuskih linija koja je među najvećim u svetu. Zbog ogromnog broja automobila u gradu je zabeleženo vrlo veliko zagađenje vazduha (visoke vrednosti ugljen-monoksida).
Grad se nalazi na spoju Indokineskog i Malajskog poluostrva na reci Čao Praja, na severnoj obali Tajlandskog zaliva sa prosečnom nadmorskom visinom od 5 m. Reka Čao Praja kod Bangkoka ima širinu od oko 400 m.
Zapadno od reke Čao Praja nalazi se područje nazvano Tonburi, koje je do 1971. godine bilo zaseban grad, dok deo na istoku koji je pre više od 200 godina bio samo malo selo, uglavnom naseljavaju trgovci poreklom iz Kine. Područje grada ima površinu od 1.565,2 km², dok je površina cele metropolske regije oko 7.761,5 km².
Podela uredi
Bangkok je podeljen na 50 distrikta (khet, ponekad i pogrešno nazvani Amphoe), a oni su dalje podeljeni na 169 kvaenga, koji se mogu uporediti sa tambonima.
Bangkok nema jasno definisano područje užeg gradskog jezgra niti ima centralni poslovni okrug. Ove funkcije su daleko više podeljene na nekoliko okruga. Najstariji deo grada je ostrvo Ratanakosin u okrugu Fra Nakon, oko Velike palate, Sanam Luang, Vat Ratčabofit i Sao Čing Ča (ogromna ljuljačka). U drugoj polovini 19. veka polako je počeo razvoj kineske četvrti oko ulica Jaovarat i Čaroen Krung (tada nova ulica, prva asfaltirana ulica u Bangkoku) u okrugu Samvantavong sve do centralne poslovne četvrti grada. Tokom 1950-ih i 1960-ih duž ulica Silom, Surawong i Si Fraja u okrugu Bang Rak počele su se otvarati banke i veliki poslovni prostori. Od 1990-ih u okrugu Saton i duž ulice Vitaju (okrug Patum Van) nastali su pretežno luksuzne poslovne zgrade, a duž ulica Rama I i Floenčit (takođe Patum Van) nikli su veliki tržni centri i luksuzni hoteli. Zbog izgradnje oba sistema javnog prevoza: Skajtrajn (gradska željeznica) i metroa (MRT) širenje područja sa centralnim poslovnim funkcijama se još više ubrzalo. Danas su atraktivni gotovo svi delovi grada do kojih dopire neki od sistema javnog prevoza. To se posebno odnosi na ulicu Sukumvit (okrug Klong Toei i Vathana), kao i centralni deo ulice Ratčadafisek (okruzi Faja Taj i Huaj Kvang).[16]
Geografija uredi
Površina regiona Bangkoka je 1568,7 km². Nadmorska visina grada je svega 2 metra iznad nivoa mora, što dovodi do poplava u monsunskom periodu. Pored toga, s obzirom da je grad izgrađen na močvarnom zemljištu, dolazi do sleganja terena koje se procenjuje na 5 do 10 cm godišnje.
Kroz Bangkok prolazi reka Čao Praja koja deli grad na dve dela. Desna obala (stari Tonburi) je više tradicionalnog karaktera, u ovom delu grada se nalaze mnogi „klongovi“ tj. kanali povezani s rekom i zbog kojih se Bangkok ponekad naziva azijskom Venecijom. Leva obala je razvijenija, tu se nalaze mnoge turističke atrakcije, poslovni centar, visoki neboderi i ovaj deo grada opslužuje metro. Razvoj grada na desnoj obali je uglavnom organski i anarhičan, odvija se bez urbanističkog plana. Velike ulice su nastale tako što su betonirani neki bivši „klongovi“.
Klima uredi
Bangkok se nalazi u području tropske klime. Godišnja prosečna temperatura iznosi 28,4 °C, a prosečna godišnja količina padavina iznosi 1.498 mm. Najviše kiše pada tokom monsunskog perioda između maja i oktobra, a pojedini delovi grada ponekad tokom septembra i oktobra budu poplavljeni. Najviše padavina prosečno bude u septembru, čiji prosek iznosi 344 mm, dok najmanje padavina u proseku bude u januaru sa svega 9 mm.
Tokom cele godine prosečne temperature se kreću između 26,1 i 30,4 °C. Srednja dnevna temperatura iznosi najviše 34,9 °C, dok je najniža dnevna 20,8 °C uz veliku vlažnost vazduha. Svetska meteorološka organizacija je nezvanično proglasila Bangkok, u pogledu godišnjeg proseka, za najtopliji grad sveta.[17] Najtopliji mesec je april sa srednjim najvišim dnevnim temperaturama od 35 °C i minimalnim od 26 °C. Najhladniji mesec u okolini Bangkoka je decembar sa najvišim dnevnim temperaturama od 31 °C i najnižim od 21 °C. Suvi period traje od decembra do marta, kada počinje najtopliji deo godine.
| Klima metropolisa Bangkoka (1981–2010) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 37,6 (99,7) |
38,8 (101,8) |
40,1 (104,2) |
40,2 (104,4) |
39,7 (103,5) |
38,3 (100,9) |
37,9 (100,2) |
38,5 (101,3) |
37,2 (99) |
37,9 (100,2) |
38,8 (101,8) |
37,1 (98,8) |
40,2 (104,4) |
| Maksimum, °C (°F) | 32,5 (90,5) |
33,3 (91,9) |
34,3 (93,7) |
35,4 (95,7) |
34,4 (93,9) |
33,6 (92,5) |
33,2 (91,8) |
32,9 (91,2) |
32,8 (91) |
32,6 (90,7) |
32,4 (90,3) |
31,7 (89,1) |
33,3 (91,9) |
| Prosek, °C (°F) | 27,0 (80,6) |
28,3 (82,9) |
29,5 (85,1) |
30,5 (86,9) |
29,9 (85,8) |
29,5 (85,1) |
29,0 (84,2) |
28,8 (83,8) |
28,3 (82,9) |
28,1 (82,6) |
27,8 (82) |
26,5 (79,7) |
28,6 (83,5) |
| Minimum, °C (°F) | 22,6 (72,7) |
24,4 (75,9) |
25,9 (78,6) |
26,9 (80,4) |
26,3 (79,3) |
26,1 (79) |
25,7 (78,3) |
25,5 (77,9) |
25,0 (77) |
24,8 (76,6) |
23,9 (75) |
22,0 (71,6) |
24,9 (76,8) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | 10,0 (50) |
14,0 (57,2) |
15,7 (60,3) |
20,0 (68) |
21,1 (70) |
21,1 (70) |
21,8 (71,2) |
21,8 (71,2) |
21,1 (70) |
18,3 (64,9) |
15,0 (59) |
10,5 (50,9) |
10 (50) |
| Količina kiše, mm (in) | 13,3 (0,524) |
20,0 (0,787) |
42,1 (1,657) |
91,4 (3,598) |
247,7 (9,752) |
157,1 (6,185) |
175,1 (6,894) |
219,3 (8,634) |
334,3 (13,161) |
292,1 (11,5) |
49,5 (1,949) |
6,3 (0,248) |
1.648,2 (64,89) |
| Dani sa kišom | 1,8 | 2,4 | 3,6 | 6,6 | 16,4 | 16,3 | 17,4 | 19,6 | 21,2 | 17,7 | 5,8 | 1,1 | 129,9 |
| Relativna vlažnost, % | 68 | 72 | 72 | 72 | 75 | 74 | 75 | 76 | 79 | 78 | 70 | 66 | 73 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 272,8 | 251,4 | 269,7 | 258,0 | 217,0 | 177,0 | 170,5 | 161,2 | 156,0 | 198,4 | 234,0 | 263,5 | 2.629,5 |
| Izvor #1: Thai Meteorological Department,[18] humidity (1981–2010): RID;[19] Rainfall (1981–2010): RID[20] | |||||||||||||
| Izvor #2: Pogodaiklimat.ru(High/Low Record)[21] NOAA (sun, 1961–1990)[22] | |||||||||||||
Zagađenost uredi
Bangkok se bori sa znatnim problemima zagađivanja okoline. Iznad grada je stalni oblak gasova nastalih sagorevanjem goriva. Naučnici smatraju da je u nekim glavnim saobraćajnim ulicama vrednosti zagađenja vazduha već dostigla nivoe opasne po zdravlje ljudi. Otkako je izgradnjom visokih zgrada došlo do poremećaja strujanja zraka, koncentracija štetnih gasova je dramatično povišena.
Već gotovo sedmina stanovnika grada žali se na bronhitis, astmu i umor. Naročito osobe koje su jako pogođene zagađenošću često nose zaštitne maske, između ostalih mnogi vozači motocikla i tuk-tuka (auto rikša), saobraćajni policajci i ulični trgovci.
Osim zagađenosti vazduha, Bangkok ima i znatno otežano snabdevanje vodom. Grad nema centralnu mrežu opskrbe vodom. Osim toga i kanalizacijski sistem je tek u fazi izgradnje. Do 1990-ih industrijski pogoni i domaćinstva su svoje otpadne vode, bez bilo kakve prethodne obrade, direktno ispuštali u reku Čao Praja.
Otpadne materije zagađuju vazduh i često truju svaki oblik života u vodama. Brojne fabrike u metropolskoj regiji, a mnoge i u brojnim područjima stanovanja, imaju vlastite bunare za svoju opskrbu vodom, što dovodi do stalnog snižavanja nivoa podzemnih voda.
Stanovništvo uredi
Bangkok je primer grada sa dinamičnim rastom, ali njegov rast nije potpuno planski. Već 1947. godine broj stanovnika je premašio milion. Godine 1960. u Bangkoku je živelo oko 2,1 milion stanovnika. Između 1970. (3,1 miliona) i 2000. godine (6,3 miliona) broj stanovnika se udvostručio. Prema podacima nacionalne statističke agencije (NSO) 2010. godine u glavnom gradu je živelo 8,2 miliona stanovnika.[3] To odgovara godišnjem rastu od 3% u periodu od 2000. do 2010. godine.
Gustina stanovništva po km² iznosi oko 5.270 stanovnika. Za uporedbu, gustina stanovništva u Sarajevu je oko 2.060 stanovnika po km². Bangkok je daleko najveći i najmnogoljudniji grad u Tajlandu. On je 2009. godine imao 18 puta više stanovnika od grada Samut Prakan, drugog po broju stanovnika u Tajlandu (446.375 stanovnika), a metropolska regija Bangkoka (BMR) je imala čak 64 puta više stanovnika od područja Udon Thani (228.738 stanovnika), koje je drugo po naseljenosti u državi.
Pošto su u glavnom gradu Tajlanda koncentrisane sve važne političke i ekonomske institucije, te se tu donose i najvažnije odluke za državu, Bangkok se smatra primarnim gradom. Bruto domaći proizvod po glavi stanovnika u Bangkoku 2006. godine je bio deset puta viši od najsiromašnije pokrajine u državi (Bangkok 319.322 bahta, provincija Mae Hong Son 33.231 bahta).[23] Dok se regija glavnog grada ekonomski razvija, od tog razvoja veliki delovi zemlje ne profitiraju ili su zabeležili čak i smanjenje BDP. Zbog ovih razlika, Bangkok je u poslednjih nekoliko decenija zabilježio ogroman prirast zbog doseljavanja iz provincije.
Metropolska regija Bangkoka prema popisu stanovništva iz 2000. godine imala je 10,2 miliona stanovnika. Po popisu iz 2010. godine bilo ih je 14,6 miliona. To odgovara godišnjoj stopi rasta u periodu od 2000. do 2010. godine od 4,3%. Gustina naseljenosti metropolske regije iznosi oko 1.877 stanovnika po km². Osim grada Bangkoka, u metropolsku regiju pripadaju i okolne provincije Nakon Patom, Nontaberi, Patum Tani, Samut Prakan i Samut Sakon.
Politika uredi
Današnje područje Bangkoka nastalo je 1972. godine spajanjem stare provincije Bangkok (zvanično Fra Nakon) i provincije Tonburi, koja je obuhvatala područja današnjeg grada zapadno od reke Čao Fraja. Bangkok je zasebna upravna oblast. Za razliku od drugih 76 tajlandskih provincija (changwat), njen guverner se bira na direktnim izborima. Izbori za guvernera po pravilu se održavaju svake četiri godine. Guverner predstavlja lokalnu vlast glavnog grada (administraciju Metropolske regije Bangkok). On je također odgovoran i za javni prevoz, ulice, urbano planiranje grada, izgradnju stambenih naselja, upravljanje otpadom, zaštitu okoline i javni red i mir.
Od 2009. godine guverner Bangkoka je Sukumbhand Paribatra iz Demokratske stranke Tajlanda. Izabran je u drugi mandat u martu 2013. godine sa 46,2% glasova, a protivkandidat mu je bio Pongsapat Pongčaroen iz stranke Feu-Taj, koji je osvojio 39,7% glasova.
Gradsku upravu kontroliše gradsko veće (veće metropolske regije Bangkoka). Nakon opštinskih izbora 2010. godine sačinjeno je od 61 člana, od čega je 46 predstavnika Demokratske stranke, 14 predstavnika stranke Feu-Taj i jedan nezavisni predstavnik. Gradsko veće je nadležno samo za sam grad Bangkok ali ne i za okolnu aglomeraciju šireg područja Bangkoka kao ni za još šire metropolsko područje.[24]
Znamenitosti uredi
U gradu se nalazi preko 400 vatova (budističkih hramova). Jedan od najznačajnijih je hram Vat Fra Kaeo (Vat Fra Sri Ratana Satsadaram), u kojem se nalazi kip Smaragdni Buda, vrlo cenjen i poštovan širom zemlje.
Zajedno sa Velikom palatom, hramom Vat Fo (Vat Vra Četufon), jednim od najvećih i najstarijih hramova u Bangkoku kao i hramom Vat Mahatat, te jednim od najvećih budističkih univerziteta jugoistočne Azije Univerzitet Mahačulalongkornrajavidjalaja, hram Vat Fra Kaeo na ostrvu „Ko Ratanakosin“ (Ko = ostrvo), čine historijski centar grada. U Bangkoku se nalazi u tajlandski nacionalni muzej, nacionalna galerija, nacionalna biblioteka Tajlanda i nacionalno pozorište Bangkok.
Privreda uredi
Bangkok je jedan od ekonomsko najdinamičnijih i socijalno progresivnih gradova Jugoistočne Azije. Po nekim tvrdnjama se smatra kao regionalni centar koji napreduje da postane rival Singapuru i Hongkongu mada pati od loše infrastrukture i socijalnih problema zbog svog prebrzog razvoja.
Sačuvan je stari deo grada sa sojenicama, kolibama na brodicama i splavima usidrenim u rukavcima i kanalima reke Čao Fraja (Menam). Kulturno središte sa univerzitetom osnovanim 1917, naučnim institutima, akademijom likovnih umetnosti, bibliotekama, čuvenim budističkim pagodama Vat-Poi Vat-Prakeo. Bangkok ima brojne industrijske pogone za proizvodnju tekstila, drva, cementa, keramičkih i hemijskih proizvoda, fabrika vagona i aviona, rafinerije nafte, ljuštionica riže. Grad ima i dva velika međunarodna aerodroma.
Saobraćaj uredi
Od 1999. godine Bangkok poseduje nadzemni metro sistem, koji se sastoji od dve linije postavljene na nadvožnjacima. Naziv metro se opravdava otvaranjem prve delimično podzemne linije u avgustu 2004. godine. Izgradnja podzemne železnice u Bangkoku je pravi poduhvat s obzirom na poteškoće prilikom izgradnje u ionako nestabilnom terenu grada.
Avio-saobraćaj uredi
Bangkok je sedište jednog od najvažnijih međunarodnih aerodroma u jugoistočnoj Aziji. Do septembra 2006. to je bio Međunarodni aerodrom Bangkok (Don Mijang), oko 22 km severno do centra grada. Otvaranjem Aerodroma Suvarnabumi 28. septembra 2006. godine, koji se nalazi oko 30 km istočno od grada u opštini Bang Fli u provinciji Samut Prakan, sa kapacitetom od 45 miliona putnika godišnje, grad je stekao novi glavni aerodrom. On ima aerodromski kod BKK koji je preuzeo od starog aerodroma Don Mijang. Aerodrom Suvarnabumi imao je 2023. godine blizu 52 miliona putnika, dok je Aerodrom Don Mijang koristilo skoro 27 miliona putnika. Marta 2024, premijer Tajlanda je najavio da se planira da kapacitet Aerodroma Suvarnabumi poraste na 150 miliona putnika godišnje posle izgradnje treće piste.[25] Put od aerodroma Suvarnabumi do centra Bangkoka traje taksijem od 30 do 60 minuta, ali se zbog ekstremnih saobraćajnih gužvi taj put može potrajati i do 3 sata. Od 2010. Suvarnabumi je sa centrom grada povezan regionalnom željezničkom linijom (SARL).
Železnički uredi
Prva železnička linija u Tajlandu otvorena je od Bangkoka do Pak Nama 11. aprila 1893. godine.[26] Jedna engleska kompanija je 21. decembra 1900. otvorila i železničku liniju od Bangkoka preko Ajutija do Korata, da bi 19. juna 1903. otvorena liniju Bangkok-Ratčaburi-Petčaburi.[27]
Danas sa glavne železničke stanice Bangkoka Hua Lamfong polaze putnički vozovi u pravcu severa, severoistoka, istoka i juga. Prema Kabin Buri vozovi kreću sa stanice Makasan. Prema reci Kvae i Kančanaberi, kao i spori voz prema jugu polaze vozovi sa stanice Bangkok Noj. Umesto sa stare železničke stanice vozovi takođe polaze i sa nove, do koje vozi i besplatni autobus. Za potrebe teretnog železničkog saobraćaja koristi se mehanizovana ranžirna stanica Bang Sue u severnom predgrađu Bangkoka.
Sport uredi
Na dva velika i većem broju malih stadiona, rasutih širom Bangkoka postoji mogućnost praćenja tajlandskog nacionalnog sporta muay Thai, bolje poznatog pod imenom tajlandski boks, sa svim pratećim ritualima vezanim za njega. Na stadionu Lumpini kao i na stadionu Ratčadamnoen mogu se videli neki od najboljih boraca u Tajlandu. Borbe se održavaju cele sedmice naizmenično na oba stadiona. Osim borbi u ringu, odvijaju se i dodatne zabavne aktivnosti kao što su klađenje na ishod borbi i muzički sadržaji (sviraju tradicionalne grupe (pri fat) zasnovane na instrumentu pii odnosno tajlandskoj oboi).
Drugi omiljeni sport je tradicionalni „sepak takrau“. To je jedna vrsta igre sa loptom načinjenom od pletene španske trske (ratan), pri kojoj igrač mora što je duže moguće držati loptu u vazduhu pomoću svih delova tela osim ruku. Profesionalne ekipe igraju jedna protiv druge na polju Sanam Luang ispred Velike palače.
Administrativno uređenje uredi
Gradom upravlja guverner koji se bira na četvorogodišnji period. Trenutni guverner je Suhumband Paribatra od februara 2009.
Obrazovanje uredi
Bangkok je sedište mnogih univerziteta među kojima su najpoznatiji Univerzitet Tamasat i Univerzitet Čulalongkorn. Takođe je poznat i AIT - Azijski univerzitet tehnologije, osnovan 1959. godine, koji se nalazi severno od Bangkoka.
Partnerski gradovi uredi
Bangkok ima sklopljenu saradnju sa sledećim gradovima-partnerima:[28]
Džakarta
Hanoj
Vijentijan
Vašington (od 19. februara 1962)
Sankt Peterburg
Manila
Peking (od 26. maja 1993)
Budimpešta
Brizbejn
Nur Sultan- Čaodžou (od 23. novembra 2005)
Fukuoka
Seul (od 16. juna 2006)- Guangdžou
Lozana- Busan
- Čungking
- Tjencin
Ankara
Džordžtaun (Malezija)- Aiči
- Šangaj
Pnom Pen[29]
Teheran- Šandung
- Vuhan
- Moskva (od 19. juna 1997)
Reference uredi
- ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 103. ISBN 86-331-2075-5.
- ^ „Bangkok”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 7. 11. 2012.
- ^ a b National Statistical Office of Thailand: Executive Summary: The 2010 Population and Housing Census Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. jun 2012) (PDF)
- ^ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ [Royal Institute Dictionary, B.E. 1999 (online edition)] (na jeziku: tajski). Royal Institute. Arhivirano iz originala 12. 11. 2013. g. Pristupljeno 12. 9. 2012.
- ^ Chandrashtitya, Tipawan; Matungka, Chiraporn. ประวัติเมืองธนบุรี [History of Thonburi City]. Arts & Cultural Office (na jeziku: tajski). Dhonburi Rajabhat University. Arhivirano iz originala 13. 7. 2010. g. Pristupljeno 11. 12. 2011.
- ^ Wongthes, Sujit (2012). กรุงเทพฯ มาจากไหน? [Bangkok: A Historical Background] (na jeziku: tajski). Bangkok: Dream Catcher. str. 37. ISBN 9786167686004. Arhivirano iz originala 17. 12. 2014. g. Pristupljeno 9. 6. 2013.
- ^ สาระน่ารู้กรุงธนบุรี [Interesting facts about the city of Thonburi]. Phra Racha Wang Derm (na jeziku: tajski). Phra Racha Wang Derm Restoration Foundation. Arhivirano iz originala 2. 3. 2012. g. Pristupljeno 11. 12. 2011.
- ^ a b Phakathikhom, Chanchai (2005). นามพระนคร "ศรีอยุธยา" มาแต่ไหน [What were the origins of the capital name "Si Ayutthaya"?] (PDF). Senathipat (na jeziku: tajski). 54 (3): 114—123. ISSN 0857-3891. Arhivirano iz originala (PDF) 20. 10. 2020. g. Pristupljeno 31. 7. 2013.
- ^ Roberts, Edmund (1837) [1837]. „Chapter XVIII —City of Bang-kok”. Embassy to the Eastern courts of Cochin-China, Siam, and Muscat: in the U.S. sloop-of-war Peacock during the years 1832–3–4. Harper & Brothers. str. image 288. ISBN 9780608404066. OCLC 12212199. Pristupljeno 5. 4. 2013. „The spot on which the present capital stands, and the country in its vicinity, on both banks of the river for a considerable distance, were formerly, before the removal of the court to its present situation called Bang-kok; but since that time, and for nearly sixty years past, it has been named Sia yuthia, (pronounced See-ah you-tè-ah, and by the natives, Krung, that is, the capital;) it is called by both names here, but never Bang-kok; and they always correct foreigners when the latter make this mistake. The villages which occupy the right hand of the river, opposite to the capital, pass under the general name of Bang-kok.”
- ^ Committee for the Rattanakosin Bicentennial Celebration (1982). จดหมายเหตุการอนุรักษ์กรุงรัตนโกสินทร์ [Rattanakosin City conservation archives]. Department of Fine Arts. Reproduced in „กว่าจะมาเป็นกรุงเทพฯ” [The path to become Bangkok]. BMA Data Center. Arhivirano iz originala 19. 12. 2014. g. Pristupljeno 1. 8. 2012.
- ^ „กรุงเทพมหานคร”. Royal Institute Newsletter. 3 (31). decembar 1993. Reproduced in กรุงเทพมหานคร [Krung Thep Mahanakhon] (na jeziku: tajski). Arhivirano iz originala 2016-12-10. g. Pristupljeno 12. 9. 2012.
- ^ „Longest place name”. Guinness World Records. Pristupljeno 2022-03-28.
- ^ Heider, Carsten (a report by), Saarländischer Rundfunk (produced by), Perspektive Medienproduktion GmbH (English version) (26. 11. 2017). Welcome to Bangkok, Thailand | DW Documentary (YouTube video). Deutsche Welle. Korisna informacija se nalazi na: 0:22:48. Arhivirano iz originala 2021-10-28. g. Pristupljeno 22. 9. 2020.
- ^ a b Warren, William (2002). Bangkok. London: Reaktion Books. str. 13. ISBN 978-1-86189-129-7.
- ^ Barend Jan Terwiel: Through Travellers' Eyes : an approach to early nineteenth-century Thai history. Bangkok, ur. Duang Kamol. 1989. ISBN 978-974-210-455-9. str. 54.
- ^ Aliwassa Pathnadabutr: The changing face of Bangkok's central business district. Will it shift yet again? u: The Nation, 18. oktobar 2013.
- ^ Top 10: the world's hottest and coldest places
- ^ „Climatological Data for the Period 1981–2010”. Thai Meteorological Department. str. 16—17. Pristupljeno 31. 7. 2016.
- ^ „ปริมาณการใช้น้ำของพืชอ้างอิงโดยวิธีของ Penman Monteith (Reference Crop Evapotranspiration by Penman Monteith)” (PDF). Office of Water Management and Hydrology, Royal Irrigation Department. Pristupljeno 9. 6. 2014.
- ^ „แผนการบริหารจัดการน้ำและการเพาะปลูกพืชฤดูแล้งในเขตชลประทาน ปี 2556/2557” (PDF). Pristupljeno 10. 6. 2014.
- ^ „Climate of Bangkok”. Weather and Climate (Pogoda i klimat). Pristupljeno 8. 10. 2014.
- ^ „Climate Normals for Bangkok”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 9. 6. 2014.
- ^ National Statistical Office of Thailand: Gross Provincial Product at current prices by Region and Provinces 2006 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2016)
- ^ Ira M. Robinson: Emerging Spatial Patterns in ASEAN Mega-Urban Regions: Alternative Strategies. u: The Mega-Urban Regions of Southeast Asia. UBC Press. Vancouver. 1995. str. 90–91.
- ^ „Govt targets 150 million passengers at Suvarnabhumi airport”. Bangkok Post (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-03-02.
- ^ „The First Railway in Thailand”. Arhivirano iz originala 16. 9. 2008. g. Pristupljeno 5. 5. 2017.
- ^ „A Timeline of Thai Railways”. Arhivirano iz originala 11. 04. 2008. g. Pristupljeno 05. 05. 2017.
- ^ BMA: gradovi partneri Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. januar 2012) (PDF)
- ^ Cambodia's Phnom Penh, Thailand's Bangkok become sister cities
<ref> tag sa imenom „suvarnab” definisan u <references> nije upotrebljen u prethodnom tekstu.Literatura uredi
- Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2005). A History of Thailand. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-01647-6.
- Crawfurd, John (1830). Journal of an embassy from the governor-general of India to the courts of Siam and Cochin China; exhibiting a view of the actual state of those kingdoms. 2. London: H. Colburn and R. Bentley.
- Hamilton, Annette (2000). „Wonderful, Terrible: Everyday Life in Bangkok”. Ur.: Bridge, Gary; Vatson, Sophie. A Companion to the City. Blackwell Publishing. str. 460–471. ISBN 978-0-631-23578-1.
- Krongkaew, Medhi (1996). „The changing urban system in a fast-growing city and economy: The case of Bangkok and Thailand”. Ur.: Lo, Fu-chen; Yeung, Yue-man. Emerging World Cities in Pacific Asia. United Nations University Press. str. 286–334. ISBN 978-92-808-0907-7.
- Moreno, Eduardo López; Oyeyinka, Oyebanji; Mboup, Gora (2008). State of the World's Cities 2010/2011 – Cities for All: Bridging the Urban Divide. State of the World's Cities. London, Sterling, VA: Earthscan. ISBN 978-1-84971-176-0. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 05. 2012. g. Pristupljeno 25. 9. 2012.
- Naudin, Thierry, ur. (2010). The State of Asian Cities 2010/11 (PDF). United Nations Human Settlements Programme. ISBN 978-92-1-132274-3. Arhivirano iz originala (PDF) 19. 1. 2013. g. Pristupljeno 25. 9. 2012.
- Office of the National Economic and Social Development Board (NESDB) (2012). Gross Regional and Provincial Product chain volume measures 1995–2010 edition. Office of the National Economic and Social Development Board. Arhivirano iz originala (ZIP/PDF) 4. 2. 2013. g. Pristupljeno 25. 9. 2012.
- Thavisin, Nathanon; Semson, Pongsak; Padhanarath, Kriengpol, ur. (2006). Your Key to Bangkok. Bangkok: International Affairs Division, Bangkok Metropolitan Administration. ISBN 978-974-9565-72-8. Arhivirano iz originala 2. 10. 2013. g. Pristupljeno 5. 5. 2017.
- Traffic and Transportation Department (2011). สถิติจราจร ปี 2553 (Traffic statistics, 2010) (PDF). Traffic and Transportation Department, Bangkok Metropolitan Administration.[mrtva veza]
- Wongthes, Sujit (2012). Arhivirana kopija กรุงเทพฯ มาจากไหน? [Bangkok: A Historical Background]. Bangkok: Dream Catcher. ISBN 9786167686004. Arhivirano iz originala 17. 12. 2014. g. Pristupljeno 5. 5. 2017.
- Yeandle, Mark (2012). The Global Financial Centres Index 11 (PDF). Long Finance. ISBN 978-0-9546207-7-6. Arhivirano iz originala (PDF) 19. 3. 2012. g. Pristupljeno 25. 9. 2012.
Spoljašnje veze uredi
- Bangkok na portalu Encyclopædia Britannica (jezik: engleski)
- Bangkok Metropolitan Administration
- BangkokTourist – Official travel guide from Bangkok Tourism Division
- Zvanični veb-sajt
Greška kod citiranja: Postoje oznake <ref> za grupu s imenom „lower-alpha“, ali nema odgovarajuće oznake <references group="lower-alpha"/>