Postoje tri prilazna puta za Gornju Trepču: iz Gornjeg Milanovca preko sela Lunjevice i planine Vujan(9 km), iz Mrčajevaca preko Ostre (11 km), i iz Stančića (8 km) preko koga vodi redovna autobuska linija do Čačka, udaljenog 18 km od Gornje Trepče.
Seoski atar je podeljen na planinski i naseljeni deo atara.
Planine Vujan(sa severozapadne strane) i Bukovik(sa istočne) su povezane obroncima i brdima, koji okružuju naselje sa severne, zapadne i istočne strane, dok je prema jugu Gornja Trepča otvorena ka Čačansko-kraljevačkoj kotlini.
Obronci planina Vujan i Bukovik su u naselju razdvojeni vodotokom, čiji se izvor-Vilina voda nalazi podno brda Cerje u planinskom ataru Gornje Trepče. Potok protiče kroz stenovitu klisuru između brda Kosa i Liplje velikom brzinom, preko kaskada, zbog čega nosi naziv Besni potok. Po izlasku iz klisure, nizvodno od termo-mineralnih izvora, ovaj potok se naziva rekom Banjom koja teče ka jugu i uliva se u Zapadnu Moravu u selu Mojsinje. Banja je u Gornjoj Trepči izgradila usku dolinu, više izgrađenu sa leve, nego sa desne strane reke. Shodno ovim topografskim karakteristikama, seoski deo atara je podeljen na tri kraja:
ŠetališteSredina sela - plodno područje koje se od leve obale Banje uzvisuje u pravcu istoka. Ovde je smešten centar sela(naselja): Mesna kancelarija, Izdvojeno odeljenje (četvorogodišnje) Osnovne škole "22. decembar" iz Donje Trepče, Dom kulture, ambulanta i prodavnica.
Gornji kraj - više područje koje se u obliku luka prostire severno i istočno od Sredine sela, ka brdima i planini Bukovik. U ovom kraju se, severno od Sredine sela, nalaze izvori termo-mineralne vode (Atomska Banja u Gornjoj Trepči, vidi odeljak:Atomska Banja Gornja Trepča) i crkva Rođenja Presvete Bogorodice.
Prekobanjci (kraj "preko" Banje) - lanac brda sa veoma strmim stranama koji se prostire pravcem sever-jug sa desne strane reke Banje.
Osim reke Banje, selo je izbrazdano, kako u planinskom, tako i u naseljenom delu atara, potocima koji dovode vodu u reku Banju. Najveći od njih, ujedno i najznačajnija pritoka reke Banje, je desna pritoka Dobri potok, koji izvire podno brda Vis (izvor se zove Dobra voda) u planinskom delu atara i dovodi vodu u reku Banju sa padina planine Vujan i samog brda Vis. U selu ima dosta izvora pitke vode, među kojima su: Bela voda, Slatina, Mićića česma, Gazdina česma, Vodice kao i mnogobrojni izvori u planinskom delu atara (među kojima su već pomenuti izvori Vilina voda i Dobra voda). Najznačajniji izvori vode u Gornjoj Trepči su, svakako, termo-mineralni izvori lekovite vode. Voda sa ovih izvora ima ogroman značaj i lekovita svojstva, jedinstvena u Evropi. U istočnom delu sela (na brdima Kremenjača i Klik, kao i na planini Bukovik) nalaze se bogata nalazišta kvalitetnog kamena, majdani iz kojih je kamen vađen i obrađivan a zatim prodavan kao građevinski materijal. Od ovog kamena pravljeni su i nadgrobni spomenici, koji se danas mogu videti kako na groblju u Gornjoj Trepči, tako i na grobljima u okolnim selima. U planinskom ataru, selo je najbogatije šumom, a zatim i livadama i pašnjacima, a njive se nalaze kako u celom ataru sela, tako i posebno kao luke oko reke Banje, gde je zemlja najplodnija. Uska i plodna dolina reke Banje, međutim, nije bila dovoljna za sve seoske porodice, tako da su kupovane njive u Donjoj Trepči (gde se dolina Banje širi i ulazi u Čačansko-kraljevačku kotlinu), pa čak i u Stančićima, uz Zapadnu Moravu. U planinskom ataru Gornje Trepče se takođe nalaze brojni voćnjaci(uglavnom šljive). Stočarstvo(govedarstvo, svinjarstvo i ovčarstvo) i pčelarstvo su na prosečnom nivou. U selu ima dosta divljači, a love se fazani, zečevi i lisice. Postoji i Lovačka sekcija iz Gornje Trepče, član Lovačkog udruženja "Radiša Poštić" iz Mrčajevaca, kao i lovište "Bresnica" koje obuhvata planinski deo atara Gornje Trepče, kao i Prekobanjski kraj, a u Donjoj Trepči zapadne zaseoke i zaseok Selište. Od divljih životinja se sreću još i poljske jarebice, prepelice, a od krupne divljači srne i divlje svinje.
U naselju Gornja Trepča živi 524 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 45,9 godina (43,8 kod muškaraca i 47,8 kod žena). U naselju ima 228 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,71.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
Grafik promene broja stanovnika tokom druge polovine 20. veka
Nije tačno poznato kada je Gornja Trepča nastala, ali se sa velikom sigurnošću može tvrditi da potiče još iz srednjeg veka. Tome bi u prilog moglo da ide i postojanje crkve u tom periodu. O tome svedoče ostaci stare crkve koji se čuvaju u Narodnom muzeju u Čačku. Takođe postoji i potes Crkvine, severno od današnje crkve, gde je najverovatnije postojao manastir Obrovin (nazvan po obrevanju, sakupljanju naroda-saborima) koga su Turci, predvođeni Sinan-pašom opustošili 1597. godine. Manastir je obnovio vojvoda Nikola Milićević-Lunjevica na mestu jedne isposnice (manastira Obrovin) gde su počivale mošti nepoznatog monaha, na planini Vujan, a u ataru sela Prislonica 1805. Manastir je dobio ime po planini, manastir Vujan. Osim Crkvina, postoji i potes Grobnice (šumoviti breg južno od banje)gde se, sudeći po tamošnjim ostacima, nalazilo groblje(možda čak i iz srednjeg veka) sve dok selo nije zapustelo od Turaka, da bi kasnije novopridošli stanovnici odredili današnju lokaciju groblja, u Sredini sela.
Gornja Trepča se, zajedno sa Donjom Trepčom, prvi put u pisanim izvorima pominje 1476. u turskom detaljnom popisu Smederevskog sandžaka kao jedno selo Trepča, koja pripada nahiji Ostrovici i ima 25 domova. Selo je bilo veoma prostrano(prostiralo se od banje pa sve do sela Mojsinje), tako da je najverovatnije zbog toga došlo do podele Trepče na Gornju i Donju, koja je zabeležena u sledećem turskom (sumarnom) popisu iz 1523. godine. Tu piše da se Gornja i Donja Trepča nalaze u nahiji Ostrovici(kadiluk Rudnik), a u ruci kneza Vukodraga(sina Gruje) i njegove braće Vuka i Rusmira. U popisu se navodi da Gornja Trepča ima 18 domova, a Donja Trepča 20. Treba spomenuti i sumarni popis iz 1525. gde se pominje da u Gornjoj Trepči ima, sada samo 9 domova (dvostruko manje) . Donja Trepča, po tom istom popisu ima 40. Međutim, ono što je posebno važno jeste da je zapisano da su u selima postojale vodenice, 6 u Gornjoj, i 3 u Donjoj Trepči, te da su bile u vlasništvu stanovnika sela i da su radile po pola godine (vidi odeljak: Trepčanske vodenice). U detaljnom popisu iz 1528. se navodi da Gornja Trepča ima, sada 22 doma, a da Donja Trepča ima 39 domova.
Posle osvajanja prostora na kome je živeo srpski narod i celog Balkana, turska carevina težila je daljem širenju ka zapadnoj Evropi. Tokom ratova između Turske i Austrije krajem 17. i u prvoj polovini 18. veka, srpski narod, među njima i stanovnici Gornje i Donje Trepče, su bili izloženi pljački, zarobljavanju i ubijanju od strane turske vojske. Narod se sklanjao preko Save i Dunava u Ugarsku, zbog čega su područja odakle su odlazili skoro potpuno opustela. Sliku o tome daje jedan Nemac, Johan Langer, koji je pisao članak o Srbiji pod austrijskom upravom, a koja je obuhvatala područja Šumadije,
Kolubare, Tamnave i Jadra od 1718. do 1739. Langer u ovom članku kaže: "Od svakih 6 sela, 5 su nenaseljena, a u naseljenim selima prosečno ima jedva 6 stanovnika". Ovo potvrđuje i karta Srbije, koju je Langer priložio uz ovaj članak. Na ovoj karti, na području Čačansko-kraljevačke kotline, a i ostalih krajeva Srbije pod austrijskom upravom, nisu označena mnoga sela. Gornja Trepča je označena na karti pod nazivom Dreschde. Takođe je označeno da se u Gornjoj Trepči nalazio nekakav zamak ili rimsko sklonište (castell), ali bez iznetih detalja. U ovom periodu, na ova područja počinju da se doseljavaju porodice i bratstva, preci današnjih stanovnika ovih područja Srbije, i to uglavnom iz Stare Srbije, Stare Crne Gore i Hercegovine. U Gornju Trepču se tada doselila familija Gojković od Sjenice, koja daljim poreklom verovatno potiče iz Crne Gore.
U poslednjim decenijama 18. veka, i kasnije u toku Srpskih ustanaka, nastavljaju da se doseljavaju u Gornju Trepču familije poreklom uglavnom od crnogorsko-hercegovačkih plemena. Do kraja 20-ih 19. veka većina familija (danas starih familija) se doselila u Gornju Trepču, podelila zemlju i napravila ognjišta. Područje Beogradskog pašaluka je, napokon, oslobođeno posle Prvog srpskog ustanka pod voždem Karađorđem i Drugog srpskog ustanka pod Milošem Obrenovićem. AutonomnaKneževina Srbija je počela da se razvija na svim planovima. Po Popisu stanovništva i imovine u Srbiji 1834. godine Gornja Trepča je imala 25 domova i 162 stanovnika(79 muških i 83 ženskih) od čega 31 poreska glava i 40 muškaraca sposobnih za vojsku. Od iskorišćenog zemljišta je navedeno da je Gornja Trepča imala 73 pluga (29,2 hektara)oranja, 156 kosa livade(56,16 hektara), 22 motike vinograda(1,76 hektara), kao i 4260 drveta šljiva.Poljoprivreda je bila glavna delatnost kojom su se bavila sva domaćinstva. U okolnim selima, Gornja Trepča je bila poznata po kamenorezačkom zanatu kojim se bavio jedan deo stanovništva. Gornja Trepča je bila poznata i po vodenicama, u koje su donosili žito za mlevenje pomeljari("mušterije") i iz sela u okolini. Međutim, Gornja Trepča je i šire, u Ljubićkom i Takovskom kraju bila poznata upravo po termo-mineralnim izvorima, gde su leka za svoje zdravlje tražili i nalazili stanovnici ovih krajeva. Za početak razvoja banje u Gornjoj Trepči mogla bi se uzeti 1890. godina kada je Tanasije Nikitović iz Gornje Trepče ozidao bazen dug i širok po 2 metra. Pošto su se izvori nalazili na posedu Crkve u Gornjoj Trepči, koja je bila metoh manastira Vujan, brigu o razvoju banje će preuzeti manastir, pod čijom će upravom tridesetih godina 20. veka biti sagrađeno nekoliko objekata za stanovanje i jedna kafana.
U međuratnom periodu, 1933. godine, je u Sredini sela podignuta školska zgrada za potrebe Trećeg odeljenja "Trepčanske osnovne škole" iz Donje Trepče, koja će sledeće godine dobiti samostalnost i naziv "Gornjotrepčanska osnovna škola". Škola je izgubila samostalnost kada je uvedeno obavezno osmogodišnje obrazovanje. Tada je škola u Gornjoj Trepči ponovo potpala pod školu (sada Osmogodišnju) u Donjoj Trepči, koja je ponela novo ime, "22. decembar". Godine 1947. prekoputa škole podignuta je zgrada u kojoj su smešteni Dom kulture, mesna kancelarija, ambulanta i prodavnica.
Posle Drugog svetskog rata, banja u Gornjoj Trepči je nacionalizovana, kao i mnoge druge banje u Srbiji. Od šezdesetih godina banja počinje naglo da se razvija. Prilazni putevi za Gornju Trepču su asfaltirani, uređeno je područje oko izvorišta u banji, uređene su staze za šetnju u prirodi. Sedamdesetih godina sagrađen je Stacionar, zgrada sa ordinacijama, objekti sa velikim i malim bazenima. Otvaraju se kafane, restorani i prodavnice. Broj gostiju počinje da raste, da bi 1988. banju posetilo rekordnih 17 857 gostiju. Ljudi iz Čačka, pa i Beograda, Pančeva, Novog Sada i drugih gradova, prave vikendice za stanovanje u letnjem periodu, a neki ostaju trajno da žive u banji u Gornjoj Trepči, koja se sve popularnije naziva Atomska banja. Godine 2008. Atomska banja je privatizovana, renovirani su svi postojeći objekti, a sagrađeni su i novi, među njima i hotel "Vujan".
Kao što je već pomenuto, u Gornjoj Trepči su postojale vodenice još u prvoj polovini 16. veka. U prošlom (dvadesetom) veku je postojalo čak 12 vodenica u Gornjoj Trepči. Većina njih nisu bile vodenice potočare u pravom smislu te reči, već je postojao kanal-jaz koji je dovodio vodu do vodenica iz reke Banje. Prilikom rada vodenica voda iz jaza se gubila, tako da su postojali manji kanali za dopunu jaza vodom. Sve vodenice su se sastojale iz donjeg kamenog dela, gde se nalazio mehanizam za mlevenje žita koji je bio identičan skoro kod svih vodenica, i gornjeg drvenog dela, gde se smeštalo žito i gde je boravio vodeničar. Bile su pokrivene uglavnom ćeramidom ili crepom, u novije vreme. Vodenice su bile u vlasništvu domaćina iz trepčanskih familija, a neke vodenice su bile ortačke. Gornja Trepča je po vodenicama bila čuvena u okolini.
Međutim, u Gornjoj Trepči, danas ne radi nijedna vodenica. Prestajale su postepeno sa radom, od 60-ih godine do oko 2000. godine. Faktori su razni: sve češća primena modernih fabričkih mlinova, odlazak mladih u gradove i gašenje ognjišta na selu i tako dalje. Vodenice u Gornjoj Trepči nestaju. Neke vodenice su planski uklonjene da bi ustupile mesto nekoj drugoj građevini, neke su se same srušile usled oronulosti. Danas su u dobrom stanju samo dve vodenice. Jedna od te dve je vodenica vojvode Nikole Milićevića-Lunjevice, trgovca, vojvode iz Prvog i Drugog srpskog ustanka, koji je ustanike direktno pomagao novcem, dede kraljice Drage Obrenović. Sve više preovladava mišljenje da ovu vodenicu treba zaštititi kao spomenik kulture Republike Srbije.
U Gornjoj Trepči se nalazi Atomska banja „Gornja Trepča“, čiji je pun naziv Specijalna bolnica za rehabilitaciju „Gornja Trepča“. Atomska banja je osnovana 1955. godine i poznata je pre svega po rehabilitaciji reumatoloških i neuroloških oboljenja, a pored toga i bolesti digestivnog trakta i periferne cirkulacije.[4]
_09.jpg)
556.svg)
_01.jpg)
_02.jpg)
_03.jpg)
_05.jpg)
_12.jpg)
_04.jpg)
_07.jpg)
_11.jpg)
