Dimitrije Pisković Trnavac
Dimitrije Pisković Trnavac (Mrčajevci, kod Čačka, 17. decembar 1914 — Beograd, 7. septembar 1987) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, general-potpukovnik JNA i narodni heroj Jugoslavije.
| dimitrije pisković trnavac | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Dimitrije Pisković Trnavac | ||||||||||||||
| Lični podaci | ||||||||||||||
| Datum rođenja | 17. decembar 1914. | |||||||||||||
| Mesto rođenja | Mrčajevci, kod Čačka,  Kraljevina Srbija | |||||||||||||
| Datum smrti | 7. septembar 1987. (72 god.) | |||||||||||||
| Mesto smrti | Beograd,  SR Srbija,  SFR Jugoslavija | |||||||||||||
| Profesija | vojno lice | |||||||||||||
| Porodica | ||||||||||||||
| Supružnik | Slavka Pisković | |||||||||||||
| Delovanje | ||||||||||||||
| Član KPJ od | oktobra 1941. | |||||||||||||
| Učešće u ratovima | Aprilski rat Narodnooslobodilačka borba | |||||||||||||
| Služba | Jugoslovenska vojska NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1941 — 1972. | |||||||||||||
| Čin | general-potpukovnik | |||||||||||||
| Predsednik FK Partizan | ||||||||||||||
| Period | 1962 — 1963. | |||||||||||||
| Prethodnik | Martin Dasović | |||||||||||||
| Naslednik | Ilija Radaković | |||||||||||||
| Heroj | ||||||||||||||
| Narodni heroj od | 6. jula 1953. | |||||||||||||
| Odlikovanja |
| |||||||||||||
Biografija uredi
Rođen je 17. decembra 1914. u Mrčajevcima, kod Čačka. Osnovnu školu završio je u rodnom selu, a tri razreda gimnazije u Čačku. Potom je u Nišu do 1934. učio mašinbravarski zanat. U toku odsluženja vojnog roka završio je 1937. Školu rezervnih podoficira Jugoslovenske vojske. Pre Drugog svetskog rata nije bio povezan sa Komunističkom partijom Jugoslavije, ali je kao radnik bio priklonjen radničkom pokretu.[1]
U toku Aprilskog rata, 1941. kao rezervni podoficir, raspoređen je za komandira mitraljeskog voda i sa svojom jedinicom upućen prema Stracinu, u Makedoniji. Kako je već na početku rata došlo do predaje Treće grupe armija, pod komandom generala Milana Nedića, od svojih pretpostavljenih Pisković je upućen u Skoplje, kako bi tamo izvršio predaju neprijatelju. Ovo naređenje nije izvršio, već je raspustio svoj vod i uputio se kući i time izbegao odvođenje u zarobljeništvo. U Čačku se povezao sa Narodnooslobodilačkim pokretom (NOP) i uključio se u pripreme za oružani ustanak.[1]
Narodnooslobodilačka borba uredi
Na samom početku ustanka, jula 1941. prilikom formiranja Trnavske čete Čačanskog partizanskog odreda „Dr Dragiša Mišović”, kao rezervni podoficir, bio je postavljen za njenog komandira. Sa Trnavskom četom učestvovao je u svim borbama koje je Čačanski partizanski odred vodio protiv nemačkog okupatora i kolaboracionističkih snaga — žandarma, nedićevaca, ljotićevaca i četnika Koste Pećanca. U jesen 1941, za svojom četom nalazio se na položajima prema Kraljevu, gde su partizani zajedno sa četnicima Draže Mihailovića držali Kraljevo u opsadi. Za vreme borbi, tokom opsade Kraljeva, oktobra 1941. primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).[1]
Posle sloma opsade Kraljeva, sa svojom četom se povukao u Guču, gde je od od političkog komesara Čačanskog odreda Ratka Mitrovića dobio naređenje da u blizini sela Grab, kod Lučana, na položajima dočeka i što duže zadrži nemačku motorizovanu kolonu. Borci Trnavske čete su dočekali nemačku kolonu i vodili žestoku borbu sa nemačkim tenkovima, ali su se pod pritiskom neuporedivo nadmoćnijih snaga, morali povući povlači.[1]
U toku završnog dela Prve neprijateljske ofanzive, izgubio je vezu sa glavninom partizanskih snaga, pa se umesto u Sandžak, gde je izvršeno povlačenje partizanskih snaga, samostalno probijao neprijateljske obruče i garnizone i došao u Niš. Ovde s povezao sa svojim drugom, tadašnjim sekretarom Mesnog komiteta KPJ, koji ga je uputio na planinu Pasjaču, gde je postavljen za političkog komesara Pasjačke čete Topličkog partizanskog odreda.[1]
Vrlo brzo je među borcima odreda zapažen po svojoj izuzetnoj hrabrosti, a posebno se istakao u borbi protiv Bugara 13. februara 1942, nakon čega je postavljen za komandanta Topličkog partizanskog odred. Na ovoj dužnosti ostao je u vreme najvećih neprijateljskih ofanziva i potera za topličkim partizanima tokom 1942. godine. Zajedno sa srpskim kvislinškim snagama, bugarske okupacione snage su u toku 1942. organizovale šest ofanziva na topličke partizane, a u svakoj ofanzivi bilo je angažovano od deset do osamnaest hiljada neprijateljskih vojnika.[1]
Kao hrabar vojnik i sposoban komandant, Trnavac je uspevao da veštim manevrima, Toplički odred izvuče ispred neposrednih napada neprijateljskih snaga, a zatim vrši napade na neprijatelja s leđa i bokova. Pod njegovom komadom, Odred je organizovao nekoliko uspešnih diverzija na pruzi Beograd–Niš–Skoplje, a samo u maju i junu 1942. u okolini Niša uništeno je 5 vozova, u kojima su bili nemački vojnici i druga ratna oprema. Tada je poginulo i izbačeno iz stroja više od 300 nemačkih vojnika, i uništeno mnogo ratne opreme.[2]
Marta 1942. pod njegovom komandom Toplički odred je u blizini sela Čubura i Krajkovac, kod Merošine, razbio četnički odred Koste Pećanca i četu Srpske državne straže i neprijatelju naneo gubitke od 50 mrtvih i 30 zarobljenih vojnika. Veštima manevrisanjem, tokom neprijateljskih ofanziva i dejstvima na Jastrepcu, Kopaoniku i Bukoviku, Toplički odred se sačuvao od udara neprijatelja i pored svih potera i progona, bio najjači partizanski odred u Srbiji.[2]
Februara 1943. postavljen je za komandanta Prvog južnomoravskog partizanskog odreda, formiranog u Jablanici. Ovaj odred je pod njegovom komandom vodio teške borbe protiv bugarskih okupatorskih jedinica na Gajtanu i naneo neprijatelju gubitke od oko 120 vojnika. Pored ove uspešne borbe, Odred je vodio i niz manjih borbi, kao na rudniku Lece i protiv četnika Koste Pećanca u Gornjoj Jablanici. Godine 1944. postavljen je za komandanta Rasinskog partizanskog odreda. Od naročitog značaja za ovaj odred, bila je pobeda koju je zajedno sa Drugom i Trećom južnomoravskom brigadom, izvojevao nad Nemcima u selu Lomnici, kod Kruševca. Tada je stradalo 180 nemačkih vojnika, prethodno određenih da učestvuju u desantu na Drvar.[2]
Avgusta 1944. postavljen je za komandanta 19. srpske brigade, koja se posebno istakla u borbama na Sokolovici i Rudnoj Glavi i prilikom oslobađanja Kučeva, Petrovca na Mlavi i Majdanpeka. Oktobra 1944. postavljen je za zamenika komandanta 25. srpske divizije, generala Miloja Milojevića i na toj dužnosti je ostao do završetka rata.[2]
Posleratni period uredi
Nakon oslobođenja Jugoslavije, nastavio je profesionalnu vojnu karijeru u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA). Septembra 1945. postavljen je za komandanta operativne grupe Korpusa narodne odbrane Jugoslavije (KNOJ), kojoj je pripao zadatak čišćenja oslobođene zemlje od preostalih delova neprijatelja. Višu vojnu akademiju JNA završio je 1950, a posle toga se nalazio na dužnosti komandanta divizije i načelnika Štaba korpusa. Godine 1957. završio je Ratnu školu JNA, nakon čega je postavljen za načelnika operativnog odeljenja armije, a zatim za načelnika Štaba armije. Nalazio se na dužnosti Republičkog sekretara za narodnu odbranu u Izvršnom veću Skupštine SR Srbije, a bio je i načelnik Uprave za civilnu zaštitu u Saveznom sekretarijatu za narodnu odbranu (SSNO). Penzionisan je 1972. u činu general-potpukovnika JNA.[3] Od 1962. do 1963. godine nalazio se na mestu predsednika Fudbalskog kluba „Partizan”.[2][4]
Umro je 7. septembra 1987. u Beogradu i sahranjen je u Aleji narodnih heroja na Novom groblju u Beogradu.
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden za vojne zasluge sa velikom zvezdom, dva Ordena partizanske zvezde sa srebrnim vencem, Orden zasluga za narod sa srebrnim zracima, Orden bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem i Orden za hrabrost.[5] Od inostranih se ističe Partizanski krst NR Poljske. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 6. jula 1953. godine.[2]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ Narodni heroji 2 1982, str. 102.
- ^ a b v g d đ Narodni heroji 2 1982, str. 103.
- ^ Dinić 1989, str. 334.
- ^ Ko je ko 1970, str. 810.
- ^ Ko je ko 1957, str. 551.
Literatura uredi
- Zbornik narodnih heroja Jugoslavije. Beograd: Omladina. 1957. COBISS.SR 50964999
- Ko je ko u Jugoslaviji — biografski podaci o jugoslovenskim savremenicima. Beograd: Sedma sila. 1957. COBISS.SR 4864263
- Ko je ko u Jugoslaviji — jugoslovenski savremenici. Beograd: Hronometar. 1970. COBISS.SR 4897031
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48703239
- Dinić, Dragoljub Mića (1989). Toplički narodnooslobodilački partizanski odred. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar.
