Epirska despotovina
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Epirska despotovina je bila jedna od grčkih država-naslednica Vizantijskog carstva nastalih nakon krstaškog osvajanja Carigrada 1204. godine. Postojala u različitim granicama do kraja 14. veka. Jezgro joj se nalazilo u istoimenoj oblasti Epira i Akarnaniji. Istorija joj je obeležena stalnim sukobima sa glavnim regionalnim silama na Balkanu (Vizantijskim carstvom vaspostavljenim oslobođenjem Carigrada 1261. i Bugarskom, kasnije sa Napuljskom kraljevinom i Srbijom), koje su pokušavale da prošire područje svoje vlasti na Epir. Svoj vrhunac je Epirska despotovina je dostigla 1224. godine kada je Teodor Anđeo (despot 1214—1224, car 1224—1230) zauzeo Solun, srušio Solunsku kraljevinu i proglasio se za cara. Međutim, već 1230. godine u bici na Klokotnici pretrpeo je poraz od Bugara posle čega je usledio proces propadanja i lagane dezintegracije despotovine. Razdrobljen na brojna zasebna gospodstva, Epir je postepeno integrisan u Osmansko carstvo 1386-1449.
| Epirska despotovina Despotovina Epir | |||
|---|---|---|---|
 Podela Vizantije nakon krstaškog osvajanja 1204. godine. Latinsko carstvo ratuje s grčkim državama: Nikejskim carstvom, Trapezuntskim carstvom i Epirskom despotovinom. Granice nisu bile jasno određene. | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | Balkan | ||
| Prestonica | Arta | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | grčki | ||
| Religija | pravoslavlje | ||
| Politika | |||
| Oblik države | despotovina | ||
| — Despot | Mihajlo I Anđeo | ||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | srednji vek | ||
| — Osnivanje | 1204. | ||
| — Ukidanje | 1479. (275 god.) | ||
Termin Epirska despotovina kao oznaka za zapadnogrčku državu nije istorijski i ne koristi se u savremenim izvorima. Međutim, Epir je bio nezavisan u odnosu na Nikejsko odnosno rastaurirano Vizantijsko carstvo Paleologa. Njegovi vladari su se ponekad nazivali arhontima ili samo kirovima (gospodinima). U periodu posle 1230. neki epirski vladari su dobili despotsku titulu od nikejskog odnosno vizantijskog cara.
Nastanak i uspon uredi
Osnivač Epirske despotovine je bio Mihajlo I Anđeo, nelegitimni sin sevastokratora Jovana Anđela Komnina, osnovao je Epirsku despotovinu koja je obuhvatala Epir sa Albanijom, Etolijom i Akarnanijom. Preko svoje bake Teodore Komnine bio je potomak cara Aleksija I i na taj način rođak careva Isaka II i Aleksija III. Do svrgavanja Isaka II uznapredovao je u službi i postao upravnik maloazijske teme. Pavši u nemilost Aleksija III, zatekao se u Konstantinopolju, kada su učesnici Četvrtog krstaškog pohoda osvojili grad u leto 1203.
Nakon pada Carigrada aprila 1204. krstaši su prionuli podeli Vizantijskog carstvog među sobom. Mlečani su tom prilikom zahtevali i na epirsku obalu zajedno sa Jonskim ostvima. Međutim, Mihailo se priključio pratnji Bonifacija Monferatskog, kada se ovaj zaputio da zaposedne zemlje u severnoj Grčkoj koje je tražio. Mihailo se u Tesaliji odvojio od Bonifacija i skrenuo u Artu, koja je još bila pod kontrolom vizantijskog upravnika Senaherima, kome je nameravao da pomogne u otporu protiv Latina.
Kada je stigao u Artu, Senaherim je već bio mrtav. Odlučno je suzbio jednu pobunu upravljenu protiv postojeće vizantijske uprave, proglasio sebe upravnikom i oženio kćerku ili udovicu svog prethodnika, čime se dokopao i prostranih dobara u ovoj oblasti. Dotadašnje činovnike je ostavio na položajima, a u posede plemstva i crkve nije dirao, zbog čega su ovi prihvatili njegovu vlast bez problema. Mihailo je tako postao vladar najbogatije oblasti u Romaniji, koju nije zahvatilo ratno pustošenje. Konsolidaciji epirske države išlo je u prilog i to što je mnogo grčkih izbeglica emigriralo iz oblasti koju su osvojili Latini.
Njega 1215. godine nasleđuje Teodor Anđeo, čija je ćerka bila udata za kralja Radoslava. Za vreme njegove vladavine Epirska despotovina postaje najsnažnija država na Balkanu. Uspešnim ratovima on 1224. godine osvaja Solun i uništava Solunsku kraljevinu, pridodavši svojim zemljama Tesaliju, istočnu Makedoniju i delove Trakije. Nakon osvajanja Soluna ohridski arhiepiskop ga ovenčava za cara Romeja čime Teodor jasno iskazuje svoje namere da obnovi Carstvo.
Pad i propast uredi
Bugari 1230. godine u bici na reci Klokotnici pobeđuju Teodorove trupe, a samog Teodora zarobljavaju i oslepljuju. Posledica ovog poraza bilo je bugarsko osvajanje Makedonije i Trakije, dok je nikejski car Jovan III Duka zauzeo Solun.
Despotovinom nakon toga nastavlja da vlada Mihajlo II Anđeo, koju su u to doba činili Epir i Tesalija. On počinje da vodi aktivnu politiku protiv Nikejskog carstva i njegovog pokušaja da obnovi Vizantiju. Sarađujući sa Ahajskom kneževinom i Napuljskom kraljevinom nastoji da zajedničkim naporima osvoje Carigrad i obnove Vizantiju na čelu sa Anžujcima, ali se njihov poduhvat završava neuspehom.
Nikejski car Mihajlo VIII Paleolog osvaja 1261. godine Carigrad i obnavlja Vizantiju, posle čega despotovina polako gubi moć i pretenzije na carski venac. Poslednji delovi despotovine potpali su pod vizantijsku vlast 1340. godine.
Epirski vladari uredi
Dinastija Komnin-Duka uredi
- Mihailo I Komnin Duka (1205–1214)
- Teodor Komnin Duka (1214–1230), proglasio se za cara u Solunu 1225 ili 1227.
- Mihael II Komnin Duka (1230–1271)
- Nićifor I Komnin Duka (1271–1297)
- Toma I Komnin Duka (1297–1318)
Dinastija Orsini uredi
- Nikola Orsini (1318–1323)
- Jovan II Orsini (1323–1335)
- Nićifor II Orsini (1335–1337 i 1356–1359)
Dinastija Nemanjića uredi
- Simeon Uroš Paleolog (1359–1366), car Srba i Romeja
- Toma II Preljubović (1367–1384), despot
- Marija Angelina Dukena Paleologina (1384–1385), carica
Dinastija Buondelmonti uredi
- Izaul de Buondelmonti (1385–1411)
- Đorđo de Buondelmonti (1411)
Dinastija Toko uredi
- Karlo I Toko (1411–1429)
- Karlo II Toko (1429–1448), pad Janine 1430
- Leonardo III Toko (1448–1479), pad Arte 1449. i Angelokastrona 1460.
Literatura uredi
- Zečević, Nada (2014). The Tocco of the Greek Realm: Nobility, Power and Migration in Latin Greece (14th-15th centuries). Belgrade: Makart.
- Nicol, Donald M. (1993) [1972]. The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453. Cambridge: Cambridge University Press.
- Nicol, Donald M. (1984) [1957]. The Despotate of Epiros 1267-1479: A Contribution to the History of Greece in the Middle Ages (2. expanded izd.). Cambridge University Press.
- Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta.
- Popović, Radomir V.; Perović, David, ur. (2005). 950 godina od Velikog raskola (1054) i 800 godina od pada Carigrada u ruke krstaša (1204): Međunarodni naučni simposion. Beograd: Pravoslavni bogoslovski fakultet.
- Ferjančić, Božidar (1974). Tesalija u XIII i XIV veku. Beograd: Vizantološki institut SANU.
- Fine, John Van Antwerp Jr. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.
