Opština Kalinovik
Opština Kalinovik je opština u Republici Srpskoj, BiH. Sjedište ove opštine se nalazi u ulici Karađorđeva 19, u gradskom naselju Kalinovik. Prema kvalifikacijama Vlade Republike Srpske, opština Kalinovik je svrstana u izrazito nerazvijena područja. Prema rezultatima popisa stanovništva iz 2013. godine, u opštini je popisano 2.029 lica.[4]
| Opština Kalinovik | |
|---|---|
 Grb | |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Bosna i Hercegovina
|
| Entitet |  Republika Srpska
|
| Sjedište | Kalinovik |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo |  1.802[1] 2.029[2]2.516[3] (2017 2013 1996) |
| Gustina naseljenosti | 3 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Površina | 681,11 km2 |
|
| |
| Ostali podaci | |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Načelnik opštine | Radomir Sladoje (SNSD) |
| Poštanski broj | 71230 |
| Pozivni broj | 57 |
| Krsna slava | Petrovdan |
| Veb-sajt | Opština Kalinovik |
Naseljena mjesta uredi
Područje Opštine Kalinovik čine naseljena mjesta: Bak, Božanovići, Bojići, Boljanovići, Borija, Brda (dio), Bukvica, Varizi, Varoš, Vihovići, Vlaholje, Vrhovina, Vujinovići, Golubići, Gradina, Graiseljići, Daganj, Dobro Polje, Dragomilići (dio), Dubrava, Zelomići (dio), Jablanići, Jažići, Jezero, Jelašca, Kalinovik, Klinja, Kovačići, Kolakovići, Krbljine, Kruščica, Kuta, Kutine, Luko (dio), Ljusići (dio), Mekoča, Mojkovići, Mjehovina, Mosorovići, Mušići, Nedavić, Okolišta, Obalj, Obrnja, Osija, Plačikus, Pločnik, Polje (dio), Popovići, Porija, Presjedovac, Prević, Rajac (dio), Rastovac, Ruđice, Sela, Sijerča, Sočani, Strane, Sedomine, Susječno (dio), Tmuše, Tomišlja, Trešnjevica, Trnovica, Tuhobić, Ulog, Unukovići, Hotovlje (dio), Hreljići, Cerova, Čakli, Čestaljevo (dio), Šivolji.
Dijelovi naseljenih mesta Brda, Dragomilići, Zelomići, Luko, Ljusići, Polje, Rajac, Susječno, Hotovlje i Čestaljevo podijeljeni su između opštine Kalinovik u Republici Srpskoj i opština Konjic i Foča-Ustikolina u Federaciji Bosne i Hercegovine.
Naseljena mjesta Ljuta i Gapići u potpunosti su pripali Hercegovačko-neretvanskom kantonu, odnosno Gradu Konjicu u Federaciji BiH.
Stanovništvo uredi
Na teritoriji opštine Kalinovik danas živi oko 2.000 stanovnika, od čega većinu čini seosko stanovništvo. Prema podacima opštine Kalinovik, samo 15% (310) od ukupnog broja stanovnika je stalno zaposleno. Stanovništvo ove opštine čine uglavnom Srbi.
Dvadeseti vijek uredi
Po poslednjem službenom popisu stanovništva iz 1991. godine, opština Kalinovik je imala 4.667 stanovnika, raspoređenih u 73 naseljena mesta.
Opština Kalinovik ima površinu od 681,11 km². Trenutno ima 2.029 stanovnika (popis iz 2013. godine), odnosno oko 3 stanovnika po kvadratnom kilometru. Stanovništvo se u potrazi za zaposlenjem iseljavalo, najčešće u Sarajevo.
| Sastav stanovništva – opština Kalinovik | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[5] | 1991.[6] | 1981.[7] | 1971.[8] | 1961.[9] | |||
| Ukupno | 2 029 (100,0%) | 4 667 (100,0%) | 6 597 (100,0%) | 9 458 (100,0%) | 7 319 (100,0%) | ||
| Srbi | 1 947 (95,96%) | 2 826 (60,55%) | 3 691 (55,95%) | 5 536 (58,53%) | 4 750 (64,90%) | ||
| Bošnjaci | 57 (2,809%) | 1 716 (36,77%)1 | 2 681 (40,64%)1 | 3 796 (40,14%)1 | 2 384 (32,57%)1 | ||
| Hrvati | 8 (0,394%) | 17 (0,364%) | 29 (0,440%) | 44 (0,465%) | 67 (0,915%) | ||
| Crnogorci | 6 (0,296%) | – | 35 (0,531%) | 41 (0,433%) | 13 (0,178%) | ||
| Bosanci | 4 (0,197%) | – | – | – | – | ||
| Ostali | 3 (0,148%) | 62 (1,328%) | 12 (0,182%) | 21 (0,222%) | 14 (0,191%) | ||
| Jugosloveni | 2 (0,099%) | 46 (0,986%) | 148 (2,243%) | 20 (0,211%) | 88 (1,202%) | ||
| Bosanci i Hercegovci | 1 (0,049%) | – | – | – | – | ||
| Neizjašnjeni | 1 (0,049%) | – | – | – | – | ||
| Mađari | – | – | 1 (0,015%) | – | 1 (0,014%) | ||
| Makedonci | – | – | – | – | 2 (0,027%) | ||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
Procenti za 1991. godinu odnose se na teritoriju prijeratne opštine Kalinovik koja je pripala RS. Manji dijelovi koji su pripali FBiH su sada u sastavu opština Konjic i Foča-Ustikolina.
Političko uređenje uredi
Opštinska administracija uredi
Načelnik opštine predstavlja i zastupa opštinu i vrši izvršnu funkciju u Kalinoviku. Izbor načelnika se vrši u skladu sa izbornim Zakonom Republike Srpske i izbornim Zakonom BiH. Opštinsku administraciju, pored načelnika, čini i skupština opštine. Institucionalni centar opštine Kalinovik je naselje Kalinovik, gdje su smješteni svi opštinski organi.
Načelnik opštine Kalinovik je Radomir Sladoje ispred Saveza nezavisnih socijaldemokrata, koji je na tu funkciju stupio nakon lokalnih izbora u Bosni i Hercegovini 2020. godine. Sastav skupštine Opštine Kalinovik je prikazan u tabeli.[10]
Krsna slava Opštine Kalinovik uredi
Krsna slava opštine Kalinovik je Petrovdan. Povodom krsne slave opštine Kalinovik tradicionalno se održavaju „Petrovdanske svečanosti“. U okviru „Petrovdanskih svečanosti“ održavaju se turniri u fudbalu, košarci, odbojci i atletici.
Geografija uredi
Opština Kalinovik je okružena opštinama Foča, Foča-Ustikolina, Trnovo, Gacko, Nevesinje i Konjic. U okruženju Opštine Kalinovik su planine Treskavica, Lelija, Visočica, Zelengora i Crvanj. Teren je uglavnom krševit sa puno vrtača i pećina i bez puno voda.
Vode uredi
Najveća rijeka koja prolazi kroz opštinu je rijeka Neretva, koja izvire na planini Zelengori. Većina potoka u opštini pripada slivu Neretve, odnosno slivu Jadranskog mora.Kroz sjeverni dio opštine protiče rijeka Bistrica koja se uliva u rijeku Drinu, te pripada slivu Crnog mora. Crvanjsko jezero je najveće jezero u Opštini Kalinovik, a nalazi se nedaleko od Uloga. Najveći broj jezera su lednička jezera, koja se uglavnom nalaze na Zelengori. U izgradnji je HE „Ulog“ koja bi trebala da napuni kanjon rijeke Neretve vodom i tako stvori vještačko jezero.
Zagorje uredi
Područje opštine Kalinovik okruženo planinama se naziva Zagorje, a stanovnici se nazivaju Zagorani.
Istorija uredi
Zagorje se, kao srednjovjekovna župa, prvi put pominje oko 1323. godine u povelji bana Stefana II Kotromanića, kojom on daruje neke krajeve knezu Vukoslavu.
Rimljani uredi
Na području današnje Opštine Kalinovik nalaze se mnogobrojni istorijski spomenici koji svjedoče o životu i kulturi raznih civilizacija koje su se smjenjivale na ovom prostoru. Iako je nedovoljno istražena istorija ovog područja, ima materijalnih nalazišta koja datiraju iz praistorijskog doba o postojanju naroda koji se smatraju starosjedioci Balkana. Iz tog perioda nađena su utvrđenja i naselja na lokalitetima: Kalinovik, Boženova glava, Jasen, Vrhovina, Hotovlje, Kutine, Dobro Polje, Koriljevo, Gradac, Jelašca, Šivolji, Jažići, Vlaholje i Gvozno. Svjedočanstvo o dolasku Rimljana na ove prostore nalazimo u ostacima putne mreže koja je povezivala bosanska trgovačka i rudarska mjesta sa Humom, Dubrovnikom i primorjem. Trase rimskih puteva vidljive su u selima Jažići, Mosorovići i Bukvica. Ovi putevi bili su osigurani vojnim logorima, a drugih dokaza o razvijenoj privredi nema. Pretpostavlja se da je malobrojno stanovništvo živjelo od gajenja stoke.[traži se izvor]
Srednji vijek uredi
U srednjem vijeku područje biva značajnije naseljeno, a glavna zanimanja su trgovina i stočarstvo. 1180.godine, kao centar Župe Zagorje, prvi put se pominje srednjevjekovno naselje Kučevo. Da je u Kalinoviku, ali i u njegovoj okolini, postojao buran srednjovjekovni život potvrđuju veliki broj stećaka (do danas je pronađeno i evidentirano 1793 ).Zagorje se u srednjem vijeku rasprostiralo od Dobrog Polja do gornjeg toka rijeke Neretve, do stare Župe Viševe sa gradom Velentinom.Ova Župa je pripadala Bosni, što potvrđuje postojanje carinarnice vojvode Sandalja Hranića Kosače iz 1406. godine.[traži se izvor]
Turska vlast uredi
Padom Hercegovine pod tursku vlast, nahija Zagorje pripada Hercegovini. 1469. g. mijenjaju se etničke prilike, nastaju velika migraciona kretanja: dolaze spahije i kmetovi iz drugih područja ( Čengići - Mala Azija...), a na silu se odvodi domaće stanovništvo u druge krajeve, a dio stanovništva prima islam. Nastaje težak život za pravoslavno stanovništvo. Nameti u vidu poreza, kuluka, bespravnost i nesigurnost podsticalo je stanovništvo na otpor u vidu stalne hajdučije. Tako je bilo sve do 1875. godine kada je nezadovoljstvo kulminiralo u vidu opštenarodnog ustanka poznatog kao Nevesinjska puška. Ustanički pokret zahvatio je i ove prostore, stanovništvo se oslobađa turske vlasti, ali to ne traje dugo jer je već 1878. godine došlo do okupacije od strane Austro-Ugarske.[traži se izvor]
Austro-ugarska vlast uredi
Period Austro-Ugarske vladavine je prava protivmjera turskoj vladavini. Iako zanačajno bolja i uređenija vlast i ona je izazivala nezadovoljstvo kod pravoslavnog i muslimanskog stanovništva. Vojni zakon donesen 1881. godine bio je povod za ustanak u januaru 1882. godine. Ustanak je počeo u Ulogu a ustaničke vođe su bili i prvaci srpskog i muslimanskog stanovništva: Pero Tunguz, Stojan Kovačević, Salko Forta i Omer Šačić. Ustanak se proširio i na susjedna područja: Nevesinje, Gacko, Konjic, Foču i Trnovo. Bez programa i veće podrške brzo je ugušen ali je dugo tinjao. Arhaično i buntovno stanovništvo Austro-Ugarska vlast je držala pod kontrolom prisustvom znatnog broja žandarmerije i vojske i čestim manevrima . Za te namjene izgrađene su vojne kasarne i putna mreža koja ih je povezivala. Putna mreža izgrađena u tom periodu i danas je osnov saobraćajne infrastrukture opštine. U tom periodu Kalinovik postaje značajnije naselje i administrativni centar područja.[traži se izvor]
Prvi svjetski rat uredi
Period Prvog svjetskog rata odrazio se najviše u pogledu mobilisanja vojnosposobnih muškaraca u vojsku Austro-ugarske monarhije, a jedan značajan dio kao dobrovoljci borio se na strani srpske vojske.[traži se izvor]
Međuratni period uredi
Period između dva svjetska rata Kalinovik je obilježio sa uspostavljanjem jakog vojničkog garnizona. Privreda nije razvijena, a glavne djelatnosti su gajenje stoke i eksploatacija šume.[traži se izvor]
Drugi svjetski rat uredi
U Drugom svjetskom ratu slijede ponovna razaranja, pljačke, paljevine, pokolji,masivna stradanja. Na području su prisutne razne formacije četničkih, partizanskih i ustaških jedinica kao italijanskih i njemačkih. Na ovim prostorima posebno su jak odraz imale IV i V ofanziva koje su se odvijale i dijelom na teritoriji Opštine Kalinovik.
Privreda uredi
U Opštini Kalinovik najviše je zastupljena prerada drveta zbog velikih prirodnih šumskih bogatstava.
- Šumsko gazdinstvo ŠG „Zelengora“, Kalinovik
- D. o. o. „Marvel MHE", proizvodnja i prodaja električne enegrije (lokalitet Donji Borač-Ulog)
- AD Drvna industrija, Kalinovik, proizvodnja, prerada i prodaja građe
- D. o. o. „Blondi“, prerada, prodaja i prevoz građe
- D. o. o. „ORION LG“, sječa i izvoz drvnih sortimenata na šumske lagere i prevoz trupaca do krajnjih korisnika
- D. o. o. „Ortačka“, sječa i izvoz drvnih sortimenata
- D. o. o. „Nišić Prom“, sječa i izvoz šume, prevoz trupaca i ogrevnog drveta
- D. o. o. „EFT HE-Ulog“, proizvodnja, distribucija i prodaja električne energije (lokalitet Ulog)
- D. o. o. "5A Bistrica HE“, proizvodnja i prodaja električne energije (lokalitet Dobro polje)
Kultura uredi
- Književni susret „Kalinovački poetski vijenac“
- KUD „Zagorje“
- Petrovdanske svečanosti
- Crkva na Oblju, sagrađena 1869. godine.
- Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Kalinoviku, sagrađena 1888. godine.
- Srpski pravoslavni hram u Ulogu, sagrađena 1907. godine.
- Pravoslavni hram Svetog Jovana u Jažićima
Obrazovanje uredi
- Gimnazija „Kalinovik“
- Osnovna škola „Ljutica Bogdan“
- Narodna biblioteka „Jovan Dučić“
Na području Opštine Kalinovik je prije Odbrambeno-otadžbinskog rata funkcionisalo mnogo više osnovnih škola, koje su polako zatvarane zbog masovnog iseljavanja stanovništva iz ovih krajeva.
Sport uredi
- Sportski savez Kalinovik
- Lovačko udruženje „Zagorje“
- Sportsko ribolovačko društvo „Ulog“
- Planinarsko sportsko društvo „Lelija“
Udruženja uredi
- Udruženje mladih Kalina
- Zavičajno udruženje Kalinovčana „Časlav“
- Opštinska organizacija Crvenog krsta
- Omladinsko udruženje „Prijatelji“ Kalinovik
Poznate ličnosti uredi
- Petar Aškraba Zagorski, srpski pjesnik.
- Risto Đogo, srpski novinar.
- Ratko Mladić, general i načelnik Glavnog štaba Vojske Republike Srpske (1992—1995) i jedan od srpskih vođa tokom raspada Jugoslavije.
- Rajko Petrov Nogo, srpski pjesnik, esejista i književni kritičar.
- Đorđo Sladoje, srpski književnik.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Procjena broja stanovnika 2017.”
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srpskoj 2013, REZULTATI POPISA”
- ^ „Procjena broja stanovnika 1996.”
- ^ „Popis stanovništva u BiH 2013.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 30. 6. 2016. g. Pristupljeno 27. 8. 2016.
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala 7. 4. 2021. g. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991.” (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 16. 11. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 16. 11. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 16. 11. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 15. 4. 2016.
- ^ „Kalinovik”. izbori.ba. Pristupljeno 24. 6. 2021.
Spoljašnje veze uredi
- Opština Kalinovik (jezik: srpski)
- Knjiga: „Nacionalni sastav stanovništva — Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991.", statistički bilten br. 234, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine, Sarajevo.
- Popis stanovništva po opštinama i mjesnim zajednicama 1991. godine (jezik: srpski)
