Rade Bašić
Rade Bašić (Donji Garevci, kod Prijedora, 21. mart 1919 — Beograd, 22. april 1991), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, pukovnik JNA, društveno-politički radnik SFRJ i SR Bosne i Hercegovine, književnik i narodni heroj Jugoslavije.
| rade bašić | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Rade Bašić | |||||||||
| Lični podaci | |||||||||
| Datum rođenja | 21. mart 1919. | ||||||||
| Mesto rođenja | Donji Garevci, kod Prijedora, Kraljevstvo SHS | ||||||||
| Datum smrti | 22. april 1991. (72 god.) | ||||||||
| Mesto smrti | Beograd, Srbija, SFR Jugoslavija | ||||||||
| Profesija | pravnik, vojno lice, književnik, društveno-politički radnik | ||||||||
| Delovanje | |||||||||
| Član KPJ od | 22. juna 1941. | ||||||||
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba | ||||||||
| Služba | NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija | ||||||||
| Čin | pukovnik u rezervi | ||||||||
| Heroj | |||||||||
| Narodni heroj od | 20. decembra 1951. | ||||||||
| Odlikovanja |
| ||||||||
Biografija uredi
Rođen je 21. marta 1919. godine u selu Donjim Garevcima, kod Prijedora. Osnovnu školu je završio u susednom selu Gornji i Donji Orlovci, nižu gimnaziju u Prijedoru, a više razrede gimnazije u Banjaluci.
Još kao đak Prijedorske gimnazije, upoznao se sa mnogim drugovima koji su pripadali revolucionarnom omladinskom pokretu. Za vreme školovanja u Banjaluci, uključio se u rad organizacije srednjoškolske i radničke omladine, koja se okupljala oko Kulturno-umetničkog društva „Pelagić“ i radničkog Sportskog društva „Borac“.
Posle završetka mature, upisao je Pravni fakultet u Beogradu. Za vreme studija bio je povezan sa drugim studentima-komunistima i učestvovao u svim akcijama studentske partijske organizacije. Za vreme raspusta, razvijao je revolucionarnu delatnost u okolini Prijedora i među radnicima Ljubije. Zbog učešća u protivratnim demonstracijama septembra 1940. godine, koje su ujedno bile u podrška ljubijskim rudarima u štrajku, bio je uhapšen i proveo je petnaest dana u zatvoru. Krajem septembra 1940. godine primljen je u Savez komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), a 22. juna 1941. godine u Komunističku partiju Jugoslavije (KPJ).
Narodnooslobodilačka borba uredi
Po direktivi prijedorske partijske organizacije, zajedno sa Esadom Midžićem i Ilijom Stojanovićem, napustio je Prijedor, juna 1941. godine, i otišao u potkozarska sela, zbog rada na pripremi ustanka. Bio je jedan od prvih ustaničkih boraca na Kozari, a septembra 1941. godine je ušao u sastav tek formiranog Drugog krajiškog partizanskog odreda, kojim je rukovodio Mladen Stojanović. U Odredu je bio najpre politički delegat voda, zatim zamenik političkog komesara čete i komesar čete.
Učestvovao je u mnogim borbama koje su u to vreme vođene na Kozari. Za vreme velike ofanzive na Kozari, u leto 1942. godine, bio je ranjen pri proboju obruča, ali je ostao u četi i dalje učestvovao u žestokim borbama. Zbog umešnog komandovanja za vreme nemačke ofanzive, septembra 1942. godine postavljen je za pomoćnika Mihajla Gačića, političkog komesara Četvrtog bataljona tek formirane Pete krajiške kozaračke brigade. Posle borbi za oslobođenje Bihaća, novembra 1942. postavljen je za političkog komesara bataljona.
Sa Četvrtim bataljonom Pete kozaračke brigade učestvovao je u borbama na Grmeču za vreme Četvrte neprijateljske ofanzive. U proleće 1943. godine zajedno sa svojim kurirom Dragutinom Marjanovićem, ubio je sedam nemačkih vojnika i na taj način omogućio grupi boraca svog bataljona da zaplene četiri haubice. Septembra 1943. godine postavljen je za političkog komesara Dvanaeste krajiške udarne brigade, koja se nalazili u sastavu Jedanaeste krajiške divizije. Za izvanredno rukovanje u borbama oko Travnika, oktobra 1944. godine, a posevno za uništenje dve ustaške bojne na padinama Vlašića, Radeta Bašića je pohvalio general-major Slavko Rodić, komandant Petog krajiškog korpusa i postavio ga za političkog komesara Desete krajiške divizije. Na ovoj funkciji ostao je do kraja rata, maja 1945. godine.
Čitava njegova porodica učestvovala je u Narodnooslobodilačkoj borbi od prvog dana ustanka na Kozari, a dva njegova rođena brata, Đorđe i Slavko, su poginuli tokom rata.[1]
Posleratni period uredi
Posle oslobođenja Jugoslavije, obavljao je razne odgovorne dužnosti u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA) — bio je politički komesar Pete divizije JA, a s te dužnosti prešao je u Jugoslovensko ratno vazduhoplovstvo (JRV), gde je bio načelnik Političke uprave. Demobilisan je u činu pukovnika JNA i prebačen u rezervu.[1]
Posle demobilizacije, najpre je bio predsednik Narodnog odbora sreza Prijedor, a potom generalni direktor Železare u Zenici, član Republičkog odbora Socijalističkog saveza radnog naroda Bosne i Hercnjegovine i dr. Bio je narodni poslanik Skupštine Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine i član Centralnog komiteta Saveza komunista Bosne i Hercegovine.[1]
Umro je 22. aprila 1991. godine u Beogradu i sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — dva Ordena za hrabrost, Orden zasluga za narod za zlatnom zvezdom, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem i Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20. decembra 1951. godine.[1]
Književna dela uredi
Još kao gimnazijalac, Rade Bašić se bavio pripovedačkim radom, ali je tek 1949. godine ozbiljnije ušao u literaturu. Objavio je knjige hronika „Priča krjiških proletera“ (Beograd, 1952) i „Kozara ljeta četrdeset druge“ (Sarajevo, 1956); vojno-političku studiju „Ustanak i borba na Kozari 1941–1942“ (Beograd, 1957); zbirku anegdota iz NOB pod nazivom „Anegdote iz oslobodilačkog rata“ (Sarajevo, 1957); zbirku pripovedaka „Djeca Kozare“ (Beograd, 1969) i romansiranu biografiju dr. Mladena Stojanovića pod nazivom — „Doktor Mladen“ (Beograd, 1969). Objavio je i više članaka u Vojnoistorijskom glasniku.
Napisao je scenario za film „Doktor Mladen“ reditelja Midhata Mutapdžića, 1975. godine, a sarađivao je i pri izradi scenarija za film „Kozara“ reditelja Veljka Bulajića, 1962. godine.
Reference uredi
- ^ a b v g Narodni heroji 1982, str. 64.
Literatura uredi
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982.
