Sombathelj

Sombathelj
mađ. *Szombathely*
Sombathelj; mađ. Szombathely
	Pogled iz vazduha na središte Sombathelja
	Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Mađarska
Region	Zapadna prekodunavska regija
Županija	Vaš
Srez	Sombathelj
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
—	80.154
— gustina	821,92 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	47° 14′ 06″ S; 16° 37′ 19″ I / 47.23512° S; 16.62191° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina	97,52 km2
	Sombathelj Sombathelj na karti Mađarske
Poštanski broj	9700
Pozivni broj	94
Veb-sajt
	www.szombathely.hu

Sombathelj (mađ. Szombathely, nem. Steinamanger) grad je u Vaš županiji u mađarskoj oblasti Zapadna prekodunavska regija, u oblasti zapadne Mađarske.

Sombathelj je u Mađarskoj poznat kao njen najstariji grad. Ovde postoji FK Šabarija.

Ime grada uredi

Ime grada je složenica od dve mađarske reči „subota“ i „mesto, stecište“, pa u doslovnom prevodu označava trgovište na kome se trgovalo subotom. Ovaj naziv vodi poreklo od srednjeg veka, kada su važnija naselja imala posebne dane u nedelji za trgovanje (vašari, panađuri).

Položaj uredi

Središnji deo Sombathelja

Sombathelj se smestio u zapadnom delu Mađarske, na mestu gde Panonska nizija prelazi u pobrđe Alpa, koji se nalaze u obližnjoj Austriji. Blizu grada protiče reka Raba.

Istorija uredi

Sombathelj je najstariji grad u Mađarskoj, obrazovan još u vreme Starog Rima. Pre dolaska Mađara na ovim prostorima živeli su Langobardi i Sloveni. U 10. veku dolazi do naseljavanja Mađara u ove krajeve, koji zatiču slovenska plemena, koja su se bavila zemljoradnjom.

Već u prvim vekovima mađarske vladavine grad postaje značajno središte države, ali tokom najezde Mongola u 13. veku grad je stradao. Sombathelj dobija gradska prava 1407. godine.

Razvoj naselja ometen je osmanskim osvajanjima u Panonskoj niziji, kada je mesto bilo na granici, koja bila nestabilna i sa čestim sukobima i pljačkaškim upadima.

Prava vlast Habzburgovaca počinje posle kuge 1710. i velikog požara 1716. godine, kada se u dotad mađarski grad naseljavaju 3000 Nemaca. 19. vek doneo je gradu Sombathelju i uspone i padove. Grad je tokom ovog veka dobio železnicu i prvu industriju. Ali, grad i okolnu teško je pogodila Revolucija 1848/49.

Grad je stradao u oba svetska rata, a tokom 1945. godine doživeo i veoma teško bombardovanje. Posle Drugog svetskog rata započeo je ponovni procvat grada naglom industrijalizacijom. Tokom 80ih godina izgrađeno je i mnogo novih zgrada (gradska biblioteka, natkriveni bazen).

Poslednjih 20ak godina grad je ponovo oživeo zahvaljujući otvaranju obližnje granice ka Austriji i sve većem povezivanju države sa Zapadom.

Stanovništvo uredi

Po proceni iz 2017. u gradu je živelo 78.025 stanovnika.

Demografija
1990.	2001.	2011.	2017.
85.617	81.920	78.884	78.025

Početkom 20. veka Sombathelj sa 50ak hiljada stanovnika je bio jedan od najvećih gradova na području današnje Mađarske. Međutim, u vreme komunizma, zbog položaja blizu gvozdene zavese (granice sa Austrijom) grad je stagnirao, pa su ga brojčano prestigli mnogi dotad znatno manji gradovi. Poslednje dve decenije, posle otvaranja granica, grad ponovo doživljava nagli razvoj. Danas grad ima oko 80 hiljada stanovnika i pozitivno kretanje stanovništva, za razliku od većeg dela države.