Википедија

Srbi u Sloveniji

Srba u Republici Sloveniji, prema popisu iz 2002. godine je bilo 38.964 i predstavljali su 2% ukupnog stanovništva Slovenije.

Srbi u Sloveniji
Srpska zastava
Ukupna populacija
38.964 (2002) 100.000 (procena)[1]
Regioni sa značajnom populacijom
Ljubljana, Maribor, Kranj, Celje i ostali delovi Slovenije
Jezici
slovenački i srpski
Religija
pravoslavlje
Srodne etničke grupe
Srpska dijaspora

Srbi najviše žive u Srednjoslovenskoj regiji, 16.528 ili 42,42% svih Srba u Sloveniji, zatim u Gorenjskoj (14,55% ili 5.669), Savinjskoj (10,96% ili 4.269). Najmanji broj se nalazi u Pomurskoj regiji (226), gdje predstavljaju svega 0,19% ukupne populacije i 0,58% svih Srba u Sloveniji. U Obalno-kraškoj regiji danas živi 3.160 Srba i predstavljaju 3,38% ukupne populacije regije. U Sloveniji danas djeluje 13 srpskih društava. Jedno od njih je Srpsko kulturno društvo „Štajerska zajednica“ iz Maribora koje se angažovalo da podigne spomenik Nikoli Tesli u Gracu.[2]

Od 1991. pa do danas broj Srba se smanjio za 17,19%.

Godine 2013. Srbi u Sloveniji su tražili status nacionalne manjine.[3] Od školske 2020/21. godine očekuje se da srpski jezik bude dostupan u slovenačkim osnovnim školama.[4]

Istorija uredi

Prvi zapisi o većem dolasku Srba na tlo današnje Slovenije, počinje za vreme celjskih grofova. Celjski grof Ulrih II Celjski oženio se 20. aprila 1434.[5] godine sa Katarinom Kantakuzin. Sa udajom je dobila titulu grofice, a u pratnji su joj bile njene dvorske dame, vojska i pravoslavni monasi, jer se nije odrekla svoj vere.

Od 1408. godine Turci su krenuli da napadaju i pustoše prostor Bele Krajine. Pominju se veliki turski udari 1431, 1469, 1472, 1519. i 1528. godine.[6] Posle toga Srbi su se na teritoriji Slovenije u većem obliku počeli pojavljivati od jeseni 1530. (Uskoci), kada su bježeći ispred Osmanske najezde naselili sjevernu stranu Žumberačkih planina, a u nešto većem broju počeli prelaziti Kupu i naseljavati Belu Krajinu. Oni tada osnivaju sedam naselja: Bojance, Marin Do, Adlešići, Paunovići, Perudika, Žunići i Vinice.

Godine 1880, podignuta je i osnovna škola, čija se nastava održavala na srpskom jeziku, a ukinuta je 1964. pod navodom da nema dovoljno učenika. Od dolaska na ove prostore, pravoslavci su živjeli izolovano od slovenačkog društva. Prije Drugog svjetskog rata u Dravskoj banovini, živelo je oko 7.000 pravoslavaca. Crkva Ćirila i Metodija u Ljubljani je osvećena 1. decembra 1936.[7] Izbijanjem rata i po okupaciji, većina Srba je otišla u partizane. Na Kupi se 1942. stvara prva slobodna teritorija u Sloveniji. Prvi popis 1948. je pokazao da u Sloveniji živi 7.048 Srba i 521 Crnogorac.

Najmasovnije naseljavanje Srba u Sloveniju zbilo se 70.-tih i 80.-tih godina 20. vijeka. Od 1948. pa do 1991. u Sloveniju se doselilo 111.905 stanovnika, od kojih je 22% iz Srbije, 3% iz Crne Gore i 30% iz BiH. Neke procjene koje su vršene 1991. su govorile da u Sloveniji živi oko 100.000 pravoslavaca.

U Žumberaku je bilo nekoliko desetina pravoslavnih starosedelaca. Adam Pribićević u knjizi "Naseljavanje Srba po Hrvatskoj i Dalmaciji" u poglavlju o naseljavanju u Varaždinskom generalatu, navodi podatak da je Srba bilo i u Štajerskoj, oko Maribora i Ptuja.

Autohtoni Srbi u Beloj Krajini uredi

Glavni članak: Srbi u Beloj Krajini

Belokrajinska opština Črnomelj je jedina opština u Sloveniji sa prisutnim srpskim starosedeocima od srednjeg veka i srpskim selima (Adlešići, Bojanci, Marindol, Milići, Paunovići, Žunići). No danas je situacija drugačija. Najmanje Srba u Sloveniji 90-ih je bilo baš u Beloj Krajini, Metlika (104).

Pravoslavna zajednica u 20. veku uredi

Za razliku od Bele Krajine, gde su Srbi bili autohtoni stanovnici, nakon Prvog svetskog rata došlo je do novih selidba Srba u Sloveniju. Uglavnom su to bili Srbi koji su radili u državnim poslovima, vojnici, policija, učitelji, suci i radnici. U Pravoslavlje su prešli i neki Slovenci. U kasarnama Celja je bilo oko hiljadu vojnika pravoslavne vere; vojnici i oficiri sa porodicama. Vojni kaplar Slaven Obradović je 1919. u krstnoj knjizi zapisao da je obrede vršio u kasarnama ili privatnim kućama. Godine 1922, u Celju (Kraljevina Jugoslavija) ustanovljena je pravoslavna crkvena opština, koja je služila potrebama pravoslavnim vernicima i širiti Pravoslavlje u Sloveniji. Opština je odmah iskazala želju da postavi pravoslavnu crkvu i imenuje sveštenika, koji bi služio vojnicima. Sveštenik je, u maju 1922, dobio molitveni prostor u kasarni kralja Petra u Celju, dok se prikupljali pare za novu crkvu. U tu svrhu su imali razne akcije prikupljanja para pa i koncerte (Svetosavski večeri). Pare su dolazile i iz ostalih delova Kraljevine Jugoslavije (crkvene opštine, firme). Gradbeni materijal za crkvu je izdvojila opština Celje sa celjskim firmama, dok je lokacija obezbeđena opština Celje (Gledališki trg).

Pravoslavne crkve u Celju, Ljubljani i Mariboru uredi

Dana 1. septembra 1929. je misionar srpskog patrijarha, ob prisustvu zastupnika kralja Aleksandra I Karađorđevića i ministrima blagoslovio su temeljac nove crkve. Gradnju su počeli jula sledeće godine i završili 1932. godine. Crkva je posvećena Svetom Savi, u spomen na paljenje mošti u Beogradu 27. aprila 1594. Crkvu je blagoslovio srpski patrijarh Varnava. Događaj je privukao veliku masu naroda.[8] Zvono za crkvu je ulijev u Vojno-tehničkom institutu u Kragujevcu, kao poklon kraljeve vojske. Zvono je blagoslovljeno 6. septembra 1933. Od 1934 do 1936 doradili su još okolinu crkve. Celjska pravoslavna opština je bila nadležna i za krajeve Laško, Krško, Brežice, Šmarje pri Jelšah, Konjice, Gornji Grad, Slovenj Gradec i Prevalje. Krajem 1936 bilo je 352 pravoslavnih porodica sa 621 članova (bez vojnika), od kojih je bilo 356 Srba i 208 Slovenaca. Crkvu je vodilo troje sveštenika. Celjska pravoslavna opština je za druge, daleke, lokacije sredila i manje kapele (velike banje, Rogaška Slatina, Topolšica).

Prema istim nacrtima kao za crkvu u Celju, napravili su i ljubljansku pravoslavnu crkvu (1936) i kasnije u Mariboru (1939). Sa crkvama su bile otvorene i nove dve pravoslavne opštine.

Za vreme Drugog svetskog rata Celje i Maribor bili su pod nemačkom zonom. Zbog nemačke kulturne politike, gde pravoslavna crkva nije bila deo nemačkog prostora, srušili su ih aprila 1941.[9] a pravoslavne vernike slali u sabirne logore. Bolju sudbinu je imala pravoslavna crkva u Ljubljani, koja je potpala pod italijansku okupacijsku zonu. Crkva je radila i za vreme rata.[10]

Poznati Srbi u Sloveniji uredi

Sportisti uredi

Košarka
Odbojka
Rukomet
Fudbal
Ostalo

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Srbi u Sloveniji: Stop diskriminaciji! rts.rs
  2. ^ Spomenik Nikoli Tesli u Gracu („Večernje novosti“, 28. avgust 2013)
  3. ^ Srbi traže status nacionalne manjine („Večernje novosti“, 30. avgust 2013)
  4. ^ „Srpski jezik od naredne godine u osnovnim školama u Sloveniji”. Politika. 21. 1. 2020. Pristupljeno 22. 1. 2020. 
  5. ^ Jelka Ređep (2010). Katarina Kantakuzina, grofica celjska. Zavod za udžbenike. ISBN 978-86-17-16920-4. 
  6. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1. januar 1912. godine
  7. ^ "Vreme", 2. dec. 1936
  8. ^ Himmelreich, Bojan (2009). Pravoslavna cerkev sv. Save v Celju. Zgodovinski arhiv. str. 7. ISBN 978-961-6448-23-9. 
  9. ^ Himmelreich, Bojan (2009). Pravoslavna cerkev sv. Save v Celju. Zgodovinski arhiv. str. 8. ISBN 978-961-6448-23-9. 
  10. ^ Ignacij Voje:Od Osmanov do Celjanov. 2014. ISBN 978-961-278-113-2. str. 172.
  11. ^ Srbi u Mariboru: Prva dama slovenačke glume
  12. ^ V Kempinskem ga niso razumeli slovensko

Literatura uredi

  • Jelka Ređep (2010). Katarina Kantakuzina, grofica celjska. Zavod za udžbenike. ISBN 978-86-17-16920-4. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Срби_у_Словенији&oldid=27554700”