Čajniče
Čajniče je naseljeno mjesto i sjedište opštine Čajniče na krajnjem istoku Republike Srpske, na granici sa Crnom Gorom. Prema preliminarnim podacima popisa stanovništva 2013. godine, u naseljenom mjestu Čajniče ukupno je popisano 2.175 lica.[1]
Čajniče | |
|---|---|
 Čajniče | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Opština | Čajniče |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  2.175 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 33′ 26″ S; 19° 04′ 17″ I / 43.557195° S; 19.071433° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 812 metara m |
  Čajniče Čajniče na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 73280 |
| Pozivni broj | 058 |
| Veb-sajt | www |
Geografija
urediNalazi se u gornjem Podrinju na dvadesetom kilometru puta Goražde-Pljevlja, na nadmorskoj visini od 816 metara. Leži između planine Cicelj (1.433 m) i Čivči Brda (1.326 m), na reci Janjini, desnoj pritoci Drine.
Istorija
urediU istorijskim dokumentima Čajniče se prvi put pominje 1477. godine kao jedan od važnijih gradova u Hercegovačkom sandžaku. Postoje mišljenja da je ime naselja nastalo za vrijeme osmanske vladavine, od persijskih riječi čaj-voda i nič-dobra. Kako god, stanovnici Čajniča vjeruju da etimologiju ovog toponima treba tražiti u bogatstvu njihovog kraja prirodnim biljem koje ovdje raste (niče), a od kojeg se tradicionalno spremaju razni čajevi.
Razvoju Čajniča u to vrijeme posebno su doprinosili rudnici gvožđa, jedini u Hercegovačkom sandžaku kao i položaj koji je zauzimao na trgovačkom putu (Stambolska džada) između Dubrovnika i Istanbula. Ovaj gradić je bogat kulturno-istorijskim motivima. Stara pravoslavna crkva prvi put se spominje 1492. godine. U XVII vijeku čajnički kovači su bili poznati po veštini obrade metala, a u mjestu je postojala i kovačnica novca.
Između dva rata, crkva je u zajednici sa gradskom opštinom uvela električno osvjetljenje. Za centralu je rečeno da je toliko snažna da može elektrificirati "novu prugu Ustiprača - Foča". Od značaja je bila drvna industrija - potok Janjina je davao snagu nizu strugara.[2] Mjesto se smatralo vazdušnom banjom, moderan hotel je otvoren na ljeto 1940.[3]
Drugi svjetski rat
urediDruga proleterska narodnooslobodilačka udarna brigada je formirana naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ, 1. marta 1942. godine u Čajniču od boraca Užičkog, Čačanskog i Drugog šumadijskog partizanskog odreda. Na dan formiranja brigadi ce priključio Rade Stojanović „Bosanac“. Rade Stojanović je rođen 1926. godine u selu Batotići kod Čajniča. Učesnik Narodnooslobodilačke borbe i borac-bombaš. Rade Stojanović je bio jedini borac Čajničkog kraja koji se na dan formiranja Druge proleterske udarne brigade priključio u njene partizanske redove. Najmlađi borac-bombaš poginuo je 8. juna 1943. god. na Dragoš Sedlu u bici na Sutjesci. U „Dolini heroja“ Nacionalnog parka Sutjeska na spomen-kosturnici palih heroja među više od 7.000 palih boraca zlatnim slovima je upisano ime: Rade Stojanović „Bosanac“.
Čajničke crkve
uredi
Oba čajnička pravoslavna hrama nalaze se u istoj porti i posvećeni su Uspenju Presvete Bogorodice. Starija crkva je bila "ukopana u zemlju", i kao takva nepodesna. Ta crkva se spominje u 15. veku, što ne znači da je tada građena, već je možda i starija. Prvobitni hram je razoren najverovatnije prilikom turskog osvajanja Čajniča. Obnovljeni hram je stradao u Drugom svetskom ratu u noći između 11. i 12. aprila 1943. godine, nakon što su Italijani zapalili skladište eksploziva koje je bilo stacionirano u crkvenoj porti. Hram je obnovljen 1946. godine u gotovo istom obliku kao i ranije. Tako obnovljeni hram osvećen je 20. jula 1946. god.
Novi hram je građen prilozima vernog naroda u periodu od 1857—1863. godine. Zidali su ga neimari iz Velesa koji su uradili i unutrašnje zidne slike, darivali neke od ikona i ikonostas u rezbariji. Krov je ukrašen sa 18 manjih i većih kubeta, a na zapadnoj strani je od 1893—1897. godine podignut visoki zvonik. Novi hram je stradao od jakih zemljotresa pri čemu su popucali neki svodovi. U Drugom svetskom ratu nakon eksplozije hram je pretrpeo velika razaranja. Od posledica eksplozije i prokišnjavanja u noći između 26. i 27. marta 1946. godine urušilo se nekoliko kubeta, svodova i dio južnog zida. Nakon deset godina počelo se sa obnovom. Obnovom je zadržan prvobitni izgled hrama, a novi ikonostas u duborezu od orahovine delo je ohridskih majstora. Obnovljenu svetinju je osveštao Patrijarh srpski Gospodin German na Malu Gospojinu 1959. god.
Čajničke crkve imaju bogatu riznicu koju čine stare knjige, ikone, prilozi vernika iz raznih perioda i drugi značajni muzejski eksponati. Posebno su značajni: Čajničko jevanđelje (rukopisna knjiga iz 14. veka), Crnojevićev Oktoih iz 1494. godine, Prvi pisani spomen čajničke crkve iz 1492. god., Psaltir Đurđa Crnojevića iz 16. veka, Rukopisno Jevanđelje popa Olivera iz 1513. godine, Oktoih Božidara Vukovića iz 1537. godine, ikona sa prikazom žitija Sv. Georgija iz 1574. godine itd. U porti se nalazi i konak za poklonike i hodočasnike.
Ikona Presvete Bogorodice čajničke
urediČajniče je danas najpoznatije po ikoni Presvete Bogorodice čajničke, poznate i pod imenom Čajnička Krasnica. Ova ikona se čuva u novom hramu na posebnom prestolu, na sjeveroistočnoj strani, i ispred nje neprestano svetle kandila. Ta kandila se, po kazivanju očevidaca, nisu ugasila čak ni u vrijeme eksplozije u Drugom svetskom ratu kada je crkva pretrpela veliko razaranje.
Prema narodnom i predanju Crkve ovu ikonu je načinio Sv. Apostol i Jevanđelista Luka. Na jednoj strani nalazi se lik Presvete Bogorodice sa Hristom, a na drugoj Sv. Jovana Krstitelja. Ona je davno donesena u Srbiju i bila je u domu Nemanjića još od vremena kralja Milutina, a car Uroš ju je darivao manastiru Banja kod Priboja na Limu u znak zahvalnosti Bogu za svoje srećno izlečenje u tom manastiru posle duže bolesti. Nakon što su 1594. godine mošti Svetog Save odnete iz manastira Mileševa, Turci su zapalili i opljačkali manastir Banju i tada je jedan seljak spasao Svetu Ikonu iz vatre i preneo preko Lima u čajničku crkvu (današnji stari hram) gde se nalazila 370 godina, pa je premeštena u novu crkvu. Zbog starosti i stradanja u požarima likovi na ikoni su bili potamneli, naročito lik Sv. Jovana Krstitelja, dok su lica na ikoni Presvete Bogorodice sa Hristom sačuvana. Godine 1868. jedan kujundžija - Risto Andrić[4] iz Sarajeva je uradio okov od zlata i srebra, za obe strane ikone tako da su ostala vidljiva samo lica Svetih. Lice Sv. Jovana Krstitelja zaštićeno je kožom. Kruna Presvete Bogorodice bila je ukrašena jednim većim i sa nekoliko manjih dijamanata. Zbog velikih čuda koja su se dešavala pred ovom ikonom po Milosti Božijoj, a molitvama Presvete Bogorodice, kada se počelo pričati da će se 1868. godine obnoviti manastir Banja i tamo vratiti ikona, pobunili su se svi meštani, ne samo pravoslavni nego i muslimani, katolici i Jevreji i hteli su to sprečiti čak i oružjem, pa je tako ikona ostala u Čajniču.[5] Za vrijeme Drugog svetskog rata, posle eksplozije, neprijateljske trupe su pljačkajući crkvu izvadile dijamante iz krune Presvete Bogorodice. Ikonu i druge crkvene dragocenosti Srbi su preneli u jednu srpsku kuću i tako sačuvali od ostalih neprijateljskih divizija. Po odlasku tih divizija ikona je preneta u crkvu u selu Strečanje u Crnu Goru. Bilo je predloga da se prenese u Beograd i sačuva do kraja rata, ali se tome narod usprotivio. Odatle je preneta u jednu pećinu, gde je čuvana pod stražom, zatim u crkvu u selu Slatina kod Foče, a potom u selo Trpinje gde ostaje do kraja rata u maloj pećini. Vraćena je u Čajniče po obnovi stare crkve, a u novu je preneta po njenoj obnovi. Danas ovoj svetinji pritiču mnogi vernici iz raznih krajeva.
Sport
urediČajniče je sjedište fudbalskog kluba Stakorina.
Stanovništvo
uredi| Sastav stanovništva – naselje Čajniče | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[6] | 1991.[7] | 1981.[8] | 1971.[9] | ||||
| Ukupno | 2 175 (100,0%) | 3 152 (100,0%) | 2 556 (100,0%) | 2 015 (100,0%) | |||
| Srbi | 2 153 (98,99%) | 1 802 (57,17%) | 1 304 (51,02%) | 1 051 (52,16%) | |||
| Bošnjaci | 6 (0,276%) | 1 192 (37,82%)1 | 931 (36,42%)1 | 857 (42,53%)1 | |||
| Hrvati | 6 (0,276%) | 2 (0,063%) | 6 (0,235%) | 19 (0,943%) | |||
| Crnogorci | 6 (0,276%) | – | 82 (3,208%) | 56 (2,779%) | |||
| Neizjašnjeni | 3 (0,138%) | – | – | – | |||
| Nepoznato | 1 (0,046%) | – | – | – | |||
| Ostali | – | 105 (3,331%) | 29 (1,135%) | 5 (0,248%) | |||
| Jugosloveni | – | 51 (1,618%) | 203 (7,942%) | 8 (0,397%) | |||
| Slovenci | – | – | 1 (0,039%) | – | |||
| Albanci | – | – | – | 18 (0,893%) | |||
| Makedonci | – | – | – | 1 (0,050%) | |||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
Galerija
uredi
Vidi još
urediNapomene
urediReference
uredi- ^ Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013. na teritoriji Republike Srpske — Preliminarni rezultati, Republički zavod za statistiku, Banja Luka, 2013.
- ^ "Politika", 7. avg. 1939
- ^ "Politika", 4. avg. 1940.
- ^ "Politika", Beograd 27. avgusta 1937. godine
- ^ admin (17. 2. 2013). „Isceliteljska moć ikone čajničke Bogorodice- Najnovije vijesti iz Pljevalja | - Najnovije vijesti iz Pljevalja” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 25. 1. 2021.
- ^ „Popis 2013 BiH – Stanovništvo prema etničkoj/nacionalnoj pripadnosti i spolu, po naseljenim mjestima”. popis.gov.ba. Arhivirano iz originala 19. 9. 2017. g. Pristupljeno 19. 9. 2017.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991.(str. 14)” (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 24. 4. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 4. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 4. 2016.
Literatura
uredi- Knjiga: „Nacionalni sastav stanovništva — Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991.“, statistički bilten br. 234, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine, Sarajevo.
- internet — izvor, „Popis po mjesnim zajednicama“ — https://web.archive.org/web/20131005002409/http://www.fzs.ba/Podaci/nacion%20po%20mjesnim.pdf
Spoljašnje veze
uredi- Zvanična stranica opštine Čajniče (jezik: srpski)
- Zvanična prezentacija crkve Uspenja Presvete Bogorodice u Čajniču (jezik: srpski)
- Čuda Presvete Bogorodice čajničke (jezik: srpski)
