Episkop banjalučki Platon
Platon Jovanović, poznatiji kao Sveštenomučenik Platon Banjalučki (Beograd, 29. septembar 1874 — Banja Luka, 5. maj 1941) je bio episkop ohridsko-bitoljski i banjalučki. Ubile su ga ustaše ubrzo po uspostavljanju takozvane NDH. SPC ga je kanonizovala.
| Episkop banjalučki Platon (Jovanović) | |
|---|---|
.jpg) | |
| Osnovni podaci | |
| Pomesna crkva | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija banjalučka |
| Čin | episkop |
| Titula | episkop banjalučki |
| Sedište | Banja Luka |
| Godine službe | 1939-1941 |
| Prethodnik | Vasilije Popović |
| Naslednik | Vasilije Kostić |
| Lični podaci | |
| Svetovno ime | Milivoje |
| Datum rođenja | 29. septembar 1874. |
| Mesto rođenja | Beograd, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 5. maj 1941. (66 god.) |
| Mesto smrti | Banja Luka, NDH |
Biografija
urediEpiskop Platon je rođen u Beogradu 29. septembra 1874. kao Milivoje Jovanović.[1][2] Školovao se u Vranju i Nišu, a potom školovanje nastavio u Beogradskoj bogosloviji. Zamonašio se kao učenik trećeg razreda bogoslovije.
Kada je završio bogosloviju rukopoložen je za đakona i prezvitera. Godine 1896. poslat je u Srpsko podvorje u Moskvi gde je nastavio bogoslovsko usavršavanje na Duhovnoj akademiji koju je završio 1901. sa stepenom kandidata bogoslovlja. Kada se vratio iz Rusije, postavljen je za starešinu manastira Rajinovca. Kao profesor službovao je u Aleksincu i Jagodini i za to vreme odlikovan je dostojanstvom sinđela, protosinđela i arhimandrita.
U toku Prvog balkanskog rata 1912. arhimandrit Platon je bio brigadni sveštenik, a u Prvom svetskom ratu vojni sveštenik. Kratko vreme bio je administrator Ohridske eparhije. Okupaciju je proveo u Srbiji.
Sveštenomučenik Platon Banjalučki je bio i starešina manastira Krušedola (1934—1936). Za vikarnog episkopa moravičkog izabran je 1936. godine. Hirotonisao ga je patrijarh Varnava Rosić 4. oktobra u Sremskim Karlovcima uz sasluženje mitropolita zagrebačkog Dositeja (Vasića), mitropolita Anastasija (Gribanovskog) iz Ruske pravoslavne zagranične crkve, te episkopa: bačkog Irineja (Ćirića), bostonskog Makarija (Iljjinskog) (RZPC) i vikarnog episkopa sremskog Save (Trlajića).
Za episkopa ohridsko-bitoljskog izabran je 22. juna 1938. Posle godinu dana premešten je u Banju Luku.
Kao episkop banjalučki dočekao je početak Drugog svetskog rata. Kada mu je saopšteno da kao rođeni Srbin iz Srbije mora da napusti NDH, on je odgovorio: “Ja sam kanonski i zakonito od nadležnih vlasti postavljen za episkopa banjalučkog i kao takav obavezao sam se pred Bogom, Crkvom i narodom da ću voditi brigu o svojoj duhovnoj pastvi trajno i postojano, bez obzira na ma kakve prilike i događaje, vezujući nerazdvojno život i sudbinu svoju sa životom i sudbinom svoga duhovnog stada i ostajući u sredini njegovoj na duhovnoj straži za sve vrijeme dok me Gospod u životu podrži, ostajući uz svoje stado kao dobar pastir koji dušu svoju polaže za svoje ovce”.
Ustaše su uhapsile vladiku Platona i odveli ga 5. maja 1941, zajedno sa protom Dušanom Subotićem, arhijerejskim namesnikom iz Bosanske Gradiške, izvan Banjaluke gde su ih ubili i bacili u reku Vrbanju. Sveštenomučenika Platona Banjalučkog ubio je ustaša Asim Ćelić. Vladičino iznakaženo telo pronađeno je u selu Kumsale 23. maja 1941. godine.
Kada su prota Petar Rađenović i prota Sava Rađenović, maja meseca 1941. godine otišli Gutiću da ga pitaju šta je bilo sa episkopom Platonom on im je nabusito odgovorio „Šta hoćete vi? Nemate šta da me pitate, niti hoću da vam odgovorim. Nema više Srba, ne poznajem ja Srbe. Gubite se odavde. Ovo je srce države Hrvatske, a srce treba očistiti od otrova. Dosta smo vam mi ovde davali gostoprimstvo ovih zadnjih 250 godina, više vam ga ne dajemo“.
Prema svjedočenju prote Jove Davidovića, ubijeni Episkop Platon sahranjen je na tadašnjem vojničkom groblju, danas dio groblja "Sveti Pantelija, u Boriku, 24. maja 1941. godine, bez opijela i bilo kakve pratnje, a na drvenom krstu nije pisalo ništa.[3] Prenet je 1. jula 1973. u kriptu današnjeg Sabornog hrama Svete Trojice. Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve ga je 1998. godine proglasio za sveštenomučenika i tada je unet u Imenoslov svetih Srpske pravoslavne crkve.
Srpska pravoslavna crkva slavi ga 22. aprila po crkvenom, a 5. maja po gregorijanskom kalendaru.
Svjedočanstva o stradanju
urediBanjolučanin Hamdija Afgan, pisao je februara 1942. godine banjolučkom trgovcu Risti Tomiću, koji je u to vrijeme već bio u izbjeglištvu u Beogradu: "Podajte parastos vladiki Platonu i proti Subotiću jer su njih ubili Đelić, Mirko Kovačević i Niko Čondrić, jer se tako izlanuo Mirko pred Jovanom Kovačevićem i da su se na njima učili gađati iz revolvera".[3]
"Poč. episkopa prepoznao je crkvenoopštinski služitelj Ljubo (kome ne znam prezime) u prosekturi državne bolnice u Banjaluci, po jednoj strani lica, dok je druga bila posve unakažena. Tvrdi da je bio go, sa kaišom oko struka, sa cipelama zvanim štifletne, kakve je, znam, nosio. Obduciran nije. Sudijama nije bio dozvoljen pristup mrtvom telu". - Prota Jovo Davidović[4]
"Dr Drago Vranješević i dr Đorđe Bukinac, lekari, videli su mrtvo telo ep. Platona u mrtvačnici Državne bolnice u Banja Luci. Imao je na sebi čarape, cipele na elastiku i kožni pojas oko golog tela. Koža sa glave bila je sasvim oguljena (čista lobanja), u desnoj slepoočnici vidna okrugla rupa sa 7,9 mm. Rubovi oštri. Nad desnom obrvom nalazila se rupa u kosti istih svojstava. Desna strana lica bila je najedena i oko je virilo napolje. Brada je bila veoma rijetka i sa leve strane seda. Telo naduveno bez rana."[5]
„Nalazim Ljubu Miljevića, služitelja srpskog Pogrebnog društva i šaljem ga upravniku bolnice, da ga u moje ime zamoli, ne bi li se nađeni leš, koji je – po svemu sudeći – leš pravoslavnog čovjeka, povjerio društvu na sahranu. Ljubo se vraća i kaže, da je leš vladičin. On ga dobro pozna. Okretao ga je i zapazio tragove triju metaka: jedan u potiljak, drugi u sljepoočnicu a treći, kaže u leđa. Na nogama su mu cipele sa gumiplastikom. U gaćama je i samo je na njemu, oko njega kožni kajiš. Pola brade pojele su ribe, a pola se još dobro vidi...“ - iz pisma prote Dušana Mačkića Sinodu Srpske pravoslavne crkve po dolasku u Srbiju 1941.[6]
Galerija
uredi-
Spomen ploča episkopu Platonu -
Hram Sv. sveštenomučenika Platona u Vrbanji -
Kivot sa moštima Sv. Platona u Sabornoj crkvi u Banjoj Luci
Reference
uredi- ^ „Srpska Pravoslavna crkva - Eparhija banjalučka”. www.spcbl.org. Arhivirano iz originala 28. 09. 2010. g.
- ^ „Svestenomucenik Platon”. web.archive.org.
- ^ a b „MUČENIČKA SMRT VLADIKE PLATONA”. Hram Hrista Spasitelja Banja Luka. Pristupljeno 23. 7. 2019.
- ^ Dukrković-Jakšić, Ljubomir (1986). Platon Jovanović, episkop Banjalučki (1874-1941). Kragujevac: Izdavačka ustanova Srpske pravoslavne eparhije šumadijske "Kalenić". str. 134.
- ^ Dukrković-Jakšić, Ljubomir (1986). Platon Jovanović, episkop Banjalučki (1874-1941). Kragujevac: Izdavačka ustanova Srpske pravoslavne eparhije šumadijske "Kalenić". str. 136—137.
- ^ Stojnić, Bojan; Pilipović, Radovan; Đurić-Mišina, Veljko (2016). Svjedočenje o zatiranju. Prilozi za istoriju stradanja Srba Eparhije banjalučke 1941. godine,. Banja Luka – Beograd: Muzej žrtava genocida, Arhiv Srpske pravoslavne crkve, Arhiv Republike Srpske. str. 104.
Literatura
uredi- Durković-Jakšić, Ljubomir (1978). Platon Jovanović, episkop banjalučki (1874-1941). Edžvort: Srpska pravoslavna eparhija istočno-američka i kanadska.
- Puzović, Predrag (2002). „Platon Jovanović, episkop banjalučki (1874-1941)” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 61 (1): 243—251.
Spoljašnje veze
uredi- Članak o Sveštenomučeniku Platonu Banjalučkom (jezik: srpski)
- Ohridski prolog za 22. april (5. maj) (jezik: srpski)
- Platon Banjalučki (orthodoxwiki)(jezik: engleski)
- "Politika": 30. dec. 1939, 20. feb. 1940
