Kotor
Kotor je pomorski grad u opštini Kotor u Crnoj Gori na obali Bokokotorskog zaliva. Prema popisu iz 2011. bilo je 961 stanovnika (prema popisu iz 2003. bio je 1.331 stanovnik).
Kotor | |
|---|---|
 Pogled na Kotor i Boku kotorsku | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Crna Gora |
| Opština | Kotor |
| Stanovništvo | |
| — (2011) |  961 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 25′ 27″ S; 18° 46′ 17″ I / 42.424031° S; 18.771355° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 10 m |
  Kotor Kotor na karti Crne Gore | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 85330 85339 |
| Pozivni broj | 032 |
| Registarska oznaka | KO |
| Veb-sajt | www |
Geografija uredi
Stara mediteranska kotorska luka, okružena gradskim zidinama, je vrlo dobro sačuvana i pod zaštitom je UNESKO-a, kao svetska kulturna baština. Između 1420—1797. Kotor je sa okolinom pripadao Veneciji pa je venecijanski uticaj ostavio trag na gradskoj arhitekturi. Kotorski zaliv (Boka kotorska) jedan je od najdubljih i najdužih zaliva na Jadranskom moru pa se često naziva najjužnijim fjordom Evrope. Litice Orjena i Lovćena natkriljuju grad.
Istorija uredi
Tačno vreme nastanka Kotora nije poznato. Tokom perioda rimske vlasti, postojao je grad koji se zvao Acruvium i bio deo rimske provincije Dalmacije. Ascrivium ili Ascruvium prvi put se pominje 168. p. n. e. Međutim dan danas se još ne može utvrditi da li se nalazio na mjestu današnjeg Kotora, jer arheolozi smještaju taj grad na više potencijalnih lokacija između Kotora i Budve. Najstariji arheološki nalazi u samom Kotoru za sada datiraju da je tu bio naseljen prostor u 5. veku nove ere, i pronađeni su ispod crkve Marije Koleđate.
Kotor je bio utvrđen još od ranog srednjeg veka, kada je car Justinijan I sazidao tvrđavu oko 535. godine, posle proterivanja Gota, a drugi grad je verovatno sazidao Konstantin Porfirogenit u 10. veku na visijama iznad grada.
U međuvremenu, grad je bio pod vrhovnom vizantijskom vlašću. Kotorski episkop Jovan učestvovao je u radu Sedmog vaseljenskog sabora (787). Grad su 840. godine poharali Saraceni. Kada je tokom 9. veka organitovana vizantijska tema Dalmacija, Kotor se našao u njenom sastavu.[1]
Godine 1002. zaposeo ga je samoproglašeni bugarski car Samuilo. U vreme cara Vasilija II opet pripada Vizantiji.
Kotor u Zeti i Srbiji uredi
Nakon formiranja Kneževine Zete (1042—1078) pod Vojislavljevićima, Kotor je delimično autonoman grad, a romansko gradsko stanovništvo biva postepeno asimilovano od doseljenika iz obližnjih slovenskih župa. Kotor je delimično autonoman grad i u Kraljevini Zeti, od 1078. godine do prvih decenija XII veka. Zbog pokušaja ukidanja autonomije, Kotor prilazi Vizantiji, a Zeta 1143. gubi status kraljevine i postaje vazalna kneževina Vizantije.
Osvajanjem Kotora od strane Stefana Nemanje, 1187. godine, postaje ostaje djelimično autonoman grad i glavna luka kasnije Kraljevine Srbije (1217-1346) i Srpskog carstva, do njegove propasti (1371). U to vreme grad je već bio biskupsko sedište, podređeno nadbiskupu u Bariju, a u 13. veku su ustanovljeni dominikanski i franjevački manastiri da spreče širenje bogumilstva. U 14. veku trgovina grada Cattaro, kako je tada zvan u latinskim izvorima (u srpskim se naziva “Kotor, grad kraljev”), konkurisala je dubrovačkoj i izazivala zavist Venecije. Treba spomenuti da je grad Kotor imao statut iz 1301. godine, kojim se dokazuje da je uvijek imao status grada. Za vreme srpske vlasti, Kotor je uživao veliku autonomiju i povlastice, a rimokatolička Kotorska biskupija širi svoju nadležnost na katoličke župe u unutrašnjosti srpskih zemalja.[2]
Pod Ugarskom, Venecijom i Bosnom uredi
Slabljenje srpske države posle Kosovske bitke 1389. ostavilo je grad bez zaštite, i pošto je naizmenice padao u ruke Mlečana, Mađara i Bosanaca. Kotor je pod Kraljevinom Ugarskom, od 1371 — 1378. godine, pa godinu dana pod Venecijom. Ponovo je u rukama je ugarskog kralja, od 1379. do 1385. Nakon Ugarske, Kraljevina Bosna (Tvrtko I) drži Kotor šest godina, od 1385. do 1391. godine. Bosanski kralj u njemu kuje i svoj novac.
Kotor, nezavisan grad - republika (1391—1420) uredi
Gotovo trideset godina (1391—1420) Kotor je postojao kao nezavisan grad- republika, sve dok nije, na sopstvenu inicijativu, usled opasnosti od ekspanzije Osmanskog carstva, zatražio pomoć Mletačke republike.
Pod mletačkom, francuskom i austrijskom vlašću uredi
Pod vlašću Mletačke republike, Kotor se nalazio od 1420. do 1797. godine. Dobro utvrđeni grad su opsađivali i Turci 1538. i 1657, posećivala ga kuga 1572. godine, a gotovo je uništen u zemljotresima 1563. i 1667. godine. Po Sporazumu iz Kampoformija iz 1797. godine prešao je u ruke Austrije. Napoleonovi Francuzi su ga okupirali 1805-1806, kao i od 1807-1813. godine, kujući u njemu i svoj novac.
Godine 1813. grad Kotor je oslobođen od strane Crnogoraca i Bokelja (uz pomoć engleske flote) ali je na zahtjev velikih sila (posle Bečkog kongresa) morao biti ustupljen Austriji, koja će njim vladati od 1814. do 1918. godine.
Pokušaj prisilnog regrutovanja stanovništva, napušten 1869, ali uspešan 1881, izazvao je dve kratkotrajne pobune među Krivošijama na zapadnoj strani planine Orjena, za koje vreme je Kotor bio sedište austrijskog štaba, kada su Krivošijani porazili Austrougarsku ekspedicijsku vojsku[3].
U Kotoru su u 19. veku radili Srpska čitaonica, Srpska narodna garda i Srpsko pjevačko društvo „Jedinstvo”.
Srpska Pravoslavna crkva je imala paroha i kapelana - katihetu u školi. Godine 1857. paroh je bio pop Konstantin Jovanović, a crkvenim omladinskim horom upravljao je Spiridon Jovanović. Godine 1870. kotor je postao središte novoustabovljene pravoslavne Bokokotorske eparhije, čiji je prv episkop bio znameniti Gerasim Petranović. Na Badnji dan uveče 1897. godine, izbio je požar u kojem je sva izgorela pravoslavna saborna crkva u Kotoru.[4]
Kotorskoj školi je te (kao i ranije, redovno) godine prilog od 50 f. za Školski fond poslao Kotoranin Aleksandar Marinović, koji je živeo u Trstu.[5] Kada je umro 1857. godine ugledni meštanin Stevan Seferović, testamentom je ostavio oko 3000 f. Fondu skoro otvorene srpske škole. Kotorani koji su živeli u Carigradu pomogli su 1858. godine osnovnu školu u svom rodnom mestu. Spiro Šortan je dao 200 f. a Nikola Njegušić 40 f.[6]
U Prvom svetskom ratu Kotor je bio poprište žestokih borbi između Crne Gore i Austrougarske.
Jadranske trupe su 6. novembra 1918. ukoračile na tlo Austrougarske ušavši u Kotor.
Jugoslovenski period uredi
Posle 1918. Kotor je postao deo Pokrajine Dalmacije u okviru Kraljevine Jugoslavije. Francuske vojne vlasti su u februaru 1921. predale brodove i utvrđenja.[7] Od 1922. i nove administrativne podele Kraljevine SHS, Kotor postaje deo Zetske oblasti koja od 1929 prerasta u Zetsku banovinu koja egzistira do 1941. Moderni put Kotor - Bar je napravljen 1937.[8]
Kotor potpada pod italijansku okupaciju od 1941. do 1943. godine. Od 1943. do 1944. godine je pod njemačkom okupacijom. Iako je NDH htjela da cijelu Boku Kotorsku stavi pod njenu vlast poslije kapitulacije Italije, Njemačka je odbila taj zahtjev.[9]
Nakon rata, Kotor postaje deo tadašnje Narodne Republike Crne Gore u okviru nove Jugoslavije.
Dana 15. aprila 1979. godine, Kotor je doživio razoran zemljotres, kao i mnogi gradovi Crne Gore i cijele Jadranske obale su pretrpeli znatna oštećenja. Rekonstrukcija je trajala 10 godina, pa i više za određena važna zdanja: Katedrala Svetog Tripuna, Crkva svetog Luke, Kneževa palata itd.
Hoteli uredi
- Astorija
- Marija
- Vardar
- Forca Mare
- Kataro
- Bokeljski dvori
- Vila Panonija
- Amfora
- Hipokampus
- Huma
Manifestacije uredi
- SiRok festival
- Svečanosti povodom dana Svetog Tripuna
- Međunarodni festival KotorArt
- Kotorski festival pozorišta za djecu
- Kotorski karneval
- Dani Kamelije
- Kotorske Ljetnje Fest
- Festival djeteta
- Internacionalni festival mode
- Bokeljska noć
- Međunarodni ljetni karneval
Demografija uredi
U Kotoru živi 1.035 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 36,9 godina (34,9 kod muškaraca i 38,7 kod žena). U naselju ima 444 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,98.
Stanovništvo u ovom naselju veoma je heterogeno.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 1 | 3 | ||
| 80+ | 11 | 23 | ||
| 75—79 | 10 | 17 | ||
| 70—74 | 13 | 16 | ||
| 65—69 | 18 | 32 | ||
| 60—64 | 22 | 31 | ||
| 55—59 | 27 | 37 | ||
| 50—54 | 64 | 57 | ||
| 45—49 | 43 | 79 | ||
| 40—44 | 60 | 61 | ||
| 35—39 | 28 | 38 | ||
| 30—34 | 38 | 47 | ||
| 25—29 | 47 | 37 | ||
| 20—24 | 66 | 47 | ||
| 15—19 | 65 | 63 | ||
| 10—14 | 43 | 53 | ||
| 5—9 | 46 | 39 | ||
| 0—4 | 27 | 22 | ||
| Prosek : | 47 | 4 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 513 | 221 | 263 | 13 | 14 | 2 |
| Ženski | 588 | 180 | 273 | 79 | 53 | 3 |
| UKUPNO | 1.101 | 401 | 536 | 92 | 67 | 5 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 183 | 0 | 1 | 0 | 14 |
| Ženski | 195 | 0 | 0 | 0 | 10 |
| UKUPNO | 378 | 0 | 1 | 0 | 24 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 8 | 1 | 34 | 6 | 22 |
| Ženski | 1 | 0 | 53 | 8 | 4 |
| UKUPNO | 9 | 1 | 87 | 14 | 26 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 2 | 6 | 24 | 13 | 8 |
| Ženski | 8 | 8 | 23 | 27 | 30 |
| UKUPNO | 10 | 14 | 47 | 40 | 38 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 27 | 0 | 0 | 17 | |
| Ženski | 20 | 0 | 0 | 3 | |
| UKUPNO | 47 | 0 | 0 | 20 | |
Obrazovanje uredi
U Kotoru se nalazi Institut za biologiju mora Univerziteta Crne Gore.[13]. Takođe postoje Pomorski fakultet[14] kao i Fakultet za turizam i hotelijerstvo Univerziteta Crne Gore[15] Kotor ima studentski dom "Spasić-Masera", koji se nalazi u Dobroti.
U srednjoškolski centar koji se nalazi u Dobroti spadaju: Gimnazija, Srednja medicinska škola, Srednja ekonomska škola, Nautička i Brodomašinska škola.
Sport uredi
- vaterpolo klubovi VK Primorac (prvak Evrope 2008./09.) i VA Kataro
- fudbalski klub FK Bokelj
Galerija uredi
-
Katedrala svetog Tripuna -
-
Ulaz u kotorsku tvrđavu -
Položaj Kotora i stanje posjeda 1441. godine (po prodoru S. V. Kosače u Zetu). -
Boka kotorska -
Ulica u Kotoru -
Tipična arhitektura stambenih kuća u Starom gradu -
Detalj srednjovekovne arhitekture
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Ferluga 1957.
- ^ Mitrović 2011, str. 289-305.
- ^ Rothenberg, Gunther E. (1998) [1976]. The Army of Francis Joseph. West Lafayette, Indiana: Purdue University Press.
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1897.
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1857. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1858. godine
- ^ "Politika", 1. mart 1921
- ^ "Politika", 15. dec. 1937
- ^ Pajović 1977.
- ^ Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2005. COBISS-ID 8764176.
- ^ Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2004. ISBN 978-86-84433-00-0.
- ^ Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. oktobar 2004. COBISS.CG-ID 8489488.
- ^ „Institut za biologiju mora Univerziteta Crne Gore”. Arhivirano iz originala 21. 02. 2014. g. Pristupljeno 19. 02. 2014.
- ^ „Pomorski fakultet”. Arhivirano iz originala 21. 02. 2014. g. Pristupljeno 19. 02. 2014.
- ^ „Fakultet za turizam i hotelijerstvo Univerziteta Crne Gore”. Arhivirano iz originala 17. 02. 2014. g. Pristupljeno 19. 02. 2014.
Literatura uredi
- Božić, Ivan (1970). „Doba Balšića (drugi deo)” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (2). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 49—133.
- Božić, Ivan (1970). „Zeta u Despotovini” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (2). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 135—275.
- Božić, Ivan (1970). „Vladavina Crnojevića” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (2). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 277—370.
- Božić, Ivan (1979). Nemirno Pomorje XV veka. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Božić, Ivan (1982). „Raspad mletačkog sistema u Primorju”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 403—413.
- Kovačević, Jovan (1967). „Od dolaska Slovena do kraja XII vijeka” (PDF). Istorija Crne Gore. 1. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 279—444.
- Mitrović, Katarina (2011). „Sukob barskog arhiepiskopa i kotorskog episkopa oko jurisdikcije nad katoličkim parohijama u srednjovekovnoj Srbiji”. Spomenica akademika Sime Ćirkovića. Beograd: Istorijski institut. str. 289—305.
- Ćirković, Sima (1970). „Zeta u državi Nemanjića” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (1). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 3—93.
- Ćirković, Sima (1970). „Doba Balšića (prvi deo)” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (2). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 3—48.
- Ćirković, Sima (1981). „Osamostaljivanje i uspon dukljanske države”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 180—196.
- Spremić, Momčilo (1982). „Pripajanje Zete Despotovini i širenje mletačke vlasti u Primorju”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 195—204.
- Ferluga, Jadran (1957). Vizantiska uprava u Dalmaciji. Beograd: Naučno delo.
Spoljašnje veze uredi
- Kotor historical and tourist information with a lot of pictures
- UNESCO: Natural and Culturo-Historical Region of Kotor
- Fondacija za kulturu i tradiciju Boke „Projekat Rastko-Boka“ Herceg-Novi
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)[mrtva veza]
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
- Tri galerije Kotora i katedrale Sv. Tripuna - fotografije Stevana Kordića
