Википедија

Momir Bulatović

бивши предсједник Црне Горе и владе СРЈ

Momir Bulatović (Beograd, 21. septembar 1956 — Raći, 30. jun 2019) bio je jugoslovenski i crnogorski političar. Obavljao je funkciju predsjednika Predsjedništva SR Crne Gore od 1990. do 1993. godine, a potom predsjednik Republike Crne Gore od 1993. do 1998. godine i predsjednik Vlade Savezne Republike Jugoslavije od 1998. do 2000. godine.[1]

Momir Bulatović
Momir Bulatović, 2006. godine
Lični podaci
Datum rođenja(1956-09-21)21. septembar 1956.
Mesto rođenjaBeograd, FNR Jugoslavija
Datum smrti30. jun 2019.(2019-06-30) (62 god.)
Mesto smrtiRaći, kod Podgorice, Crna Gora
UniverzitetUniverzitet Crne Gore
Politička karijera
Politička
stranka		NSS CG(2001—2009)
SNP CG(1998—2001)
DPS CG(1991—1997)
SK CG(do 1991)
19. maj 1998 — 4. novembar 2000.
PredsednikSlobodan Milošević
PrethodnikRadoje Kontić
NaslednikZoran Žižić
15. januar 1993 — 15. januar 1998.
Prethodnik—
NaslednikMilo Đukanović
23. decembar 1990 — 15. januar 1993.
PrethodnikBranko Kostić
Naslednik—

Biografija uredi

 
Simbol Socijalističke narodne partije Crne Gore (SNP), koju je Momir Bulatović vodio od 1998. do 2001. godine

Poticao je iz oficirske porodice. Zbog prirode očevog posla, porodica se često selila tako da je Momir Bulatović rođen u Beogradu, a osnovnu i srednju školu je završio u Zadru.[2] U Crnu Goru je došao 1975. godine, nakon čega je u tadašnjem Titogradu upisao Ekonomski fakultet. Po diplomiranju, postao je asistent na istom fakultetu, na predmetu Politička ekonomija, a potom je stekao i zvanje magistra ekonomskih nauka.

Politikom se počeo baviti u studentskoj organizaciji Saveza komunista Crne Gore. U vrijeme političkih promjena, koje su u Crnoj Gori izvršene krajem 1988. i početkom 1989. godine, stekao je znatan ugled u javnosti. Na desetom kongresu Saveza komunista Crne Gore, koji je održan u aprilu 1989. godine, izabran je za predsjednika Predsjedništva Centralnog komiteta SKCG. Na prvim višestranačkim izborima koji su u Crnoj Gori održani u decembru 1990. godine, izabran je za predsjednika Predsjedništva Crne Gore. Sredinom 1991. godine, nakon transformacije SK Crne Gore u Demokratsku partiju socijalista Crne Gore (DPS) izabran je za prvog predsjednika stranke.

Kao predsjednik Predsjedništva Crne Gore, učestvovao je u pregovorima o razrješenju jugoslovenske krize, koji su vođeni tokom 1991. godine. Na izbornoj sjednici Predsjedništva SFRJ koja je održana sredinom maja 1991. godine, odbio je da glasa za izbor Stjepana Mesića na funkciju predsjednika Predsjedništva SFRJ, u znak protesta zbog hrvatske i slovenačke blokade rada Skupštine SFRJ. Bio je jedan od potpisnika Beogradske inicijative, političke deklaracije od 12. avgusta 1991. godine koja je predviđala opstanak Jugoslavije. Sve do tog vremena, Bulatović je dosljedno zagovarao opstanak Jugoslavije i njeno preuređenje u savremenu federativnu državu.[3]

Oktobarski preokret (1991) uredi

Nedugo potom, došlo je do preokreta u njegovom odnosu prema opstanku Jugoslavije, tako da je 18. oktobra 1991. godine, u vrijeme održavanja konferencije o Jugoslaviji, prihvatio prijedlog Evropske zajednice o priznavanju punog državnog suvereniteta i nezavisnosti svih jugoslovenskih federalnih jedinica, čime se Crna Gora svrstala uz secesionističke republike. Ovaj neočekivani postupak Momira Bulatovića bio je učinjen uz punu saglasnost većeg dijela državnog rukovodstva Crne Gore, a jedan od glavnih zagovornika takvog usmjerenja bio je Bulatovićev najbliži saradnik Milo Đukanović, tadašnji predsjednik Vlade Crne Gore. Međutim, Bulatovićevo izjašnjavanje protiv opstanka zajedničke države naišlo je na oštru osudu u domaćoj javnosti, a pojedini politički činioci su ga otvoreno optužili za izdaju Jugoslavije, zatraživši njegovu ostavku ili smjenu. Jedan od Bulatovićevih glavnih kritičara bio je Branko Kostić, tadašnji potpredsjednik Predsjedništva Jugoslavije koji je kao predstavnik Crne Gore i iskreni zagovornik očuvanja Jugoslavije uživao veliki ugled u narodu i vojsci. Pod pritiskom najšire javnosti, Bulatović je 30. oktobra povukao svoj pristanak na plan o razbijanju Jugoslavije.[4][5][6]

Pomenuta zbivanja su dovela do ozbiljnih posljedica. Iako se pokazao kao kratkotrajan, Bulatovićev preokret od 18. oktobra je nanio veliku političku štetu snagama koje su se zalagale za opstanak Jugoslavije, pošto je pred licem ne samo domaće, već i strane javnosti, razotkriveno da između rukovodstava Crne Gore i Srbije ne postoji političko jedinstvo. Time je osnažena pozicija secesionističkih republika, a ujedno je stvoren i dodatni prostor za pokretanje novih pritisaka na Jugoslaviju. [7]

Predsjednik Crne Gore uredi

Uvidevši da se velika većina građana Crne Gore zalaže za opstanak zajedničke države, Bulatović je početkom 1992. godine preuzeo ulogu glavnog zagovornika ideje o preuređenju preostalog dijela Jugoslavije, što se u praksi svelo na Crnu Goru i Srbiju. Na referendumu o državnom statusu Crne Gore koji je održan 1. marta 1992. godine, Bulatović je podržao ostanak Crne Gore u zajedničkoj državi sa Srbijom, što je 27. aprila iste godine dovelo do stvaranja Savezne Republike Jugoslavije. Međutim, u vrijeme pregovora o ustavnom uređenju zajedničke države, Bulatović se zalagao za što slabiju federaciju, što je kasnije dovelo do mnogih problema u funkcionisanju SRJ.

Poučen neprijatnim iskustvima iz oktobra 1991. godine, Bulatović se tokom 1992. godine pred licem javnosti prikazivao kao veliki zagovornik novostvorene SRJ, želeći da se na taj način odbrani od sve oštrijih kritika koje su mu upućivane od strane Branka Kostića i drugih iskrenih pristalica daljeg jačanja zajedničke države. Nakon najave Kostićeve kandidature za funkciju predsjednika Crne Gore, Bulatović i Đukanović su podjelili uloge, tako da je Bulatović tokom predizborne kampanje uspio da ubjedi najveći dio birača u svoju podjednaku privrženost Crnoj Gori i zajedničkoj državi. Nakon pobjede na predsjedničkim izborima, Bulatović je postao prvi Predsjednik Republike Crne Gore, a na tu dužnost je stupio početkom 1993. godine.[8]

Iako je tokom narednih pet godina (1993-1998) obavljao visoku dužnost Predsjednika Republike, vođenje političkih poslova je prepustio svom stranačkom kolegi Milu Đukanoviću, tadašnjem predsjedniku Vlade Crne Gore. U to vrijeme, Bulatović se nije protivio Đukanovićevoj politici suzbijanja i razbijanja srpskih nacionalnih i drugih opozicionih stranaka u Crnoj Gori. Čak i kada je dolazilo do prekrajanja sastava Skupštine Crne Gore putem oduzimanja mandata opozicionim poslanicima, Bulatović se takvoj Đukanovićevoj politici nije suprotstavljao, što je dovelo do ponovnog narušavanja njegovog ugleda u široj javnosti.[9]

Razlaz sa Đukanovićem uredi

Suočen sa ubrzanim opadanjem političkog uticaja, Bulatović je tokom 1997. godine pokušao da povrati stvarnu kontrolu nad strankom, kako bi osigurao kandidaturu za novi predsjednički mandat na narednim izborima, ali tim povodom je u vrhu DPS došlo do oštrog sukoba, pošto Đukanović nije htio da se odrekne kontrole nad stranačkim aparatom. Njihov sukob se potom prenio na cijelu stranku, što je dovelo do njene podjele na dva krila: Bulatovićevo i Đukanovićevo.[10][11]

Nastojeći da obezbjedi što širu podršku, Bulatović je tokom sukoba sa Đukanovićem pokušavao da se prikaže kao iskreni zagovornik zajedničke države, iako je tokom prethodnih godina bio glavni saučesnik u Đukanovićevoj politici jačanja Crne Gore naspram savezne države. Na predsjedničkim izborima, koji su u Crnoj Gori održani u oktobru 1997. godine, dva krila DPS su istakla svoje kandidate: Bulatovića i Đukanovića.[12] Iako je odnio pobjedu u prvom krugu, Bulatović je izgubio u drugom krugu, tako da je za novog Predsjednika Crne Gore izabran Đukanović, koji je na tu dužnost stupio početkom 1998. godine.[13] U međuvremenu, Bulatović je pokušao da ospori ishod izbora, žaleći se na brojne nepravilnosti, ali bez uspjeha.[14]

Predsednik Vlade SRJ uredi

U februaru i martu 1998. godine, Bulatovićevo krilo DPS se transformisalo u novu stranku pod nazivom Socijalistička narodna partija Crne Gore (SNP).[15] Za prvog predsjednika stranke izabran je upravo Bulatović. Nedugo potom, njegova stranka je na saveznom nivou ozvaničila koaliciju sa Socijalističkom partijom Srbije, a Bulatović je 20. maja 1998. godine izabran za predsjednika Vlade SRJ i na tom mestu ostao je do 4. novembra 2000. godine.[15] Bulatovićeva vlada SRJ suočila se sa otvorenom neposlušnošću vlade Crne Gore.[16]

Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani krajem maja 1998. godine, Bulatovićeva stranka je nastupala samostalno i osvojila 35,62% glasova i 29 poslaničkih mandata, plasirajući se na drugo mjesto iza Đukanovićeve koalicije Da živimo bolje (DPS-NS-SDP).

Za vrijeme Bulatovićevog mandata na čelu Savezne vlade, dogodila se NATO agresija na SRJ, koja je trajala od 24. marta do 10. juna 1999. godine. Bulatović je pisao da od SRJ nije bio tražen neki poseban ustupak na Kosovu, nego je cilj bio da se SRJ vojnički porazi, a pokaže sposobnost i „pravo” NATO-a da to učini i da je to bio deo „novog svetskog poretka” koji su stvarale SAD.[17] Posle izbora 24. septembra 2000. i poraza Slobodana Miloševića na izborima za predsednika SRJ, u oktobru 2000. i predsednik vlade SRJ Momir Bulatović podneo je ostavku, ali njegova vlada je nastavila raditi do izbora vlade Zorana Žižića (takođe člana SNP) 4. novembra 2000.[18]

Politička marginalizacija uredi

Neposredno nakon saveznih izbora koji su održani u jesen 2000. godine, u rukovodstvu SNP je došlo do pokretanja unutrašnjih rasprava oko izbora novog političkog usmjerenja. Pošto se veći dio rukovodstva opredijelio za saradnju sa Demokratskom opozicijom Srbije (DOS), Momir Bulatović je 9. oktobra podnio ostavku na funkciju predsjednika Savezne vlade.[19] Iako je i dalje ostao na čelu SNP, njegov uticaj je znatno opao, a vođenje stranačke politike preuzeli su njegovi potpredsjednici: Predrag Bulatović, Zoran Žižić i Srđa Božović, koji su na saveznom nivou sklopili koaliciju sa DOS.

Krajem januara 2001. godine, Momir Bulatović je i formalno podnio ostavku na funkciju predsjednika SNP,[20] a potom je napustio stranku, što je dovelo do daljih podela po dubini stranačke organizacije. Krajem februara, održan je kongres SNP na kome je za novog predsjednika izabran Predrag Bulatović, koji je najavio građansko usmjerenje stranke. Tokom kongresa, došlo je do otvorene podjele među delegatima.[21] Manjinski dio delegata, koji je bio nezadovoljan novim političkim usmerenjem stranke, napustio je SNP, pridruživši se Momiru Bulatoviću. Time je učinjen ključni korak ka stvaranju nove političke organizacije, koja je osnovana pod imenom Narodna socijalistička stranka Crne Gore (NSS).[22]

Osnivanje nove stranke je u prvom trenutku izazvalo veliku pažnju javnosti, pošto se očekivalo da će na njeno čelo stati upravo Momir Bulatović. Međutim, već na samom početku se pokazalo da će ta očekivanja biti iznevjerena. Iako je velika većina pristalica NSS bila uvjerena da će na njeno čelo stati upravo Momir Bulatović, do toga nije došlo, usljed njegove namjere da napusti aktivno bavljenje politikom.[23] Njegovi saradnici su pokušali da ohrabre razočarane pristalice, najavivši da će Momir Bulatović naknadno prihvatiti funkciju "počasnog predsjednika" NSS, ali ta najava je stvorila dodatnu zabunu, pošto je u isto vrijeme objavljeno da će novu stranku voditi "kolektivno rukovodstvo" i to ne samo privremeno, već sve do prvog kongresa, koji je odložen do predstojećih skupštinskih izbora. Stvaranjem takvog organizacionog provizorijuma, u javnosti je proizveden utisak da nova stranka nema jasnu razvojnu viziju, što je dodatno razočaralo i pokolebalo mnoge pristalice.[24][25]

Uporedo sa približavanjem skupštinskih izbora, koji su bili zakazani za april 2001. godine, kolektivno rukovodstvo NSS se suočilo sa nizom izazova. Iako se odlučno zalagala za očuvanje zajedničke države, NSS usljed prethodnog razlaza sa SNP nije mogla biti dio koalicije Zajedno za Jugoslaviju (SNP, NS, SNS). Tokom izborne kampanje, rukovodstvo NSS je na čelu sa svojim počasnim predsjednikom Momirom Bulatovićem u više navrata upozoravalo birače da će stranke okupljene u pomenutoj koaliciji, uprkos svog formalnog zalaganja za očuvanje SRJ, pristati na redefinisanje i slabljenje zajedničke države, što se kasnije pokazalo kao tačno.[26]

Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u aprilu 2001. godine, NSS je nastupila samostalno, osvojivši 10.702 glasova (2,92%), što je bilo neznatno ispod zakonom propisanog izbornog cenzusa od 3%, tako da je stranka ostala bez poslaničkih mandata, što je smatrano velikim neuspjehom. Krajem iste godine, na prvom kongresu NSS, ozvaničena je odluka o Bulatovićevom izboru za počasnog predsjednika stranke. Iako je ovu odluku prihvatio, samom kongresu nije prisustvovao, što je dodatno razočaralo njegove pristalice.[27]

Na narednim skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u oktobru 2002. godine, NSS je zajedno sa SRS nastupila u sklopu Patriotske koalicije za Jugoslaviju, koja je osvojila 9.920 glasova (2,81%), što je takođe bilo neznatno ispod izbornog cenzusa.

Početkom 2005. godine, rukovodstvo NSS je aktivno učestvovalo u osnivanju Pokreta za evropsku državnu zajednicu Srbije i Crne Gore.[28][29] Iako je podržavao ciljeve pomenutog pokreta, Bulatović se nije aktivno uključio u njegov rad. Tokom kampanje uoči referenduma o državnom statusu Crne Gore, koji je održan 21. maja 2006. godine, NSS je bila dio unionističkog bloka, koji se zalagao za očuvanje državnog zajedništva Crne Gore i Srbije, ali Bulatović uprkos svojoj verbalnoj podršci opstanku zajedničke države nije uzimao aktivnijeg učešća u referendumskoj kampanji. Pošto je legitimnost referenduma bila dovedena u pitanje usljed brojnih nepravilnosti,[30] rukovodstvo NSS je odbilo da prizna zvanične rezultate.

Na skupštinskim izborima koji su održani u jesen 2006. godine, nakon proglašenja nezavisnosti Crne Gore, NSS je nastupila u okviru koalicije Srpska lista,[31][32][33] koja je ostvarila značajan uspjeh, osvojivši 49,730 glasova (14,68%) i 12 poslaničkih mandata, od čega je NSS pripao jedan, čime je ova stranka stekla parlamentarni status.

Krajem 2008. godine, pokrenuta je inicijativa da se Srpska lista transformiše u jedinstvenu političku stranku. Među strankama koje su se opredijelile za organizaciono objedinjavanje bila je i NSS, koja je početkom 2009. godine uzela učešće u stvaranju nove stranke pod nazivom Nova srpska demokratija.[34] Kolektivnim uključivanjem u novu stranku, NSS je prestala da postoji kao posebna politička organizacija, a samim tim je Momiru Bulatoviću prestala i funkcija njenog počasnog predsjednika.

Tokom narednih godina, Bulatovićevo učešće u javnom životu bilo je simbolično, a nakon stvaranja koalicije Demokratski front, pojavili su se nagovještaji da će Momir Bulatović biti kandidat te koalicije na narednim predsjedničkim izborima, koji su bili predviđeni za 2018. godinu. Međutim, do realizacije ove zamisli nije došlo.[35]

Preminuo je 30. juna 2019. godine u naselju Raći kod Podgorice gde je i sahranjen 2. jula iste godine.[36]

Posthumno je proglašen počasnim građaninom Trebinja.[37]

Zanimljivosti uredi

Prema sopstvenim riječima, Momir Bulatović se tokom cijelog života izjašnjavao kao Crnogorac, naglašavajući u raznim prilikama da je Crnogorac po imenu, a Srbin po prezimenu. Iako se njegovo shvatanje crnogorstva kretalo u okvirima srpskog nacionalnog korpusa, često je naglašavao da nije bitno da li se neko izjašnjava kao Crnogorac ili kao Srbin. Međutim, na popisima stanovništva se u smislu nacionalne pripadnosti ipak izjašnjavao kao Crnogorac.[38][39][40]

On i Milo Đukanović su živjeli u istoj zgradi. Bulatović je u intervjuu za Balkan info izjavio da se javljaju jedan drugom kada se sretnu.[41]

Odabrani radovi uredi

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Milutinović, A. (1. 7. 2019). „Ko je bio Momir Bulatović: Miloševićev najbliži saradnik kome je život obeležila porodična tragedija”. Blic. Pristupljeno 31. 7. 2019. 
  2. ^ „Momir Bulatović, prvi Crnogorac treće Jugoslavije”. RTS. 1. 7. 2019. Pristupljeno 31. 7. 2019. 
  3. ^ Vijesti (2019): Crna Gora i model čvrste federacije 1990. i početkom 1991.
  4. ^ Morrison 2009.
  5. ^ Vijesti (2018): Vlast u CG i Mirovna konferencija u Hagu
  6. ^ Vijesti (2019): Momir "Haški" i medijska haranga
  7. ^ Jović 1995.
  8. ^ Vijesti (2019): Predsjednički izbori u Crnoj Gori 1992/93. godine: Prve pukotine u vlasti i biranje manjeg zla
  9. ^ „AIM Press (1996): Radikali izjureni iz parlamenta”. Arhivirano iz originala 21. 09. 2020. g. Pristupljeno 18. 08. 2019. 
  10. ^ NIN (1997): Crnogorski rulet: Razlaz Mila i Momira
  11. ^ Naša borba (1997): Kraj prve faze raskola Demokratske partije socijalista Crne Gore
  12. ^ Naša borba (1997): Predsednički izbori u Crnoj Gori
  13. ^ Vijesti (2019): Dani optimizma i propuštenih šansi
  14. ^ Naša borba (1997): Izbori ce trajati dok se ne pokaže prava volja naroda
  15. ^ a b Logos 2019, str. 278.
  16. ^ Logos 2019, str. 352-354.
  17. ^ Logos 2019, str. 313.
  18. ^ Logos 2019, str. 358, 360.
  19. ^ Glas javnosti (2000): Momir Bulatović podneo ostavku
  20. ^ B92 (2001): Momir Bulatović podneo pismenu ostavku
  21. ^ B92 (2001): Kongres SNP napustilo pedeset kandidata
  22. ^ „AIM (2001): Ozvaničen raskol u Socijalističkoj narodnoj partiji - SNP na dva dijela”. Arhivirano iz originala 09. 12. 2018. g. Pristupljeno 18. 08. 2019. 
  23. ^ Glas javnosti (2001): Momir Bulatović najavio: Povlačim se iz politike
  24. ^ Glas javnosti (2001): Narodna socijalistička stranka se sprema za izbore - Momir je pravi vođa
  25. ^ B92 (2001): Novom strankom će rukovoditi izborni štabovi
  26. ^ Nezavisne novine (2001): Oštre kritike na račun koalicije Zajedno za Jugoslaviju
  27. ^ Glas javnosti (2001): Bulatović počasni predsednik NSS
  28. ^ Srpske novine: Inicijativni odbor za osnivanje Pokreta (2005)
  29. ^ Večernje novosti (2005): Sa Srbijom za potomke
  30. ^ Markuš 2007.
  31. ^ PCNEN (2006): I NSS na srpskoj listi
  32. ^ PCNEN (2006): Stavljeni potpisi na koaliciju Srpska lista
  33. ^ Večernje novosti (2006): Hoće opet sa Srbijom
  34. ^ Večernje novosti (2009): Bitka za Srbe
  35. ^ Večernje novosti (2017): Mediji u CG: Momir Bulatović kandidat DF za predsednika?
  36. ^ Sputnjik: Preminuo Momir Bulatović
  37. ^ „TREBINjE NE ZABORAVLjA MOMIRA: Porodici Bulatović uručeno priznanje "Počasni građanin"”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-12-01. 
  38. ^ B92 (2012): Momir Bulatović: Nemačka mi nudila da rušimo Mila
  39. ^ Blic (2016): Nudili su mi milione da špijuniram Đukanovića
  40. ^ Blic (2018): Momir Bulatović: Crna Gora je dopala u probleme kada je počela da se deli na Srbe i Crnogorce
  41. ^ Dokumentarne Emisije Balkan (5. mart 2018). „BALKAN INFO: Momir Bulatović - Milo Đukanović i ja živimo u istoj zgradi, javimo se u prolazu!”. youtube.com. Youtube. Pristupljeno 20. februar 2022. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Момир_Булатовић&oldid=27695562”