Rudna Glava
Rudna Glava (Varošica) je naselje u Srbiji u opštini Majdanpek u Borskom okrugu. Prema popisu iz 2022. u naselju je bilo 1.601 stanovnika (prema popisu iz 2011. ima 2010 stanovnika, prema popisu iz 2002. bilo je 2309 stanovnika). U blizini naselja se nalazi istoimeni arheološki lokalitet, centar ranog praistorijskog rudarstva, koji se danas nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao arheološko nalazište od izuzetnog značaja.[1][2]
Rudna Glava | |
|---|---|
 Arheološko nalazište Rudna glava | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Borski |
| Opština | Majdanpek |
| Zaseoci | Blizna, Krš, Bukova Glava, Begluk, Prerast, Beli Izvor, Zaveta |
| Stanovništvo | |
| — 2022. |  1.601 |
| — gustina | 14/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 20′ 20″ S; 22° 04′ 07″ I / 44.3389° S; 22.0686° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 180 m |
| Najviši vrh | Garban, Mali Krš 929m m |
| Površina | 115 km2 |
.svg)  Rudna Glava Rudna Glava na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 19257 |
| Pozivni broj | 030 |
| Registarska oznaka | BO |
Etimologija uredi
Naziv dobija po specifičnim oblicima reljefa kupastog oblika – glave, i utvrđenih tragova ranijeg rudarstva.[3]
Položaj i tip uredi
Rudna Glava je varošica razbijenog tipa ako sagledavamo čitavu teritoriju mesne zajednice, koja se prožima nekih 14 km duž magistrale 1 B reda br.33 Požarevac - Negotin , na dolinskim stranama Šaške reke i jugoistočnim padinama Liškovca, u visinskoj zoni 180–690 metara.
Sam centralni deo varošice koji je zbijenog tipa gde ima sve karakteristike manjeg gradskog naselja sa malim gradskim trgom,višespratnom stambenom zgradom, mnoštvom ugostiteljskih i trgovinskih radnji, zatvorenom pijacom, bankom poštanske štedionice, osmogodišnjom školom "Branko Perić" sa modernom sportskom halom kapaciteta 200 sedišta, domom zdravlja „Dr Veroljub Cakić“ - zdravstvena stanica, zdravstvenim apotekama, veterinarskom stanicom, poljoprivrednim apotekama, fabrikom Jumko kompanija sa sedištem u Vranju, koja se bavi proizvodnjom prediva, konca, tkanine, konfekcije, i trikotaže i manji privatni industrijski pogoni za prozvodnju nameštaja.
Rudna Glava udaljena je 24 km jugoistočno od Majdanpeka i 35 km od Donjeg Milanovca drugog gradskog naselja u opštini. Ona je administrativni centar dva zaseoka: Krš i Bliznu koja imaju sve odlike pravih seoskih naselja, zatim manjih naselja koja imaju neke naznake zaseoka u nastajanju poput Begluka, Bukove Glave, Belog Izvorca, Prerasta i Zavete.
Kulturni, prosvetni, sportski, trgovinski i saobraćajni centar mikroregije Gornji Poreč.
Cvijić je 1902. zapisao da „ima i takvih sela, na primer Rudna Glava u Poreču, čiji seljaci stalno na pojatama žive, u selo ili kući silaze samo o praznicima ili po pozivu vlasti. Kuća zbijenoga sela je ovde, dakle, neka vrsta praznične kuće; prava seljačka kuća je pojata.“
Istorija uredi
_(%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8_%D0%BB%D0%B8%D1%81%D1%82)..jpg)
Opštim zakonom o uređenju opština i srezova iz 1955. godine počinje faza izgradnje novog-komunalnog sistema u FNRJ.[4] Od 1955. do 1959. godine je ovo naselje sedište opštine Rudna Glava koju su činila naseljena mesta: Rudna Glava, Crnajka, Gornjane,Tanda i Klokočevac. Graničila se sa novoformiranim opštinama Majdanpek na severo-zapadu, Vlaole na zapadu, Donji Milanovac na severu, Jabukovac na severu-istoku, Štubik na istoku, Salaš na jugu-istoku i Bor na jugu. Posle ukidanja opštine 1960. područje bivše opštine podeljeno je i ušlo u sastav opštine Majdanpek (Rudna Glava, Crnajka), opštine Bor (Gornjane, Tanda) i opštine Donji Milanovac (Klokočevac).
Arheološki nalazi uredi
Arheološko nalazište Rudna glava pripada Vinčanskoj kulturi i predstavlja središte jednog od najranijih rudarstava bakra u jugoistočnoj Evropi. Arheološka istraživanja Rudne glave su vršena između 1969. i 1979. godine, a potom su povremeno nastavljana.
Osim Rudne glave, postoje i nalazišta Bukova glava – Šetaće iz Kocofeni–Kostolac kulture, Basarabi kultura 2.800 god. pre nove ere,[5] i Kuznjica (Zlotska grupa/Feriđile grupa 500 - 400 god. pre nove ere, mlađe gvozdeno doba).
Kultura uredi
Verski objekti uredi
Crkva u Rudnoj Glavi podignuta je 1900. godine od tvrdog materijala, zauzimanjem tadašnjeg sveštenika Vidaka Otovića i predsednika opštine Straina Ostroglavića. Posvećena je Svetom Savi.
U slavu stogodišnjice ustanka Karađorđeva za vlade kralja Srbije Petra I Karađorđevića, pri ovoj crkvi podignuta je zvonara sa 2 zvona 1904. godine zauzimanjem i požrtvovanjem Stojana Mocića paroha rudnoglavskog, Pauna Badrkića predsednika opštinskog, Nikole N. Trifunovića, Petra Iđitana, Petra Jankovića, Stanoja Uriškića, Petra P. Trailovića, Petra Venćilovića, Janka Trujanovića, Stojana Paunovića i ostalih građana sela rudnoglavskog.[6][7]
Groblja i zavetine uredi
Rudna Glava ima dva groblja, staro s jedne strane reke Šaške, i novo s druge strane.
Zavetina je o Spasovdanu, kada se s litijom obilaze polja i zapisi. Mesto hramovske posvete, koja je docnijeg datuma, slavi se Petrovdan kao crkvena slava.[8][9]
Dom kulture uredi
Postoje dva doma kulture na teritoriji mesne zajednice, jedan u centru varošice drugi u Blizni.
Prosveta uredi
OŠ „Branko Perić” u Rudnoj Glavi nastavlja tradiciju osnovnog obrazovanja otvaranjem škole 1867. godine.
Istorijat uredi
Najstariji prosvetni objekat u Gornjem Poreču nalazi se u selu Crnajka, škola je otvorena davne 1819. god. treća posle Majdanpečke u 18. veku i Porečke 1807.god. u opštini.
U petak, 12. januara 1867. godine predsednik Primeriteljnog suda opštine Rudna Glava, Trailo Marković, njegovi pomoćnici Nikola Đorđević i Janko Kračun, kao i odbornici Simion Bireš, Petar Punđej, Petar Novaković, Jovan Filip, Paun Trailović i Jovan Jovanović podneli su posredstvom sreskih i okružnih vlasti molbu ministru prosvete i crkvenih dela:
"Letos, kada je zastupnik Gosponina Ministra prosvete i crkvenih dela u našoj obštini bio mi smo Ga molili da nam dozvoli odobriti imati školu u našoj obštini a u novoj kući primir suda koja ima dve velike sobe i kujnu, a mi se starom pošto je opravimo - služimo, a u isto vreme da nam i svjaščenika (sveštenika) imati odobriti, kao i docnije crkvu podići dozvoli, da ne bi morali čak u Crnajku oko ovakovi poslova ići, gdi nam se najveće prepreke događaju kad reka dođe preko koje moramo prelaziti i ovijem podobno, - i On nam je obećao udovoletvoriti onda kad mu redovnim putem ovo predložimo. Po ovom ubeđenju mi smo pod današnjim predložili policajnoj vlasti podestvovanje, a među tim ne propuštamo ni neposredno Gospodina Ministra prosvete i crkveni(h) dela umoliti, da nam izvoli za sada odobriti školu u pomenutoj kući obštinskoj imati i učitelja poslati, a tako i svjaščenika dati, jer obština ova u stanju je dati propisani broj učenika i svjaščenika sa preko 200 domova izdržati, pa potom da nas skorije izvesti, kako bi mogli blagovremeno potrebe školske pribaviti."
Posle dva meseca, 11. marta 1867. godine, Gospodin Ministar šalje dopis (rešenje!) Načelniku Krajinskog okruga, No 122, (iz Beograda):
"Obština rudnoglavska molila me, da joj odobrim, da može u novosagrađenoj obštinskoj kući školu otvoriti a isto tako da može i svjaščenika u svome selu imati. Što se tiče toga, da selo Rudna Glava ima svoga svjaščenika, o tome sam dao odobrenje, koje će im eparhijska negotinska konzistorija saobštiti, što se tiče otvaranja škole u novosagrađenoj obštinskoj kući, to isto odobravam, počem znam, da je ta zgrada udobna za školu, i da iz Rudne Glave može biti onoliko đaka, koliko je potrebno da po zakonu bude. Neka Načelstvo o tome izvesti rudnoglavsku obštinu i zakaže, da školske potrebe nabavi, o čemu imaju oni Načelstvo izvestiti, a Načelstvo neka do 1. junija izvesti nas kao i to da barem 25 učenika ima popisati za školu, kako bi se učitelj za tu školu, u početku nastupajuće školske godine mogao odrediti. M. Ilić"
Desetak dana posle određenog roka za izveštaj o toku priprema za otvaranje škole u Rudnoj Glavi, ministar prosvete je obavešten:
"Načelnik sreza ... je izvestio (okrug) da je obština rudnoglavska podigla novu školu za sebe, koju je sa svim potrebnostima snabdela, pa moli da se to javi Gospodinu Ministru prosvete, kako bi mogao za pomenutu školu učitelja naimenovati."
Do 25. jula ministar je doznao da je zanemarena molba opštine i njegovo odobrenje za otvaranje škole u novosazidanoj opštinskoj kući u Rudnoj Glavi.. Odmah je tržio obrazloženje za tu izmenu. Dana 18. avgusta 1867. godine, pomoćnik načelnika okruga Krajinskog poslao je učtivo obrazloženje zbog čega je izmenjeno odobrenje. Žitelji Rudne Glave su na zboru odlučili da opštinski sud bude u novoj zgradi a škola i učiteljski stan u staroj opravljenoj opštinskoj kući.
Ministar 1. septembra 1867. godine javlja: "Po pismu načelstva od 18. pr. m. No 7330, naređujem da se škola rudnoglavska smesti u novosazidanoj opštinskoj kući u Rudnoj Glavi, jer je ta zgrada vidnija, viša i prostranija, i po tome udobnija za školu od stare opštinske kuće."
Pre nego što je završen spor oko zgrade nove škole u Rudnoj Glavi, ministar je postavio 16. avgusta 1867. godine za učitelja Milisava Cvetića. Narednih 50 godina, do 1919. godine, škola je bila u novoj zgradi, a tada je bujica potkopala temelj i zgrada se srušila.
Novu školsku zgradu selo je izgradilo 1924. godine a najviše zasluga je imao Nikola Fufulović tadašnji predsednik opštine, zašta je odlikovan pohvalnicom ministarstva prosvete. Škola je vremenom menjala svoj izgled i mesto, tako da je na novoj lokaciji 1959. godine izgrađena sadašnja stara zgrada sa osam učionica. Godine 1979. izgrađena je nova zgrada sa još sedam učionica i pratećim prostorijama.
Nekada je škola brojala i do 700 učenika, osamdesetih godina 20. veka.
Škola danas uredi
Trenutno škola broji 303 učenika i zaposleno je 29 nastavnika. Nastava se izvodi kako u matičnoj školi u Rudnoj Glavi, tako i u područnim odeljenjima u Crnajki, Blizni i na Kršu. Nekada je postojalo područno odeljenje kod Miloševe Kule i na Bukovoj Glavi, pa čak i po informacijama samih meštana i na potezu zvanom Šopot u privatnoj kući.[10]
Sport uredi
Na teritoriji mesne zajednice postoje dva fudbalska kluba, FK Rudna Glava i FK Blizna koja se zajedno takmiče u Okružnoj ligi Bor u sezoni 2023/24. Veličina mesta nije velika ali zato derbi "šaške" je ogroman, pun emocija, strasti i sportskog vitešstva. Veliki rivali koji ukrštaju koplja već punih 10 godina i koji privlači ogroman broj ljubitelja fudbala ne samo lokalnog mesta već i cele opštine i regiona.
Sportski objekti uredi
Sportski centar kraj Šaške uredi
Sportski centar kraj Šaške nalazi se u neposrednoj blizini centra varošice u blizini novo-formirane industrijske zone i prve fabrike Jumko. Moderan kompeks sadrži atletski stadion sa tribinama za 200 gledalaca i pored samog stadiona izgrađena su dva terena za rukomet i jedan teren za odbojku sa tribinama i reflektorima za noćne termine. Ceo kompleks je privlačan za pripreme ekipa zbog sadržaja. Što se tiče ostalih sadržaja napravljen je zabavni park za roditelje sa decom i teretana na otvorenom. Trenutno se gradi natrikveni objekat-teretana za zimske periode.
Akva park uredi
Uz potrebu i molbu samih žitelja odrađen je projekat akva parka u sklopu kompleksa SC kraj Šaške sa tri bazena. Olimpijski bazen, bazen za neplivače i bazen sa toboganima uz prateću infrastrukturu u vidu svlačionica unaprediće sportski centar i plivlačiće posetioce ne samo opštine već i regiona.
Sportska hala OŠ Branko Perić uredi
Sportska hala od 900 kvadratnih metara sportskog borilišta i izgrađenih svlačionica za domaće, gostujuće igrače kao i za sudije, ispunjavaju se propise za najviši stepen takmičenja u rukometu, odbojci, malom fudbalu, boksu i ostalih pratećih sportova. Izgrađene su tribine sa zelenim plastičnim stolicama koja simbolizuje šumovit krajolik i sam rudnik sa kapacitetom od 200 stolica.
Demografija uredi
Prema poslednjem popisu iz 2022. godine u naselju Rudna Glava je živelo 1.601 stanovnika što je za 409 manje u odnosu na 2011. kada je na popisu bilo 2.010 stanovnika. U naselju živi 1.380 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 48,06 godina (47,01 kod muškaraca i 49,23 kod žena).[11]
Prema podacima popisa iz 2022. u naselju ima 637 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,51 [12] a prema istom popisu u naselju ima 999 stambenih jedinica od kojih je 645 naseljenih.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 4 | 4 | ||
| 80+ | 23 | 32 | ||
| 75—79 | 32 | 51 | ||
| 70—74 | 72 | 85 | ||
| 65—69 | 94 | 84 | ||
| 60—64 | 79 | 79 | ||
| 55—59 | 69 | 90 | ||
| 50—54 | 80 | 84 | ||
| 45—49 | 84 | 73 | ||
| 40—44 | 84 | 63 | ||
| 35—39 | 88 | 60 | ||
| 30—34 | 70 | 75 | ||
| 25—29 | 92 | 65 | ||
| 20—24 | 66 | 51 | ||
| 15—19 | 62 | 51 | ||
| 10—14 | 60 | 64 | ||
| 5—9 | 75 | 64 | ||
| 0—4 | 54 | 46 | ||
| Prosek : | 41,2 | 43,9 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 999 | 275 | 636 | 53 | 35 | 0 |
| Ženski | 947 | 126 | 616 | 178 | 27 | 0 |
| UKUPNO | 1.946 | 401 | 1.252 | 231 | 62 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 514 | 99 | 0 | 218 | 85 |
| Ženski | 201 | 80 | 0 | 19 | 45 |
| UKUPNO | 715 | 179 | 0 | 237 | 130 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 36 | 10 | 10 | 5 | 5 |
| Ženski | 0 | 0 | 19 | 4 | 1 |
| UKUPNO | 36 | 10 | 29 | 9 | 6 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 1 | 3 | 11 | 11 | 2 |
| Ženski | 2 | 0 | 1 | 15 | 10 |
| UKUPNO | 3 | 3 | 12 | 26 | 12 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 6 | 0 | 0 | 12 | |
| Ženski | 4 | 0 | 0 | 1 | |
| UKUPNO | 10 | 0 | 0 | 13 | |
Galerija uredi
Poznate ličnosti uredi
- Ilija Filipović, vajar
Reference uredi
- ^ „Arheološka nalazišta od izuzetnog značaja“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. oktobar 2008) (Ministarstvo kulture Republike Srbije) (jezik: srpski)
- ^ „Rudna Glava — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.
- ^ Zaputil, Marija V. (1970-01-01). „MILORAD DAŠIĆ. NARODNA KNjIŽEVNOST U NASTAVNIM PLANOVIMA I PROGRAMIMA. BEOGRAD: DRUŠTVO ZA SRPSKI JEZIK I KNjIŽEVNOST SRBIJE, 2016, 205 STR.”. Metodički vidici. 10 (10): 345. ISSN 2334-7465. doi:10.19090/mv.2019.10.345-349.
- ^ Vukadinović, Gordana (1996). „Slobodan Blagojević: Pravo i stvarnost, Službeni list SRJ, Beograd, 1995”. Glasnik Advokatske komore Vojvodine. 68 (9): 140—142. ISSN 0017-0933. doi:10.5937/gakv9604140v.
- ^ Bulatovic, Aleksandar. Bor i Majdanpek, kulturna stratigrafija praistorijskih lokaliteta između Đerdapa i Crnog Timoka/Cultural Stratigraphy of prehistoric sites between the Iron Gates and Crni Timok (with summary in English, pp. 227-241).
- ^ „Poreklo prezimena, selo Rudna Glava (Majdanpek) - Poreklo”. www.poreklo.rs (na jeziku: srpski). 2021-04-04. Pristupljeno 2023-11-28.
- ^ Lossen rearrangement, Springer Berlin Heidelberg, str. 352—353, ISBN 978-3-540-30030-4, Pristupljeno 2023-11-28
- ^ „Poreklo prezimena, selo Rudna Glava (Majdanpek) - Poreklo”. www.poreklo.rs (na jeziku: srpski). 2021-04-04. Pristupljeno 2023-11-28.
- ^ Heterokontophyta, Bolidophyceae, Cambridge University Press, str. 354—354, Pristupljeno 2023-11-28
- ^ „Istorijat škole”. www.rudosbp.edu.rs. Pristupljeno 2023-11-28.
- ^ Starost i pol, podaci po naseljima - Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine (PDF), Pristupljeno 9.7.2023. Beograd: Republički zavod za statistiku. 2023. str. 460. ISBN 978-86-6161-230-5.
- ^ Domaćinstva prema broju članova - Popis stanovništva, podaci po naseljima, Pristupljeno 5.8.2023. Beograd: Republički zavod za statistiku. 2023. str. 121. ISBN 978-86-6161-232-9.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
