15. oktobar
датум
15. oktobar (15.10.) je 288. dan u godini po gregorijanskom kalendaru (289. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 77 dana.
Događaji uredi
| oktobar | ||||||
| P | U | S | Č | P | S | N |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| 29 | 30 | 31 | ||||
- 1066 — Edgar Eteling je proglašen kraljem Engleske, ali nikad nije krunisan. Vladao je do 10. decembra 1066. godine.
- 1529 — Završena prva opsada Beča povlačenjem turske vojske sultana Sulejmana Veličanstvenog.
- 1582 — U Španiji, Portugalu i papskim državama u Italiji počela primena gregorijanskog kalendara, tako što je eliminisano 10 dana, a 5. oktobar 1582. postao 15. oktobar.
- 1783 — Balon na vruć vazduh braće Mongolfje načinio je prvi ljudski uzlet kojim je pilotirao Žan-Fransoa Pilatr de Rozje.
- 1793 — Francuska kraljica Marija Antoaneta osuđena je na smrt, a narednog dana pogubljena na giljotini.
- 1815 — Napoleon I Bonaparta prognan je na ostrvo Sveta Jelena.
- 1894 — Pod optužbom za veleizdaju u Parizu uhapšen francuski oficir Alfred Drajfus, čime je počela burna afera koja je godinama potresala društveni i politički život Francuske.
- 1928 — Nemački dirižabl „Grof Cepelin“ obavio prvi komercijalan let preko Atlantika.
- 1940 — Predsednik Katalonije, Luis Kompanis, pogubljen je u španskoj diktaturi Franciska Franka, čineći ga jedinim evropskim predsednikom koji je ikad pogubljen.
- 1941 — Kraljevački oktobar - Nemačka masovna odmazda nad nedužnim stanovnicima Kraljeva.
- 1949 — U Mađarskoj pogubljeni Laslo Rajk, Tibor Sonji i Andraš Salaj. Na montiranom sudskom procesu oni su osuđeni na smrt kao „buržoaski revizionisti i titoisti“. Posmrtno rehabilitovani 1956. kao žrtve kulta ličnosti.
- 1964 — Nikita Hruščov smenjen sa mesta prvog sekretara Sovjetske komunističke partije, na njegovo mesto došao Leonid Brežnjev. Novi premijer postao Aleksej Kosigin.
- 1987 — U Burkini Faso, predsjednik Tomas Sankara je u puču ubijen. Na mjesto novog predsjednika došao Blez Kompaore.
- 1993 — Nobelovu nagradu za mir dobili predsednik Južne Afrike Frederik Vilem de Klerk i vođa Afričkog nacionalnog kongresa Nelson Mandela za doprinos okončanju režima aparthejda u Južnoj Africi.
- 1997 —
- Kongoanski pobunjenici ušli u glavni grad Brazavil i zbacili predsednika Paskala Lisubu. Posle četvoromesečnog građanskog rata, na vlast se vratio bivši predsednik Denis Sasu Ngueso.
- Letelica Kasini-Hajgens lansirana je na Saturn sa Kejp Kanaverala.
- 1998 — Na osnovu dogovora predsednika Jugoslavije Slobodana Miloševića i izaslanika SAD Ričarda Holbruka, načelnik Generalštaba Vojske Jugoslavije Momčilo Perišić i komandant NATO Vesli Klark potpisali sporazum o uspostavljanju vazdušne posmatračke misije na Kosovu.
- 2000 — Ubedljivom pobedom na parlamentarnim izborima Liberalna demokratija Slovenije Janeza Drnovšeka vratila se na vlast. Time okončana šestomesečna vladavina desnice na čelu sa Andrejem Bajukom.
- 2008 — U Srbiji prvi put pušten u rad IPTV. Provajder je Telekom Srbija
- 2021 — Terorizam: U šiitskoj džamiji u drugom najvećem gradu Kandaharu u Avganistanu došlo je do eksplozije gde je 41 osoba poginula, a 73 je povređeno tokom molitve petkom, koje su po pravilu najposećenije molitve u nedelji. Trojica bombaša samoubica su učestvovala u napadu, od kojih se jedan razneo na ulazu u džamiju, a dvojica su detonirala eksploziv unutar objekta. Najradikalnija oružana islamistička grupa u Avganistanu (ISIS-K), preuzela je odgovornost za samoubilački napad u šiitskoj džamiji, gde su teroristi ubili čuvare džamije, upali unutra i razneli se između dve grupe vernike tokom molitve. U jednoj od tih grupa je bilo oko 300 ljudi.
Rođenja uredi
- 99. p. n. e. — Lukrecije, rimski filozof i pesnik. (prem. 55. p. n. e.)[1]
- 70. p. n. e. — Publije Vergilije Maron, najznamenitiji pesnik carskog Rima. (prem. 19. p. n. e.)[2]
- 1217 — Hulagu-kan, mongolski vladar. (prem. 1265)
- 1265 — Temur-kan, mongolski vladar. (prem. 1307)
- 1542 — Ahbar Veliki, mogulski car. (prem. 1605)
- 1608 — Evanđelista Toričeli, italijanski fizičar i matematičar. (prem. 1647)
- 1784 — Toma-Rober Bižo, maršal Francuske. (prem. 1840)
- 1814 — Mihail Ljermontov, ruski pisac i pesnik. (prem. 1841)[3]
- 1829 — Asaf Hol, američki astronom. (prem. 1907)
- 1836 — Džejms Tiso, francuski slikar i ilustrator. (prem. 1902)
- 1844 — Fridrih Niče, nemački filozof. (prem. 1900)
- 1850 — Sava Bjelanović, srpski političar, vođa Srba u Dalmaciji i narodni poslanik u pokrajinskom Dalmatinskom Saboru. (prem. 1897)[4]
- 1872 — August Nilson, švedski atletičar. (prem. 1921)
- 1879 — Džejn Darvel, američka glumica. (prem. 1967)
- 1893 — Karol II Rumunski, kralj Rumunije. (prem. 1953)
- 1894 — Moše Šaret, izraelski političar. (prem. 1965)
- 1906 — Viktorija Spivi, američka pevačica i tekstopisac. (prem. 1976)
- 1914 — Mohamed Zahir, avganistanski vladar. (prem. 2007)
- 1914 — Ilona Kovač, najstarija osoba u Srbiji. (prem. 2022)
- 1920 — Gavrila Ignjatović, srpska igumanija (prem. 2005)
- 1920 — Mario Puzo, američki pisac. (prem. 1999)
- 1921 — Zdenka Živković, srpska slikarka češkog porekla. (prem. 2011)
- 1923 — Italo Kalvino, italijanski književnik i novinar. (prem. 1985)
- 1926 — Mišel Fuko, francuski filozof istorije, obrazovanja, teorije književnosti, filozofije nauke. (prem. 1984)
- 1926 — Karl Rihter, nemački dirigent, orguljaš i čembalista. (prem. 1981)
- 1929 — Milorad Pavić, srpski pisac. (prem. 2009)
- 1934 — Slobodan Aligrudić, srpski glumac. (prem. 1985)
- 1943 — Peni Maršal, američka glumica, producentkinja i rediteljka. (prem. 2018)
- 1944 — Sali Beriša, albanski političar.
- 1950 — Blagoja Georgijevski, jugoslovenski košarkaš. (prem. 2020)
- 1951 — Rosko Taner, američki teniser.
- 1952 — Vahid Halilhodžić, bosanskohercegovački fudbaler i fudbalski trener.
- 1955 — Tanja Roberts, američka glumica i producentkinja. (prem. 2021)
- 1955 — Rodoljub Šabić, srpski pravnik i političar, poznat kao prvi poverenik za informacije od javnog značaja Republike Srbije.
- 1957 — Mrđan Bajić, srpski vajar, crtač i univerzitetski profesor.[5]
- 1959 — Sara, vojvotkinja od Jorka, britanska spisateljica i producentkinja.
- 1960 — Slavko Štimac, srpski glumac.
- 1966 — Zoran Đorđić, jugoslovenski rukometaš i trener.
- 1966 — Horhe Kampos, meksički fudbaler i trener.
- 1968 — Didje Dešan, francuski fudbaler i fudbalski trener.
- 1968 — Vanesa Marsil, američka glumica.
- 1969 — Dominik Vest, engleski glumac, reditelj i muzičar.
- 1969 — Vitor Baija, portugalski fudbalski golman.
- 1970 — Pernila Viberg, švedska skijašica.
- 1970 — Predrag Zimonjić, srpski vaterpolista.
- 1970 — Biljana Srbljanović, srpska dramska spisateljica i političarka.
- 1971 — Niko Kovač, hrvatski fudbaler i fudbalski trener.
- 1972 — Sandra Kim, belgijska muzičarka.
- 1977 — David Trezege, francuski fudbaler.
- 1978 — Boško Balaban, hrvatski fudbaler.
- 1979 — Maris Verpakovskis, letonski fudbaler.
- 1979 — Pol Robinson, engleski fudbaler.
- 1980 — Olja Karleuša, srpska pevačica.
- 1981 — Jelena Dementjeva, ruska teniserka.
- 1981 — Kejša Kol, američka muzičarka, muzička producentkinja i glumica.
- 1983 — Bruno Sena, brazilski moto sport vozač.
- 1984 — Asmir Kolašinac, srpski bacač kugle.
- 1984 — Miloš Trifunović, srpski fudbaler.
- 1985 — Bojan Perić, srpski glumac i televizijski voditelj.
- 1986 — Karlo Janka, švajcarski skijaš.
- 1986 — Nolito, španski fudbaler.
- 1988 — Mesut Ozil, nemački fudbaler.
- 1989 — Entoni Džošua, britanski bokser.
Smrti uredi
- 412 — Teofil Aleksandrijski, patrijarh Aleksandrije.
- 898 — Lambert Spoleto, car Svetog rimskog carstva. (rođ. 880)
- 925 — Razi, persijski polimat, lekar, alhemičar i filozof. (rođ. 854)
- 961 — Abdurahman III, kordopski emir i kalif. (rođ. 891)
- 1080 — Rudolf od Rajnfeldena, vojvda Švabije. (rođ. 1025)
- 1173 — Petronila od Aragona, kralj Aragona. (rođ. 1136)
- 1389 — Papa Urban VI. (rođ. 1318)
- 1564 — Andreas Vezalijus, flamaski lekar i anatom. (rođ. 1514)
- 1817 — Tadeuš Košćuško, poljski nacionalni junak. (rođ. 1746)
- 1820 — Karl Filip, princ Švarcenberga, austrijski feldmaršal. (rođ. 1771)
- 1917 — Mata Hari, najpoznatija žena-špijun. (rođ. 1876)
- 1934 — Remon Poenkare, francuski političar. (rođ. 1860)
- 1944 — Anka Matić Grozda učesnica Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije. (rođ. 1918)
- 1945 — Pjer Laval, premijer „Višijevske Francuske“. (rođ. 1883)
- 1946 — Herman Gering, nacistički lider. (rođ. 1893)
- 1959 — Stepan Bandera, ukrajinski političar. (rođ. 1909)
- 1972 — Viktor Bubanj učesnik Narodnooslobodilačke borbe, general-pukovnik avijacije JNA i narodni heroj Jugoslavije. (rođ. 1918)
- 1987 — Tomas Sankara, oficir i revolucionar iz Burkine Faso. (rođ. 1949)
- 1989 — Danilo Kiš, srpski pisac. (rođ. 1935)[6]
- 1989 — Grigorije Samojlov, arhitekta i slikar. (rođ. 1904)
- 1995 — Bengt Okerblom, švedski hokejaš. (rođ. 1967)
- 2012 — Norodom Sihanuk, kralj Kambodže. (rođ. 1922)
- 2015 — Nejt Hafman, američki košarkaš. (rođ. 1975)
- 2018 — Pol Alen, američki preduzetnik i jedan od osnivača Majkrosofta (rođ. 1953)[7]
Praznici i dani sećanja uredi
- 1581 — Pod pokroviteljstvom Katarine Mediči u Parizu izvedena prva celovečernja baletska predstava, pa se taj dan uzima kao datum nastanka baleta.
- Srpska pravoslavna crkva danas proslavlja
- Svetski dan belog štapa
Vidi još uredi
- ^ Gian Biagio Conte (19. 11. 1999). Latin Literature: A History. JHU Press. str. 155. ISBN 978-0-8018-6253-3.
- ^ George Sarton (1. 1. 1993). Hellenistic Science and Culture in the Last Three Centuries B.C. Courier Corporation. str. 478. ISBN 978-0-486-27740-0.
- ^ „Mihail Jurjevič Ljermontov”. biografija.org. Pristupljeno 3. 2. 2022.
- ^ Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 63.
- ^ „MRĐAN BAJIĆ”. sanu.ac.rs. Pristupljeno 30. 1. 2024.
- ^ „Danilo Kis Dead at 54; Wrote of the Holocaust”. New York Times. 17. 10. 1989. Pristupljeno 15. 10. 2019.
- ^ „Microsoft co-founder Paul Allen dies at 65”.