Avdo Humo

Avdo Humo (Mostar, 1. februar 1914 — Opatija, 23. januar 1983) je bio učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFR Jugoslavije i SR Bosne i Hercegovine i narodni heroj Jugoslavije.

avdo humo
Avdo Humo
Lični podaci
Datum rođenja	(1914-02-01)1. februar 1914.
Mesto rođenja	Mostar, Austrougarska
Datum smrti	23. januar 1983.(1983-01-23) (68 god.)
Mesto smrti	Opatija, SR Hrvatska, SFR Jugoslavija
Profesija	društveno-politički radnik
Porodica
Supružnik	Olga Ninčić Humo
Delovanje
Član KPJ od	1935.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Služba	NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija
Čin	general-major u rezervi
Predsednik Izvršnog veća NR Bosne i Hercegovine
Period	14. decembar 1953 — 28. maj 1956.
Prethodnik	Đuro Pucar
Naslednik	Osman Karabegović
Heroj
Narodni heroj od	27. novembra 1953.
Odlikovanja

Biografija

Rođen je 1. februara 1914. u Mostaru, u mahali Cernica. U rodnom mestu mestu je završio osnovnu školu i započeo gimnaziju. Zbog pristupanja omladinskom revolucionarnom pokretu, u višim razredima gimnazije isključen je iz mostarske gimnazije, pa je dalje školovanje nastavio u Bihaću, gde mu je jedan od profesora bio Oskar Davičo. Nakon mature, upisao je studije svetske i jugoslovenske književnosti na Filozofskom fakultet u Beogradu. Tokom studija, aktivno je učestvovao u revolucionarnom studenstkom pokretu, zbog čega je 1934. primljen u članstvo tada ilegalnog Saveza komunističke omladine (SKOJ). Naredne 1935. primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).

Njegova aktivnost na Univerzitetu bila je najviše usmerena na Udruženje studenata književnosti, a od 1935. bio je član Akcionog odbora stručnih studentskih udruženja studenata Beogradskog univerziteta. Sa grupom studenata, radio je na okupljanju studenata rodom iz Bosne i Hercegovine i njihovom uključivanju u studentsko društvo „Petar Kočić”, kao i omladinsku sekciju društva „Neretva”. Pomoću ovih organizacija politički je delovao i uključivao mlađe studente u revolucionarni studentski pokret. Bio je jedan od istaknutih organizatora i učesnika u studentskim štrajkovima i demonstracijama tokom 1935. i 1936. godine. Njegova politička aktivnost nije prožla neopaženo od strane vlasti, pa je od strane rukovodstva Univerziteta u Beogradu kažnjen poništavanjem semestra i udaljavanjem sa fakulteta u školskoj 1935/36. godini.

Pored rada na Univerzitetu, aktivno je politički delovao i u rodnom kraju. Pripadao je grupi partijskih aktivista koji su radili na obnavljanju i konsolidaciji partijskih organizacija KPJ u Bosni i Hercegovini, kao i obnavljanju Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu, čiji je član postao septembra 1940. godine. Decembra iste godine u Beogradu se venčao sa studentkinjom književnosti Olgom Ninčić, ćerkom političara i diplomate Momčila Ninčića. Svedoci na venčanju bili su im — njegov stric Hamza Humo i Jurica Ribar, mlađi brat Lole Ribara.

Narodnooslobodilačka borba

Početak Aprilskog rata i okupacija Jugoslavije 1941. zatekli su ga u Sarajevu. Kao član Pokrajinskog komiteta za BiH u početkom jula 1941. upućen je u Mostar sa ciljem da se zajedno sa članovima Oblasnog komiteta KPJ za Hercegovinu informiše o ustanku u Hercegovini, koji je izbio krajem juna. Neposredno po dolasku radio je na formiranju Vojnog štaba za Hercegovinu. Tokom septembra i oktobra 1941. radio na pomoći partijskim organizacijama u Hercegovini u organizovanju odružanog ustanka i formiranju prvih partizanskih odreda. U međuvremenu delovao je u okupiranom Sarajevu, gde je aktivno učestvovao u organizovanju ilegalnog rada. Od strane Glavnog štaba NOP odreda Bosne i Hercegovine bio je zadužen za organizovanje ilegalnog rada na neoslobođenoj teritoriji Bosne i Hercegovine. Nakon odlaska glavnine partizanskih snaga u Bosansku Krajinu, u leto 1942. radio je na jačanju organizacija Komunističke partije i Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP) u istočnoj Bosni, gde je avgusta 1942. primio dužnost zamenika političkog komesara Šeste istočnobosanske brigade.

Marta 1943. ponovo je prešao u Hercegovinu, gde je radio na organizovanju partijskih rukovodstava i učvršćivanju partijskih organizacija u istočnoj Hercegovini, a posredstvom partijske organizacije iz Mostara, pomagao je rukovodstvu Okružnog komiteta KPJ za južnu Hercegovinu. Aktivno je učestvovao u organizovanju Zemljaskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine (ZAVNOBiH) i bio njegov većnik od Prvog zasedanja. Na zasedanjima ZAVNOBiH biran je za člana Predsedništva i potpredsednika ZAVNOBiH. Takođe, biran je za člana Oblasne narodnooslobodilčake skupštine za Hercegovinu, kao i većnika Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) od Prvog zasedanja. Avgusta 1943. bio je jedan od pokretača lista Oslobođenje, koji je kasnije bio organ Narodnooslobodilačkog fronta Bosne i Hercegovine.

Politička karijera

Nakon oslobođenja Jugoslavije, 1945. kao član Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu, nalazio se na najodgovornijim partijskim i državnim funkcijama u Narodnoj Republici Bosni i Hercegovini, a kasnije i u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji (FNRJ). U leto i jesen 1946. bio je član jugoslovenske delegacije na mirovnoj konferenciji u Parizu. Od 1946. do novembra 1948. bio je organizacioni sekretar Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu, a na Prvom kongresu KP Bosne i Hercegovine izabran je za člana Centralnog komiteta KP BiH i člana njegovog Političkog biroa (Politbiro). Za člana Centralnog komiteta KP BiH biran i na Drugom kongresu KP BiH decembra 1954. godine. Jula 1948. na Petom kongresu KPJ izabran je za člana Centralnog komiteta KPJ, a ponovo je biran na Šestom (1952), Sedmom (1958) i Osmom kongresu (1964), dok je na Devetom kongresu SKJ (1969) biran za člana Stalnog dela Konferencije SKJ.

Grob Avde Huma u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju

Prilikom formiranja Narodne Vlade Federalne Države Bosne i Hercegovine 28. aprila 1945. čiji je predsednik bio Rodoljub Čolaković, biran je za potpredsednika Vlade. Ovu dužnost vršio je i u Vladi formiranoj 14. februara 1946, dok je septembra 1948. prilikom formiranja nove Vlade, čiji je predsednik bio Đuro Pucar Stari preuzeo dužnost predsednika Privrednog saveta Vlade NR BiH. Od decembra 1945. do januara 1953. bio je član Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ u dva saziva. Dužnost predsednika prvog Izvršnog veća Skupštine NR Bosne i Hercegovine vršio je od 14. decembra 1953. do 28. maja 1956, kada ga je zamenio Osman Karabegović. Humo je tada prešao u Beograd i preuzeo dužnost državnog sekretara za finansije u Saveznom izvršnom veću (SIV), koju je vršio od 1956. do 1958. godine. Potom je bio potpredsednik potpredsednik Saveznog veća Narodne skupštine FNRJ, predsednik Savezne komisije za nuklearnu energiju i predsednik Saveznog saveta za koordinaciju naučnih delatnosti, kao i predsednik Komisije Predsedništva SKJ za kulturu. Za člana Saveta federacije biran je juna 1963, maja 1967. i jula 1971. godine. Od 1963. do 1967. bio je član Saveznog izvršnog veća, čiji je predsednik bio Petar Stambolić. U svojstvu člana SIV u jesen 1966. nalazio se na čelu Komisije koja se nakon Brionskog plenuma CK SKJ bavila ispitivanjem delatnosti „grupe oko Aleksandra Rankovića u zloupotrebama u Službi državne bezbednosti”. Oktobra 1966. na Petom plenumu CK SKJ izabran je za člana prvog Predsedništva CK SKJ, koje je funkcionisalo do Devetog kongresa marta 1969.

Bio je politički aktivan u društveno-političkim organizacijama, gde je bio član Glavnog odbora Saveza udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Jugoslavije (SUBNOR), član Predsedništva Glavnog odbora Socijalističkog saveza radnog naroda Bosne i Herecegovine (SSRN) i član Centralnog odbora SSRN Jugoslavije. Od 1945. do 1963. biran za republičkog i saveznog poslanika. Imao je čin general-majora JNA u rezervi.

Zbog kritika upućenih na račun novog rukovodstva CK SK Bosne i Hercegovine, predvođenog Brankom Mikulićem, Humo je 1972. zajedno sa Osmanom Karabegovićem, Hajrom Kapetanovićem i Čedom Kaporom označen kao deo „organizovane frakcijske grupe” i isključen je iz SKJ zbog „suprotstavljanja politici Saveza komunista“. Humo je pored svega, bio optužen i za traženje uvođenja višepartijskog sistema.

Umro je 23. januara 1983. u hotelu „Admiral” u Opatiji. Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.

Njegova supruga Olga Ninčić Humo, bila je ćerka ministra inostranih poslova Kraljevine Jugoslavije Momčila Ninčića, a tokom rata jedna od sekretarica Josipa Broza Tita. Njegov stric Hamza Humo bio je poznati bosansko-hercegovački pisac.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i ostalih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden narodnog oslobođenja, Orden zasluga za narod prvog reda, Orden bratstva i jedinstva prvog reda, Orden za hrabrost i dr. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 27. novembra 1953. godine.

Bibliografija

• Svetozar Marković, Beograd 1975.
• Godine iskušenja i podviga, Beograd 1977.
• Moja generacija, Beograd i Sarajevo 1984. (posthumno)

Vidi još

• Vlada Avde Hume

Literatura

• Ko je ko u Jugoslaviji — biografski podaci o jugoslovenskim savremenicima. Beograd: Sedma sila. 1957.  COBISS.SR 4864263
• Ko je ko u Jugoslaviji — jugoslovenski savremenici. Beograd: Hronometar. 1970.  COBISS.SR 4897031
• Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982.  COBISS.SR 48700167
• Marić, Milomir (1987). Deca komunizma. Beograd: Mladost.  COBISS.SR 1024420791
• Velikonja, Mitja (2003). Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia-Herzegovina. College Station: Texas A&M University Press. 
• Ramet, Sabrina P. (2006). The Three Yugoslavias: State-building and Legitimation, 1918-2005. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34656-8.