Википедија:Dobri članci/Septembar
Dobri članci u septembru
uredi
IČ-Gimnazija Takovski ustanak
Gimnazija „Takovski ustanak” je gimnazija, jedna od tri srednje škole u opštini Gornji Milanovac. Osnovana je 1879. godine, a sadašnje ime nosi od 9. maja 1974. godine. Nalazi se u Ulici Miloša Velikog br. 11.
Zgrada škole podignuta je 1902, kao „Dom Miloša Velikog”, a za nastavu se koristi od 1912. godine. Proširena je 1939. godine, a rekonstrukcija i adaptacija izvršeni su 1979. Renoviranje i dodatna adaptacija su sprovedeni u školskoj 2009/10. godini. Kroz školu — kojoj je školska 2013/14. godina bila 106. započeta — prošlo je više od 10.000 đaka. Gimnazija je počela sa radom školske 1879/80. godine, tačnije, 2. septembra 1879. Tada se zvala „Gimnazijska realka”, a imala je samo prva dva razreda, sa sveukupno 20 učenika. Radila je u kući Mate Majdanca u Kursulinoj ulici. Prvi direktor je bio Milenko Marković, koji je uz to predavao i račun, nemački jezik, gimnastiku, krasnopis i mineralogiju.
→ {{IČ-Gimnazija Takovski ustanak}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Age of Empires III
Age of Empires III (AOE III) je računarska igra koju je razvila kompanija Ensemble Studios, a izdala Microsoft Game Studios. Ova igra, po žanru strategija u realnom vremenu, u Severnoj Americi je izdata 18. oktobra 2005, a u Evropi 5. novembra iste godine. Predstavlja treći deo serijala Age of Empires i naslednika igre Age of Empires II: The Age of Kings. Igra prikazuje evropsku kolonizaciju Severne Amerike, između 1500. i 1850. (u ekspanziji Age of Empires III: The War Chiefs dešavanja u igri su produžena do 1876). Može se igrati sa 8 evropskih civilizacija.
Age of Empires III je doneo nekoliko novina u serijalu, dodatkom koncepta „matičnog grada” (engl. Home City), koji predstavlja kombinaciju strategije u realnom vremenu i potezne strategije. Izdata su dva proširenja ove igre: Age of Empires III: The War Chiefs 17. oktobra 2006, koje uvodi tri severnoameričke indijanske civilizacije, te Age of Empires III: The Asian Dynasties, izdato 27. oktobra 2007. godine, sa dodatkom tri azijske civilizacije.
→ {{IČ-Age of Empires III}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Cincar Janko Popović
Vojvoda Janko Popović, „Cincar-Janko” (Ohrid 1779 — manastir Ravanica, 24. avgust/7. septembar 1833) je bio požarevački vojvoda. U vreme Prvog srpskog ustanka posebno se istakao u borbama na Drini, Mišaru i Tičaru, kao i prilikom oslobađanja Beograda. Njegova dela opevana su u više pesama Filipa Višnjića, kao i u spevu Serbijanka Sime Milutinovića Sarajlije.
Janko je rođen 1779. godine u Ohridu u svešteničkoj porodici, koja je slavila Svetog velikomučenika Dimitrija - Mitrovdan. I danas u ohridsko-struškom kraju ima nekoliko stotina starosedelaca koji slave krsnu slavu i izjašnjavaju se kao Srbi. Iako su ga zvali „Cincar“, Jankovo poreklo je srpsko. Početkom devetnaestog veka, kad je Janko došao u Srbiju, nadimci su često bili sastavni deo imena. Pošto je poreklom bio iz krajeva u kojima su zajedno sa Srbima živeli i Cincari, a zbog uticaja Vaseljenske patrijaršije i blizine Moskopolja, u hrišćanskom, pogotovo gradskom stanovništvu prevladavala grko-cincarska kultura, prozvan je „Cincar“ Janko.
→ {{IČ-Cincar Janko Popović}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Napadi 11. septembra 2001.
Napadi 11. septembra 2001. bili su serija koordinisanih terorističkih napada protiv Sjedinjenih Američkih Država koji su se dogodili u utorak, 11. septembra 2001. godine. Prema zvaničnom izvještaju Komisije 911, 19 osoba, mreže militantnih vahabijskih organizacija, otelo je 4 američka aviona. Dva su udarila u Svetski trgovinski centar (STC) na Menhetnu u Njujorku, po jedan u svaki soliter u 17 minuta razlike, ubrzo nakon čega su se oba solitera srušila. Treći avion je udario u Pentagon, glavno sedište Ministarstva odbrane SAD u Vašingtonu. Četvrti avion se srušio u ruralnom delu Pensilvanije 130 km istočno od Pitsburga nakon što su putnici pružili otpor otmičarima.
Izveštaj komisije 9/11 je pokazao da su napadači pretvorili otete avione u najveće samoubilačke bombe u istoriji, te su izvršili najubitačnije napade ikad počinjene protiv Sjedinjenih Američkih Država. Napadi 11. septembra su relativno najznačajniji događaj koji se do sada desio u 21. veku u smislu opštih ekonomskih, socijalnih, kulturnih i vojnih posledica koje su usledile u Sjedinjenim Američkim Državama i mnogim drugim delovima sveta.
→ {{IČ-Napadi 11. septembra 2001.}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Grejs Keli
Grejs Patriša Keli (engl. Grace Patricia Kelly; Filadelfija, 12. novembar 1929 — Monte Karlo, 14. septembar 1982) bila je američka glumica koja je, udajom za kneza Renijea III, 18. aprila 1956, postala Grejs, kneginja od Monaka. Godine 1999. Američki filmski institut postavio ju je na 13. poziciju liste 100 najvećih filmskih zvezda svih vremena.
Grejs Keli smatra se jednom od najvećih ikona filma i mode svih vremena. Glumačku karijeru otpočela je ulogama u pozorištu i na televiziji, a 1951. ostvarila je i svoju prvu ulogu na velikom platnu u filmu Četrnaest sati. Za svoje uloge osvojila Zlatni globus za najbolju sporednu glumicu, Oskara za najbolju glavnu glumicu i Zlatni globus za najbolju glavnu glumicu u igranom filmu. Kelijeva je bila poznata i kao muza britanskog reditelja Alfreda Hičkoka, sa kojim je snimila nekoliko filmova.
U aprilu 1956. godine Grejs Keli se udala za Renijea III, kneza od Monaka, nakon čega je napustila glumačku karijeru. Par je dobio troje dece — Karolinu, Alberta i Stefani. 13. septembra 1982, vraćajući se u Monako iz Francuske zajedno sa kćerkom Stefani, Kelijeva je doživela moždani udar i izgubila kontrolu nad volanom. Preminula je dan kasnije, a sahranjena je 18. septembra.
→ {{IČ-Grejs Keli}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Greta Garbo
Greta Garbo (šved. Greta Garbo; Stokholm, 18. septembar 1905 — Njujork, 15. april 1990) bila je američka glumica švedskog porekla i jedna od najvećih filmskih zvezda tridesetih godina 20. veka. Već sa svojim trećim filmom — Put i đavo iz 1926, Garbo je postala toliko popularna da je njen prvi zvučni film, Ana Kristi, reklamiran pod sloganom Garbo govori!. Ovaj film joj je doneo prvu nominaciju za Oskara za najbolju glavnu glumicu i status međunarodne zvezde. Drugi poznati filmovi u kojima je igrala su Romansa, Grand hotel, Ana Karenjina, Dama s kamelijama i Ninočka. Posle neuspeha filma Žena sa dva lica, dvadesetsedmog u njenoj karijeri, Greta se povukla sa filma. Na kraju filmske karijere imala je četiri nominacije za Oskara. Američki filmski institut je uvrstio među pet najboljih glumica dvadesetog veka.
Greta se nije udavala i nije imala dece i živela je sama. Ljubavne afere koje je imala sa brojnim glumicama bile su javna tajna. Garbo je vešto izbegavala intervjue i pojavljivanja u javnosti, te je od 1941. kada se povukla, pa do smrti 1990. godine stvorila svojevrstan mit o sebi kao jednoj od najmisterioznijih javnih ličnosti.
→ {{IČ-Greta Garbo}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Ekspedicija 1 (MSS)
Ekspedicija 1 bila je prvi dugotrajni boravak posade na Međunarodnoj svemirskoj stanici (MSS). Posada ekspedicije je boravila na stanici 136 dana, od novembra 2000. do marta 2001. godine. To predstavlja početak neprekidnog boravka ljudske posade na MSS koji i dalje traje. Ekspediciju 1 je pratila Ekspedicija 2, koja je takođe imala tri člana posade.
Zvaničan početak misije je trenutak kada se letelica Sojuz TM-31 spojila sa stanicom 2. novembra 2000. godine. Tokom boravka na MSS, članovi ekspedicije su aktivirali razne sisteme stanice, raspakovali opremu i prebacili namirnice koje su bile spakovane u letelici kojom su lansirani. Takođe su ugostili tri misije spejs-šatla (STS-97, STS-98, STS-102) i dva broda Progres za automatsko snabdevanje. Pošto je ovo bila prva poseta stanici, posada je imala mnogo posla, ali su svi zadaci misije uspešno obavljeni tako da je ona proglašena uspešnom. Tri misije spejs-šatla, koje su posetile stanicu tokom ove ekspedicije, dopremile su opermu, namirnice i ključne komponente za operativnu upotrebu svemirske stanice. Prva od njih je bila STS-97 i spojila se sa MSS početkom decembra 2000. godine. U teretnom prostoru šatla nalazila se prva komponenta sistema za napajanje stanice električnom energijom, veliki solarni paneli koji su povećali proizvodnju energije pet puta.
→ {{IČ-Ekspedicija 1 (MSS)}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Oktavijan Avgust
Oktavijan Avgust (lat. Gaius Julius Caesar Octavianus Augustus; Rim, 23. septembar 63. p. n. e. — Nola, 19. avgust 14) osnivač je Rimskog carstva i bio je prvi rimski car, koji je vladao od 27. godine. p. n. e. do svoje smrti 14. godine n. e.
Rođen u staroj, bogatoj konjičkoj porodici plebejaca iz roda Oktavija, Avgust je 44. p. n. e. posthumno usvojen od strane svojeg ujaka Gaja Julija Cezara posle Cezarove smrti. Zajedno sa Markom Antonijem i Markom Lepidom formirao je Drugi trijumvirat koji je pobedio cezarove ubice. Nakon njihove pobede kod Filipa, trijumviri su među sobom podelili Rimsku republiku i vladali kao vojni diktatori. Trijumvirat se na kraju raspao zbog konkurentnih ambicija njegovih članova: Lepid je prognan i oduzet mu je položaj, a Antonije je izvršio samoubistvo nakon poraza od Oktavijana u bici kod Akcija 31. p. n. e.
Iako je bio prvi car, u njegovo vreme uglavnom su sačuvane sve institucije Republike, pa se mehanizam Avgustove vladavine oslanjao na njegov lični prestiž a ne na autokratski ili diktatorski lični režim. Avgust je počasna titula koju je on dobio u času stupanja na vlast, 27. godine p. n. e. Augustus na latinskom znači uzvišeni (u religioznom smislu). Kasnije je to postala titula svih rimskih careva. Oktavijan Avgust je verovatno najvažnija ličnost u rimskoj istoriji.
→ {{IČ-Oktavijan Avgust}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Vukašin Mrnjavčević
Vukašin Mrnjavčević (Livno, 1320 — Černomen, 26. septembra 1371) bio je srpski srednjovekovni velikaš i kralj od 1365. do 1371. godine.
U narodnoj tradiciji Vukašin je netačno osuđen kao uzurpator i ubica cara Uroša. O njegovom poreklu se ne zna mnogo. Mavro Orbin navodi da je kralj Vukašin bio sin siromašnog vlastelina Mrnjave iz Livna u Bosni. Odatle se Mrnjava preselio u Hercegovinu, u Blagaj na Buni. Stefan Uroš IV Dušan ga je odatle pozvao na dvor, gde su braća Vukašin i Uglješa Mrnjavčevići, prema vizantijskom istoričaru Laoniku Halkokondilu, bili nosioci dvorskih titula peharnika i konjušara. U savremenim izvorima prvo se pominje Uglješa 1346. kao Dušanov namesnik u Trebinju, dok se Vukašin u martu 1350. nalazio na položaju župana u Prilepu. U tom periodu Vukašinova sestra Jelena je udata za Nikolu Radonju, sina sevastokratora Branka Mladenovića gospodara Ohrida u ime srpskog cara. Pretpostavlja se da upravo u ovo vreme počinje vezivanje Mrnjavčevića za teritoriju današnje Severne Makedonije. Kao jedan od najmoćnijih velmoža u nejedinstvenom Srpskom carstvu, Vukašin je krunisan za kralja 1365. godine kako bi delovao kao savladar cara Stefana Uroša V. Vukašin se 1369. godine politički razišao sa sve nemoćnijim carem, a već 1371. godine je zajedno sa svojim bratom, despotom Jovanom Uglješom, poginuo u Maričkoj bici.
→ {{IČ-Vukašin Mrnjavčević}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-JAS 39 Gripen
JAS 39 Gripen (engl. JAS 39 Gripen) je višenamenski borbeni avion četvrte generacije, s mogućnošću daljeg razvoja (4+). Proizvodi ga švedska kompanija Sab (šved. Saab). Naziv JAS mu naglašava višenamensku ulogu. To su početna slova od švedskih reči: jagt, attak, spaning, što znači lovac, jurišnik i izviđač. Razvijen je i proizvodi se kao rezultat dosledne švedske strategije oslonca na vlastiti razvoj i proizvodnju borbenih aviona. Bez obzira što su razvoj pratile značajne teškoće, Šveđani su istrajali do kraja, i ne samo da su obezbedili svome vazduhoplovstvu kvalitetan borbeni avion, nego su ga ponudili i na inostranom tržištu. U toku je dalji razvoj, u poboljšanu varijantu, pod nazivom Gripen sledeće generacije (JAS 39 Gripen NG).
Gripen je uveden u operativnu upotrebu u ratnim vazduhoplovstvima Švedske, Češke Republike, Mađarske i Južnoafričke Republike, a naručila ga je i Tajlandska kraljevska avijacija. Za njegov inostrani plasman povoljna okolnost je bila ta što su ostali slični programi razvoja jednomotornih borbenih aviona prekinuti. To su izraelski Lavi, jugoslovenski Novi avion, a indijskom LCA su značajno sniženi zahtevi i prolongirana dinamika realizacije.
→ {{IČ-JAS 39 Gripen}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Monika Beluči
Monika Ana Marija Beluči (ital. Monica Anna Maria Bellucci, IPA: [ˈmɔːnika belˈluttʃi]; Čita di Kastelo, 30. septembar 1964) italijanska je glumica i model, koja je karijeru najpre započela kao model, a kasnije i glumeći u italijanskim filmovima. Vrlo brzo se probila do Holivuda zahvaljujući svom atraktivnom izgledu, svojom senzualnošću i lepotom.
U karijeri je glumila u nekoliko ostvarenja koja su doživela veliki internacionalni uspeh, poput filmova Drakula, Malena, The Matrix Reloaded, Stradanje Hristovo, Spektra, Pakt sa vukovima i Na mlečnom putu. U serijalu filmova o Džejmsu Bondu bila je najstarija Bondova devojka; glumila je u filmu Spektra iz 2015. godine. Dana 25. aprila 2005. godine u muzeju Greven u Parizu, otkrivena je voštana figura sa njenim likom. Bila je članica žirija na Filmskom festivalu u Kanu 2006. godine. Nagrađena je ordenom Legije časti, najvišim priznanjem koje uručuje država Francuska. Zbog svoje lepote i oblina smatra se jednim od najvećih seks-simbola ikada.
→ {{IČ-Monika Beluči}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)