Neda Božinović
Neđeljka Neda Božinović Radosavljević (Topolo, kod Dubrovnika, 1917 — Beograd, 2001), učesnica Narodnooslobodilačke borbe. Po profesiji pravnica, posle rata bila je aktivna feministkinja i društveno-politička radnica SFR Jugoslavije i SR Srbije. Za vreme ratova u Jugoslaviji devedesetih bila je istaknuta mirovna i antiratna aktivistkinja. Napisala je i uredila mnoštvo naučnih radova među kojima i jedinu sintezu o istoriji žena u Srbiji: „Žensko pitanje u Srbiji u XIX i XX veku“.
| neda božinović | ||||
|---|---|---|---|---|
 Neda Božinović u toku rata | ||||
| Lični podaci | ||||
| Datum rođenja | 1917. | |||
| Mesto rođenja | Topolo, kod Dubrovnika, Austrougarska | |||
| Datum smrti | 2001. (83/84 god.) | |||
| Mesto smrti | Beograd, Srbija, SR Jugoslavija | |||
| Profesija | pravnik | |||
| Porodica | ||||
| Supružnik | Dobrivoje Radosavljević | |||
| Delovanje | ||||
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba | |||
| Služba | NOV i PO Jugoslavije 1941 — 1945. | |||
| Čin | major u rezervi | |||
| Odlikovanja |
| |||
Biografija uredi
Rođena je 1917. godine u selu Topolom, kod Dubrovnika. Osnovnu školu je završila u Stonu. Gimnaziju je završila u Kotoru, gde se prvi put, preko prijatelja, upoznaje sa levičarskim idejama. Neda je rođena u katoličkoj porodici, brojnoj i dobrostojećoj u kojoj su se strogo poštovali verski i etički principi i što je u velikoj meri oblikovalo njene moralne vrednosti iako se do kraja života izjašnjavala kao ateistkinja[1]. Osnovnu školu je završila u Stonu. Gimnaziju je završila u Kotoru, gde se prvi put, preko prijatelja, upoznaje sa levičarskim idejama. Vreme provedeno učeći u Kotoru uticalo je na njen osećaj za zajedništvo i prihvatanje višenacionalnosti koji je bio pokretač kasnijih aktivističkih angažovanja.
Dolazak u Beograd uredi
Po dolasku u Beograd, 1935. godine, upisuje se na Pravni fakultet. Tokom studija pristupila je revolucionarnom studentskom pokretu i bila veoma aktivna u raznim studentskim udruženjima — Omladinskoj sekciji ženskog pokreta, Udruženju studenata Beogradskog univerziteta, Studentskom pravničkom društvu, kao i u Zadružnoj omladini Jugoslavije. U okviru omladinskog i studentskog pokreta pripadala je liberalnoj struji koja je podržavala saradnju sa ženskim građanskim organizacijama.[2] U tom periodu, interesovanje i angažovanje za komunističke ideje bili su izuzetno značajan segment njenog života, pa je tako 1939. postala i član tada ilegalne Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), u vreme kada je u Partiji učešće žena bilo oko dva odsto.[3] Iste godine je diplomirala na Pravnom fakultetu.
Drugi svetski rat uredi
Posle bombardovanja Beograda, 6. aprila 1941. godine, i početka Drugog svetskog rata, otišla je po partijskom zadatku u Crnu Goru. Tamo je radila na odgovornim političkim funkcijama i učestvovala u pripremama oružanog ustanka. Kao članica Okružnog komiteta KPJ za Nikšić bila je zadužena za rad sa ženama u Nikšiću i okolini.
Potom je stupila u jedinice NOV i PO Jugoslavije. Najpre se nalazila na funkciji zamenika političkog komesara Trećeg nikšićkog partizanskog bataljona, a kasnije je rukovodila političkim radom u Petoj kozaračkoj i Trećoj krajiškoj brigadi, kao i u Prvoj proleterskoj diviziji. Iz rata je izašla u činu rezervnog majora JNA.[3] 1942. godine zajedno sa delom Treće krajiške brigade prelazi u Bosnu[4].
Posleratni period uredi
Od februara 1945. godine obavljala je dužnost sekretara Mesnog komiteta KPJ za Beograd. Bila je i instruktor Centralnog komiteta Komunističke partije Srbije, pomoćnik predsednika Komisije državne kontrole FNRJ, pomoćnik ministra rada u Vladi FNRJ, sekretarka i potpredsednica Centralnog odbora Saveza boraca Jugoslavije, zatim Državni sekretar za poslove opšte uprave i budžeta Saveznog izvršnog veća (SIV). U Savezu boraca isključivo se posvetila problemima ranjenika, njihovom socijalnom položaju, učestvovala u akciji obezbeđivanja 28.000 stanova za bivše borce[1]. Tokom 1951. i 1952. godine radila je kao predsednica Udruženja univerzitetski obrazovanih žena. Od 1958. do 1963. godine bila je poslanica Saveznog veća Savezne narodne skupštine, a 1963. je izabrana je za sudiju Ustavnog suda SFRJ, i na toj funkciji ostala do 1972. godine, kada je otišla u penziju.
Od 1958. do 1963. godine bila je poslanica Saveznog veća Savezne narodne skupštine, a 1963. je izabrana je za sudiju Ustavnog suda SFRJ, i na toj funkciji ostala do 1972. godine, kada je otišla u penziju.
Antifašistički front žena uredi
Sve vreme postojanja Antifašističkog fronta žena (AFŽ) aktivno je radila na pitanjima pomoći u domenu dečije zaštite i ekonomskog poboljšanja položaja žene.[3] Ukidanje AFŽ-a 1953. godine i njegovog pretvaranja u sekciju Socijalističkog saveza Neda naziva patrijarhatom na delu koji želi da ravnopravnost žena stavi pod kontrolu socijalizma[1].
Neda Božinović, tokom devedesetih godina 20. veka, nije mogla da se pomiri sa svim što se na prostoru bivše Jugoslavije dešavalo i svoj bunt, neslaganje i nezadovoljstvo izražavala je kroz formu pacifističko-feminističkog aktivizma u nekoliko ženskih, antiratnih i mirovnih organizacija. Radila je sa Ženama u crnom, u SOS telefonu za žene žrtve nasilja, Centru za antiratnu akciju i Ženskom parlamentu.[3]
Privatni život uredi
U braku sa Dobrivojem Radosavljevićem Bobijem, visokim partijskim i državnim funkcionerom, članom Centralnog Komiteta i narodnim herojem, imala je troje dece.
Umrla je u Beogradu 2001. godine i sahranjena je pored svog supruga u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.[5]
Aktivizam uredi
Uključuje se u Žene u crnom koje su nastale 1991. godine kao mirovna ženska grupa. Bila je redovna na sastancima koji su se na početku odvijali u Antiratnom centru sve dok se 93’ nisu odvojili u zaseban prostor. Ulazi u ovu organizaciju zalažući se za antimilitarističku borbu i stoji uz njih još od prvih demonstracija organizovanih 9. oktobra 1991. godine ispred Studentskog kulturnog centra kada se u javnosti prvi put zapaža snaga ženskog otpora.
Žene u crnom zajedno sa Feminističkom 94 objavile su njen rad o alternativnoj ženskoj istoriji „Ženski pokret u Srbiji u 19. i 20. veku“[6] Učestvovala je kao jedan od urednika na uređivanju zbornika „Žene za mir“ čije su godišnje publikacije izdavale Žene u crnom na više jezika: italijanski, engleski, španski. [1]
Bila je jedna od osnivačica Ženskog parlamenta 1991. godine zajedno sa Jelkom Imširović koji je imao za cilj razmatranje projekta zakona, a sa Nadeždom Ćetković učestvovala je u osnivanju Beogradskog ženskog lobija čiji je cilj bio ustajanje protiv mnogobrojnih oblika diskriminacije. Beogradski ženski lobi je nastao 1990.kao grupa za pritisak i na leto 1990.započeo je sa Minimalnim ženskim programom koji je imao za cilj da pozove žene na zajedničku akciju. 93’ započela je sa radom na SOS telefonu u Domu omladine namenjenom za ženu i decu koji su žrtve nasilja. Iz SOS telefona nastaju druge grupe: Grupa za žene silovane u ratu iz koje se razvio Autonomni ženski centar, Sigurna ženska kuća, SOS za mlade, Incest centar, Ženska pravna grupa, Ženska izdavačka kuća Devedeset četvrta. Takođe, bila je jedna od osnivačica Centra za antiratnu akciju kao i članica beogradske feminističke grupe Žene i društvo nastale 8. marta 1990. godine iz koje je zapravo i proistekao SOS telefon.[6]
3. septembra 1990. šalje pismo redakciji „Duge“ pod nazivom „Žene, razmislite!“ kao odgovor na razgovor sa dr Ivanom Knajterom koji je izašao u časopisu „Duga“ pod nazivom „Žene, ne ženirajte se, rađajte“. U pismu upućenom redakciji stoji zahtev da se ubuduće problemom položaja žena bave samo ozbiljni stručnjaci.[1]
Odlikovanja uredi
Posvećen rad na rekonstrukciji istorije žena u Srbiji u 19. i 20. veku, Nedu Božinović svrstava među pionirke istorije roda i rodnih studija u Srbiji uopšte. Njena monografija „Žensko pitanje u Srbiji u XIX i XX veku“, predstavlja do sada jedinu sintezu o istoriji žena u Srbiji.[5]
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem i Orden za hrabrost. Ordenom bratstva i jedinstva, odlikovana je još u toku rata, Ukazom Predsedništva AVNOJ-a, 25. septembra 1944. godine.
Bibliografija uredi
Monografija „Žensko pitanje u Srbiji u XIX i XX veku“, objavljena je 1996. i predstavlja sintezu o istoriji žena u Srbiji. Osim što sadrži istorijski razvoj prati i puteve emancipacije i čini istraživanje kako je napredovao tokom vremena položaj žena u Srbiji.
Autorka je brošure Položaj žena u FNRJ (1953) i pisala je veliki broj eseja o militarizmu, nacionalizmu i rodu.
Reference uredi
- ^ a b v g d Stojaković, Gordana (2002). „Neda: jedna biografija” (PDF).
- ^ Dabižinović, Irina (15. 08. 2008). „Neda Božinović”.
- ^ a b v g Pantelić, Milinković & Škodrić 2013, str. 57.
- ^ „Povest(i) otora: Predstavljanje grafičke novele o Nedi Božinović”. 12. 6. 2021.
- ^ a b Pantelić, Milinković & Škodrić 2013, str. 58.
- ^ a b Božinović, Neda. „Žensko pitanje u Srbiji u 19. i 20. veku” (PDF).
Literatura uredi
- Žene Srbije u NOB. Beograd: Nolit. 1975.
- Jugoslovenski savremenici: ko je ko u Jugoslaviji. Beograd: Hronometar. 1970.
- Pantelić, Ivana; Milinković, Jelena; Škodrić, Ljubinka (2013). Dvadeset žena koje su obeležile XX vek u Srbiji. Beograd: NIN.
- Stojaković, Gordana (2007). prired. Neda, jedna biografija. Novi Sad: Futura publikacije.
- Pantelić, Ivana (2011). Partizanke kao građanke: društvena emancipacija partizanki posle Drugog svetskog rata u Srbiji, 1945—1953. Beograd: Institut za savremenu istoriju; Evoluta.
