Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina

Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina (skraćeno SAP Vojvodina) bila je jedna od dve autonomne pokrajine u sastavu Socijalističke Republike Srbije, jedne od šest republika u sastavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ). Pripadala je najrazvijenijim krajevima SFRJ, a glavni grad bio je Novi Sad.

Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina
1945—1990. (45 god.)
Položaj SAP Vojvodine u SR Srbiji i SFRJ
Glavni grad	Novi Sad
Zemlja	SFR Jugoslavija SR Srbija
Površina	21.506 km2
Stanovništvo	2.034.772 (1981) gustina: 92.8/km2
Događaji
Vladavina
• Oblik	socijalistička autonomna pokrajina
Zakonodavna vlast	Skupština SAP Vojvodine
Istorija
• Uspostavljeno	1945
•	31. jul 1945.
•	27. februar 1974.
•	28. mart 1989.
•	28. septembar 1990.
• Ukinuto	1990. (45 god.)
Prethodnik Sledbenik Vojna uprava u Srbiji Kraljevina Mađarska Nezavisna država Hrvatska Autonomna Pokrajina Vojvodina

Oslobođena partizanska teritorija u Sremu krajem 1942. godine

Vojvodina od oktobra 1944. do aprila 1945. godine — područje Vojne uprave u Banatu, Bačkoj i Baranji i linija Sremskog fronta

Vojvodina nakon definisanja konačnih pokrajinskih granica

Banovina — zgrada Izvršnog veća SAP Vojvodine

Formiranje ustanova autonomne pokrajine počelo je nakon oslobođenja Vojvodine, u jesen 1944, a njen politički status u okviru Srbije i Jugoslavije regulisan je jula 1945. formiranjem Autonomne Pokrajine Vojvodine Donošenjem ustavnih amandmana novembra 1968. preimenovana je u Socijalističku Autonomnu Pokrajinu Vojvodinu.

Donošenjem pokrajinskog Ustavnog zakona 1969, ostvarila je zakonodavnu autonomiju, a Ustavom SFRJ iz 1974, stekla je i dodatnu ustavnu autonomiju, dobivši sopstveni Ustav, čim je faktički dobila status federalne jedinice u okviru SFRJ. Usvajanjem amandmana na Ustav SR Srbije marta 1989, ovlašćenja pokrajine usklađena su sa ustavnim poretkom republike, a donošenjem novog Ustava Srbije 28. septembra 1990. ponovo je dobila prethodni naziv: Autonomna Pokrajina Vojvodina.

Konstitutivni narod bili su Srbi, a počevši od Statuta SAP Vojvodine iz 1963, među narodnostima (nacionalnim manjinama) posebno su istaknuti — Mađari, Slovaci, Rumuni i Rusini, čiji su jezici Ustavnim zakonom iz 1969. dobili status službenih jezika na području pokrajine. To rešenje je potom potvrđeno i u svim kasnijim najvišim aktima Vojvodine.

Nazivi

Nazivi pokrajine na njenim službenim jezicima:

• srpskohrvatski: Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina / Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina
• mađarski: Vajdasági Szocialista Autonóm Tartomány
• rumunski: Provincia Socialistă Autonomă Voivodina
• slovački: Socialistická autonómna pokrajina Vojvodina
• rusinski: Социялистична Автономна Покраїна Войводина

Istorija

Glavni članci: Istorija Vojvodine i Vojvodina u Narodnooslobodilačkoj borbi

Ime „Vojvodina“ vodi poreklo iz 1848, kada je na području današnje Vojvodine formirana autonomna Srpska Vojvodina. Između 1849. i 1860, na ovom prostoru postojala je zasebna habzburška (austrijska) krunska zemlja pod nazivom Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat.

Posle propasti Austrougarske, krajem 1918, Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Banatu, Bačkoj i Baranji proglašava prisajedinjenje ovih regija Kraljevini Srbiji, a Veliki narodni zbor u Rumi odlučuje se za prisajedinjenje Srema Srbiji. Potom područje današnje Vojvodine ulazi u sastav novoformiranog Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije nazvanog Kraljevina Jugoslavija.

Drugi svetski rat

Glavni članak: Vojvodina u Narodnooslobodilačkoj borbi

Nakon kratkotrajnog Aprilskog rata, 1941. područje Vojvodine (kao i cela Jugoslavija) okupirano je od strane sila Osovine i teritorijalno-politički podeljeno prema diktatu i interesu okupatora. Bačka je priključena Hortijevoj Velikoj Mađarskoj, Srem je došao pod vlast ustaške Nezavisne Države Hrvatske (NDH), dok je Banat politički definisan kao posebna autonomna oblast u okviru okupirane Srbije, a tom oblašću upravljala je lokalna nemačka nacionalna manjina.

Već u leto 1941, organizovan je partizanski ustanak u Vojvodini, ali je zbog nepovoljnih geografskih uslova, već u jesen 1941, u Banatu i Bačkoj, došlo do zamiranja ustanka. Za razliku od Banata i Bačke u Sremu su, posle solidnijih priprema, diverzije i sabotaže prerasle u opštenarodni ustanak. Na oslobođenoj teritoriji organizovana je partizanska vlast, sa masovnim antifašističkim organizacijama, štampom i školstvom. Veliki broj boraca iz Srema, i ostalih krajeva Vojvodine, odlazio je u istočnu Bosnu, gde su aprila 1943. formirane prve Vojvođanske brigade.

Iskustva iz Srema, u organizovanju oslobodilačke borbe, u leto 1944. preneta su u Banat, Bačku i Baranju, tako da je pre dolaska Crvene armije, oktobra 1944, u Vojvodini uspostavljena narodna vlast sa oslobodilačkim institucijama. Novembra 1943. formiran je Glavni narodnooslobodilački odbor Vojvodine (GNOOV).

Oslobođenje i formiranje Vojvodine

Uspostavljanje narodne vlasti i formiranje novih pokrajinskih institucija počelo je već 1944. godine. Područje Srema se od oslobođenja nalazilo pod upravom Glavnog narodnooslobodilačkog odbora Vojvodine, dok je na području Banata, Bačke i Baranje nakon oslobođenja zavedena Vojna uprava, na čijem je čelu bio general Ivan Rukavina. Vojna uprava u Banatu, Bačkoj i Baranji ukinuta je 15. februara 1945, nakon čega su i ova područja ušla pod upravu Glavnog narodnooslobodilačkog odbora Vojvodine. Do ulaska Vojvodine u okvir Federalne Srbije, njene ustanove su funkcionisale nezavisno od ustanova Srbije.

Na zasedanju koje je održano 6. aprila 1945. u Novom Sadu, Glavni narodnooslobodilački odbor Vojvodine doneo je jednoglasnu odluku: Da Vojvodina ima da bude u sastavu federalne jedinice Srbije. Da Vojvodina u sastavu federalne Srbije ima punu autonomiju kao autonomna pokrajina. Delegacija GNOOV je potom otputovala u Beograd, gde je od 7. do 9. aprila 1945. učestvovala na zasedanju Antifašističke skupštine narodnog oslobođenja Srbije (ASNOS). Na prvoj sednici ASNOS, 7. aprila, predstavnik GNOOV Jovan Veselinov je delegatima ASNOS-a saopštio odluku GNOOV o uključivanju autonomne Vojvodine u sastav federalne jedinice Srbije, na šta je ASNOS odgovorio usvajanjem posebne Rezolucije kojom je odluka GNOOV pozdravljena i prihvaćena.

Skupština izaslanika naroda Vojvodine, održana 31. jula 1945. u Novom Sadu donela je odluku da Vojvodina kao Autonomna Pokrajina uđe u sastav Federalne Srbije, jedne od federalnih članica Demokratske Federativne Jugoslavije. Ovu odluku prihvatio je AVNOJ, na Trećem zasedanju u Beogradu, avgusta 1945. godine. Status Vojvodine u okviru Srbije regulisan je potom Zakonom o ustanovljenju i ustrojstvu Autonomne pokrajine Vojvodine donetim 1. septembra 1945. godine.

Privremene granice Vojvodine nakon oslobođenja uključivale su Banat, Bačku i Baranju, kao i veći deo Srema sa Zemunom. Zvanična privremena granica između Vojvodine i Hrvatske u Sremu išla je linijom Vukovar—Vinkovci—Županja. Zapadni delovi Srema su, međutim, ostali pod kontrolom Sila Osovine sve do aprila 1945. godine. Nakon definisanja konačnih granica Vojvodine, u njenom sastavu ostala je cela Bačka, kao i najveći deo Banata i Srema. Baranja i zapadni delovi Srema priključeni su Narodnoj Republici Hrvatskoj, dok su manji delovi Srema i Banata u blizini Beograda ušli u sastav Uže Srbije. Vojvodini je, međutim, priključen manji severni deo Mačve u blizini Sremske Mitrovice.

Kolonizacija

Glavni članak: Kolonizacija u Vojvodini 1945-1948.

Avgusta 1945. donet je Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji, na osnovu koga je oko 40% zemljišta u Vojvodini prešlo u vlasništvo države. Do 1948. u Vojvodinu je kolonizovano oko 225.000 ljudi iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, centralne i južne Srbije, Crne Gore i Kosova i Metohije, pretežno srpske nacionalnosti (71%) iz partizanskih porodica. Njima je dodeljeno oko 235.000 hektara zemlje. Doseljavanje je nastavljeno i kasnijih decenija, ali nije imalo organizovani karakter, u formi kolonizacije.

Politički status Vojvodine

Prvi Statut AP Vojvodine donet je 1948, a novi Statut usvojen je 1953. godine. Nakon donošenja novog Ustava SR Srbije aprila 1963, koji je sadržao posebne odredbe o pravima nacionalnih manjina, kao i poimenični pomen sedam najbrojnijih manjinskih narodnosti u Srbiji (čl. 82), usledilo je donošenje novog Statuta AP Vojvodine, u kojem su poimenično pomenuti — Mađari, Slovaci, Rumuni i Rusini (čl. 32-37). Ustavnim zakonom SAP Vojvodine, koji je usvojen 21. februara 1969, među službenim jezicima koji su priznati na području pokrajine navedena su i četiri manjinska jezika — mađarski, slovački, rumunski i rusinski (čl. 67). Pomenutim aktima iz 1963. i 1969, postavljen je temelj za regulisanje prava manjinskih narodnosti na najvišem, ustavnom i zakonskom nivou.

Ustavom SFRJ iz 1974, Vojvodina je dobila status federalnog subjekta SFRJ sa elementima državnosti, odnosno sa gotovo jednakim pravima koja je imala i SR Srbija. SAP Vojvodina je, ipak, i dalje ostala u okviru Socijalističke Republike Srbije. Vojvodina je u ovom periodu imala sopstveni Ustav, Predsedništvo, Ustavni i Vrhovni sud, kao i druge institucije.

Antibirokratska revolucija

Glavni članak: Antibirokratska revolucija

Posle političkog uspona Slobodana Miloševića septembra 1987, u Novom Sadu su 5. oktobra 1988. održane demonstracije na kojima se okupilo nekoliko desetina hiljada ljudi koji su tražili da partijsko rukovodstvo Vojvodine podnese ostavku. Neko je demonstrantima dovezao kamion jogurta u tetrapaku, pa su oni svakog ko je pokušao da im se obrati sa stepeništa zgrade Pokrajinskog komiteta zasipali jogurtom (zbog toga je ovaj događaj ostao poznat kao Jogurt revolucija). Suočeni sa ovim demonstracijama, vojvođanski partijski rukovodioci su 6. oktobra 1988. podneli ostavke. Nakon toga su ubrzo srušene i sve druge pokrajinske institucije, a Skupština Vojvodine je izglasala promene Ustava Srbije, odstupajući od mnogih dotadašnjih prava. U Vojvodini je potom usledila temeljna kadrovska smena do najnižih političkih nivoa. Procenjuje se da je tada u Vojvodini smenjeno oko 40.000 političkih funkcionera, visokih državnih činovnika, sudija i šefova policije, direktora i upravnika prosvetnih ustanova i zdravstvenih centara, informativnih ili kulturnih kuća.

Novi Ustav SR Srbije promenio je položaj Vojvodine u smislu da je ona prestala da bude konstitutivni element jugoslovenske federacije i definisana je kao „teritorijalna autonomija“ u okviru Republike Srbije.

Kratka hronologija

Kratka hronologija Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodina

datum	događaj
oktobar 1943.	Pokrajinski komitet KPJ za Vojvodinu formirao Inicijativni pokrajinski narodnooslobodilački odbor za Vojvodinu.
10. mart 1944.	U Belegišu, kod Stare Pazove konstituisan Glavni Narodnooslobodilački odbor Vojvodine, najviši organ vlasti na oslobođenim područjima Vojvodine.
24. oktobar 1944.	Oslobođenjem Novog Sada završene su većim delom borbe za oslobođenje Vojvodine.
31. jul 1945.	Skupština izaslanika naroda Vojvodine donela odluku da se autonomna Vojvodina pripoji Federalnoj Državi Srbiji, koju je 10. avgusta potvrdio AVNOJ.
1. septembar 1945.	Narodna skupština Srbije donela Zakon o ustanovljenju i ustrojstvu Autonomne Pokrajne Vojvodine.
24. maj 1948.	Skupština AP Vojvodine usvojila prvi Statut Autonomne Pokrajine Vojvodine.
19. mart 1953.	Nakon usvajanja Ustavnog zakona FNRJ i NR Srbije, Narodna skupština AP Vojvodine usvojila novi Statut Autonomne Pokrajine Vojvodine.
13. april 1963.	Skupština AP Vojvodine, na osnovu prethodno usvojenih Ustava SFRJ i Ustava SR Srbije, usvojila Statut AP Vojvodine, kao najviši pravni akt u pokrajini.
21. decembar 1968.	U Novom Sadu održana Četrnaesta pokrajinska konferencija SK Srbije za Vojvodinu na kojoj je dotadašnji Pokrajinski komitet SKS za Vojvodinu reorganizovan u Savez komunista Vojvodine.
21. februar 1969.	Skupština AP Vojvodine usvojila Ustavni zakon SAP Vojvodine kao najviši pravni akt Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodine.
28. februar 1974.	Skupština SAP Vojvodine, na osnovu prethodno usvojenih Ustava SFRJ i Ustava SR Srbije, usvojila Ustav SAP Vojvodine, kao najviši pravni akt u pokrajini.
6. oktobar 1988.	Pod pritiskom „antibirokratske revolucije” rukovodioci SAP Vojvodine i Saveza komunista Vojvodine podneli ostavke.
28. mart 1989.	Skupština SR Srbije usvojila amandmane na Ustav Srbije kojima su smanjene nadležnosti SAP Vojvodine i SAP Kosova.
28. septembar 1990.	Skupština SR Srbije donela novi Ustav kojim je SR Srbija preimenovana u Republiku Srbiju, a SAP Vojvodina u AP Vojvodinu.

Demografija

Po popisu stanovništva iz 1981. godine, etnički sastav stanovništva SAP Vojvodine je bio sledeći:

• Srbi = 1.107.375 (54,42%)
• Mađari = 385.356 (18,94%)
• Jugosloveni = 172.219 (8,46%)
• Hrvati = 109.203 (5,37%)
• Slovaci = 69.549 (3,42%)
• Rumuni = 47.289 (2,32%)
• Crnogorci = 43.304 (2,13%)
• Rusini = 24.306 (1,19%)

• 
  Etnička mapa Vojvodine (1948)
• 
  Etnička mapa Vojvodine (1953)
• 
  Etnička mapa Vojvodine (1961)
• 
  Etnička mapa Vojvodine (1971)
• 
  Etnička mapa Vojvodine (1981)

Politika

U jednopartijskom sistemu koji je tada vladao, jedina politička partija na području SAP Vojvodine bio je Savez komunista Vojvodine (SKV), ogranak Saveza komunista Srbije (SKS) i Saveza komunista Jugoslavije (SKJ).

Najviši akti

• Statut Autonomne Pokrajine Vojvodine iz 1948. godine.
• Statut Autonomne Pokrajine Vojvodine iz 1953. godine.
• Statut Autonomne Pokrajine Vojvodine iz 1963. godine.
• Ustavni zakon Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodine iz 1969. godine.
• Ustav Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodine iz 1974. godine

Ustanove

SAP Vojvodina je imala sledeće ustanove:

• Predsedništvo
• Radna tela Predsedništva:
  • Savet za narodnu odbranu
  • Savet za zaštitu ustavnog poretka
  • Komisija za organizaciona i kadrovska pitanja
  • Komisija za pomilovanja
  • Komisija za predstavke i predloge
  • Komisija za odlikovanja
  • Komisija za privrednu reformu
• Skupština
• Veća skupštine:
  • Veće udruženog rada
  • Veće opština
  • Društveno-političko veće
• Pokrajinski komiteti:
  • Pokrajinski komitet za energetiku i sirovine
  • Pokrajinski komitet za međunarodnu saradnju
  • Pokrajinski komitet za saobraćaj i veze
  • Pokrajinski komitet za vodoprivredu
  • Pokrajinski komitet za obrazovanje i kulturu
  • Pokrajinski komitet za rad
  • Pokrajinski komitet za zdravlje i socijalnu zaštitu
  • Pokrajinski komitet za boračka i invalidska pitanja
  • Pokrajinski komitet za urbanizam, stambena pitanja i zaštitu čovekove sredine
  • Pokrajinski komitet za informacije
  • Pokrajinski komitet za društveno planiranje
  • Pokrajinski komitet za zakonodavstvo
  • Pokrajinski komitet za nauku i informatiku
• Pokrajinski društveni saveti:
  • Pokrajinski društveni savet za pitanja društvenog uređenja
  • Pokrajinski društveni savet za privredni razvoj i ekonomsku politiku
  • Pokrajinski društveni savet za odnose sa inostranstvom
• Izvršno veće
• Pokrajinski organi uprave:
  • Pokrajinski sekretarijat za narodnu odbranu
  • Pokrajinski sekretarijat za unutrašnje poslove
  • Pokrajinski sekretarijat za pravosuđe i upravu
  • Pokrajinski sekretarijat za finansije
  • Pokrajinski sekretarijat za industriju, građevinarstvo i tercijarne delatnosti
  • Pokrajinski sekretarijat za poljoprivredu, prehrambenu industriju i šumarstvo
  • Pokrajinski sekretarijat za tržište, cene, praćenje privrednih kretanja i turizam
• Pokrajinske upravne organizacije:
  • Pokrajinski zavod za društveno planiranje
  • Pokrajinski zavod za statistiku
  • Pokrajinski zavod za javnu upravu
  • Pokrajinski zavod za međunarodnu naučnu, kulturnu, prosvetnu i tehničku saradnju
  • Pokrajinski hidrometeorološki zavod
  • Pokrajinski zavod za kadrovske poslove
  • Pokrajinski zavod za cene i praćenje privrednih kretanja
  • Pokrajinska uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove
  • Uprava za budžet
  • Pokrajinska uprava društvenih prihoda
  • Pokrajinska direkcija za robne rezerve
  • Službe za opšte i zajedničke poslove pokrajinskih organa
• Pravosudni organi SAP Vojvodine:
  • Ustavni sud Vojvodine
  • Vrhovni sud Vojvodine
  • Javno tužilaštvo SAP Vojvodine
  • Javno pravobranilaštvo SAP Vojvodine
  • Pokrajinski društveni pravobranilac samoupravljanja
  • Sud udruženog rada

Funkcioneri SAP Vojvodine

Predsednici

Pregled rukovodećih ličnosti Autonomne Pokrajine Vojvodine i Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodine od 1943. do 1990.
ime i prezime	početak mandata	kraj mandata	napomena
Predsednik Glavnog Narodnooslobodilačkog odbora Vojvodine 1943—1945.
Nikola Grulović	novembar 1943.	1944.
Jovan Veselinov	1944.	1945.
Predsednik Narodne skupštine AP Vojvodine 1945—1963.
Jovan Veselinov	1945.	jul 1947.
Luka Mrkšić	jul 1947.	decembar 1953.
Stevan Doronjski	decembar 1953.	13. april 1963.
Predsednik Skupštine AP Vojvodine 1963—1969.
Stevan Doronjski	13. april 1963.	18. jul 1963.
Radovan Vlajković	18. jul 1963.	20. april 1967.
Ilija Rajačić	20. april 1967.	21. februar 1969.
Predsednik Skupštine SAP Vojvodine 1969—1974.
Ilija Rajačić	21. februar 1969.	5. jun 1973.
Sreten Kovačević	5. jun 1973.	maj 1974.
Predsednik Predsedništva SAP Vojvodine 1974—1990.
Radovan Vlajković	maj 1974.	novembar 1981.
Predrag Vladisavljević	novembar 1981.	maj 1982.
Danilo Kekić	maj 1982.	maj 1983.
Đorđe Radosavljević	maj 1983.	4. maj 1984.
Nandor Major	4. maj 1984.	7. maj 1985.
Predrag Vladisavljević	7. maj 1985.	maj 1986.
Đorđe Radosavljević	maj 1986.	maj 1988.
Nandor Major	maj 1988.	6. oktobar 1988.	podneo ostavku
Jugoslav Kostić	oktobar 1988.	januar 1991.

Premijeri

Pregled rukovodećih ličnosti Autonomne Pokrajine Vojvodine i Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodine od 1945. do 1990.
ime i prezime	početak mandata	kraj mandata	napomena
Predsednik Glavnog izvršnog veća Narodne skupštine AP Vojvodine 1945—1963.
Aleksandar Šević	9. april 1945.	5. septembar 1947.
Luka Mrkšić	6. septembar 1947.	20. mart 1953.
Stevan Doronjski	20. mart 1953.	decembar 1953.
Geza Tikvicki	decembar 1953.	22. jul 1962.
Đurica Jojkić	22. jul 1962.	13. april 1963.
Predsednik Izvršnog veća Skupštine AP Vojvodine 1963—1969.
Đurica Jojkić	13. april 1963.	18. jul 1963.
Ilija Rajačić	18. jul 1963.	20. april 1967.
Stipan Marušić	20. april 1967.	21. februar 1969.
Predsednik Izvršnog veća Skupštine SAP Vojvodine 1969—1990.
Stipan Marušić	21. februar 1969.	oktobar 1971.
Franjo Nađ	oktobar 1971.	6. maj 1974.
Nikola Kmezić	6. maj 1974.	5. maj 1982.
Živan Marelj	5. maj 1982.	5. maj 1986.
Jon Srbovan	5. maj 1986.	19. oktobar 1989.	podneo ostavku
Sredoje Erdeljan	24. oktobar 1988.	27. decembar 1989.	vršilac dužnosti
Radoman Božović	27. decembar 1989.	23. decembar 1991.

Galerija

• 
  Otkrivanje spomenika Žarku Zrenjaninu u Zrenjaninu 1952.
• 
  Doček predsednika Tita u Šidu, septembra 1977.
• 
  Predsednik Josip Broz Tito kod spomenika Sloboda na Iriškom vencu, 1969.
• 
  Spomenik žrtvama racije u Novom Sadu
• 
  Razglednica Pančeva iz vremena SFRJ
• 
  Jovan Veselinov jedan od vodećih političara u SAP Vojvodini
• 
  Spomenik književniku Jovanu Popoviću u Kikindi
• 
  Robna kuća „Beograd” u Somboru, izgrađena u vreme SFRJ
• 
  Zrenjanin 1968.
• 
  Poljski radovi u Sremu
• 
  Spomenik revoluciji u Rumi

Literatura

• Mala enciklopedija Prosveta tom I. Beograd: Prosveta. 1978.  COBISS.SR 445703
• Hronologija radničkog pokreta i SKJ 1919—1979. tom II 1941—1945. Beograd: Narodna knjiga; Institut za savremenu istoriju. 1980.  COBISS.SR 49272583
• Hronologija radničkog pokreta i SKJ 1919—1979. tom III 1945—1979. Beograd: Narodna knjiga; Institut za savremenu istoriju. 1980.  COBISS.SR 1539739598
• Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918—1978. Beograd: Nolit. 
• Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 3. Beograd: Nolit.  COBISS.SR 553222
• Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti — Srbija u Jugoslaviji. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.  COBISS.SR 103230732
• Dimić, Ljubodrag (2002). „Anahrone političke koncepcije i modernizacija – Srbija šezdesetih godina XX veka: Otvaranje pitanja”. Dijalog povjesničara-istoričara. 5. Zagreb: Zaklada Friedrich Naumann. str. 409—425. 
• Popov, Jelena (1977). Glavni NOO Vojvodine: 1943-1945. Sremski Karlovci: Arhiv Vojvodine.