Jednopartijska država
Jednopartijska država ili jednopartijski sistem je autoritativni i totalitarni oblik državnog uređenja sa jednom političkom partijom, koja postavlja sve državne funkcionere iz svojih redova i vrši uticaj na sve delove društva.[1] U najvećem broju slučajeva, druge partije bivaju stavljene van zakona. Ideologija političke partije u jednopartijskoj državi je gotovo uvek ekstremna, bilo da se odnosi na levicu, tj. komunizam ili desnicu, tj. nacizam, fašizam, nacionalističke vojne diktature, te apsolutističke monarhije.
Države sa polupredsjedničkim sistemom.
Parlamentarne republike sa izvršnim predsjedništvom biranim u parlamentu.
Parlamentarna republika sa ceremonijalnim predsjednikom, gdje predsjednik vlade predstavlja izvršnu vlast.
Ustavne monarhije u kojima izvršnu vlast pripada monarhu, a obično je vrši predsjednik vlade.
Ustavne monarhije, koje imaju odvojenog šefa vlade ali kraljevska porodica drži političku moć.
Apsolutne monarhije.
Jednopartijske države.
Vojne diktature.
Ponekad, u državi formalno vlada višepartijski sistem (stranački pluralizam), ali i dalje postoji vladajuća partija koja ima dominantan uticaj u vladi i parlamentu.
Vladavina Komiteta unije i napretka (CUP) u Osmanskom carstvu nakon osmanskog državnog udara 1913. smatra se prvom jednopartijskom državom.[2]
Koncept uredi
Jednopartijske države se objašnjavaju raznim metodama. Zagovornici jednopartijske države najčešće tvrde da je postojanje odvojenih partija u suprotnosti sa nacionalnim jedinstvom. Drugi tvrde da je jedna stranka avangarda naroda, te da se stoga njeno pravo da vlada ne može legitimno dovesti u pitanje. Sovjetska vlada je tvrdila da više partija predstavlja klasnu borbu i zbog toga je Sovjetski Savez pravno ovlastio i priznao jednu partiju koja je vodila proletarijat, odnosno Komunističku partiju Sovjetskog Saveza.
Neke jednopartijske države zabranjuju samo opozicione partije, dok dozvoljavaju savezničkim strankama da postoje kao deo stalne koalicije kao što je narodni front. Međutim, ove stranke su u velikoj meri ili potpuno potčinjene vladajućoj stranci i moraju prihvatiti monopol vladajuće partije kao uslov svog postojanja. Primeri za to su Narodna Republika Kina pod Ujedinjenim frontom, Nacionalni front u bivšoj Istočnoj Nemačkoj i Demokratski front za ponovno ujedinjenje Koreje u Severnoj Koreji. Druge mogu da stave van zakona sve druge stranke, ali da dopuste nestranačkim članovima da se kandiduju za zakonodavna mesta kao nezavisni, kao što je bio slučaj sa tajvanskim pokretom Tangvaj 1970-ih i 1980-ih, kao i na izborima u bivšem Sovjetskom Savezu. Drugi mogu i da stave van zakona sve druge stranke i da uključe članstvo u partiji kao preduslov za obavljanje javnih funkcija, kao što je u Turkmenistanu pod vladavinom Saparmurata Nijazova ili Zairu pod Mobutuom Sese Sekoom.
U svojim zemljama, dominantne stranke koje vladaju jednopartijskim državama često se nazivaju jednostavno Partija. Na primer, u kontekstru Sovjetskog Saveza, Partija je označavala Komunističku partiju Sovjetskog Saveza; u se u Republici Zambiji pre 1991. godine, odnosila se na Ujedinjenu nacionalnu partiju nezavisnosti.
Većinom jednopartijskih država vlada jedno od sledećeg:
- Partija koja podržava ideologiju marksizma–lenjinizma i avangardizma (ponekad se opisuju kao „komunističke države“, kao što je Sovjetski Savez)
- Partija koja podržava nacionalističku ili fašističku ideologiju (kao što je Kraljevina Italija pod Nacionalnom fašističkom partijom ili Nemačka pod Nacističkom partijom)
- Stranka koja je došla na vlast nakon nezavisnosti od kolonijalne vladavine. Jednopartijski sistemi često proizlaze iz dekolonizacije, jer jedna partija dobija dominantnu ulogu u oslobađanju ili borbi za nezavisnost.
Jednopartijske države se obično smatraju autoritarnim, u meri u kojoj su povremeno totalitarne. S druge strane, ne funkcionišu sve autoritarne ili totalitarne države prema jednopartijskom sistemu. Neke, posebno među apsolutnim monarhijama i vojnim diktaturama, nemaju potrebu za vladajućom strankom, pa stoga sve političke partije čine nelegalnim.
Sadašnje jednopartijske države uredi
Prema podacima iz 2022 the following countries are legally constituted as one-party states:
.jpg)
.jpg)
Bivše jednopartijske države uredi
Napomene uredi
- ^ The Republika Kina controlled the mainland from 1912 to 1949 and the island of Taiwan since 1945, in which the ROC currently administers the Free area. This government served China in the United Nations from 1945 to 1971. See Political status of Taiwan and the One-China policy for various viewpoints.
Reference uredi
- ^ Clark, William Roberts; Golder, Matt; Golder, Sona Nadenichek (23. 3. 2012). Principles of Comparative Politics (na jeziku: engleski). SAGE. ISBN 9781608716791.
- ^ Bozarslan, Hamit (2019). „Afterword: Talaat’s Empire: A Backward Country, but a State Well Ahead of Its Time”. End of the Ottomans - The Genocide of 1915 and the Politics of Turkish Nationalism (na jeziku: engleski). I. B. Tauris. str. 330. ISBN 978-1-7867-3604-8.
- ^ Bozarslan, Hamit (2019). „Afterword: Talaat’s Empire: A Backward Country, but a State Well Ahead of Its Time”. End of the Ottomans - The Genocide of 1915 and the Politics of Turkish Nationalism (na jeziku: engleski). I. B. Tauris. str. 330. ISBN 978-1-7867-3604-8.
- ^ Afghanistan: A Country Study
- ^ „Afghanistan 1977”. Princeton University. Arhivirano iz originala 6. 4. 2012. g.
- ^ „Presidential Decree on Syria's New Constitution”. Syrian Arab News Agency. 28. 2. 2012. Arhivirano iz originala 29. 02. 2012. g. Pristupljeno 14. 3. 2012.
- ^ Chulov, Martin (27. 2. 2012). „Syrian regime rockets bombard Homs”. The Guardian. Guardian News and Media. Pristupljeno 14. 3. 2012.
