Википедија

Njujork

највећи град у САД и Њујорку
Ovaj članak je o gradu. Za saveznu državu pogledajte stranicu Njujork (država). Za ostale upotrebe pogledajte stranicu Njujork (višeznačna odrednica).

Njujork (engl. New York), zvanično Grad Njujork (engl. The City of New York), jeste grad s najviše stanovnika u SAD, i u centru je međunarodnih finansija, politike, zabave i kulture. Prvobitno se zvao Novi Amsterdam, a 1664. godine Englezi su mu dali ime Njujork (Novi Jork) u čast vojvode od Jorka. Njujork je jedan od najvećih gradova sveta, i sedište je velikih muzeja, galerija, međunarodnih korporacija i berzi. Grad je i sedište svih međunarodnih ambasada pri Ujedinjenim nacijama, čije se sedište takođe nalazi u Njujorku. Po popisu stanovništva iz 2010. u njemu je živelo 8.175.133 stanovnika[1], na 800 km². Njujork je najgušće naseljeni među većim gradovima u SAD. Blizu 800 jezika je u upotrebi[2], što ga svrstava na prvo mesto među gradovima sveta po jezičkoj raznovrsnosti.[3][4] Prema procenama iz 2012. godine na širem gradskom području živi približno 19,8 miliona stanovnika.

Njujork
City of New York
Montažni prikaz znamenitosti Njujorka
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Sjedinjene Američke Države
Federalna jedinica Njujork
OkrugBronks, Kvins, Kings, Njujork, Ričmond
Osnovan1624.
Status grada1898.
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2020.8.804.190
 — gustina7.249,83 st./km2
Aglomeracija (2020.)20.140.470
Geografske karakteristike
Koordinate40° 43′ 53″ S; 73° 59′ 18″ Z / 40.73133° S; 73.98846° Z / 40.73133; -73.98846
Vremenska zonaUTC-5, leti UTC-4
Aps. visina10 m
Površina1.214,4 km2
Njujork na karti SAD
Njujork
Njujork
Njujork na karti SAD
Ostali podaci
GradonačelnikErik Adams
Pozivni broj212, 347, 646, 718, 917, 929
ZIP kod100xx–104xx, 11004–05, 111xx–114xx, 116xx
FIPS kod36-51000
GNIS kod975772
Veb-sajt
www.nyc.gov

Današnji simboli Njujorka su: Vol strit, Kip slobode (poklon Francuske, podignut je 1886), Bruklinski most (koji spada u najveće i najduže mostove sveta i spaja Menhetn i Bruklin), Empajer stejt bilding, Krajsler zgrada itd. Tu je bio i Svetski trgovinski centar, koji je srušen 11. septembra 2001 u terorističkom napadu. Poznata mesta su i Peta avenija, Tajms skver, Sentral park, Metropoliten muzej i Brodvej, bulevar koji se proteže od juga do severa Menhetna, a u čijem centralnom delu (Midtown) se nalaze mnoga pozorišta.

Grad Njujork se nalazi u državi Njujork. Uže gradsko jezgro se sastoji iz pet gradskih opština: Bruklin, Bronks, Menhetn, Kvins, i Staten Ajland — od kojih bi svaka bila velegrad da se ne nalazi u Njujorku. One su se ujedinile u jedan grad 1898. godine.[5]

U gradu se nalaze brojni univerziteti i koledži[6], među kojima su najpoznatiji: Univerzitet Kolumbija, Njujorški univerzitet, Rokfelerov univerzitet, koji se nalaze među prvih 35 u svetu.[7]

Kada je Njujork preuzet od Holanđana, promenjen mu je prvobitni naziv, Novi Amsterdam, u Njujork, po engleskom vojvodi od Jorka i Olbenija (koji je bio brat engleskog kralja Čarlsa II), 1664. Njujork je bio engleska kolonija, dok nije stekao nezavisnost, 4. jula 1776.[8]

Geografija uredi

Njujork se nalazi na severoistoku Sjedinjenih Država, na jugoistoku savezne države Njujork i to otprilike na pola puta između Vašingtona i Bostona. Položaj na ušću reke Hadson značajno je doprineo da grad postane značajna trgovačka luka. Veći deo Njujorka je izgrađen na tri ostrva: na Menhetnu, Stejten Ajlandu i Long Ajlendu, što je uticalo na to da je grad danas ima veliku gustinu naseljenosti.

Reka Hadson protiče kroz istoimenu dolinu i uliva se u Njujorški zaliv, a takođe ona ga razdvaja od Nju Džerzija.

Tokom glacijacije u Viskonsinu, pre 75.000 do 11.000 godina, oblast Njujorka se nalazila na ivici velikog ledenog pokrivača preko 610 m u dubinu.[9] Erozivno kretanje leda napred (i kasnije povlačenje) doprinelo je razdvajanju onoga što je sada Long Ajlend i Staten Ajlend. Ta akcija je takođe ostavila temelj na relativno maloj dubini, pružajući čvrstu osnovu za većinu nebodera na Menhetnu.[10]

Reka Hadson odvaja grad od američke države Nju Džersi. Ist River — plimni moreuz — teče iz Long Ajlenda zaliva i odvaja Bronks i Menhetn od Long Ajlenda. Reka Harlem, još jedan plimni moreuz između reka Istok i Hadson, odvaja veći deo Menhetna od Bronksa. Reka Bronks, koja protiče kroz okrug Bronks i Vestčester, jedina je potpuno slatkovodna reka u gradu.[11]

Gradsko zemljište je značajno izmenjeno ljudskom intervencijom, uz značajnu amelioracije duž obale od holandskih kolonijalnih vremena; rekultivacija je najistaknutija u Donjem Menhetnu, sa razvojem kao što je Bateri Park Siti 1970-ih i 1980-ih.[12] Neki od prirodnih reljefa u topografiji su ujednačeni, posebno na Menhetnu.[13]

Ukupna površina grada je 468.484 sq mi (1.213.370 km2); 302.643 sq mi (783.840 km2) grada je zemljište i 165.841 sq mi (429.530 km2) od ovoga je voda.[14][15] Najviša tačka u gradu je Tot Hil na Staten Ajlendu, koji je na 409,8 ft (124,9 m) iznad nivoa mora, je najviša tačka na istočnoj obali južno od Mejna.[16] Vrh grebena je uglavnom prekriven šumama kao deo zelenog pojasa Staten Ajlenda.[17]

Klima uredi

Prema Kepenovoj klasifikaciji klime, koristeći 0 °C (32 °F) izoterma, Njujork ima vlažnu suptropsku klimu i najseverniji je veliki grad na severnoameričkom kontinentu sa ovom kategorizacijom. Predgrađa na neposrednom severu i zapadu leže u prelaznoj zoni između vlažne suptropske i vlažne kontinentalne klime.[18][19] Prema Trevarthinoj klasifikaciji, grad je definisan kao grad sa okeanskom klimom (Do).[20][21] Godišnje, grad u proseku ima 234 dana sa barem malo sunca. Grad se nalazi u USDA 7b zoni otpornosti biljaka.[22]

Zime su hladne i vlažne, a preovlađujući obrasci duvanja morski povetarac ublažavaju umerene efekte Atlantskog okeana; ipak Atlantik i delimična zaštita od hladnijeg vazduha Apalačkim planinama održavaju grad toplijim zimi od gradova u unutrašnjosti Severne Amerike na sličnim ili manjim geografskim širinama kao što su Pitsburg, Sinsinati i Indijanapolis. Srednja dnevna temperatura u januaru, najhladnijem mesecu u ovoj oblasti, iznosi 33,3 °F (0,7 °C) .[23] Temperature obično padaju na 10 °F (−12 °C) nekoliko puta tokom zime,[24] ali može dostići i 60 °F (16 °C) nekoliko dana čak iu najhladnijem zimskom mesecu. Proleće i jesen su nepredvidivi i mogu varirati od hladnog do toplog, iako su obično blage sa niskom vlažnošću. Leta su obično vruća i vlažna, sa srednjom dnevnom temperaturom od 77,5 °F (25,3 °C) u julu.[23]

Noćne temperature se često povećavaju zbog efekta urbanog toplotnog ostrva. Dnevne temperature prelaze 90 °F (32 °C) u proseku 17 dana svakog leta, a u nekim godinama prelazi 100 °F (38 °C), iako je ovo retko, poslednji put se dogodilo 18. jula 2012. Slično, očitavanja od 0 °F (−18 °C) su takođe izuzetno retka, poslednji put su zabeležana 14. februara 2016.[25] Ekstremne temperature su se kretale od −15 °F (−26 °C), zabeleženo 9. februara 1934. do 106 °F (41 °C) 9. jula 1936;[26] najhladnija zabeležena hladnoća vetra bila je −37 °F (−38 °C) istog dana kada je je zabeležena i najniža temperatura.[27] Rekordni hladni dnevni maksimum iznosio je 2 °F (−17 °C) 30. decembra 1917, dok je rekordno topli dnevni minimum iznosio 87 °F (31 °C), 2. jula 1903. Prosečna temperatura vode obližnjeg Atlantskog okeana kreće se od 39,7 °F (4,3 °C) u februaru na 74,1 °F (23,4 °C) u avgustu.[28]

Grad dobija 49,5 in (1.260 mm) padavina godišnje, koje su relativno ravnomerno raspoređene tokom cele godine. Prosečna padavina snega između 1991. i 2020. iznosila je 29,8 in (76 cm); ovo značajno varira između godina. Uragani i tropske oluje su retke u oblasti Njujorka.[29] Uragan Sendi doneo je razornu oluju u Njujorku uveče 29. oktobra 2012, poplavivši brojne ulice, tunele i linije metroa u Donjem Menhetnu i drugim delovima grada i isključivši struju u mnogim delovima grada i njegovim predgrađa.[30] Oluja i njen dubok uticaji podstakli su diskusiju o izgradnji morskih zidova i drugih obalnih barijera oko obala grada i gradskog područja kako bi se smanjio rizik od destruktivnih posledica još jednog takvog događaja u budućnosti.[31][32]

Najhladniji mesec zabeležen je januar 1857, sa srednjom temperaturom od 44,4 °F (6,9 °C) dok su najtopliji zabeleženi meseci jul 1825. i jul 1999., oba sa srednjom temperaturom od 81,4 °F (27,4 °C) .[33] Najtoplije zabeležene godine su 2012. i 2020., obe sa srednjom temperaturom od 57,1 °F (13,9 °C) . Najhladnija godina je 1836, sa srednjom temperaturom od 47,3 °F (8,5 °C).[33][34] Najsušniji mesec zabeležen je jun 1949, sa 0,02 in (0,51 mm) padavina. Najkišniji mesec bio je avgust 2011, sa 18,95 in (481 mm) padavina. Najsušnija zabeležena godina je 1965, sa 26,09 in (663 mm) padavina. Najkišnija godina bila je 1983, sa 80,56 in (2.046 mm) padavina.[35] Najsnežniji mesec zabeležen je februar 2010, sa 36,9 in (94 cm) snežnih padavina. Najsnežnija sezona (jul–jun) zabeležena je 1995–1996, sa 75,6 in (192 cm) snežnih padavina. Najmanje snega je bilo 1972–1973, sa 2,3 in (5,8 cm) snežnih padavina.[36] Najraniji sezonski trag snežnih padavina desio se 10. oktobra, i 1979. i 1925. godine. Najnoviji sezonski trag snežnih padavina desio se 9. maja, i 2020. i 1977.[37]

Klima Njujorka
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Apsolutni maksimum, °C (°F) 22
(72) 		24
(75) 		30
(86) 		36
(97) 		37
(99) 		38
(100) 		41
(106) 		40
(104) 		39
(102) 		34
(93) 		29
(84) 		24
(75) 		41
(106)
Srednji maksimum, °C (°F) 3
(37) 		5
(41) 		10
(50) 		16
(61) 		22
(72) 		26
(79) 		29
(84) 		28
(82) 		24
(75) 		18
(64) 		12
(54) 		6
(43) 		16,6
(61,9)
Prosek, °C (°F) 0
(32) 		1
(34) 		6
(43) 		11
(52) 		17
(63) 		22
(72) 		25
(77) 		24
(75) 		20
(68) 		14
(57) 		8
(46) 		3
(37) 		12,6
(54,7)
Srednji minimum, °C (°F) −3
(27) 		−2
(28) 		2
(36) 		7
(45) 		12
(54) 		17
(63) 		21
(70) 		20
(68) 		16
(61) 		10
(50) 		5
(41) 		0
(32) 		8,8
(47,8)
Apsolutni minimum, °C (°F) −21
(−6) 		−26
(−15) 		−16
(3) 		−11
(12) 		0
(32) 		7
(45) 		11
(52) 		10
(50) 		4
(39) 		−2
(28) 		−14
(7) 		−25
(−13) 		−26
(−15)
Količina padavina, mm (in) 105
(41,3) 		80
(31,5) 		111
(43,7) 		109
(42,9) 		119
(46,9) 		98
(38,6) 		117
(46,1) 		107
(42,1) 		107
(42,1) 		98
(38,6) 		110
(43,3) 		100
(39,4) 		1,261
(496,5)
Izvor: Average Weather for New York, NY

Istorija uredi

Ostrvo Menhetn bilo je naseljeno Lenape Indijancima u vreme kada je otkriveno. Otkrio ga je Italijan Đovani Veracano. Tek 1609. godine Englez Henri Hadson nacrtao je mapu ostrva. Naseljavanje Evropljana počelo je tek sa osnivanjem holandske trgovine krznom. Naselje je 1613. nazvano Novi Amsterdam, a nalazilo se na jugu ostrva Menhetn. Peter Minojt je 1626. godine otkupio ostrva Menhetn i Stejten Ajland od Indijanaca za đinđuve u vrednosti od 24$. Iako je ova legenda dosta osporavana, ova transakcija smatra se najuspešnijom u oblasti nekretnina svih vremena. Godine 1664, Englezi su tokom Drugog anglo-holandskog rata osvojili grad i preimenovali ga u Njujork (New York), u čast engleskog Vojvode od Jorka i Olbanija. Holanđani su ga ponovo osvojili 1673. u Trećem anglo-holandskom ratu i gradu dali novo ime - Novo Oranje. Godinu dana kasnije, Holanđani su konačno predali celu koloniju Nova Nizozemska Britancima. U gradu je 1712. godine došlo do pobune tamnoputih robova u kojoj su stradala 9, a povređena su još 6 belaca.

Tokom 19. veka, grad se transformiše pod uticajem priliva emigranata. Vizionarski plan za razvoj grada, predviđao je građenje mreže ulica koje će se prostirati širom Menhetna, što je i ostvareno 1811. godine. Zatim je 1819. godine otvoren i Iri kanal koji je povezivao atlantsku luku sa poljoprivrednim tržištem SAD i Kanade. Do 1835. grad Njujork prestigao je Filadelfiju i postao najveći grad SAD. Članovi stare trgovačke aristokratije podržali su planove za izgradnju Sentral parka, koji je postao prvi reljefni park u nekom američkom gradu. Sentral park je izgrađen 1857. godine.

U drugoj polovini 19. veka stalno je rastao i broj useljenika, Iraca, Italijana, Nemaca i drugih koji dolaze u nadi za boljim životom. Međutim, većina ih puno godina ostajala u sirotinjskim četvrtima poput Fajv Pojntsa ili Bauerija. Razmirice među doseljenicima povremeno su prerastale u nasilne sukobe, na primer u pobuni oko novačenja, najgorim nemirima u istoriji grada.

Snažan rast uslovio je i promjene u upravljanju gradom: godine 1898. pet četvrti – Menhetn, Bruklin, Ričhmond (Stejten Ajland), Kvins i Bronks – sporazumno se ujedinjuju u Veliki Njujork. Bronks je delimično pripadao gradskom području Njujorka već od 1874, a Bruklin je do ujedinjenja bio jedan od najvećih gradova u SAD. Ovih pet četvrti imaju i danas određeni stepen samouprave, a njihovi stanovnici osećaju pripadnost svom delu grada, često povezanu s etničkim poreklom.

20. vek uredi

 
Ulica Malberi u italijanskoj četvrti, početkom 20. stoljeća
 
Menhetn godine 1931.

U prvoj polovini 20. veka grad je postao svetsko industrijsko i trgovačko središte. Veliki berzanski rast tokom „ludih dvadesetih“ naglo se završio krahom berze na „crni utorak“, 24. oktobra 1929. Privredna kriza tridesetih godina teško je pogodila Njujork, a nesposobna i korumpirana gradska uprava pod vodstvom gradonačelnika Džimija Vokera nije uspevala da se, uprkos velikom zaduživanju, nosi sa problemima. Stopa nezaposlenosti prešla je 25%, a ljudi su gubili ne samo radna mjesta nego i stanove, pa su širom grada iznikla naselja straćara. Prekretnica je bio izbor gradonačelnika Fjorela Lagvardije koji je pokrenuo programe pomoći i javnih radova. U ovom su razdoblju izgrađeni i neki od poznatih njujorških nebodera, npr. Empajer Stejt Bilding i Krajsler zgrada.

Posle Drugog svetskog rata i kratkog razdoblja optimizma stvari su ubrzo opet krenule nizbrdo. Pripadnici srednje klase iseljavali su se u predgrađa, a i industrija je napuštala grad. Tokom šezdesetih Njujork su, kao i mnoge druge američke gradove, potresali rasni nemiri. U sedamdesetima je došlo do eksplozije kriminala, a 1975. je zbog loše fiskalne politike grad morao da proglasi stečaj. Gradonačelnik Edvard Koh uspeo je da za vreme svog mandata (1978—1989) sanira gradske finansije. Volstrit je tokom privrednog uzleta u osamdesetima povratio vodeću ulogu u finansijskom svetu. Novi njujorški gradonačelnik Rudolf Đulijani je devedesetih politikom nulte tolerancije i jačanja policijskih snaga uspeo da drastično smanji stopu kriminala i vrati gradu auru poželjnog mesta za život.

21. vek uredi

 
Kule bliznakinje Svetskog trgovačkog centra srušene u terorističkim napadima 11. septembra 2001.

Njujork je pretrpeo najveća razaranja tokom terorističkih napada 11. septembra 2001. godine. Najviši gradski neboderi, blizanci Svetskog trgovačkog centra su srušeni i tom prilikom je blizu 3000 ljudi izgubilo svoje živote. Na mestu srušenih nebodera predviđena je izgradnja „Tornja slobode“, zajedno sa još tri poslovne zgrade, kao i memorijalnim centrom i muzejom.

Izgled grada uredi

Arhitektura uredi

Izgled Njujorka je jedan od najprepoznatljivijih u svetu. On zapravo ima tri odvojena, podjednako poznata, izgleda: Srednji Menhetn, Donji Menhetn i centar Bruklina. Njujork poseduje arhitektonski značajne zgrade, izgrađene u različitim stilovima: stil drugog francuskog carstva (The Kings County Savings Bank Building), gotički (Vulvort bilding), Art Deko (Empajer stejt i Krajsler bilding), internacionalni stil (Nju skul i Lever haus) i post-modernu (AT&T Building).

Stambeni delovi grada imaju prepoznatljiv izgled i razlikuju se od solitera i poslovnih četvrti. Čine ih elegantne kuće od opeke i stambene zgrade građene tokom naglog proširenja grada od 1870. do 1930. Kamenje i cigle su postale glavni građevinski materijal pošto su drvene konstrukcije zabranjene nakon Velikog požara 1835. godine. Za razliku od Pariza, koji je vekovima koristio sopstvenu kamenu podlogu, Njujork je uvek morao da dovlači građevinski materijal sa velikih udaljenosti. Zahvaljujući tome, njujorške stambene zgrade obiluju različitim teksturama kamena.

Prema Geološkom zavodu Sjedinjenih Država, ažurirana analiza potencijalne štete od zemljotresa u julu 2014. godine otkrila je „nešto manji rizik za visoke zgrade“ u Njujorku nego što je ranije procenjeno. Naučnici su procenili da je ovaj smanjeni rizik zasnovan na manjoj verovatnoći nego što se ranije mislilo da će se sporo potresati u blizini grada, što bi verovatnije prouzrokovalo štetu višim strukturama od zemljotresa u blizini grada.[38] Menhetn je imao preko 500 miliona kvadratnih stopa poslovnog prostora od 2022. godine; pandemija kovida 19 i hibridni model rada podstakli su razmatranje konverzije komercijalnih prostora u stambene unutar centra Menhetna.[39]

Gradske oblasti uredi

Pregled gradskih oblasti Njujorka
Nadležnost Stanovništvo Površina
Gradska oblast Okrug Popis
1. jul 2012.		 km²
Menhetn Njujork 1.619.090 59
Bronks Bronks 1.408.473 109
Bruklin Kings 2.565.635 183
Kvins Kvins 2.272.771 283
Staten Ajland Ričmond 470.728 151
Grad Njujork 8.336.697 786
Država Njujork 19.570.261 122.284
Izvor: Zavod za statistiku SAD[40][41]
 
Pet njujorških opština:
1) Menhetn
2) Bruklin
3) Kvins
4) Bronks
5) Staten Ajland

Njujork se sastoji od pet gradskih opština.[42] Svaka opština pripada odgovarajućem okrugu države Njujork kao na slici ispod. U samim opštinama postoje na stotine gradskih četvrti i mnoge od njih poseduju značajnu istoriju. Ako bi opštine Bruklin, Kvins, Menhetn i Bronks bile nezavisni gradovi, svaka od njih bi mogla biti među deset najmnogoljudnijih gradova u Sjedinjenim Državama.

  • Menhetn (Okrug Njujork; procena (2009. godine) broj stanovnika: 1.629.054) je najgušće naseljena gradska opština i mesto gde se nalazi većina gradskih oblakodera, kao i Sentral park. Opština je finansijski centar grada i tu su sedišta mnogih velikih korporacija, Ujedinjenih nacija, brojnih važnih univerziteta, kao i mnoge kulturne atrakcije. Može se reći da je Menhetn podeljen na Gornji, Srednji i Donji. Sentral park deli Gornji Menhetn na Gornju istočnu stranu i Donju istočnu stranu a deo prema Bronksu naziva se Harlem.
  • Bronks (Okrug Bronks; broj stanovnika: 1.397.287) je najsevernija njujorška opština, mesto gde se nalazi stadion Jenkija. Ovde se nalazi i Koop siti. Osim male četvrti na Menhetnu poznate pod nazivom Marbl Hil, Bronks je jedini deo grada Njujorka koji je se nalazi na kopnu Sjedinjenih Američkih Država. Ovde je i najveći zoološki vrt u SAD koji se prostire na 265 hektara (1,07 km²) i u kome se nalazi 6.000 životinja. Bronks je mesto gde je nastala rep i Hip hop kultura.
  • Bruklin (Okrug Kings; broj stanovnika: 2.567.098) se nalazi na na zapadnom rtu Long Ajlenda i predstavlja najmnogoljudniju opštinu Njujorka. Bio je nezavisan grad do 1898. godine. Bruklin je poznat po svojoj kulturnoj, socijalnoj i etničkoj raznolikosti, nezavisnoj umetničkoj sceni, četvrtima i prepoznatljivom arhitektonskom nasleđu. Ovo je takođe i jedina opština van Menhetna koja ima svoj centar. Opština ima dugu obalu i Koni Ajland koji je osnovana 1870-ih kao jedno od prvih mesta za zabavu u zemlji.
  • Kvins (Okrug Kvins; broj stanovnika: 2.306.712) je najveća opština Njujorka po površini i predstavlja okrug SAD koji je etnički najraznovrsniji. Predviđa se da bi Kvins mogao da prestigne Bruklin po broju stanovnika i tako postane najmnogoljudnija gradska opština. Istorijski gledano, Kvins je nastao spajanjem malih gradova i sela koje su osnovali holandski doseljenici a danas je to stambeni deo Njujorka gde živi srednja klasa. Ovo je jedini veći okrug u SAD, gde je prosečan prihod među afroamerikancima, oko 52.000 $ godišnje, veći nego među belcima. Ovde se nalazi Siti fild, dom Njujork metsa, kao i teren na kome se održava Ju es open. Pored toga, ovde su i dva od tri glavna njujorška aerodroma: La Gvardija i Aerodrom Džon F. Kenedi (treći je aerodrom se nalazi u Njuark (Nju Džerzi).
  • Staten Ajland (Okrug Ričmond; broj stanovnika: 491.730) od svih pet njujorških opština najviše podseća na prigradsku. Stejten Ajland je povezan sa Bruklinom preko mosta Veraѕano-Narouz, a na Menhetn se putuje trajektom. Ovaj trajekt pod nazivom Trajekt Staten Ajland je jedna od najpopularnijih turističkih atrakcija u Njujorku, jer pruža dobar pogled na Kip slobode, ostrvo Elis i Donji Menhetn.

Stanovništvo uredi

 
Pogled na gornji grad i Empajer stejt bilding

Njujork je najnaseljeniji grad u Sjedinjenim državama. Prema proceni iz 2012. godine u njemu živi 8.336.697 stanovnika, što je više nego u dva sledeća najveća grada zajedno (Los Anđeles i Čikago). Prema popisu iz 2010. godine[1] u grad se uselilo više stanovnika nego što je emigriralo.

Godine 2020., grad je imao procenjenu gustinu naseljenosti od 29.302,37/sq mi (11.313,71/km2) , što ga čini najgušće naseljenim od svih većih opština u zemlji (one sa više od 100.000 stanovnika (od kojih ima nekoliko manjih gradova), od 100.000) u susednom okrugu Hadson u Nju Džersiju sa većom gustinom, prema popisu iz 2010.[43] Menhetn sa gustinom naseljenosti (mereno 201) od 72.918/sq mi (28.154/km2) ima najveću gustinu naseljenosti od bilo kog okruga u Sjedinjenim Državama i većom od gustine bilo kog pojedinačnog američkog grada.[44][45][46][47] Sledeća tri najgušća okruga u Sjedinjenim Državama, koja se nalaze od drugog do četvrtog, takođe su opštine Njujorka: Bruklin, Bronks i Kvins.[48]

Statističari koji se bave demografijom su 2006. godine procenili da će Njujork imati između 9,2 i 9,5 miliona stanovnika 2030. godine. Gradsku populaciju je 2010. godine činilo 44% belaca (od kojih 33,3% nije imalo latinoameričko poreklo), 25,5% afroamerikanaca (od kojih 23% nije imalo latinoameričko poreklo), 0,7% su bili Indijanskog porekla a 12,7% azijskog.

Latinoamerikanci čine 28,6% ukupne gradske populacije. Najveći procentualni rast populacije grada Njujorka između 2000. i 2010. godine, zabeležili su Azijski Amerikanci. Broj belaca se smanjio za 3%, što predstavlja najmanji pad belog stanovništva decenijama unazad. Afroamerikanci su zabeležili pad svoje populacije i to je prva decenija kada se to desilo još od Građanskog rata. Gustina stanovništva prema podacima iz 2010. godine iznosila je 10,630 po km², a najviša je bila u gradskoj oblasti Menhetn- 25,846 po km², što je čini najgušće naseljenom oblasti u SAD.

Amerikanaca azijskog porekla u Njujorku, prema popisu iz 2010. godine, ima više od milion, što je više od ukupnog broja u San Francisku i Los Anđelesu.[49] U Njujorku živi najveća azijska populacija od svih američkih gradova.[50] Okrug Kvins u Njujorku je dom najveće azijske američke populacije i najveće populacije sa Anda ( kolumbijskog, ekvadorskog, peruanskog i bolivijskog) u Sjedinjenim Državama, a takođe je i etnički najraznovrsnija urbana oblast na svetu.[51][52] Kinesko stanovništvo čini najbrže rastuću nacionalnost u državi Njujork; više satelita originalne Kineske četvrti na Menhetnu, u Bruklinu, i oko Flušinga, Kvins, napreduju kao tradicionalno urbane enklave — dok se takođe brzo šire ka istoku u prigradski okrug Naso[53] na Long Ajlendu[54] kao gradski region Njujorka i Država Njujork postala je glavna destinacija za nove kineske imigrante, a velika kineska imigracija se nastavlja u Njujork i okolna područja,[55][56][57][58][59][60] sa najveća kineska dijaspora u velikom gradu van Azije,[61][62] što uključuje oko 812.410 osoba u 2015.[63]

Njujork ima najveću evropsku i ne-latinou belu populaciju od svih američkih gradova. U 2.7 miliona u 2012. godini, njujorška populacija belaca ne-latinosa veća je od ne-Hispanske bele populacije u Los Anđelesu (1,1 milion), Čikagu (865.000) i Hjustonu (550.000) zajedno.[64] Ne-hispansko belo stanovništvo brojalo je 6,6 miliona ljudi 1940. godine.[65] Nehispansko belo stanovništvo počelo je da raste od 2010.[66]

Evropska dijaspora koja živi u gradu je veoma raznolika. Prema procenama popisa iz 2012. godine, bilo je oko 560.000 Italijana, 385.000 Iraca, 253.000 Nemaca, 223.000 Rusa, 201.000 Poljaka i 137.000 Engleza. Pored toga, Grka i Francuza Amerikanaca je bilo po 65.000, a onih mađarskog porekla procenjeno je na 60.000 ljudi. Ukrajinskih i škotskih Amerikanaca bilo je 55.000, odnosno 35.000. Broj ljudi koji identifikuju poreklo iz Španije iznosio je ukupno 30.838 u 2010.[67]

Ljudi norveškog i švedskog porekla ima po oko 20.000, dok su ljudi češkog, litvanskog, portugalskog, škotsko-irskog i velškog porekla broje između 12.000 i 14.000.[68] Arapskih Amerikanaca ima preko 160.000 u Njujorku,[69] sa najvećom koncentracijom u Bruklinu. Ljudi iz Centralne Azije, prvenstveno Amerikanci uzbekistanskog porekla, su brzo rastući segment gradske bele populacije koja nije latinoamerička, i broji preko 30.000, uključujući više od polovine svih imigranata iz Centralne Azije u Sjedinjene Države,[70] koji se najviše naseljavaju u Kvinsu ili Bruklinu. Albanski Amerikanci su najviše koncentrisani u Bronksu,[71] dok je Astorija u Kvinsu epicentar američke grčke kulture kao i kiparske zajednice.

Šire gradsko statističko područje Njujorka, sa više od dvadeset miliona ljudi, oko pedeset posto više od drugoplasiranog Los Anđelesa,[72] je takođe etnički raznoliko,[73] sa najvećom populacijom rođenom u inostranstvu u bilo kojoj metropolitanskoj regiji u svet. Region Njujorka i dalje je daleko vodeći gradski prolaz za legalne imigrante primljene u Sjedinjene Države, značajno premašujući kombinovani ukupan broj Los Anđelesa i Majamija.[74] U njemu žive najveće jevrejske i izraelske zajednice izvan Izraela, sa jevrejskom populacijom u regionu koja je brojala preko 1,5 miliona u 2012. i uključuje mnoge različite jevrejske sekte, pretežno sa Bliskog istoka i istočne Evrope, i uključujući brzo rastuće ortodoksne Jevreje stanovništva, takođe najveći broj van Izraela.[75]

Ukupno područje grada je takođe dom za 20% američkih Indijaca i najmanje 20 enklava u Maloj Indiji, i 15% svih Amerikanaca Koreje i četiri korejske četvrti;[76] najveća azijska indijska populacija na zapadnoj hemisferi; najveća rusko-američka,[77] italijansko-američka i afroamerička populacija; najveća dominikanska Amerikanka, portorikanska Amerikanka i južnoamerička[77] i druga najveća ukupna hispanoamerička populacija u Sjedinjenim Državama, koja broji 4,8 milion;[78] i uključuje više uspostavljenih kineskih četvrti samo u Njujorku.[79]

Ekvador, Kolumbija, Gvajana, Peru, Brazil i Venecuela su vodeće zemlje izvora iz Južne Amerike za imigrante u region Njujorka; Dominikanska Republika, Jamajka, Haiti i Trinidad i Tobago na Karibima; Nigerija, Egipat, Gana, Tanzanija, Kenija i Južna Afrika iz Afrike; i El Salvador, Honduras i Gvatemala u Centralnoj Americi.[80] Zbog ponovnog rasta portorikanske migracije u Njujork, ova populacija se povećala na otprilike 1,3 miliona u metropolitanskoj oblasti (ažurirano: 2013). Godine 2022, Njujork je počeo da prima hiljade latino imigranata autobusima iz države Teksas, uglavnom poreklom iz Venecuele, Ekvadora, Kolumbije i Hondurasa.[81]

Od 2010. godine, Mala Australija je nastala i brzo raste, predstavljajući prisustvo Australije u Noliti na Menhetnu.[82][83][84][85] U 2011. godini, u Njujorku je živelo oko 20.000 australijskih stanovnika, što je skoro četvorostruko više od 5.537 koliko ih je bilo 2005.[86][87] Kvantas ervejz iz Australije i Er Novi Zeland planiraju duge letove od Njujorka do Sidneja i Oklanda, koji bi se svrstali među najduže letove bez zaustavljanja na svetu.[88] Mala Šri Lanka se razvila u četvrti Tompkinsvil na Staten Ajlandu.[89] Mali Senegal, ima sedište u Harlemu. Ričmond Hil, Kvins se često smatra „Malom Gvajanom“ zbog svoje velike gvajanske zajednice,[90] kao i Pendžab avenije (ਪਜਾਬ ਐਵਨਿਊ), ili Mali Pendžab, zbog velike koncentracije Pandžapaca. Mala Poljska se brzo širi u Grinpointu u Bruklinu.

Grupa 2000. 2010.
Belci 2.801.267 (35,0%) 2.722.904 (33,3%)
Afroamerikanci 2.129.762 (26,6%) 2.088.510 (25,5%)
Azijati 787.047 (9,8%) 1.038.388 (12,7%)
Hispanoamerikanci 2.160.554 (27,0%) 2.336.076 (28,6%)
Ukupno 8.008.278 8.175.133
Godina Br. stanovnika
1790. 33.131
1800. 60.515
1810. 96.373
1820. 123.706
1830. 202.589
1840. 312.710
1850. 515.547
1860. 813.669
1870. 942.292
1880. 1.206.299
1890. 1.515.301
1900. 3.437.202
1910. 4.766.883
1920. 5.620.048
1930. 6.930.446
1940. 7.454.995
1950. 7.891.957
1960. 7.781.984
1970. 7.894.862
1980. 7.071.639
1990. 7.322.564
2000. 8.008.288
2008. 8.363.710

Turizam uredi

Glavni članak: Turizam u Njujorku

Turizam je jedna od najvažnijih industrijskih grana u Njujorku sa više od 40 miliona domaćih i stranih turista koji posete grad svake godine (ovaj statistički podatak važi za prethodnih pet godina).[91] Glavne turističke atrakcije su Empajer stejt bilding, Kip slobode, Ostrvo Elis; Brodvejska pozorišta, muzeji kao što je Metropoliten, zelene površine kao što su Sentral park i Vašington Skver park, Rokfeler centar, Tajms skver, luksuzni šoping centri duž Pete i Medison avenije i događajima kao što su parada za Noć veštica u Grinvič Vilidžu, Mejsi parada za Dan zahvalnosti i parada na dan Svetog Patrika. Tu su još i sezonske aktivnosti poput klizanja u Sentral parku, zimi na Trajbeka filmskom festivalu, kao i niz besplatnih predstava. Pored glavnih turističkih područja, posetioce privlače još i zoološki vrt u Bronksu, Koni Ajland i Njujorška botanička bašta.

U 2010. godini, Njujork je posetilo skoro 49 miliona turista,[92][93] a taj broj je prevaziđen sa rekordnih 50 miliona turista u 2011. godini.[94]

Mediji uredi

Njujork je centar televizijske, marketinške, muzičke, i izdavačke (novine i knjige) industrije, a takođe je najveće medijsko tržište u Severnoj Americi (posle njega slede Los Anđeles, Čikago i Toronto).[95] Neki od gradskih medijskih konglomerata uključuju Tajm Vorner, Tomson Rojters korporaciju, Njuz korporaciju, kompaniju Njujork tajms, NBS juniverzal, Herst korporacija i Viakom. Sedam od osam najvećih svetskih agencija za reklamiranje imaju svoja sedišta u gradu. Dve muzičke izdavačke kuće iz Velike četvorke se nalaze u Njujorku, Sony Music Entertainment i Warner Music Group. Universal Music Group i EMI takođe imaju velike kancelarije ovde. Jedna trećina svih nezavisnih američkih filmova je proizvedena u Njujorku.[96]

Više od 200 dnevnih i nedeljnih listova, kao i 350 časopisa imaju svoja predstavništva u gradu.[96] Izdavači knjiga zapošljavaju 25.000 ljudi.[97] Dve od tri nacionalne dnevne novine u Sjedinjenim Državama su iz Njujorka: The Wall Street Journal i Njujork tajms, koji je osvojio najviše Pulicerovih nagrada za novinarstvo. Glavni tabloidi u gradu su: Njujork dejli njuz i Njujork post. U gradu se izdaje 270 novina i časopisa na više od 40 jezika, što je rezultat velike etničke izmešanosti.

Televizijska industrija koja je veoma razvijena u Njujorku zapošljava značajan broj radnika. Četiri glavne američke televizijske mreže imaju sedište u Njujorku: Ej-Bi-Si, Si-Bi-Es, Foks i En-Bi-Si. Mnogi kablovski kanali se takođe nalaze u ovom gradu, uključujući MTV, Foks njuz, HBO i Komedi sentral. Godine 2005, više od 100 televizijskih emisija se snimalo u Njujorku.[98] Departman za informacionu tehnologiju i telekomunikacije grada Njujorka upravlja javnim radiodifuznim servisom nyctv,[99] koji je proizveo nekoliko emisija koji su osvojili Emi nagradu.

Njujork je i glavni centar u nekomercijalnih obrazovnih medija. Najstariji televizijski kanal sa javnim pristupom u Sjedinjenim Državama je Manhattan Neighborhood Network, osnovan 1971. godine.[100] WNYC je javna radio-stanica koja je bila u vlasništvu grada do 1997. godine i ona ima najveću slušanost među javnim stanicama u SAD.[101]

Privreda uredi

 
Njujorška berza

Njujork je globalni centar međunarodnog biznisa i trgovine, i zajedno sa Londonom i Tokijom, najznačajniji je centar svetske privrede.[102] Središte je bankarstva i finansija, trgovine, saobraćaja, turizma, nekretnina, novih i tradicionalnih medija, oglašavanja, pravnih usluga, računovodstva, osiguranja, pozorišta, mode, i umetnosti u Sjedinjenim Državama. Njujorška gradska oblast je 2010. imala bruto društveni proizvod od 1,28 biliona dolara,[103] što predstavlja najveću regionalnu ekonomiju u SAD i, prema IT Week, drugu po veličini jačinu gradske privrede iza japanske prestonice.[104] Prema Cinco Dias, Njujork je kontrolisao 40% svetskih finansija, čineći ga najvećim finansijskim centrom u svetu.[105][106][107]

Mnoge velike korporacije imaju sedište u Njujorku, uključujući i njih sa 45 liste Fortune 500.[108] Njujork je takođe, jedinstven među američkim gradovima po velikoj broju stranih korporacija. Jedno od deset radnih mesta u privatnom sektoru grada je u inostranoj kompaniji.[109] Menhetn je u 2001. godini imao 32.860.000 m² poslovnog prostora.[110] Srednji Menhetn je najveći centralni poslovni distrikt u Sjedinjenim Državama. Donji Menhetn je treći po veličini centralni poslovni distrikt u Sjedinjenim Državama i dom Njujorške berze, koja se nalazi na Volstritu, a Nazdak, predstavlja prvu i drugu berzu po veličini u svetu, kada se meri prosečan obim dnevnog trgovanja ukupna tržišna kapitalizacija.[111] Finansijske usluge donose više od 35% prihoda zaposlenima u gradu.[112]

Nekretnine čine glavnu stavku u gradskoj privredi, jer je ukupna vrednost sve imovine u Njujorku bila 802,4 milijardi dolara 2006. godine.[113] Tajm Vorner centar je imao najveću tržišnu vrednost u gradu i ona je iznosila 1,1 milijardu američkih dolara.[113] Njujork je mesto gde se nalaze neke od najvrednijih nekretnina u SAD, ali i u čitavom svetu. U ulici Park avenija broj 450, nalazi se poslovna zgrada koja je prodata za 510 miliona dolara ili 17.104 $/m² u julu 2007. godine.[114]

Televizija i filmska industrija grada je druga po veličini u zemlji, posle Holivuda.[115] Kreativne industrije poput novih medija, oglašavanja, mode, dizajna i arhitekture računaju na zapošljavanje novih radnika, jer je velika konkurencija u ovim privrednim granama u Njujorku.[116]

Industrije visoke tehnologije poput biotehnologije, razvoja softvera, dizajna video igara i internet usluga su takođe u porastu, zahvaljujući i tome što je grad polazna/završna tačka nekoliko transatlantskih magistralnih linija optičkih kablova.[117] Druge značajni sektori uključuju medicinska istraživanja i tehnologiju, neprofitne organizacije i univerzitete. Tekstil, hemikalije, proizvodi od metala, obrađena hrana i nameštaj su neki od glavnih proizvoda.[118] Prehrambena industrija je od većih industrija, najstabilniji proizvodni sektor u gradu.[119] Industrija hrane ima vrednost od oko 5 milijardi dolara i zapošljava više od 19.000 stanovnika. Čokolada je vodeći prehrambeni izvozni proizvod, sa 234 miliona dolara prihoda svake godine.[119]

Saobraćaj uredi

Partnerski gradovi uredi

Njujork ima 11 gradova pobratima:

 
Njujork noću

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ a b „New York Trend Report 2: State and Complete Places”. Arhivirano iz originala 16. 1. 2013. g. Pristupljeno 21. 12. 2012. 
  2. ^ 800 jezika se govori u Njujorku, Pristupljeno 1.11.2013.
  3. ^ Izgubljeni jezici Pristupljeno 1.11.2013
  4. ^ The Economist Pristupljeno 1.11.2013
  5. ^ Ujedinjenje gradskih oblasti Pristupljeno 1. 11. 2013.
  6. ^ Njujorški koledži i univerziteti Pristupljeno 3.11.2013
  7. ^ „Šangajska lista za 2013. godinu”. Arhivirano iz originala 11. 03. 2019. g. Pristupljeno 03. 11. 2013. 
  8. ^ „New York State Name Origin” Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. mart 2015). State Symbols USA.
  9. ^ Jackson, Kenneth T.; Keller, Lisa; Flood, Nancy (2010). The Encyclopedia of New York City: Second Edition. Yale University Press. str. 2384. ISBN 978-0-300-18257-6. 
  10. ^ „Remnants of an Ice Age, The Wisconsin Ice Sheet Continues Its Journey”. New York City Department of Parks and Recreation. Pristupljeno 8. 8. 2015. 
  11. ^ Berger, Joseph (19. 7. 2010). „Reclaimed Jewel Whose Attraction Can Be Perilous”. The New York Times. Pristupljeno 21. 7. 2010. 
  12. ^ Gillespie, Angus K. (1999). Twin Towers: The Life of New York City's World Trade Center . Rutgers University Press. str. 71. ISBN 978-0-7838-9785-1. 
  13. ^ Lopate, Phillip (2005). Waterfront: A Walk Around Manhattan. Anchor Press. ISBN 978-0-385-49714-5. 
  14. ^ New York State Gazetteer from 2010 United States Census, United States Census Bureau.
  15. ^ Roberts, Sam (22. 5. 2008). „It's Still a Big City, Just Not Quite So Big”. The New York Times. Pristupljeno 22. 5. 2008. 
  16. ^ Lundrigan, Margaret (2004). Staten Island: Isle of the Bay. Arcadia Publishing. str. 10. ISBN 978-0-7385-2443-6. 
  17. ^ Howard, David (2002). Outside Magazine's Urban Adventure New York City. W.W. Norton & Company. str. 35. ISBN 978-0-393-32212-5. 
  18. ^ Peel, M.C.; Finlayson, B.L.; McMahon, T.A. „World Map of Köppen-Geiger climate classification”. The University of Melbourne. Arhivirano iz originala 13. 1. 2015. g. Pristupljeno 26. 4. 2013. 
  19. ^ „New York Polonia Polish Portal in New York”. NewYorkPolonia.com. Pristupljeno 26. 4. 2013. 
  20. ^ „Trewartha maps”. kkh.ltrr.arizona.edu. University of Arizona. Pristupljeno 30. 1. 2019. 
  21. ^ „Chapter 47. Global mapping”. fao.org. Food and Agriculture Organization. Pristupljeno 30. 1. 2019. 
  22. ^ „USDA Plant Hardiness Zone Map”. Agricultural Research Service, PRISM Climate Group Oregon State University. Arhivirano iz originala 27. 2. 2014. g. Pristupljeno 24. 2. 2014. 
  23. ^ a b „New York, NY”. United States National Weather Service. Pristupljeno 30. 7. 2022. 
  24. ^ „The Climate of New York”. Cornell University. Arhivirano iz originala 12. 4. 2008. g. Pristupljeno 6. 7. 2012. 
  25. ^ „Days below 0°F in New York City”. Weather 2000. Arhivirano iz originala 26. 03. 2022. g. Pristupljeno 24. 6. 2021. 
  26. ^ „New York, NY”. United States National Weather Service. Pristupljeno 30. 7. 2022. 
  27. ^ Pollak, Michael (10. 1. 2014). „Determining New York City's Record Wind Chill”. The New York Times. Pristupljeno 5. 11. 2021. 
  28. ^ „New York City Sea Temperature—United States—Sea Temperatures”. World Sea Temperatures. Pristupljeno 5. 11. 2021. 
  29. ^ Dolnick, Sam (28. 8. 2011). „Damage From Irene Largely Spares New York—Recovery Is Slower in New York Suburbs”. The New York Times. Pristupljeno 5. 11. 2021. 
  30. ^ „Superstorm Sandy blamed for at least 11 U.S. deaths as it slams East Coast”. CNN. 29. 10. 2012. Arhivirano iz originala 20. 01. 2013. g. Pristupljeno 22. 1. 2013. 
  31. ^ Stone, Jeff; Gallucci, Maria (29. 10. 2014). „Hurricane Sandy Anniversary 2014: Fortifying New York—How Well Armored Are We for the Next Superstorm?”. International Business Times. Pristupljeno 23. 7. 2015. 
  32. ^ Eshelman, Robert S. (15. 11. 2012). „Adaptation: Political support for a sea wall in New York Harbor begins to form”. Environment & Energy Publishing, LLC. Arhivirano iz originala 2. 7. 2015. g. Pristupljeno 23. 7. 2015. 
  33. ^ a b „Temperaturmonatsmittel NEW YORK CENTRAL PARK 1821–1987”. Wetterzentrale. Arhivirano iz originala 27. 3. 2020. g. Pristupljeno 27. 3. 2020. 
  34. ^ „Warmest and Coldest Years and Months at Central Park (1869 to Present)” (PDF). United States National Weather Service. 9. 5. 2021. Pristupljeno 30. 7. 2022. 
  35. ^ „Wettest and Driest Years and Months at Central Park (1869 to Present)” (PDF). United States National Weather Service. 9. 5. 2021. Pristupljeno 30. 7. 2022. 
  36. ^ „Monthly & Annual Snowfall at Central Park” (PDF). United States National Weather Service. 9. 5. 2021. Pristupljeno 30. 7. 2022. 
  37. ^ „All-Time Extremes Central Park, NY (1869 to Present)” (PDF). United States National Weather Service. 10. 5. 2020. Pristupljeno 22. 5. 2020. 
  38. ^ Robertson, Jessica; Petersen, Mark (17. 7. 2014). „New Insight on the Nation's Earthquake Hazards”. United States Geological Survey. Arhivirano iz originala 11. 8. 2014. g. Pristupljeno 12. 8. 2014. 
  39. ^ Nonko, Emily (1. 4. 2022). „Office-to-Residential Conversion Zoning Proposal for Midtown”. EQ Media, LLC. Pristupljeno 24. 9. 2022. 
  40. ^ Procena broja stanovništva iz 2011. preuzeta je iz godišnje baze podataka procene stanovništva okruga Zavoda za statistiku SAD, posebno tabelarni prikaz okruga Njujork, Tabela 1. – godišnja procena stanovništva za okruge Njujorka
  41. ^ County and City Data Book: 2007 (Zavod za statistiku SAD), Tabela B-1, površina i stanovništvo. Okrug Njujork (Menhetn) je najgušće nasenjen okrug, zatim okrug Kings (Bruklin), okrug Bronks, okrug Kvins i San Fransisko.
  42. ^ Benjamin & Nathan 1990, str. 59.
  43. ^ „GCT-PH1: Population, Housing Units, Area, and Density: 2010—State—County Subdivision from the 2010 Census Summary File 1 for New Jersey”. American FactFinder. United States Census Bureau. 2010. Arhivirano iz originala 2015-05-26. g. 
  44. ^ Mann, Camille; Valera, Stephanie. „World's Most Crowded Islands”. The Weather Channel. Arhivirano iz originala 27. 6. 2013. g. Pristupljeno 27. 6. 2013. 
  45. ^ „GCT-PH1: Population, Housing Units, Area, and Density: 2010—County—County Subdivision and Place from the 2010 Census Summary File 1 for New York County, New York”. American Factfinder. United States Census Bureau. 2010. Arhivirano iz originala 29. 11. 2014. g. Pristupljeno 9. 2. 2017. 
  46. ^ „Guide to State and Local Census Geography” (PDF). United States Census Bureau. jun 1993. Pristupljeno 9. 2. 2017. 
  47. ^ „Highest Density”. United States Census Bureau. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  48. ^ „2010 Census Summary File 1: Geographic Identifiers”. American Factfinder. United States Census Bureau. Arhivirano iz originala 8. 4. 2015. g. Pristupljeno 18. 10. 2013. 
  49. ^ Semple, Kirk (23. 6. 2011). „Asian New Yorkers Seek Power to Match Numbers”. The New York Times. Pristupljeno 5. 7. 2011. „Asians, a group more commonly associated with the West Coast, are surging in New York, where they have long been eclipsed in the city's kaleidoscopic racial and ethnic mix. For the first time, according to census figures released in the spring, their numbers have topped one million—nearly one in eight New Yorkers—which is more than the Asian population in the cities of San Francisco and Los Angeles combined.” 
  50. ^ „Asian American Statistics”. Améredia Incorporated. Pristupljeno 5. 7. 2011. 
  51. ^ Kim, Christine. „Queens, New York, Sightseeing”. USA Today. Pristupljeno 20. 3. 2016. 
  52. ^ Weber, Andrew (30. 4. 2013). „Queens”. NewYork.com. Arhivirano iz originala 13. 5. 2015. g. Pristupljeno 20. 3. 2016. 
  53. ^ „State & County QuickFacts Nassau County, New York QuickLinks”. United States Census Bureau. Arhivirano iz originala 7. 10. 2014. g. Pristupljeno 18. 7. 2014. 
  54. ^ Shao, Heng (10. 4. 2014). „Join The Great Gatsby: Chinese Real Estate Buyers Fan Out To Long Island's North Shore”. Forbes. Pristupljeno 2. 8. 2014. 
  55. ^ „Supplemental Table 2. Persons Obtaining Lawful Permanent Resident Status by Leading Core Based Statistical Areas (CBSAs) of Residence and Region and Country of Birth: Fiscal Year 2014”. U.S. Department of Homeland Security. Arhivirano iz originala 4. 8. 2016. g. Pristupljeno 1. 6. 2016. 
  56. ^ „Yearbook of Immigration Statistics: 2011 Supplemental Table 2”. U.S. Department of Homeland Security. Pristupljeno 18. 7. 2014. 
  57. ^ „Yearbook of Immigration Statistics: 2013 Lawful Permanent Residents Supplemental Table 2”. U.S. Department of Homeland Security. Pristupljeno 18. 7. 2014. 
  58. ^ „Yearbook of Immigration Statistics: 2013 Lawful Permanent Residents Supplemental Table 1”. U.S. Department of Homeland Security. Pristupljeno 18. 7. 2014. 
  59. ^ „Yearbook of Immigration Statistics: 2010 Supplemental Table 2”. U.S. Department of Homeland Security. Pristupljeno 24. 2. 2013. 
  60. ^ Marzulli, John (9. 5. 2011). „Malaysian man smuggled illegal Chinese immigrants into Brooklyn using Queen Mary 2: authorities”. The New York Daily News. New York. Arhivirano iz originala 5. 5. 2015. g. Pristupljeno 24. 2. 2013. 
  61. ^ „More Foreign-Born Immigrants Live in NYC Than There Are People in Chicago”. HuffPost. 19. 12. 2013. Pristupljeno 16. 4. 2017. 
  62. ^ „Chinese New Year 2012 in Flushing”. QueensBuzz.com. 25. 1. 2012. Arhivirano iz originala 30. 3. 2013. g. Pristupljeno 2. 5. 2013. 
  63. ^ „Selected Population Profile in the United States 2015 American Community Survey 1-Year Estimates New York-Newark, NY-NJ-CT-PA CSA Chinese alone”. United States Census Bureau. Arhivirano iz originala 14. 2. 2020. g. Pristupljeno 2. 4. 2017. 
  64. ^ „American FactFinder—Results”. U.S. Department of Commerce. Arhivirano iz originala 12. 2. 2020. g. Pristupljeno 8. 10. 2014. 
  65. ^ „Historical Census Statistics On Population Totals By Race, 1790 to 1990, and By Hispanic Origin, 1970 to 1990”. Population Division Working Paper. U.S. Census Bureau. Arhivirano iz originala 12. 8. 2012. g. Pristupljeno 12. 11. 2021. 
  66. ^ Roberts, Sam (30. 6. 2014). „Census Estimates Show Another Increase in New York City's Non-Hispanic White Population”. The New York Times. Pristupljeno 12. 11. 2021. 
  67. ^ „Hispanic or Latino by Type: 2010”. United States Census Bureau. Arhivirano iz originala 12. 2. 2020. g. Pristupljeno 8. 10. 2014. 
  68. ^ „American FactFinder—Results”. United States Census Bureau. Arhivirano iz originala 16. 3. 2015. g. Pristupljeno 8. 10. 2014. 
  69. ^ „A Community of Many Worlds: Arab Americans in New York City”. Allied Media Corp. Arhivirano iz originala 8. 11. 2014. g. Pristupljeno 9. 10. 2014. 
  70. ^ „Yearbook of Immigration Statistics: 2013 Lawful Permanent Residents Supplemental Table 2”. U.S. Department of Homeland Security. Pristupljeno 19. 7. 2014. 
  71. ^ Ragaru, Nadège; Dymi, Amilda. „The Albanian-American Community in the United States : A Diaspora Coming to Visibility” (PDF). HAL. Pristupljeno 29. 7. 2014. 
  72. ^ Saul, Michael Howard (27. 3. 2014). „New York City Population Hits Record High”. The Wall Street Journal. Pristupljeno 27. 3. 2014. 
  73. ^ Gordon, Ian; Travers, Tony; Whitehead, Christine (jul 2007). „The Impact of Recent Immigration on the London Economy” (PDF). London School of Economics and Political Science. Arhivirano iz originala (PDF) 9. 5. 2013. g. Pristupljeno 8. 9. 2013. 
  74. ^ „Supplemental Table 2. Persons Obtaining Lawful Permanent Resident Status by Leading Core Based Statistical Areas (CBSAs) of Residence and Region and Country of Birth: Fiscal Year 2014”. U.S. Department of Homeland Security. Arhivirano iz originala 4. 8. 2016. g. Pristupljeno 1. 6. 2016. 
  75. ^ „Most Significant Unreached People Group Communities in Metro NY”. GLOBAL GATES. 17. 7. 2012. Arhivirano iz originala 27. 10. 2014. g. Pristupljeno 27. 10. 2014. 
  76. ^ „Profile of General Population and Housing Characteristics: 2010 Demographic Profile Data Geography: United States”. U.S. Census Bureau. Arhivirano iz originala 12. 2. 2020. g. Pristupljeno 2. 9. 2012. 
  77. ^ a b „Yearbook of Immigration Statistics: 2011 Supplemental Table 2”. U.S. Department of Homeland Security. Pristupljeno 18. 7. 2014. 
  78. ^ „Hispanic or Latino by Type: 2010”. United States Census Bureau. Arhivirano iz originala 12. 2. 2020. g. Pristupljeno 8. 10. 2014. 
  79. ^ Semple, Kirk (23. 6. 2011). „Asian New Yorkers Seek Power to Match Numbers”. The New York Times. Pristupljeno 2. 9. 2012. 
  80. ^ „Persons Obtaining Lawful Permanent Resident Status by Leading Core Based Statistical Areas (CBSAs) of Residence and Region and Country of Birth: Fiscal Year 2013”. United States Department of Homeland Security. Arhivirano iz originala 12. 7. 2014. g. Pristupljeno 6. 3. 2015. 
  81. ^ Shaw, Adam (10. 8. 2022). „Abbott's campaign hits back after NYC Mayor Adams threatens to bus New Yorkers to Texas”. Fox News. Pristupljeno 11. 8. 2022. 
  82. ^ Busuttil, Shaun (3. 11. 2016). „G-day! Welcome to Little Australia in New York City”. KarryOn. Pristupljeno 23. 5. 2019. „In Little Australia, Australian-owned cafes are popping up all over the place (such as Two Hands), joining other Australian-owned businesses (such as nightclubs and art galleries) as part of a growing green and gold contingent in NYC. Indeed, walking in this neighbourhood, the odds of your hearing a fellow Aussie ordering a coffee or just kicking back and chatting are high—very high—so much so that if you're keen to meet other Aussies whilst taking your own bite out of the Big Apple, then this is the place to throw that Australian accent around like it's going out of fashion!” 
  83. ^ McLogan, Elle (3. 10. 2017). „Why Are There So Many Australians in New York?”. CBS Television Stations. Pristupljeno 12. 11. 2021. 
  84. ^ Reynolds, Emma (30. 7. 2018). „Australia's secret weapon is quietly changing New York”. news.com.au. Pristupljeno 4. 6. 2019. „THERE'S a quiet revolution taking place across the Big Apple, and it all stems from Down Under.” 
  85. ^ Gunner, Siobhan. „The Australian Cafés Taking Over The NYC Breakfast Scene”. Just Opened New York. Arhivirano iz originala 3. 6. 2019. g. Pristupljeno 4. 6. 2019. 
  86. ^ Baird, Saxon (9. 6. 2014). „What's The Deal With All These Australians In NYC?”. Gothamist. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 12. 11. 2021. 
  87. ^ Forster, Tim (17. 9. 2018). „Why Are So Many Australians Working in American Coffee?”. Eater. Pristupljeno 12. 11. 2021. 
  88. ^ Caswell, Mark (25. 8. 2022). „Qantas to launch nonstop Auckland-JFK service”. Business Traveller. Pristupljeno 28. 8. 2022. 
  89. ^ „Little Sri Lanka: An Island Nation Unites on Staten Island”. Charter Communications. 8. 10. 2019. Pristupljeno 12. 10. 2019. 
  90. ^ O'Grady, Jim (13. 1. 2002). „Neighborhood Report: Richmond Hill; Making Guyana More Accessible, Two Sisters Start an Airline”. The New York Times. Pristupljeno 30. 9. 2007. „Many of them live in Richmond Hill. Just as Chinese-Americans energized downtown Flushing, the Guyanese have revived a once-moribund shopping strip on Liberty Avenue between the Van Wyck Expressway and Lefferts Boulevard, now known as Little Guyana.” 
  91. ^ Statistika Njujorka Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. maj 2011). Pristupljeno 3. 3. 2012.
  92. ^ „Njujork je privukao 48,7 miliona turista u 2010”. Cable News Network. Turner Broadcasting System, Inc. Arhivirano iz originala 21. 1. 2012. g. Pristupljeno 3. 3. 2012. 
  93. ^ „Zvanični vodič grada Njujorka”. NYC & Company, Inc. Arhivirano iz originala 05. 05. 2011. g. Pristupljeno 3. 3. 2012. 
  94. ^ McGeehan, Patrick (20. 12. 2011). „As City Closes In on 50 Millionth Visitor, British Couple to Be Feted”. © 2011 The New York Times Company. Pristupljeno 3. 3. 2012. 
  95. ^ „Tampa Bay 12th largest media market now” (Saopštenje). Tampa Bay Partnership. 26. 8. 2006. Arhivirano iz originala 13. 2. 2006. g. Pristupljeno 7. 9. 2016. 
  96. ^ a b „Request for Expressions of Interest” (PDF). The Governors Island Preservation & Education Corporation. 2005. Arhivirano iz originala (PDF) 2. 8. 2008. g. Pristupljeno 3. 3. 2012. 
  97. ^ „Media and Entertainment”. New York City Economic Development Corporation. Arhivirano iz originala 28. 1. 2008. g. Pristupljeno 4. 3. 2012. 
  98. ^ „2005 is banner year for production in New York” (Saopštenje). The City of New York Mayor's Office of Film, Theater and Broadcasting. 28. 12. 2005. Arhivirano iz originala 1. 2. 2013. g. Pristupljeno 7. 9. 2016. 
  99. ^ NYCTV Official Home Page
  100. ^ „Manhattan Neighborhood Network”. Pristupljeno 4. 3. 2012. 
  101. ^ „Top 30 Public Radio Subscribers: Spring 2006 Arbitron” (PDF). Radio Research Consortium. 28. 8. 2006. Arhivirano iz originala (PDF) 13. 01. 2013. g. Pristupljeno 4. 3. 2012. 
  102. ^ Sassen, Saskia (2001). The Global City: New York, London, Tokyo (II izd.). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-07063-6. 
  103. ^ „Gross Metropolitan Product”. Greyhill Advisors. Pristupljeno 5. 3. 2012. 
  104. ^ „London ranked as world's six largest economy”. ITWeek. 7. 3. 2007. Pristupljeno 5. 3. 2012. 
  105. ^ „London vs. New York, 2005–06” (PDF). Cinco Dias. septembar 2008. Pristupljeno 5. 3. 2012. 
  106. ^ „London may have the IPOs ...”. Marketwatch. Pristupljeno 5. 3. 2012. 
  107. ^ Dubner, Stephen J. (5. 3. 2012). „Is New York Still the Financial Capital of the World?”. New York Times. Pristupljeno 30. 8. 2009. 
  108. ^ „Fortune 500 web site (cities)” (23. 5. 2011). Fortune. 163 (7): F-45. Pristupljeno 21. 7. 2011.
  109. ^ Wylde, Kathryn (5. 3. 2012). „Keeping the Economy Growing”. Gotham Gazette. Arhivirano iz originala 14. 5. 2012. g. Pristupljeno 7. 9. 2016. 
  110. ^ „Four Percent of Manhattan's Total Office Space Was Destroyed in the World Trade Center Attack”. Allbusiness. 25. 9. 2001. Arhivirano iz originala 28. 7. 2011. g. Pristupljeno 7. 9. 2016. 
  111. ^ Claessens, Stjin (2000). „Electronic Finance: Reshaping the Financial Landscape Around the World”. The World Bank. Arhivirano iz originala (PDF) 4. 8. 2008. g. Pristupljeno 5. 3. 2012. 
  112. ^ Orr, James and Giorgio Topa (januar 2006). „Challenges Facing the New York Metropolitan Area Economy” (PDF). Current Issues in Economics and Finance – Second District Highlights. New York Federal Reserve. Pristupljeno 5. 3. 2012. 
  113. ^ a b „Tentative Assessment Roll: Fiscal Year 2008” (PDF). New York City Department of Finance. 15. 1. 2007. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 6. 2007. g. Pristupljeno 5. 3. 2012. 
  114. ^ Quirk, James (5. 7. 2007). „Bergen offices have plenty of space”. The Record (Bergen County). Arhivirano iz originala 22. 12. 2007. g. Pristupljeno 5. 7. 2007. „On Monday, a 26-year-old, 33-story office building at 450 Park Ave. sold for a stunning $1,589 per square foot, or about $510 million. The price is believed to be the most ever paid for a U.S. office building on a per-square-foot basis. That broke the previous record—set four weeks earlier—when 660 Madison Ave. sold for $1,476 a square foot.” 
  115. ^ „NYC Film Statistics”. Mayor's Office of Film, Theatre, and Broadcasting. Arhivirano iz originala 14. 2. 2008. g. Pristupljeno 5. 3. 2012. 
  116. ^ Currid, Elizabeth (2006). „New York as a Global Creative Hub: A Competitive Analysis of Four Theories on World Cities”. Economic Development Quarterly. 20 (4): 330—350. S2CID 154428747. doi:10.1177/0891242406292708. 
  117. ^ „Telecommunications and Economic Development in New York City: A Plan for Action” (PDF). New York City Economic Development Corporation. 2005. Arhivirano iz originala (PDF) 7. 3. 2008. g. Pristupljeno 19. 7. 2006. 
  118. ^ „Protecting and Growing New York City's Industrial Job Base” (PDF). The Mayor's Office for Industrial and Manufacturing Business. 2005. Arhivirano (PDF) iz originala 16. 1. 2013. g. Pristupljeno 7. 9. 2016. 
  119. ^ a b „More Than a Link in the Food Chain” (PDF). The Mayor's Office for Industrial and Manufacturing Business. februar 2007. Arhivirano (PDF) iz originala 31. 8. 2008. g. Pristupljeno 7. 9. 2016. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Њујорк&oldid=27528548”