Manastir Davidovica
Manastir Davidovica nalazi se nedaleko od Brodareva, pored reke Lim, u jugozapadnoj Srbiji. Pripada Eparhiji mileševskoj Srpske pravoslavne crkve. Manastirska crkva, koju je oko 1281. izgradio Dmitar Nemanjić, posvećena je prazniku Bogojavljenje. Manastir je krajem 17. veka razoren i napušten i nalazio se u ruševinama sve do 1998. godine, kada je obnovljena manastirska crkva. Darija Pantić je bila starešina manastira u periodu od 2010. do 2021.[1]E Prema narodnom predanju, ovde su sahranjeni Jug Bogdan i njegovih devet Jugovića.
| Manastir Davidovica | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | SPC |
| Osnivanje | 1281. ili 1282 |
| Osnivač | Dmitar Nemanjić |
| Mesto | Brodarevo |
| Država |  Srbija |
Položaj uredi
Potiče iz 13. veka (1281. ili 1282) i zadužbina je župana Dmitra Nemanjića, najmlađeg sina Vukana Nemanjića koji je uzeo monaško ime David po čemu je manastir i dobio naziv Davidovica. Manastir se nalazi u blizini sela Grobnice (nekada Grobare) na južnim obroncima Jadovnika, nedaleko od Brodareva i reke Lim. Neposredno pored platoa na kome se nalazi manastir prolazi pruga Beograd-Bar.
Istorija uredi
Manastirska crkva Bogojavljanja u manastiru Davidovici podignuta je na temeljima vizantijske bazilike iz 6. veka o čemu svedoče arheološka istraživanja kojima su otkriveni temelji bazilike i ostaci nekropole iz vizantijskog doba.
Manastir je podigao Dmitar (Dimitrije) Nemanjić, brat ktitora manastira Morače Stefana, najmlađi sin Vukana Nemanjića i unuk Stefana Nemanje, kao svoju zadužbinu koja je po njegovom monaškom imenu David i dobila ime Davidovica. On je upravljao predelima oko Brodareva, a bio je jedan od imućnijih župana o čemu svedoče podaci kako o njegovim ktitorskim aktivnostima u Svetoj Zemlji, tako i pozajmice koje davao kraljici Srbije Jeleni. U drugoj polovini 20. veka u arhivu Dubrovačke republike otkriven je ugovor o gradnji manastira koji je zaključio Dmitar sa dubrovačkim majstorima Desinom i njegovim sinom Blažom. Na ugovoru stoji datum 03.08. 1281. godine i cena gradnje od 150 solida. Manastir je završen za manje od godinu dana(1281. ili 1282. godine), a relativno niska cena gradnje (za 150 solida se tada moglo kupiti 15 konja) objašnjava se besplatnom radnom snagom odnosno obaveznim kulukom stanovništva prema vlastelinu.
Pretpostavlja se da je monah David (Dmitar) sahranjen u manastiru, ali za to, za sada, nema potvrde u arheološkim istraživanjima. Međutim u porti manastirske crkve se nalazi nadgrobna ploča Dmitrovog unuka župana Vratka (sin Vratislavov), koji je bio otac kneginje Milice, na kojoj je uklesano:
Ovde počiva rab božiji Vratko, koji se predstavi maja meseca...
Na osnovu istorijskih podataka, smatra se da se u blizini Davidovice nalazio dvor Dmitra i Vratka (Jug Bogdana iz narodne tradicije) u kome se rodila kneginja Milica i njena braća (Devet Jugovića iz narodne tradicije), ako ih je imala. Arheološka istraživanja pokazala su da je bio jedan od središta srpske duhovnosti u srednjem veku.
Manastir je prvo pustošenje doživeo u 15. veku, najverovatnije u isto doba kada su Osmanlije prvi put poharale i Mileševu koja se nalazi kod Prijepolja, nekoliko desetina kilometara uzvodno uz Lim od Davidovice. U jednom osmanlijskom defteru iz 1530. godine pominje se:
manastir Davida u biharskoj nahiji koji je uvek pripadao timaru...
koji je plaćao 50 ahči, odnosno 200 ahči koliko se spominje i u defteru iz 1667. godine. Posle ovog vremena više nema pomena manastira, a pretpostavlja se da su ga Osmanlije poharale i opljačkale posle velike seobe Srba krajem 17. veka Arsenijem III Čarnojevićem.
Manastir posle toga nije obnavljan, a njegovi ostaci su bili izloženi povremenim pljačkama muslimanskog stanovništva. Tokom tog perioda manastirska crkva je ostala bez krovne konstrukcije i olovnog krova, a poslednja razaranje Davidovica je pretrpela 1907. godine u doba komitske borbe u ovim krajevima kada su muslimani iz Sjenice preorali i prekopali prostor manastira u neuspešnoj potrazi za blagom Dmitra Nemanjića. Narodna tradicija u ovom kraju je očuvala predanje da su manastirske knjige i blago sakriveni u jednoj pećini u nepristupačnim stenama nedaleko od manastira čiji je ulaz zazidan.
Tokom svojih putovanja Polimljem 1931. godine, čuveni srpski arhitekta Aleksandar Deroko je posetio prostor manastira Davidovica i snimio njene ostatke, ukazavši na njen značaj, ali su tek tokom 1960. godine izvedeni konzervatorski radovi. Krajem `90 pokrenuta je inicijativa lokalnog stanovništva i direktora muzeja u Prijepolju Slavoljuba Pušice da se manastir obnovi. Radovi su otpočeli 1998. godine kada su prikupljena sredstva za njegovu obnovu, koju je između ostalih pomoglo i ministarstvo kulture republike Srbije. Veći deo manastirske crkve (izuzev narteksa) je rekonstruisan, a u samom manastiru je obnovljen monaški život.
Tokom arheoloških istraživanja koja su prethodila rekonstrukciji, otkriveni su, između ostalog, temelje vizantijske bazilike na kojima je podignuta manastirska crkva.
Izgled uredi
Davidovica pripada manastirima raške stilske grupe uz Studenicu, Žiču, Mileševu, Sopoćane, Gradac i druge.
Manastirska crkva je jednobrodna crkva sa apsidom i kubetom. Ona sa strane ima kapelice sa kupolama umesto pevničkih transepta, koje se mogu videti u Žiči, Mileševi, Sopoćanima i Gradcu. Debljina zidova se kreće od 80cm do 100cm, a ukupna dužina crkve sa pripratom je 17m. Veći deo crkve je obnovljen, a ostavljena je jasna granica između autentičnih ostataka i rekonstruisanog dela.
Od crkvenog životopisa ostalo je vrlo malo fragmenata, ali se mogu nazreti prikazi iz života svetog Dimitrija Solunskog, imenjaka ktitora manastira, u severnom delu, dok je na jednom fragmentu na severozapadnom delu prikazan najverovatnije prvobitni izgled manastirske crkve (bez bočnih kapelica). Ostaci fresaka su sačuvani zahvaljujući konzervaciji 2011. godine.[2]
Povezanost sa legendarnim Jugovićima uredi
Narodna tradicija je očuvala sećanje na Jug Bogdana i njegovih devet Jugovića koji je bio otac carice Milice. Istorijski podaci potvrđuju da je oblašću oko Davidovice upravljao otac kneginje Milice župan Vratko, što ukazuje na moguću povezanost Davidovice sa legendarnim srodnicima carice Milice. U prilog ovome ide i predanje koje se čuva među najbrojnijim stanovnicima sela Grobnice, kraj koga se manastir nalazi, koji se prezivaju Bogdanovići i tvrde da potiču od Jug Bogdana.
Tokom arheoloških istraživanja, na prostoru manastira otkriven je veći broj skeleta, kao i jedan broj lobanja bez skeleta za koje narodna tradicija smatra da pripadaju legendarnim devet Jugovića i desetom starom Jug Bogdanu.[3]
Samo ime sela Grobnice odnosno Grobare ukazuje na postojanje nekropole na tom prostoru, a najverovatnije je naziv dobilo po vizantijskoj nekropoli koja je postojala oko bazilike i čiji su ostaci pronađeni u sklopu manastira.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ eparhija (2021-01-12). „Upokojila se u Gospodu mati Darija, igumanija manastira Davidovice”. Eparhija Mileševska (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-01-13.
- ^ Manastir Davidovica: Novi život drevne slike („Večernje novosti“, 21. avgust 2011)
- ^ Manastir Davidovica traži donatore („Večernje novosti“, 4. oktobar 2013)
Literatura uredi
- Deroko, Aleksandar (1985). Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji (treće dopunjeno izdanje). Beograd.
