Soljani
Soljani su naselje u opštini Vrbanja, u zapadnom Sremu, na jugu Vukovarsko-sremske županije, Republika Hrvatska.
Soljani | |
|---|---|
 Soljani | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Hrvatska |
| Županija | Vukovarsko-sremska |
| Opština | Vrbanja (opština) |
| Oblast | Cvelferija |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 1.245 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 57′ 01″ S; 18° 58′ 22″ I / 44.95020600533537° S; 18.972654148648345° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 80 m |
  Soljani Soljani na karti Hrvatske | |
 Soljani Soljani na karti Vukovarsko-srijemske županije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 32255 Soljani |
| Pozivni broj | +385 32 |
| Veb-sajt | www |
Geografija uredi
Sa okolnim selima spada u područje Cvelferije. Najbliža veća mesta su Županja koja se nalazi severozapadno od Soljana i udaljena je 28 km i Brčko u BiH koje se nalazi zapadno od Soljana i udaljeno je 18 km.
Selo se nalazi u istočnom delu županjske Posavine, a leži na ravnom tlu, nadmorske visine 86-88 m. Tereni prema reci Studvi, graničnom rekom sa Srbijom su još niži.
Soljani su drumom povezani sa još tri cvelferska sela: s Vrbanjom prema severu (dalje prema Županji), Drenovcima prema zapadu (put prema Brčkom) i Strošincima prema jugoistoku (put za Jamenu i Sremsku Mitrovicu).
Nastanak i razvoj sela uredi
U vreme Rimskog carstva na ovim prostorima pružala se glavna rimska cesta koja je vodila prema Sirmiumu. U istorijskim mapama na ovom području ucrtano je mesto Saldis, a to je bila postaja preko koje se dopremala so iz Tuzle (u starijim hrvatskim izvorima: "Soli").
Prvi put se naziv Soljani (Sauly, Sali possesio 1329) pominje u papinskim kolonalnim spisima. Interesantno je da se u različitim vremenima od Rimljana, preko srednjeg veka pa sve do danas na području ovog sela javlja uvek ime koje potječe od reči sol: saldis — sauly — sali — zafalava (mađarski).
U srednjem veku na području Soljana se uvek pominje nekoliko posjeda gotovo uvek i naseobina. Medu njima svakako je najvažniji "Zeuzdenreue possesio" 1364. ("Zvezdani grad"), čiji ostaci temelja postoje i danas sa opkopima uz reku Studvu. Pominje se da je postojalo čak 10 manjih naseobina uz reku Studvu koji su pripadali Morovićima, velikaškoj familiji koja je izumrla u 15. veku.
Krajem 16. veka na području današnje Cvelferije bilo je mnogo turske vojske, koji su nakon poraza bežali pred Austro-ugarskom vojskom. Pri povlačenju, Turci su pobili mnogo ljudi i popalili kuće. Preživio je samo narod koji se sakrivao po šumama. Kako bi lakše preživeli, austrijske su im vlasti predlagale da se udruže u veće zajednice, pa se prva veća skupina ljudi naselila na području Soljana koje se danas naziva Staro selo. Tamo su sagradili i crkvu, a kako su kasnije uvideli da su je sagradili na niskom poplavnom terenu nastavili su graditi selo u obliku slova S, prema višem terenu gde će da sagrade novu crkvu. Sagrađene kuće su bile velike, jer je u kućama živelo više familija (zadružni način života). Gruntovnica sela dobivena je 1804. godine, a prema toj gruntovnici selo je podeljeno na pet delova:
- Selo, naseljeno područje
- Veliki Poloj
- Popovci
- Staro selo
- Šljivici
Prvi popisi stanovništva na ovom području vođeni su 1754. godine i to je vodila Morovićka župa kojoj su tada Soljani i okolna sela pripadali. Prema tom popisu, Soljani imaju 46 bračnih parova i 175 vernika za pričest (ne broje se deca koja nisu primila svetu pričest). To je bio katolički popis. Prvi celoviti podaci o stanovništvu čuvaju se u Pečuhu u biskupskoj arhivi, a govore da su Soljani 1767. godine imali 35 kuća, 344 osobe, 67 bračnih parova, 252 osobe koje primaju Sv. pričest, i 111 krizmanih. Tada su popisana i imena i prezimena stanovnika.
Nagli razvitak Soljana počeo je u prvoj polovini 18. veka i trajao je do Prvog svetskog rata. U tom su se periodu počeli graditi stanovi (u Sremu bi rekli salaši).
Stanovi su po veličini i uređenosti označavali snagu i bogatstvo zajednice. Do Prvog svetskog rata Soljani su imali oko 85 stanova. Najbolji stanovi u selu tada su bili „Galović stanovi“. Izgradnjom stanova razvijalo se pčelarstvo, stočarstvo i voćarstvo. Od voća su se najviše sadile šljive. U tom periodu u selo dolaze "drotari" i "pendžeraši". Drotari su migrirali iz Slovačke za boljom zaradom. „Pendžeraši“ dolaze takođe iz Slovačke, iz pokrajne Trenčin i Trnava, a oni su stavljali stakla na prozore (pendžere) i zbog toga dobili takvo ime. Potomci ovih skupina ljudi i danas žive u Soljanima.
Prvi svetski rat nije se vodio na ovom području iako su ljudi bili vojni obveznici na drugim područjima. Mnogi su izbegavali vojnu obavezu i sakrivali se po šumama gde su živeli u kolibama sa svinjama. Sirotinja iz sela išla je u rat za komad zemlje. Mnogi su tako i poginuli. Prema preratnom popisu iz 1910. Soljani su imali 1693 stanovnika. Prvi svetski rat uništio je soljansku privredu jer su mnogi radno sposobni ljudi morali na ratište. Po popisu nakon rata, 1931. godine, Soljani su imali 1932 stanovnika.
Nakon Prvog svetskog rata u Soljane je tadašnji sveštenik Ivan Barbić doveo tridesetak muške dece iz Hercegovine u dobi od 10 do 13 godina. U Hercegovini je u to vreme vladala glad, pa su deca dovedena u Soljane i raspoređana po kućama da pomažu u svakodnevnim poslovima. Kasnije su se u Soljane doselile i čitave familije, pa tako danas ti ljudi i njihovi potomci čine polovinu stanovništva sela.
Drugi svetski rat doneo je velika stradanja. Poginulo je pedeset mladih ljudi izmedu 15 i 30 godina.
Nakon Drugog svetskog rata provedena je agrarna reforma. Gazdama je oduzeta zemlja, pa je tako agrarni maksimum iznosio 10 hektara. 1948. godine počele su se osnivati seljačke zadruge u koju su unošene zemlja, stoka, alati i slično. Već sledeće godine više od pola sela je bilo u zadrugama, a u selu su postojale dve: Zadruga Bratstvo i jedinstvo i Zadruga Napredak. U to vreme je soljanski hatar bio vrlo loš jer su u njega slevale vode sa vrbanjskog i drenovačkog hatara. Komasacija je bila nužna. Počela je 1946. godine, a dovršena 1958. Iskopano je 133 km kanala i izgrađeno 144 ćuprije. Nakon komasacije, Soljani su postali vodeće selo u proizvodnji hrane u okolini. 1960. godine počelo se sa asfaltiranjem ceste prema Strošincima i popravljanjem seoskih cesta.
Kraj veka opet je doneo rat u državi, ali Soljani su opet pošteđeni ratnih razaranja. No, ipak je šest stanovnika sela izgubilo život od neprijateljskog oružja. Nakon građanskog rata u Hrvatskoj razvoj sela više stagnira nego napreduje. Asfaltirane su preostale seoske ceste i u sve ulice provedena javna rasveta. U privrednom smislu selo još nije postiglo velik napredak.
Školstvo uredi
Početke školstva mesto beleži i pre osnivanja mesne škole. Škola u Soljanima osnovana je davne 1830. godine kao pučka učionica s jednim nastavnikom. Prvi nastavnik se zvao Ivan Špoljar i bio je iz Soljana. Najpre je to bila drvena školska zgrada, a kasnije je na istom mestu izgrađena od tvrdog materijala (1852), koju su učenici pohađali sve do 1894. godine. Školu je u početku pohađalo 50-ak dece. 1894. godine je ponovo izgrađena nova školska zgrada i to na novoj lokaciji koja je imala dve učionice i stan za nastavnika. Ta zgrada je bila u upotrebi gotovo ceo vek sve dok nije izgrađena sadašnja zgrada u koju su učenici uselili 1988. godine. Broj učenika koji su pohađali školu postupno se povećavao tako da je početkom 20. veka školu pohađalo oko 290 učenika. Škola tada prerasta u četverorazrednu.
Školske godine 1941/42. u školu je upisan 291 učenik. Pedesetih godina škola prelazi iz četverogodišnje u osmogodišnju osnovnu školu. Broj dece raste, tako da je godine 1971/72. bilo 506 učenika. Nastava se organizuje u lošim prostornim uslovima i u tri smene zbog pomanjkanja prostora. I broj nastavnika se povećava tako da 1971/72. godine u nastavi radi 20 nastavnika. Tokom osamdesetih i početkom devedesetih broj učenika opada na 197. Prelaskom u novu školsku zgradu uslovi rada se naglo poboljšavaju. Nastava se izvodi u poluspecijalizovanim učionicama. Osim redovne nastave u školi, učenici dio vremena provode u radu u vannastavnim aktivnostima gde postižu i zapažene rezultate.
Župa uredi
Prvobitno su Soljani i okolna sela pripadali župi Drenovci. U župi drenovačkoj održavale su se mise, krštenja i upisi u matičnu knjigu. Drenovci su dobili crkvu 1797. godine, pa su ih tada prozvali dekanijom za ovih 9 sela. Soljani su postali samostalna kapelanija 1899. godine, kada je došao i prvi sveštenik u selo, a zvao se Mato Pavić. Te godine samostalne kapelanije postali su takođe i Gunja, Račinovci, Strošinci, Đurići, Jamena. Godine 1917, sve su se župe odvojile i postale samostalne. Župna crkva sazidana je 1809. godine na mestu nekadašnje drvene crkve. Kirbaj je 31. maja, na dan Pohođenja Bogorodičina.
Osim te katoličke crkve u Soljanima postoji i evangelička crkva čiji su članovi pripadnici slovačke nacionalne manjine.
Kultura uredi
Prvi pisani tragovi o kulturnim zbivanjima u Soljanima mogu da se nađu u školskoj spomenici o pripremi dečjih priredbi za Božić 1877. godine koje je pripremala nastavnica Adela Dukarić. Soljanska mladež bila je aktivna i 1894. pri izradi školske zastave, a tada se pominje i školsko diletantsko društvo. Hrvatska narodna čitaonica osnovana je 1904. godine i osim pučke knjižnice imala je i muzički tamburaški zbor, a 1936. godine osnovan je muški pevački zbor kao ogranak Seljačke sloge pod vođstvom Josipa Radanića. I slovačka nacionalna manjina imala je svoje prostore u Slovačkom čitaoničkom društvu u Soljanima (slv. Slovensky čitaci spolok), osnovanom 1937. godine.
Velika proslava pominje se i 1925. godine u povodu hiljadu godina hrvatskog kraljevstva. Sledbenik tih tradicija je i KUD „Slavonija“, osnovan 1947. godine, a do danas je delovao sa kraćim prekidima. Učestvuje na kulturnim manifestacijama kao što su Vinkovačke jeseni i Šokačko sijelo. Uspostavljeni su dobri prijateljski odnosi s društvom „Krnčianka“ iz Krnče u Slovačkoj i svake godine jedni drugima ukazuju gostoprimstvo. Od 2003. godine su sklopljeni prijateljski odnosi i s HKUD „Fra Petar Bakula“ iz Posušja koji su bili gosti Soljancima na kulturnoj manifestaciji Raspjevana Cvelferija 2003. KUD „Slavonija“ njeguje slavonske pesme, kola i igre. Ima i svoj tamburaški sastav.
U sklopu „Matice Slovačke“ deluje Slovački KUD „Andrija Pekar“, osnovan 1993. godine, na inicijativu Andrije Pekara. Počeli su delovati s pedesetak članova, a aktivne su pevačka i folklorna sekcija. Kako nemaju svoj muzički sastav, sarađuju sa društvom „Slavonija“ i KUD-om „Ljudevit Štur“ iz Iloka.
Od ostalih udruženja aktivni su: ŠRU „Štuka“ (osnovana 1956), Udruga žena „Poticaj“, DVD Soljani i Lovačka udruga.
Turizam uredi
U šumi pored Soljana, uz reku Studvu, izgrađeno je izletište „Zvjezdangrad“ koje se nalazi u blizini negdašnje turske utvrde Zvezdangrad čiji se ostaci i danas vide, ali su zarasli i nisu baš pristupačni.
Sport uredi
U selu postoji samo jedan sportski klub, i to fudbalski: NK „Slavonija“ koji je osnovan 1933. godine pod imenom ŠD „Zora“. Osim učestvovanja u ligi Slavonske nogometne zone nije imao značajnijih uspeha do danas. Sada se takmiči u II. županijskoj nogometnoj ligi Vukovarsko-sremske županije, fudbalski centar Županja, što je najniži fudbalski rang takmičenja. U toj ligi takmiče se klubovi županjske Posavine, a NK Slavonija beleži rezultate koji je drže u gornjem delu tabele, ali u pravilu nikad na samom vrhu.
Stanovništvo uredi
Na popisu stanovništva 2011. godine, Soljani su imali 1.245 stanovnika.[1]
Kretanje broja stanovnika
| Godina | Broj stanovnika | Opis |
|---|---|---|
| 1767. | 344 | katolički popis |
| 1785. | 578 | popis đakovačkog biskupa po regijama |
| 1857. | 1049 | prvi službeni popis |
| 1931. | 1932 | redovan popis stanovništva |
| 1971. | 2067 | redovan popis stanovništva |
| 1991. | 1779 | redovan popis stanovništva |
| 2001. | 1554 | redovan popis stanovništva |
| 2011. | 1245 | redovan popis stanovništva |
Soljanima unazad 50 godina kontinuirano opada broj stanovnika. Prema popisu iz 2001. godine Soljani imaju sledeću strukturu stanovništva:
Prema polu
- Muških: 619
- Ženskih: 626
- Ukupno: 1245
Broj stanovnika u odnosu na poslednji popis 2001. godine opao je za više od 300 kada je selo brojalo 1554 stanovnika. Stanovništvo u selu je staro, mladi odlaze da žive u druga mesta, tako da se očekuje da će broj stanovnika i dalje da se smanjuje.
Popis 1991. uredi
Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Soljani je imalo 1.709 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Prezimena uredi
U Soljanima se uz starosedelačka, šokačka prezimena: Bartolović, Kovanović, Rogić, Galović, Žderić, Špoljar, Vladisavljević i dr. mogu čuti i prezimena koja su Slovaci i Hercegovci donijeli nastanjivanjem. Neka od slovačkih prezimena su: Ožvat, Sič, Horvat, Čuha, Šproh i Jurik. Doseljavanjem Hercegovaca došla su sljedeća prezimena: Vukoja, Soldo, Mihalj, Perko, Topić, Tokić, Šušak, Šimić, Barišić i druga. Ima u Soljanima doseljnika iz bosanske posavine tako da ima i bosanskih prezimena u Soljanima i to Salatović, Filipović, Lučić, Đukić, Mičić, Lamešić, Stjepanović, Hrgovčić, Tufekčić i još puno drugih bosanskih prezimena
Poznate ličnosti uredi
- Ivan Ćosić, fudbaler Štitgarter Kikersa i hrvatske mlade reprezentacije (kategorija „ispod 19").
Reference uredi
- ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. Pristupljeno 7. 3. 2017.
Literatura uredi
- Ivica Ćosić, Tomislav Lunka, V. Vidaković: "Vrbanja, Soljani, Strošinci — slike iz prošlosti"
- Ivan Blažević: "Kazivanja o povijesti sela Soljani u proteklih 190 godina"
- Agroglas — dvosedmičnik za poljoprivredu, proizvodnju hrane, selo i ljubitelje životinja (br. 19); Glas Slavonije, februar 2002.
- Hrašće — časopis za književnost, kulturu, umetnost i istoriju; br. 14; Drenovci 1998.
Literatura uredi
- Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.
