Википедија:Dobri članci/Novembar
Dobri članci u novembru
uredi
IČ-Istočna vrišteća sova
Istočna vrišteća sova ili severnoamerička sova (lat. Megascops asio) mala je vrsta sove iz porodice pravih sova. Živi pretežno u istočnom delu Severne Amerike, od Kanade na severu do Meksika na jugu. Najviše nastanjuje šumovite predele i prilagođena je ljudskom faktoru više nego bilo koja druga sova na kontinentu, iako često izbegava uočavanje zbog svojih strogo nokturnalnih navika.
U okviru vrste Megascops asio postoji šest podvrsta koje se uglavnom razlikuju po boji perja i eventualno veličini tela, kao i po arealima koje nastanjuju. Najveća podvrsta je M. a. maxwelliae koja nastanjuje prostore od centralne Montane do zapadnog Kanzasa, dok je najmanja podvrsta M. a. floridanus koja živi u Floridi i južnoj Džordžiji.
Kao ni većina sova, ni istočna vrišteća sova ne pravi gnezdo već pronalazi šupljine u drveću, bilo prirodne bilo one koje prave detlići. Ženka polaže 4—6 jaja tokom aprila, a inkubacija traje 26 dana. Uglavnom ženka leži na jajima, dok mužjak donosi hranu za nju i mladunce. Ishrana se sastoji od većih insekata, manjih sisara poput rovčice i mladog zeca, glodara i manjih ptica, među kojima su senica, lasta, vrabac i grmuš.
→ {{IČ-Istočna vrišteća sova}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Ana Ivanović
_-_Copy_(14422767341).jpg)
Ana Ivanović (Beograd, 6. novembar 1987) bivša je srpska teniserka. Bila je član TK Partizan.
U karijeri je osvojila petnaest VTA turnira, uključujući i jedan grend slem turnir, Rolan Garos 2008, pobedivši u finalu Dinaru Safinu. Već plasmanom u finale tog takmičenja postala je prva teniserka na VTA listi, na kojoj je provela 12 sedmica. Dospela je do još dva grend slem finala, na Rolan Garosu 2007. i na Otvorenom prvenstvu Australije 2008. Takođe, na Vimbldonu je igrala u polufinalu 2007, dok joj je najbolji rezultat na Otvorenom prvenstvu SAD četvrtfinale 2012. godine.
Osvojila je tri turnira prve kategorije: Berlin, Montreal i Indijan Vels. Godine 2010. i 2011. osvaja poslednji turnir u sezoni, takozvani utešni masters VTA turnir šampiona na ostrvu Baliju. Sa saigračicama iz reprezentacije je došla do finala Fed kupa 2012. godine. Učestvovala je i na Letnjim olimpijskim igrama u Londonu. Takođe bila je i finalistkinja Hopman kupa 2013, a partner joj je bio Novak Đoković. Ana Ivanović je nacionalni ambasador UNICEF-a za Srbiju.
Dana 28. decembra 2016. godine Ivanovićeva je objavila da se povlači iz profesionalnog tenisa.
→ {{IČ-Ana Ivanović}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Homoseksualno ponašanje kod životinja
Homoseksualno ponašanje kod životinja je seksualno ponašanje među životinjskim vrstama koje se odnosi na homoseksualno i biseksualno ponašanje. Ovo može uključivati seksualnu aktivnost, udvaranje, naklonost, sparivanje i roditeljstvo istopolnih parova. Istraživanja ukazuju na to da se razni oblici ovakvog ponašanja sreću u celom životinjskom carstvu. Od 1999. godine je za skoro 500 vrsta, počev od primata pa do kukastih crva, dokumentovano da imaju neku formu istopolnog seksualnog ponašanja. Prema mišljenju organizatora izložbe „Protiv prirode?”, to je zapaženo kod 1.500 vrsta.
Prema Brusu Bagemilu, „životinjsko carstvo” ima veliku seksualnu raznovrsnost koja uključuje i homoseksualni, biseksualni i neproduktivni seksualni čin. Raznovrsnost je toliko velika da naučna zajednica i društvo nisu bili spremni da to prihvate. Bagemil dodaje da je o ovome neophodno govoriti kako bi ljudi pravilno tumačili fenomen.
→ {{IČ-Homoseksualno ponašanje kod životinja}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Hokej na ledu za muškarce na Zimskim olimpijskim igrama 2014.
.svg)
Olimpijski turnir u hokeju na ledu za muškarce na Zimskim olimpijskim igrama 2014. održanim u Sočiju u Rusiji, održavao se u periodu od 8. do 23. februara 2014. godine. Utakmice su se igrale u dve dvorane, u Boljšoj areni kapaciteta 12.000 mesta i u Šajba areni kapaciteta 7.000 sedećih mesta. Učestvovalo je ukupno 12 reprezentacija i 300 hokejaša (maksimalno po 25 igrača po timu), a po peti put u nizu učešće na turniru su uzeli i igrači iz najjače hokejaške lige na svetu NHL-a. Odigrano je ukupno 30 utakmica i postignut je 141 gol, ili 4,7 golova po utakmici.
Reprezentacija Kanade sa uspehom je odbranila titulu osvojenu na domaćem terenu u Vankuveru 4 godine ranije. Kanađani, koji su sa sigurnih 3:0 u finalu pobedili reprezentaciju Švedske, došli su tako do svog ukupno 9. naslova olimpijskog pobednika u istoriji. Na taj način Kanađani su postali tek druga reprezentacija u istoriji muškog olimpijskog hokeja koja je sa uspehom odbranila titulu (posle Sovjetskog Saveza koji je to učinio 1988) i prvi tim posle Igara 1984. koji je turnir završio bez poraza.
→ {{IČ-Hokej na ledu za muškarce na Zimskim olimpijskim igrama 2014.}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Logos
Logos (gr. λόγος — um, reč, govor, slovesnost, smisao, načelo, zakon, nauka i dr.) višeznačan je filozofski i teološki pojam. Izvorno, logos je bitan pojam antičke grčke filozofije, koji iskazuje princip, svetski um, objektivni zakon po kome se sve događa. U Heraklitovoj filozofiji označava govor prirode koji samo mudrac čuje i razume. Kasnije su ga preuzeli hrišćanski teolozi da bi njime označavali Isusa Hrista, kao božanski logos.
Nazivi gotovo svih nauka građeni su prema grčkoj leksici i sadrže nastavak logia što upućuje na logos o nečemu (logika, psihologija, gnoseologija, ontologija, aksiologija, itd.). U starogrčkom jeziku logos ima mnogobrojna značenja povezana sa govorom. Još u Homerovim epovima pojam logosa je upotrebljavan u sledećim značenjima: reč, govor, iskaz, svojstvo, istina, red, volja, razum, um, učenje, zakonitost, aksiom, božji um, klica postajanja. Reč logos je izvedena iz glagola „legein“ koji je u prefilozofskoj upotrebi imao dva osnovna značenja: „sabrati ili skupiti“ i „kazati ili imenovati“. Vremenom je u reči logos sabrano i izraženo grčko razumevanje suštine jezika kao mišljenja i kazivanja istine bića. Prema opštem verovanju starih Grka, sve što je bilo, sve što jeste i sve što će biti ima svoj tajanstveni logos (govor).
→ {{IČ-Logos}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Gradska opština Savski venac
.svg)
Opština Savski venac je gradska opština Grada Beograda. Zauzima površinu od 15,8 km². U njoj živi 39.122 stanovnika, dok duplo više ljudi u njoj radi. Savski venac je saobraćajno, turističko i poslovno središte Beograda, a ujedno je i jedna od najstarijih opština. Smeštena je na ušću Topčiderske reke u Savu na Topčiderskom brdu i njegovim padinama.
Opština Savski venac zauzima centralni položaj u Beogradu. Najsevernija tačka nalazi se na 44° 48′ 54″ SGŠ (na sredini Brankovog mosta iznad reke Save), a najjužnija tačka je na 44° 45′ 15″ SGŠ (južno od Banjičkog groblja u Borskoj ulici). Najzapadnija tačka opštine je na 20° 25′ 29″ IGD (ušće Topčiderske reke u Savu u Čukaričkom zalivu), a najistočnija tačka je na 20° 28′ 26″ IGD (raskrsnica Borske i Crnotravske ulice, preko puta SRC Banjica). Na osnovu toga se zaključuje da pružanje pravcem jug-sever iznosi 6,91 km (tj. 3′ 39″), a zapad-istok — 5,20 km (tj. 2′ 57″).
→ {{IČ-Gradska opština Savski venac}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Murmanska oblast
Murmanska oblast (rus. Мурманская область) konstitutivni je subjekt Ruske Federacije sa statusom oblasti na prostoru Severozapadnog federalnog okruga na krajnjem severozapadu evropskog dela Ruske Federacije.
Murmanska oblast formirana je 28. maja 1938. godine, a sadašnje granice dobija po okončanju sovjetsko-finskog rata 1940. godine. Administrativno oblast je podeljena na 5 opštinskih rejona i na 12 gradskih okruga raspoređenih u vidu 7 gradova direktne oblasne subordinacije i 5 zatvorenih administrativnih jedinica (ZATO). Osnovu populacije oblasti čine Rusi sa udelom u ukupnoj populaciji nešto manjim od 90 %, a najbrojnije manjinske zajednice su Ukrajinci, Belorusi i Tatari. Sa površinom od 144.902 km² nalazi se na 25. mestu među subjektima Ruske Federacije. Prema procenama nacionalne statističke službe za 2016. na području oblasti je živelo ukupno 762.173 stanovnika ili u proseku 5,26 st/km², i po tom parametru oblast se nalazi na 61. mestu u Rusiji. Prema statističkim podacima iz 2016. čak 92,46 % stanovništva oblasti živi u gradskim centrima. Glavni i najveći grad oblasti je Murmansk koji je sa svojih nešto preko 300.000 stanovnika ujedno i najveći gradski centar unutar celog arktičkog polarnog kruga. Veći gradski centri su još i Apatiti (56.730), Severomorsk (51.004) i Mončegorsk (42.893 stanovnika).
→ {{IČ-Murmanska oblast}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Fudbalska reprezentacija Kolumbije
Fudbalska reprezentacija Kolumbije (šp. Selección de fútbol de Colombia) nacionalni je fudbalski tim koji predstavlja Kolumbiju na međunarodnim takmičenjima i pod vodstvom je Fudbalskog saveza Kolumbije. Član je KONMEBOL-a i trenutno je 13. na Fifinoj rang listi.
Od 1980-ih nacionalni tim predstavlja simbol borbe protiv negativne reputacije koju ima država Kolumbija. Ovo je učinilo sport popularnim u Kolumbiji i nacionalni tim simbolom nacionalizma, ponosa i strasti za Kolumbijce širom svijeta. Navijači Kolumbije poznati su po strastvenom navijanju.
Najuspješniji period u istoriji kolumbijskog klupskog fudbala bile su 1990-e godine. Pobjeda nad Argentinom rezultatom 5:0 godine 1993. označila je i početak posebnog fudbalskog rivalstva između dvije nacije. Tadašnje zvijezde tima bili su golman Rene Iguita, Karlos Valderama i Faustino Asprilja. Tokom te ere, Kolumbija se plasirala na tri Svjetska prvenstva — 1990, 1994. i 1998, a grupnu fazu prošli su samo na prvenstvu 1990. godine. Nakon ubistva Andresa Eskobara u ljeto 1994. dolazi do rezultatskog pada koji je trajao sve do kraja 1990-ih godina. Godine 2001. Kolumbija se vraća u vrh svjetskog fudbala osvajanjem titule Kopa Amerike zabilježivši sve pobjede bez primljenog gola. Bila je to njihova prva titula kontinentalnog prvaka, a prije toga igrali su jedno finale 1975. protiv selekcije Perua, te ukupno 7 polufinala. Kolumbija je prva reprezentacija koja je osvojila Fifinu nagradu za „najveći uspon godine” 1993, a osvajanjem iste nagrade i 2012. Kolumbija je postala tek druga reprezentacija na svijetu s tim priznanjem (pored reprezentacije Hrvatske).
→ {{IČ-Fudbalska reprezentacija Kolumbije}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Fudbalska reprezentacija Grčke
Fudbalska reprezentacija Grčke (grč. Η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Ελλάδας) predstavlja Grčku u međunarodnim fudbalskim takmičenjima, pod upravom Fudbalskog saveza Grčke. Nastupili su tri puta na Svetskom prvenstvu, prvi put 1994. godine u Sjedinjenim Američkim Državama. Najbolji rezultat reprezentacija je ostvarila plasmanom u osminu finala na Svetskom prvenstvu u Brazilu 2014. godine.
Prvo pojavljivanje Grčke na velikim takmičenjima je bilo na Evropskom prvenstvu 1980. u Italiji, ali su bili bez pobede do prvog susreta na Evropskom prvenstvu 2004. u Portugaliji kada su porazili domaćina Portugaliju rezultatom 2:1. Grčka je iznenađujuće osvojila prvenstvo. Tadašnji kapiten reprezentacije Teodoros Zagorakis je bio proglašen za najboljeg igrača finalne utakmice i na prvenstvu. Grčka je jedna od deset nacionalnih timova koji su bili pobednici Evropskog prvenstva u fudbalu. Najviši plasman Grčke na Fifinoj rang-listi je osmo mesto u aprilu 2008. godine. Utakmice kao domaćin uglavnom igra na stadionu Karaiskakis u Pireju. Najviše nastupa u reprezentaciji ima Jorgos Karagunis sa 139 odigranih utakmica, a najbolji strelac je Nikos Anastopulos sa 29 postignutih golova.
→ {{IČ-Fudbalska reprezentacija Grčke}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Manuel de Falja
Manuel de Falja (šp. Manuel de Falla; Kadiz, 23. novembar 1876 — Alta Grasija, 14. novembar 1946) bio je najugledniji španski kompozitor ranog 20. veka. Uz Enrikea Granadosa i Isaka Albeniza jedan je od najznačajnijih predstavnika španskog muzičkog nacionalizma. Bio je jedan od prvih kompozitora iz te tradicije koji je postao poznat širom Evrope i Amerike, prekinuvši na taj način izolovanost španske muzike od 18. veka.
U njegovom stvaralaštvu mogu se uočiti uticaji kako španske muzičke tradicije, tako i francuske muzike i evropske avangarde. Komponovao je balete: Ljubav čarobnica i Trorogi šešir; opere: Kratak život i Lutkarsko pozorište majstora Pedra; i instrumentalna dela, među kojima se ističu Betička fantazija za klavir i Koncert za čembalo. Njegovo delo za klavir i orkestar Noći u vrtovima Španije blisko je estetici impresionizma. Ostavio je za sobom nedovršenu scensku kantatu Atlantida na kojoj je radio poslednjih dvadeset godina života. Po završetku Španskog građanskog rata emigrirao je u Argentinu i tamo umro 1946. godine.
→ {{IČ-Manuel de Falja}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Spomen-park Kragujevački oktobar
Spomen-park „Kragujevački oktobar“, predstavlja spomen kompleks podignut u znak sećanja na nedužne žrtve Kragujevačkog masakra koji su počinili pripadnici Vermahta 21. oktobra 1941. godine. Tog dana nemački okupatori su u Šumaricama streljali oko 3.000 stanovnika Kragujevca i okolnih mesta, a među njima je bilo i 300 učenika kragujevačkih srednjih škola i šegrta koji su već radili, kao i 15 dečaka, čistača obuće, od 12 do 15 godina starosti. Prema podacima istoričara i kustosa muzeja, pokojnog Staniše Brkića, koje je naveo u svojoj knjizi „Ime i broj“ iz 2007. godine, tog dana je streljano 2.796 lica (2381 u Kragujevcu i 415 u okolnim selima).
Memorijalni kompleks obuhvata površinu od 352 hektara, a oko njega vodi kružni put dužine 7 kilometara koji ide ka dolinama Erdoglijskog i Sušičkog potoka gde su se streljanja i odvijala. U okviru kompleksa nalazi se 10 spomenika (iako je prvobitno planirano da ih bude 30) podignutih na humkama streljanih. Prvi od njih, nazvan „Spomenik bola i prkosa“ podignut je 1959. godine, dok je poslednji „Spomenik prijateljstva“ sagrađen 1994. i predstavlja poklon parku od strane gradske administracije rumunskog grada Ploeštija.
→ {{IČ-Spomen-park Kragujevački oktobar}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Prugasta sova
Prugasta sova (lat. Strix varia), poznata i kao severna prugasta sova ili severnoamerička sova, vrsta je sove iz porodice pravih sova koja živi na području Severne Amerike. Odrasla jedinka je krupna, braon-sive boje sa prugama na grudima. Prugasta sova je poprilično rasprostranjena širom Severne Amerike, a u poslednjih par godina proširila je svoj areal severno i zapadno do polarnih šuma, kao i južno do severnih delova Kalifornije. Ovo proširenje areala do severozapadnog Pacifika dovelo je do kontakta prugaste sove sa srodnom pegavom sovom (lat. Strix occidentalis). S obzirom da je prugasta sova znatno agresivnija, ona često isteruje pegavu sovu iz njenog staništa ili se hibridizuje s njom, što predstavlja dodatnu pretnju po ionako ugroženu pegavu sovu, pa se u tim oblastima prugasta sova smatra invanzivnom vrstom. Uglavnom naseljava stare šume, ali može da se nađe i na otvorenim šumovitim staništima.
Prepoznatljiva po svojoj okruglog glavi bez ušnih pramenova, braon očima i horizontalnim prugama na grlu, prugasta sova je za oko trećinu manja od laponske sove (lat. Strix nebulosa), neznatno manja od američke buljine (lat. Bubo virginianus), dok je malo veća od pegave sove.
→ {{IČ-Prugasta sova}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Iduna
_by_H._W._Bissen.jpg)
U nordijskoj mitologiji, Iduna je boginja proleća i večne mladosti, Bragijeva supruga i čuvar zlatnih jabuka besmrtnosti koje su bogovi jeli kada su hteli obnoviti svoju mladost. O njoj saznajemo iz »Poetske ede«, koja je sastavljena u 13. stoleću od ranijih tradicionalnih izvora, i iz »Prozne ede«, takođe iz istog stoleća, koju je napisao Snori Sturluson. U oba izvora spominje se kao supruga skaldičkog boga Bragija, a u »Proznoj edi« i kao čuvarica zlatnih jabuka besmrtnosti.
U »Proznoj edi« stoji da je jotin (div) Tjazi pustio zarobljenog Lokija uz zalog da mu dovede Idunu sa njenim zlatnim jabukama. Ovaj je na prevaru izmamio boginju iz njenog vrta pošto mu je poverovala da u šumi rastu jabuke iste kao njene. Tada je Tjazi, u liku orla, doleteo i oteo nebranjenu boginju, odvevši je u Jotunhajm (zemlju divova). Njeno odsustvo imalo je za posledicu da bogovi počnu stariti i sedeti, te su oni ubrzo shvatili da je Loki bio odgovoran za njen nestanak. Ovaj je dao reč da će je vratiti, i, uzevši lik sokola, krenuo u potragu za njom, pa je naposletku i našao sâmu kod Tjazija. Pošto ju je pretvorio u lešnik, uzeo ju je nositi nazad bogovima u Asgard. Ali, nakon što se Tjazi vratio s ribarenja i shvatio da je nema, po treći put je uzeo lik orla i dao se upustiti u upornu poteru za Lokijem. Međutim, bogovi su napravili lomaču u Asgardu, i, u trenutku kada se Tjazi spremao da zgrabi Lokija, vatra je zahvatila perâ na njegovim krilima, te je usled toga ostao bez njih i počeo da gubi visinu, da bi ga na kraju, pošto se sručio na zemlju, bogovi lišili života.
→ {{IČ-Iduna}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Thriller (album)
Thriller je šesti studijski album američkog izvođača Majkla Džeksona. Objavio ga je Epik rekords 30. novembra 1982. godine nakon pevačevog kritički i komercijalno uspešnog albuma Off the Wall. Muzički, Thriller istražuje žanrove slične onim njegovog prethodnika: pop, ritam i bluz, rok, post-disko i fank. Sa produkcijskim budžetom od 750 hiljada dolara, snimanje materijala je trajalo od aprila do novembra 1982. godine u studiju „Vestlejk rikording” u Los Anđelesu, Kalifornija.
Uz asistenciju producenta Kvinsija Džonsa, Džekson je napisao četiri od devet pesama koje su se našli na konačnom izdanju. Za samo godinu dana, Thriller je postao najprodavaniji album svih vremena sa procenjenim brojem od između 65 i 110 miliona prodatih kopija. U Sjedinjenim Državama deli prvo mesto najprodavanijih albuma svih vremena sa Their Greatest Hits (1971–1975), kompilacijom najvećih hitova benda Igls. Sedam pesama je izdato kao singlovi i sve su ušle među prvih deset na top-listi Bilbord hot 100. Thriller je osvojio rekordnih osam Gremi nagrada 1984, uključujući i onu za album godine. Jedan je od prvih albuma koji je koristio spotove kao uspešne promotivne alatke.
Thriller je postavio Džeksona među dominantne pop zvezde sa kraja 20. veka i omogućio mu da sruši rasne barijere, pojavljivanjima na Muzičkoj televiziji i sastankom sa predsednikom Ronaldom Reganom u Beloj kući.
→ {{IČ-Thriller (album)}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)