Miloševac (Velika Plana)

Za druge upotrebe, pogledajte Miloševac (višeznačna odrednica).

Miloševac je selo u Srbiji na 44°26' severne geografske širine i 21°06' istočne geografske dužine. Nalazi se u Podunavskom okrugu i pripada Opštini Velika Plana. Udaljeno je oko 15 km od Smederevske Palanke i isto toliko od Velike Plane. Centar sela je tri kilometra udaljen od Velike Morave i nalazi se na levoj obali ove reke. Zbog blizine najvećoj srpskoj reci selo nosi nadimak Skela na Moravi.

Miloševac
Centar Miloševca
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Podunavski
Opština	Velika Plana
Stanovništvo
— 2011.	2967
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 26′ 02″ S; 21° 06′ 22″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	80 m
Miloševac Miloševac na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	11318
Pozivni broj	026
Registarska oznaka	VP

Prema popisu iz 2011. bilo je 2967 stanovnika.

Istorija

Glavni članak: Istorija Miloševca

Geografija

Položaj

Miloševac se nalazi u Donjem Pomoravlju, koje se još naziva i Smederevsko Pomoravlje. Donje Pomoravlje se prostire od ušća Jasenice u Veliku Moravu na jugu do ušća Morave u Dunav na severu. Južno od Miloševca na 15-tak kilometara nalazi se Velika Plana, jugozapadno na takođe 15 km Smederevska Palanka i severno na 30-35 km nalaze se Smederevo i Požarevac. Istočno od Miloševca teče reka Velika Morava pravcem jug-sever.

Od Velike Plane do Smedereva sa razmakom oko 2-3 km izgrađena su sledeća sela: Veliko Orašje, Krnjevo, Trnovče, Miloševac, Lozovik, Saraorci, Lugavčina, Osipaonica, Skobalj, Mala Krsna, Vranovo i Radinac. Sva ova sela imaju do pet hiljada stanovnika i leže na Carigradskom drumu (Beograd - Niš - Carigrad). To je tip grupisanih, ušoranih drumskih sela. Zapadno od Miloševca pravcem sever-jug prostire se brdska greda kao ogranak (podnožje) Šumadijskih planina, a istočno, preko Morave, se prostire brdska greda pravcem sever-jug od Svilajnca do Požarevca kao podnožje (ogranak) Homoljskih planina.

Dužina Donjeg Pomoravlja od Velike Plane do Smedereva iznosi oko 50, a širina od Velike Morave do šumadijske brdske grede u proseku oko 10 km. Širina se povećava u prvcu severa, ka Smederevu. Miloševac leži na polovini te širine Pomoravlja (3-4 km do Velike Morave, 3-4 km do brda). Na zapadu od Miloševca nalazi se Carigradski drum (Velika Plana - Smederevo), železnička pruga (Velika Plana - Mala Krsna) i auto-put (Niš - Beograd). Miloševac je od Beograda udaljen oko 80, od Niša 180, i od Kragujevca 70 km.

Atar sela Miloševac se na severu graniči sa Lozovikom, na zapadu sa Golobokom i Krnjevom, sa južne strane su Trnovče i Veliko Orašje, dok se preko Morave nalazi Opština Žabari.

Klima

Klima Miloševca pripada prelazu iz kontinentalne u umereno kontinentalnu, što znači da se poznaju i sva četiri godišnja doba. Tokom zime, a neretko i u jesen, česta pojava je izrazito jak jugoistočni vetar košava, koji duva u predelu Podunavlja i Pomoravlja iz pravca Karpata. Dužina trajanja košave je uglavnom tri do sedam dana. Zimske temperature se najčešće kreću između -5° C i +2 °C. Sa druge strane leta su veoma topla i živa u termometru neretko ide i preko četrdeset stepeni celzijusa.

Demografija

Prema popisu iz 2002. godine u naselju Miloševac živi 2592 punoletna stanovnika. broju stanovnika treba pridodati mnogobrojne štićenike Centra za porodični smeštaj dece Rada Đulić Mladenović-Crna, koja su stanovnici Miloševca od svoje prve do dvadesete godine, odnosno do završetka zanata ili škole kada odlaze u svoje opštine na zaposlenje, ili ostaju u Miloševcu. Prosečna starost stanovništva iznosi 39,5 godina (38,0 kod muškaraca i 41,1 kod žena). U naselju ima 1004 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,41. U poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Postoji 128 prezimena u Miloševcu. Velika većina žitelja Miloševca su Srbi, pravoslavne hrišćanske veroispovesti.

Dosta Miloševčana koji su tokom svog radnog veka stanovnici Smederevske Palanke, Velike Plane, Smedereva, Požarevca, Kragujevca, Beograda i šire posle penzionisanja se trajno vraćaju i ponovo postaju stanovnici Miloševca.

Zanimanja Miloševčana pokazuju šarolikost od poljoprivrednika do akademika i generala, uključujući i sve vrste zanata.

U Miloševcu postoje fudbalski i šah-klub, kao i bioskop, biblioteka (školska, mesna i biblioteka Centra).

Ovde se nalazi Kuća brvnara Dragoslava Pašića.

valign="top" width="50%" style="border:1px solid gray; "

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka style="padding: 0;"

valign="down" width="50%"

Demografija Godina Stanovnika 1948. 4.201 1953. 4.534 1961. 4.460 1971. 4.387 1981. 4.361 1991. 4.131 3.861 2002. 3.426 3.867

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍
Srbi			3.337	97,40%
Jugosloveni			7	0,20%
Rumuni			5	0,14%
Makedonci			4	0,11%
Slovenci			3	0,08%
Romi			3	0,08%
Hrvati			2	0,05%
Mađari			2	0,05%
Crnogorci			1	0,02%
Muslimani			1	0,02%
nepoznato			42	1,22%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	7			12
80+	27			52
75—79	52			73
70—74	92			129
65—69	91			100
60—64	90			96
55—59	94			100
50—54	137			136
45—49	110			120
40—44	91			68
35—39	109			94
30—34	119			106
25—29	100			96
20—24	111			104
15—19	102			101
10—14	166			134
5—9	134			108
0—4	80			85
Prosek :	38,0			41,1

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 917 1.010 1.070 1.051 1.093 1.018 1.004

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 205 209 167 141 109 90 45 18 12 8 3,41

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.332	400	793	71	64	4
Ženski	1.387	241	810	282	53	1
UKUPNO	2.719	641	1.603	353	117	5

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	752	293	0	4	178
Ženski	380	199	0	1	49
UKUPNO	1.132	492	0	5	227
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	4	70	55	15	45
Ženski	0	2	35	12	5
UKUPNO	4	72	90	27	50
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	15	8	16	16
Ženski	0	3	2	31	33
UKUPNO	0	18	10	47	49
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	6	0	0	27
Ženski	3	0	0	5
UKUPNO	9	0	0	32

Crkva

Crkva Rođenja Presvete Bogorodice u Miloševcu, mestu u opštini Velika Plana, podignuta je 1870. godine, dok se često navodi u literaturi, da je nju gradio Johan Kriger 1842. godine, ima status spomenika kulture.

Crkva u Miloševcu, posvećena Rođenju presvete Bogorodice, izgrađena je u klasicističkom duhu, kao jednobrodna građevina sa kupolom. Prostorno je podeljena na oltarsku apsidu na istoku, naos sa pravougaonim pevnicama i pripratu sa galerijom i zvonikom na zapadu. Obradu fasade karakterišu arhitektonsko-dekorativni elementi poput podeonog i krovnog venca, friza slepih arkadica i pilastara, prozorski otvori u vidu monofora i naglašeni portali.

Izuzetnu umetničku celinu u crkvi predstavljaju ikone na oltarskoj pregradi izvedenoj u klasicističkom duhu, rad Nikole Markovića ikonopisac iz Požarevca. Unutrašnje zidove crkve karakteriše poseban efekat objedinjavanja prostora slikanom imitacijom mermera tzv. mramorisanje, floralno-geometrijski ornament koji prati arhitektonske elemente i slikani medaljoni.

Crkva poseduje vredene primere bogoslužbenih knjiga, sasuda i ikona.

Škola

Glavni članak: OŠ „Akademik Radomir Lukić” Miloševac

OŠ „Akademik Radomir Lukić” Miloševac, osnovana je 1824. godine.

Škola je u svojoj istoriji nekoliko puta menjala ime. Pod nazivom „Narodna škola Miloševačka” radila je u periodu od 1824. do 1934. godine. Drugi naziv „Državna narodna škola” nosila je u periodu od 1935. do 1956. godine. Kao OŠ „Branko Radičević” radila je u periodu od 1957. do 2000. godine, kada joj je, konačno, po uglednom meštaninu i akademiku, promenjen naziv u OŠ „Akademik Radomir Lukić”, učeniku škole, rodom iz Miloševca.

Obrazovanje u školi bilo je privilegija dečaka sve do 1901. godine kada je otvorena prva škola za devojčice. Godine 1904. spojeni su treći razredi muške i ženske škole, a već 1907. godine spojeni su i ostali razredi pomenutih škola.

Od osnivanja škole u Miloševcu, pa sve do podizanja školske zgrade u centru sela 1910. godine, nastava se odvijala u kapeli (koja je postojala na mestu današnjeg spomen-doma). Centralna škola (u kojoj se danas odvija nastava viših razreda) sastoji se od središnjeg dela (koji je podignut 1910. godine) i nadograđenih kula. Zgrada je prvobitno imala šest učionica i dve kancelarije. Sa porastom broja učenika pojavila se potreba za više prostorija, te su 1934. godine dograđeni krajevi škole, i to za sprat više, tako da deluju kao kule na tvrđavi. Škola je na taj način dobila devet učionica. Za potrebe održavanja nastave fizičkog vaspitanja i tehničkog obrazovanja, od 1956. škola koristi i prostorije spomen-doma, a zatim i prostorije Mesne zajednice (u kojoj su bili smešteni kabineti za likovno, istoriju i poljoprivredu).

Škola danas izvodi nastavu u trima školskim zgradama. U centralnoj (gorepomenutoj) školi i „novoj” školi (pored obdaništa), kao i u školskoj zgradi u Trnovču. Trnovačka osnovna škola datira još od 1883. godine. Pod nazivom „Vuk Karadžić” radila je samostalno kao četvororazredna osnovna škola do 1963. godine, kada je pripojena miloševačkoj školi.

Zabavište

U zabavištu rade dve vaspitačice i jedan vaspitač sa sedamdesetoro dece. Obdanište je u sastavu zabavišta u Velikoj Plani.

Centar za porodični smeštaj dece

Od mnogih lepih i naprednih sela u Srbiji svakako je postojao važan razlog da se za prvu dečiju koloniju izabere baš selo Miloševac, selo udaljeno 78 km od Beograda, u neposrednoj blizini Velike Plane. Jedan od najvažnijih i presudnih razloga je taj što je, za ono vreme, opšti obrazovni i kulturni nivo stanovnika sela bio na zavidnom nivou. Ustanova za porodični smeštaj dece u Miloševcu osnovana je na osnovu odredaba Pravilnika za kolonije, odojčad i malu decu, koji je objavljen u „Službenom glasniku“ 6. oktobra 1929. godine. Svoj rad ustanova započinje 29. marta 1931. godine, kada su smeštena prva deca. Pisana dokumenta o osnivanju ustnove nisu sačuvana, postoji samo upisna knjiga (matična knjiga) dece Zavoda za zdravstvenu zaštitu majki i dece iz Beograda, koja je vođena za Dečiju koloniju u Miloševcu. Tragična ratna zbivanja u periodu od 1941. do 1945. godine su negativno uticala na opštu organizaciju porodičnog smeštaja, ipak, i pored prestanka brige Centralnog zavoda i Državne uprave, devetoro dece je ostalo u porodicama Miloševca. Do 1948. godine ustanova porodičnog smeštaja nije postojala, da bi prvih 19 hraniteljskih porodica ponovo primilo decu 4. novembra 1948. godine. To je novi početak i novi život Dečije kolonije u  Miloševcu.

Tragična ratna zbivanja u periodu od 1941. do 1945. godine, negativno su uticala na opštu organizaciju porodičnog smeštaja. Ipak, i pored prestanka brige Centralnog zavoda i Državne uprave, devetoro dece je ostalo u porodicama Miloševca. Do 1948. godine ustanova porodičnog smeštaja nije postojala, da bi prvih 19 hraniteljskih porodica ponovo primilo decu 4. novembra 1948. godine. To je novi početak i novi život Dečije kolonije u Miloševcu. „Dečija kolonija„ 1963. godine prerasta u „Centar za porodični smeštaj dece“ i uvodi različite profile stručnih radnika: socijalne radnike, psihologe i pedagoge, koji rade timski i zajedno sa hraniteljskim porodicama, i svojom stručnošću ostvaruju najbolje interese dece. Hraniteljstvo u Miloševcu se od davne 1931. godine prenosi sa generacije na generaciju. U mnogim porodicama postoje i tri generacije hranitelja: bake koje su, posle mnogo godina brige o deci prestale da budu hraniteljice, njihove ćerke i snahe koje su aktivne hraniteljice, ali i unuke koje preuzimaju ovu odgovornu, zahvalnu i plemenitu ulogu. Postoje generacije porodica koje su odgajile više od 40 oro dece. Velika životna neizvesnost ove dece zamenjena je srećom da, umesto u dečijim i drugim domovima, rastu u porodičnim seoskim kućama i imaju detinjstvo i mladost kao i sva ostala deca.

Od tada do danas menjali su se nosioci osnivačkih ovlašćenja, menjalo se i ime ustanove, sadržaji i oblici rada, ali jedno je ostajalo uvek isto   nesebična briga da se ugroženoj deci obezbedi lepo detinjstvo i život u porodičnoj atmosferi i što je najvažnije pruži šansa da se sami izbore za svoju budućnost. Kroz dugu istoriju, ime naše ustanove više puta je menjano. Danas naša ustanova nosi ime Centar za porodični smeštaj i usvojenje „ Miloševac“

Sport

Fudbal

Fudbalski klub „Sloga“ formiran je 1932. godine, a 1936. godine trgovac Svetislav Đurić sa ocem Vladom u Tabačini formira još jednu fudbalsku ekipu koju zvog prevelike borbenosti u početku prozvaše „Stršljenovi“, a kasnije FK „Srbija“. Na kratko vreme postojao je i treći klub u Miloševcu, koji je formirao kafedžija Dragoslav Bogdanovoć-Gosa i Petar Atanasković-Švaba u Bogdanskoj mali i nazvali ga „Slavija“. „Slavija“ se rasformirala 1943. godine tako što su svi igrači iz Bogdanske male i iz Tabačine prešli u „Slogu“.

Danas se FK „Sloga“ takmiči u Podunavskoj okružnoj ligi.

Šah

1975. godine grupa šahovskih zaljubljenika na čelu sa šahovskim pedagogom Draganom Stankovićem uspeva da oformi klub, obezbedi klupske prostorije, u početku u Domu kulture, kasnije u Mesnij zajednici i uključi ga u zvanično takmičenje-ligu Podunavsko-braničevskog okruga, gde se već godinama sa više ili manje uspeha takmiči. Danas šah klub „Sloga“ ima pedesetak članova i dvadesetak registrovanih igrača koji čine okosnicu ekipe.

Najveći uspesi kluba do sada su prvo mesto na opštinskom kupu Velike Plane 1984. godine, te drugo mesto na regionalnom kupu u Kučevu iste godine.

Stoni tenis

Stonoteniski klub je osnovan 1982. godine i takmičio se u Srpskoj ligi desetak godina sa promenljivim uspehom.

Znamenite ličnosti

• Radomir Lukić
• Vojislav Koštunica

Literatura

• Vojislav Obradović. Miloševac: 1476-2000: monografija, OŠ „Radomir Lukić“. . 2001. 

Spoljašnje veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)
• Selo koje živi od napuštene dece, "Vreme", 1. maj 1937
• GNEZDO ZA VIŠE OD 5.000 OSTAVLjENIH: Porodice u selu Miloševac kod Velike Plane 92 godine primaju i podižu decu bez roditeljskog staranja („Večernje novosti”, 7. mart 2023)