Mljet
Mljet (lat. Melita, ital. Meleda) je osmo po veličini ostrvo u hrvatskom delu Jadranskog mora, jedno od najvećih južnodalmatinskih ostrva te ujedno najjužnije i najistočnije od većih hrvatskih ostrva. Mljet je najveće ostrvo u dubrovačkom arhipelagu. Nalazi se u neposrednoj blizini Dubrovnika, Korčule, Elafitskih ostrva, a od poluostrva Pelješca ga deli Mljetski kanal
 | |
| Geografija | |
|---|---|
| Površina | 98,015857 km2 |
| Dužina | 37 km |
| Širina | 3,2 km |
| Visina | 514 m |
| Najviši vrh | Veliki Grad |
| Administracija | |
| Najveći grad | Babino Polje |
| Demografija | |
| Stanovništvo | 1.111 (2001) |
| Gustina st. | 0,01 stan./km2 |
Zbog istog naziva u rimskim, a kasnije u spisima na latinskom jeziku, Mljet je kroz istoriju vrlo često bio zamenjivan ostrvom Maltom te se danas dve svetski poznate legende o brodolomima Homerovog Odiseja i sv. Pavla (bez obzira na navod u Delima apostolskim 27.39-28.11 u kojem se nedvosmisleno kaže kako se brodolom dogodio dok su plovili Adriom i bez obzira što na Malti nikad nisu postojale zmije otrovnice, a na Mljetu su istrebljene dovođenjem mungosa) pripisuju većoj i svetski poznatijoj Malti. Kao podsetnik da bi drevna Ogigija mogao biti i Mljet, danas na ostrvu postoje Odisejeva špilja, hrid sv. Pavla kao i zavetna crkvica u istočnom delu ostrva. Jednako tako, bez obzira što hrvatski kinolozi i istoričari veterine smatraju kako maltezer potiče s Mljeta, što priznaje većina kinoloških stručnjaka[1][2][3][4][2][5][6][7][8] koji se pozivaju na Kalimaha Kirenjanina, Plinija Starijega i Stefana Vizantinca i to se danas češće pripisuje Malti.
Mljet je ostrvo šarolikog životinjskog sveta i izvornih šuma alepskog bora, bora pinije i hrasta crnike. Smatra se najpošumljenijim i najzelenijim hrvatskim ostrvom, čiji je zapadni deo zaštićen kao prvi jadranski nacionalni park, a istočni deo kao rezervat prirodnih retkosti.
Većih naselja na Mljetu nema najviše zbog loše ekonomske razvijenosti ostrva što je rezultovalo permanentnim iseljavanjem mlađeg stanovništva. Stanovnici ostrva Mljeta zovu se Mljećani i Mljećke (često se pogrešno navodi izraz Mljećanke). Prema popisu stanovnika iz 2001. godine, 99% stanovnika su Hrvati [9], 96% stanovnika su katolici.[10] Na Mljetu (kao i na Elafitima) govori se štokavskim narečjem i to ijekavskim govorom.
Opšti podaci uredi
Mljet se nalazi u dubrovačkom arhipelagu i njegovo je najveće ostrvo. Površina mu iznosi 100,4 km² (ili 98,015857 km²[11]). Izduženog je oblika jer je dug 37 kilometara, a širok samo 3 kilometra. Od poluostrva Pelješca ga deli Mljetski kanal. Proteže se u smeru severozapad – jugoistok. Smatra se najšumovitijim ostrvom na Jadranu, više od 70% površine je pokriveno šumama, a unutar nacionalnog parka pokrivenost prelazi i 90%, zbog toga i ima nadimak najzelenije ostrvo Hrvatske.
Reljef uredi
Mljet se nalazi unutar izobate od 100 metara što pokazuje da je nekad bio sastavni dio susednog kopna, kao i sva hrvatska ostrva. Reljef ostrva ima raznolik izgled. Najviši vrh je Veliki grad (514 m), ali i mnogi vrhovi prelaze 300 metara. Uzduž ostrva postoje mnoge kraške udoline (Polačko, Ivanje, Blatsko i Kneže polje), te stotinjak manjih dolova. Na krajnjem severozapadnom delu ostrva je potopljena udolina s Velikim i Malim jezerom. Oko Mljeta ima više ostrvca i grebena.
Litološki sastav Mljeta je prilično jednostavan. Građen je od krednih krečnjaka i dolomita. Neki stručnjaci tvrde kako na Mljetu postoje predeli s vulkanskim stenama. Geološki najstariji delovi ostrva, gornjojurske naslage, se nalaze na relativno uskoj zoni u središnjem delu južne obale.
Mljetska je obala vrlo razuđena. Posebno se ističu severozapadne obale, uvale Lastovska i Pomena, zaliv Polače) i jugoistočne obale (Saplunara).
Klima uredi
Mljet pripada mediteranskom klimatskom području pa su leta suva i duga, dok su zime kišovite i blage. Proletno – letnje razdoblje je najčešće obeleženo suvim, toplim, sunčanim i vedrim vremenom, dok kiša pada samo u slučaju nevremena ili jakog južnog vetra. U letnjim mesecima najčešći vetar je maestral. Jesenje – zimsko vreme je prilično sveže jer duva jaka bura. Kiše su česte zbog izloženosti južnim vetrovima. Temperatura se retko spušta ispod nule, a sneg u pravilu padne jednom u deset godina.
Istorija uredi
Ostrva Jadranskog mora po svom prirodnom položaju su oduvek gravitirala Sredozemlju, ali i neposrednom dinarskom zaleđu, odakle su došli i prvi stanovnici na Mljet.
Srpski vladar, 51. po redu - Desa (umro oko 1163), otac Nemanjin, "bijaše veoma prignut katoličanskomu verozakonu" sagradio je manastir na ostrvu Mljetu (Mlitu) posvećen Presvetoj Bogorodici.[12]
Stefan Prvovenčani srpski kralj je manastiru na Mljetu darovao velike prihode i priključio više mesta, poput Otoka, Babinog Polja, Janjine, Popova, te još tri crkve. Sve je to činilo metoh Bogorodičinog manastira. Srpski car Stefan Dušan je poveljom od 10. aprila 1357. godine poklonio Dubrovniku, ostrvo Mljet sa pravoslavnim manastirom Presvete Bogorodice.[13] Postoji Povelja manastiru Svete Bogorodice na Mljetu iz 13. veka.
Ilirsko stanovništvo na Mljetu uredi
Biljni i životinjski svet uredi
Oko 72% površine zauzimaju šume, pa se Mljet ubraja među najšumovitija ostrva na Jadranu. Šumski pokrov, naročito u zapadnom delu ostrva, s kompleksom bujne sredozemne vegetacije, zaštićen je kao sastavni deo Nacionalnog parka Mljet. Ovaj jedinstveni nacionalni park na području jadranskih ostreva, zajedno sa Jezerima obuhvata 3.100 ha tj trećinu ostrva Mljeta.
Istočni deo ostrva u području Saplunare s peščanim plažama i šumama alepskog bora i pinija proglašen je rezervatom prirodnih retkosti.
Od životinjskih vrsta na Mljetu su najzastupljenije kuna belica, divlja mačka, miš, puh, jež, žaba, obična čančara, mali skakavci, brojne ptice (kos, divlji golub, domaći vrabac, galeb, soko i dr.) belouška i slepić. Do Prvog svetskog rata na Mljetu je bilo i zmija otrovnica, ali je austrijska šumarija 1911. godina na Mljet dovela nekoliko parova indijskog sivog mungosa pa su zmije otrovnice potpuno istrebljenje s ostrva. Osim mungosa, na Mljet su još dovedeni i jeleni, mufloni, divlje svinje, zečevi, jarebice i fazani. Jedino su se jeleni i divlje svinje uspeli razmnožiti u dovoljno velikom broju.
Uz obalu se nalaze bogata lovišta plave i bele ribe, a podmorje je bogato i jastozima, rakovima i hlapovima. Na većim dubinama žive razni korali, od kojih su najpoznatiji crveni i kameni koral. Uz spoljašnje, južne obale Mljeta, pre je bilo i stanište sredozemne medvedice
Veća mesta na njemu su Babino Polje (upravno središte), Polače, Pristanište (u kojima se nalazi uprava Nacionalnog parka Mljet), Pomena (unutar nacionalnog parka, tu je smešten trenutno jedini hotel na ostrvu) i Sobra (trajektna luka).
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Matoš, Antun Gustav. Sabrana djela Antuna Gustava Matoša, Mladost, Zagreb, 1973. pp. 221.
- ^ a b Pugnetti, Gino; Orban, Ratimir (urednik) Sve o psima, Mladinska knjiga (Ljubljana) i Mladost (Zagreb), 1983, rbr. 291.
- ^ Mljetski psić - Maltezac; izvadak iz knjige 'Sve o psima' Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. maj 2009), dogsnordic.net, Senada Rudić, Osijek
- ^ Orban, Ratimir. Malteški pas je zapravo naš mljetski psić, Moj pas i njegovi prijatelji : stručno informativna revija za kinologiju, Hrvatski kinološki savez, Zagreb, 1992, trobroj 7-8-9, pp. 14. i 15.
- ^ Pugnetti, Gino; Turković, Ksenija (prijevod) Sve o psima, Mladinska knjiga, Zagreb, 1993.
- ^ Hrvatski jezični portal - Izravna poveznica za pristup natuknici : maltézer
maltézer m kinol. kućni patuljasti pas svilene bijele dlake; mljetski psić (jer potječe s otoka Mljeta, a ne s Malte)
- ^ Hrvatski jezični portal - Izravna poveznica za pristup natuknici : Malta
pr. (etnik): Maltež (Zadar, sred. Dalmacija)
- ^ Gondrexon, Anna; Browne, Ives. [preveo Vlatko Šarić]. Mala enciklopedija pasa : s opisom 343 različite pasmine, Prosvjeta, Zagreb, 1975. pp. 294.
- ^ SAS Output, Pristupljeno 13. 4. 2013.
- ^ SAS Output, Pristupljeno 13. 4. 2013.
- ^ Duplančić Leder, T.; Ujević, T.; Čala, M. (2004): Duljine obalne crte i površine otoka na hrvatskom dijelu Jadranskog mora određene s topografskih karata mjerila 1:25 000, Geoadria, Vol. 9, No. 1, 5-32., Pristupljeno 13. 4. 2013.
- ^ Ivan Šver: "Ogledalo Ilirikuma iliti Dogodovština Ilirah...", Zagreb 1842. godine
- ^ "Serbskij narodnij list", Budim 1838. godine
Literatura uredi
- Dinić, Mihailo (1962). „Povelje kneza Dese o Mljetu”. Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor. 28 (1-2): 5—16.
- Živković, Tibor (2002). Južni Sloveni pod vizantijskom vlašću (600—1025). Beograd: Istorijski institut SANU, Službeni glasnik.
- Maksimović, Ljubomir (1964). „O vremenu dolaska Neretljana na dalmatinska ostrva”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 8 (1): 145—152.
- Moravcsik, Gyula, ur. (1967) [1949]. Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio (2. izd.). Washington: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies.
- Ferjančić, Božidar (1959). „Konstantin VII Porfirogenit”. Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije. 2. Beograd: Vizantološki institut. str. 1—98.
- Ferluga, Jadran (1957). Vizantijska uprava u Dalmaciji. Beograd: Naučno delo.
