Rimska umetnost
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Rimska umetnost imala je najveći domet u periodu od 200. p. n. e. do 500. godine i dala je mnoštvo umetničkih dela. Razvijala se od apeninskog poluostrva a zatim se sa rimskim osvajanjima proširila na ceo Mediteran i ceo “poznati svet”. Ova umetnost koja je prešla na Apeninsko poluostrvo dobila je određene karakteristike i osobenosti i nije imala onaj oblik koji je bio u samom Rimu.
Iako se računa da su Rim osnovali Romul i Rem oko 750. p. n. e. - prava rimska umetnost se razvijala i seže od 2. - 1. p. n. e. Rimljani su se oslobodili, postignuta su prava Rimljana a sa druge strane pojavili su se i zanati i zanatlije, kao robovi dolazeći iz različitih strana, donosili su sobom i određene tradicije. U Rimu je došlo do razvoja umetnosti koja je koristila umetnost ranijih epoha prevashodno umetnost stare Grčke.
Značajna dela rimskog graditeljstva uredi
Drevni Rim uredi
U političkom smislu Rim je promenio tri ustrojstva:
- 1. Rimsko kraljevstvo – od 753. p. n. e. do 509. p. n. e.
- 2. Rimska republika – od 509. p. n. e. do 27. p. n. e.
- 3. Rimsko carstvo – od 27. p. n. e. do 395. odnosno do 476. godine
Rimsko carstvo, na vrhuncu svoje moći (za cara Hadrijana), se prostiralo od severne Engleske i Rajne do ivica Afričke pustinje, i od zapadne obale Pirinejskog poluostrva pa do Crvenog mora i Mesopotamije.
"Najveća građevina Rimljana bila je njihova država." Ta čvrsta politička tvorevina od skromnog saveza lacijskih plemena seoskog porekla postaje sila koja će sebi sjediniti Etrurce i dovesti do ujedinjenja Italije, snaga koja će pobediti u suparništvu s punskom Kartaginom, osiguravajući Rimu prevlast na Sredozemlju, velika tvorevina koja će u Evropi, Aziji i Africi prekriti celokupno područje zapadne civilizacije. Na tom području Rim uspostavlja svoju civilizaciju zasnovanu na posebnoj mešavini samovlade i demokratije.
Stoga, nije čudo što svet obuzet praktičnim potrebama (političke, vojne, ekonomske, organizacijske, finansijske...) i u umetnosti daje praktični pečat. Tako će jedna od glavnih osobina rimske umetnosti biti težnja ka veličanstvenošću kao znamenjem moći, dakle impozantnost i čvrstina ispred elegancije i ljupkosti, umetnost koja se bavi potrebama velikog mnoštva. Upravo zato graditeljska i arhitektonska dela svojom originalnošću i monumentalnošću uveliko zasenjavaju ona u skulpturi i slikarstvu.
Izvori rimske umetnosti uredi
Predrimske civilizacije Italije u razdoblju kraljevstva uveliko utiču na razvoj umetnosti Rima.
Od 3. veka p. n. e. Etrurski gradovi padaju pod vlast Rima koji preuzima i razvija etrursku kulturu.
U kasnijem razdoblju republike Rimljani vremenski produžavaju i prostorno šire grčku umetnost. Grčka umetnost je svoj uticaj na rimske narode prvo vršila iz brojnih grčkih kolonija na Italijanskom tlu. Taj uticaj je bio jak iako su Rimljani imali zakon protiv preterane javne potrošnje i lične raskoši. Od 339. p. n. e. kada su se rešili sukobi patricija i plebejaca, nastalo je društvo koje je bez obzira na porodično poreklo počelo da umetnost shvata kao znak društvenog statusa. Za vrijeme Aleksandra Velikog (334.-323. p. n. e.) nastaje oponašanje klasičnog i helenističkog grčkog stila. To se pojačalo trgovinom i ratovima, putem kojih su u Rim stizala predivna umetnička dela (osvajanje Sirakuze, 212. p. n. e.) i nastala je kolekcionarska strast za grčkim umetninama. Čak je većina umetnika koja je radila u Rimu za vreme Republike (509.-27. p. n. e.), i do kraja carstva (27. p. n. e.– 395. godine) bili su poreklom iz Grčke. Oni na svoje kopije nisu potpisivali svoja imena nego imena originalnih umetnika po čijim je originalima kopija i nastala.
Neki naučnici idu toliko daleko da tvrde kako „rimski stil“ ne postoji, već samo rimska tema grčkog stila. Ako uzmemo u obzir da je grčka umetnost tada bila u procesu opadanja usled infiltracije drugih ne-grčkih uticaja, i da je rimsko carstvo bilo kosmopolitsko društvo koje je vrlo brzo apsorbovalo razne uticaje pod zajednički naslov jedne prestonice – Rima. Pri tom upijanju uticaja imalo je veliku toleranciju prema tuđim tradicijama i usklađivala ih je i prilagođavala rimskim propisima i pravilima. Dakle, Rimljani su nametali svoje zakone i vlast, ali su bili otvoreni prema umetnosti, kulturi i običajima potčinjenih naroda (to je doprinosilo čvrstom jedinstvu društva, otvorenom i raznolikom u isto vreme). Otuda je rimska umetnost, kao takva, prirodan i opravdan nastavak grčke umetnosti.
Karakteristike rimske umetnosti uredi
O rimskoj umetnosti se obično govori kao o umetnosti jednog naroda, ali u toku proširenja teritorija pod rimskom vlašću u redove Rimskih građana primani su i pripadnici drugih naroda. Tako su u rimskim kolonijama živeli mnogi rimski građani koji su taj naslov stekli služeći u rimskoj vojsci. Svoj najveći sjaj, rimska umetnost, je dosegla u doba Carstva. Bila je to aristokratska i oficijalna umetnost; luksuz za bogataše, ili oznaka rimske dominacije.
U rimskoj umetnosti postoje dvije faze:
- klasična rimska umetnost (1. vek p. n. e. - 2. veka)
- kasno-antička umetnost (3. - 5. veka)
U prvoj fazi vrede sva pravila koja su utvrdili još Grci. U 3. veku. nakon društvene i privredne krize Carstva uslijed pre-glomaznosti teško održivog Carstva i robovlasničkog sistema, Carstvo je podeljeno na više-manje samostalne provincije, a u 4. veku su opet ujedinjene zajedničkom religijom – hrišćanstvom koje je ukinulo rimski pluralizam. Možemo prepoznati previranja i uticaje tih kriza kroz promene u umetničkom izrazu.
Samostalnost rimskog skulpture i slikarstva se može dovesti u pitanje, ali rimska arhitektura je stvaralački podvig velikih razmera koji ruši svaku sumnju u njenu bitnost.
Urbanizacija uredi
Pre od arhitekture, Rimljani su bili poznati građevinari. Iza njih su ostali brojni mostovi, brane, kanali, popločani putevi i uopšte brojna inžinjerska remekdela koja su bila rasejana po celom Rimskom carstvu. Prvi put, “Via Appia” iz 312. p. n. e. protezala se 300 km. od Rima do Kapue; kasnije su Rimljani popločali do 5000.000 km. puta i oko 1500 urbanizovanih gradova.
Rimski grad bi rastao unutar utvrde (castruma), oko centralnih ulica koje su se sekle na sredini (cardo i decumanus) što je predstavljalo oblik urbanizacije koja nije postojala kod grčkih kolonija, zatim bi se gradilo izvan zidina (suburbium) (npr. Split oko Dioklecijanove palate) itd. U grad bi se uveo vodovod (akvedukt) i kanalizacija (rimska Cloaca maxima i dan danas, nakon 2500 godina, služi svojoj svrsi).
Urbanizacija bi se nastavljala i izvan grada gde su zemljane parcele bivale podeljene u pravilne kvadrate – agera (400 x 400 m.) i obično darivane rimskim veteranima. Osnova današnje agrarne organizacije poljoprivrednih, agronomskih dobara.
Rimska civilizacija donela je novinu vezanu za grad, ta novina je trg (forum) kao organizovana i urbanizirana celina. Taj glavni gradski prostor je sa svih strana bio okružen javnim objektima i hramovima koji kao pojedinačni objekti nisu bitni nego značaj dobivaju uklopivši se u celi kompleks i čineći forum.
Na vrhuncu carstva grad Rim je imao više foruma. Forum nije imao isključivo službene funkcije nego i trgovačke, pa je najveći "Forum Romanum“ (građen od 5. veka p. n. e. do 3. veka) pored ostalih javnih objekata imao i 2 reda prodavnica. Njega čini nekoliko trgova sa zajedničkom glavnom osovinom, a svaki je okružen zgradama različitih funkcija vezanih za javni život (bazilikama) i raspoređenim sasvim slobodno. Upravo te zgrade svojim volumenima određuju raznolike, manje ili veće prostore – trgove. Na njemu se nalazila i govornica (24 m.), prolazio je kroz njega „sveti put“ koji je služio za procesije.
Dugo su se na forumima odigravale i gladijatorske igre, sve dok Rimljani nisu stvorili prostor amfiteatra samo za tu svrhu.
Rimska arhitektura uredi
Arhitektura antičkog Rima izrasla je iz preistorijskog razvoja gradnje na Apeninskom poluostrvu kao i uticaja grčke arhitekture i orijentalnih kultura.
Što se tiče arhitekture u Rimskoj umetnosti pojavljuje se jedno drugačije shvatanje prostora i konstrukcije, za razliku od shvatanja hramova kao plastike, pojavljuje se shvatanje koje ne zatvara već pokriva prostor- i statičnost jeste jedna nova karakteristika. Bazilikarni oblik jeste takođe karakteristika za rimsku arhitekturu (bazilika).
Od 2. veka p. n. e. u rimskoj arhitekturi se upotrebljava beton. U beton se može umešati kamen i lakše ga je oblikovati. Tako su izgrađeni mnogi objekti a elementi luka i kupola koje on omogućava su postali karakteristika rimske arhitekture.
Za razliku od grčke arhitekture značaj rimske arhitekture je u zidovima koji su konstruktivni elementi dok se stubovi nalaze upušteni u zidove u vidu pilastera i u kupoli. Pod snažnim uticajem Grčke upotrebljavali su se i stilski stubovi (dorski stil jonski stil i korintski stil) no oni su bili samo dodani elementima zidnih konstrukcija koji su se gradili kao noseći elementi a zgrade su ogromnih dimenzija po pravilu se grade od opeka u malteru a na površini se upotrebljava kamen koji se donosi iz Azije i Afrike. Pošto su bili zaljubljeni u sjaj i raskoš to se ogledalo u unutrašnjem prostoru.
Po konstruktivnoj i umetničkoj strani razvoj rimske umetnosti se završava tek u 6. veku. Uticaj rimske arhitekture na okolne zemlje bio je ogroman.
Uzimajući grčke elemente Rimljani su stekli preduslove za monumentalnost, te sasvim nove pojmove kao što je luk i svod bez kojih ne bi postojala arhitektura zapada.
Razvoj arhitekture od samih početaka odražava specifično rimski karakter i rimski način privatnog i javnog života, tako da su svi elementi pozajmljeni od Etruraca i Grka, ubrzo dobili nesumnjivo rimsko obilježje. To se na prvi pogled vidi na raznovrsnim tipovima rimskih hramova bazilikalnog, kružnog ili osmougaonog oblika, rimskih kuća i palata, samostalnih (domus) ili grupisanih u blokove (insula), carskih palata - veličanstvenih po razmerama, pozorištima, amfiteatrima, hipodromima i javnim kupatilima (Termama).
Rimljani su shvatili etrurski polukružni luk i koristili sve njegove sposobnosti (do 16 m.). Ređanjem lukova u istom smeru dobiva se obličasti svod (do 20 m). Ukrštanje dvaju obličastih svodova pod uglom od 90º stvara se krstasti svod (30x30 m.). Rotacijom polukružnog luka za 360º stvara se kupola (najpoznatija je Hadrijanova kupola Panteona, 43,60 m.). Sve ove rimske konstrukcije izvedene su zahvaljujući jednom od najvećih dostignuća rimske civilizacije, a to je cement (cementum, oko 4.vek pne.).
Arhitektonska dela koja su počivala upravo na konstrukciji luka bili su rimski akvedukti. Jedan od najlepših primera je “Pont du Gard” (Francuska), 19. p. n. e. sa dužinom od 269 m. Njegove jasne i čiste linije koje premošćuju široku dolinu ne govore samo o graditeljskoj sposobnosti Rimljana, nego i trajnom osjećaju za red koji je bio večna inspiracija. Tako se prirodan tok vode simulira usitnjenim ritmiziranjem najmanjih lukova na trećem horizontalnom pojasu akvadukta.
Rekonstrukcija Konstantinove (prvobitno Maksencijeve) bazilike, u Rimu, bila je oko 310. – 320. godine. To je jedna od prvih trobrodnih građevina čiji je glavni, tj. središnji, brod bio viši od ostala dva, čime se dobio dodatni prostor za prozore. Ovakav tip bazilike je bio sigurno pun svetlosti i od tada ovakav tip osvetljenja nazivamo –bazilikalno osvetljenje. Ovakvu konstrukciju ćemo naći u mnogim kasnijim građevinama, od crkvi do željezničkih stanica.
Rimljani trg okružuju građevinama koje su rađene isključivo zbog potrebe za velikim natkrivenim prostorom – bazilike. To su jednostavno pokrivene hale čiji krov drže dva reda stubova. Tu su se skupljali svi koji su imali posla na forumu u vreme vrućina i kiša. Bazilika je pravougaonog oblika, a kasnije su u njoj radili sudovi, pijace, sastanci i dr. Osnovu ove longitudinalne građevine će preuzeti hrišćanstvo za oblik svoje sakralne bazilike, koja mora biti izdužena i podeljena na 3 broda.
Stambene zgrade su bile samostalne kuće (domus), stambena zgrada višespratnica (cenacule) ili stambeni blokovi (insulae = ostrva) koje su obično imale četiri sprata, a neretko i do deset spratova.
„Domusi“ u Rimu su bile raskošne, ali funkcionalne stambene kuće. Obično su se sastojale od brojnih kvadratnih prostorija raznih namena koje su bile orijentisane prema središnjem otvorenom dvorištu sa bazenom, etrurskog porekla – atriju. Takvim se rasporedom rimska kuća izolovala od ulice i okolnih kuća, ali su prostor, svetlost i zelenilo prisutni u samom njenom središtu. Takva je i Vila Misterija s kraja 2. veka p. n. e. iz Pompeja. U carske palate čak uvode i podno grejanje (hipocastum), kao u Vespazijanovoj vili.
Terme su bila velika zajednička kupatila s uglavnom sličnim osnovnim rasporedom prostorija. Sastojale su se od kupaonica sa toplom vodom, kupaonica sa hladnom vodom, prostorija za masažu, prostorija sa toplim vazduhom, parne kupaonica, vestibila, prostora za razgovor, sobe za vežbu, pa čak i čitaonice. Uz terme su bili vrtovi, terase, biblioteke, pa su terme zapravo predstavljale jedan od centara društvenog života. Kompleksi osnova rimskih termi su ujedno najkomplikovaniji i najuspješniji primeri rimskog napretka. Iznenađuje činjenica da su od svih monumentalnih rimskih građevina, upravo terme bile najveći samostalni objekti. Najveće rimske terme su Karakaline terme, građene od 212. do 223. Bili su to ogromni prostori nadsvođeni svodovima u rasponima od 25 m, bogato ukrašeni mozaicima, štukaturama, i posebno novim razigranim arhitektonskim elementima koji se mogu videti iz složene osnove.
_-_South_side,_from_Via_triumphalis.jpg)
Što se tiče pozorišta (teatar), Rimljani grade zatvoreni kompleks po uzoru na grčko pozorište, ali s razlikom što skena prelazi u prvi plan, a u orkestri sede rimski dostojanstvenici. Rimska pozorišta se uveliko razlikuju od grčkih, pre svega u tome što su Grci iskorištavali prirodnu padinu brega za pravljenje mesta za sedenje, dok su Rimljani gradili sedališta kao posebnu građevinu koju su nastavljali i iza skene (scene) zatvarali dinamiziranim zidnim platnom.
No, amfiteatar je čisto rimska tvorevina koja jednostavno spaja dva pozorišta u eliptičan objekat za zabavu (Koloseum – 50.000 mesta za sedenje).
Slavoluci su osobiti arhitektonski oblik koji su izmislili Rimljani. Oni su bili monumentalni arkadni spomenici podignuti u čast pobeda imperatora ili velikih vojskovođa, obično su označavali kraj ulice i početak foruma. U početku su podizani u čast vojnih pobeda i trijumfalnih dočeka, kako bi vojskovođa mogao s pobedničkom vojskom kroz trijumfalni luk ujahati u grad. Najčešće su sa jednim ili tri zasvođena prolaza, ukrašena stubovima ili polu-stubovima koji stoje na visokoj bazi. Ukrašeni su brojnim reljefima koji su i bitni kod slavoluka. Najpoznatiji slavoluci su u Rimu: Titov slavoluk, Slavoluk Septimija Severa i Konstantinov slavoluk, i u Francuskoj u Nimesu.
Skulptura uredi
Vajarstvo se razvijalo od 6. veka p. n. e. pod uticajem Etruraca a posle od 3. veka p. n. e. i Grka. U svim dobima je prisutan portret koji teži za realizmom. Značajne su biste Cezara i Cicerona. Prisutni su i reljefi koji slave istorijske ličnosti i događaje iz doba Avgusta, kao i reljefi na Titovom luku, na Trajanovim stubovima kao i Marka Aurelija. Reljefno su ukrašavani sarkofazi koji simbolizuju posmrtni život. Iz sitne plastike na ceni su reljefi na slonovači kao i gvozdenom posuđu.
Počeci rimske skulpture oslanjaju se na etrursku skulpturu ili su doslovna kopija grčkih majstora u mermeru. Dok su u klasičnoj Grčkoj interesi bili usredsređeni na traženje, oblikovanje opšteg, idealnog ljudskog lika, u rimskoj je umetnosti akcent na prikazivanju pojedinačnog i karakterističnog. To najbolje dolazi do izražaja u mnoštvu portreta rimskih građana (14 000 skulptura).
Na tim portretima se postižu meki prelazi svetla i senke mekanom obradom površine. Karakterizacija ponekad ide do potpune naturalizacije, kao kod Portreta Rimljanina iz 1. veka p. n. e.
Jedinstveni su i rimski reljefi koji su obično bivali vezani za zavjetne objekte, sarkofage, trijumfalne stubove ili slavoluke.
“Ara Pacis Augustae” (13. p. n. e. - 9. godine.) je zavetni objekat koji je car Avgust dao napraviti i najšire izražava carsku koncepciju portreta. Na figurama prevladava realistički naglasak bez insistiranja na pojedinostima, samo jednostavan ritam nabora koji su pokrenuti svečanim hodom.
Najbolji reljefi se nalaze na Titovom slavoluku iz 81. godine, a predstavljaju osvajanje i razaranje Jerusalima. Utisak prostornosti na ovim rimskim reljefima postiže se kombinacijom visokog reljefa u prvom i bareljefa u drugom planu.
Trajanov stub, Rim, 106. –113. godine mermer, visina trake reljefa oko 1,27 m. Je najpoznatiji trijumfalni stub u Rimu Trajanov stub visok je 38 m, (106—113.) podignut u spomen Trajanovih osvajanja Dakije. On je ukrašen od baze do vrha narativnim reljefima koji u vidu spiralne trake obavijaju stub i u plitkom reljefu prikazuju pobedonosni rat protiv Dačana. Na pretrpanom reljefu postignuta je zavidna karakternost, čak i u portretu svakog lika, bogata igra svjetlosti i senke i mnogostruki prostorni planovi. Unutar stuba nalazi se stepenište, a na vrhu tog stepeništa se nalazila skulptura Trajana (danas Sv. Petra).
Jedini sačuvani konjanički spomenik je onaj Marka Aurelija, rimskog cara, filozofa i pesnika (161—180.). Na ovoj bronzanoj skulpturi veliki oblici su sitnim detaljima spojeni na krajnje prirodan način. Ovo delo bilo je uzor velikim konjaničkim skulpturama renesanse (Donatelo i Andrea del Verokio).
Kada Rimsko carstvo zapada u krizu, u 3. veku umetnici na kasnim portretima iskazuju svojevrsnu krizu, tako oni izgledaju mistično. Rimski portret se sve više udaljava od objektivne slike stvarnog, a postaje sve više vidljivi simbol duhovne ličnosti. Tako portret cara Konstantina Velikog, imperatora koji će priznati hrišćanstvo i time, na izvesno vreme, doprineti stabilnosti i jedinstvu Rima, je nezgrapan u razmerama i proporcijama, grub i neprecizan u pojedinostima i izrazito ukočena pogleda (kao da želi reći kako vidi sve i svakoga) - više uopšten portret cara nego njegov realističan prikaz. Ogromne oči, masivno, nepokretno lice, ne govore nam mnogo o Konstantinovom stvarnom izgledu, ali nam govore veoma mnogo o tome kako je on gledao na sebe i svoje zvanje.
Jedna od važnijih promena u kasnoantičkim reljefima, u odnosu na klasične, jeste gubitak osjećaja za prostor i dubinu.
Slikarstvo uredi
U slikarstvu možemo pratiti iste tendencije kao i u arhitekturi i u vajarstvu. Slikarstvo je bilo pod snažnim uticajem grčkog slikarstva. Tu se javlja oblik zidnog slikarstva koje ukrašava unutrašnje zidove na profanim objektima, privatnih zgrada i vila. Primeri su u Pompejima, Herkulaneumu i Rimu. Naročita pažnja se poklanja očima. Težnja ka naturalizmu, detalju i interes za perspektivu su izraženi a što se tiče tehnike naročito se razvila pored freski i mozaik, tehnika koja je prisutna u svim umetnostima a naročito se razvijala u Vizantiji. Mozaik je u Rimskoj umetnosti imao veliki značaj i preovlađivao je nad slikom. Motivi su birani iz lova, moreplovstva, pojavljuju se i vedute pa i prikazi vrtova, mitološke figure a u malim spavaćim sobama nisu nedostajale ni erotske scene. Perspektiva se takođe pojavljuje i nastojanje da se prikaže šta je bliže i šta je dalje za razliku od egipatskih shvatanja koje se karakteriše prikazima po važnosti. Grci nisu poklanjali naročitu pažnju izradi stakla već su više radili na izradi keramike, međutim u Rimskoj umetnosti se izradi stakla poklanja naročita pažnja i u 1. veku rasprostranjena je bila i upotreba i providnog stakla kao i stakla bojenog a vrhunac predstavlja i upotreba tzv. diatreta to je u stvari vaza od stakla izrađena duvanjem i prevučena mrežom od stakla. Prilikom ukrašavanja se kombinuje i gravirani kamen. Izrada nakita takođe je rasprostranjena, u prvo vreme nakit je jednostavniji nego u Grčkoj no vremenom postaje vrlo komplikovan i na kraju i upadljiv- poznat je i gravirani nakit.
U pozno doba se javljaju uticaji aleksandrijskog portretnog slikarstva i egipatski mozaici.
Bitka kod Isa Aleksandra i Persijanaca, mozaik, kopija helenističkog originala iz 315. p. n. e. Pompeji, 2,7 x 5,1 m. Arheološki muzej, Napulj je slika koja pokazuje izvesnu kolekcionarsku strast Starih Rimljana koju su oni gajili za sve što je poreklom iz Antičke Grčke. Izuzetno veliki i tehnički savršen podni mozaik ipak nema onu bitnu karakteristiku svakog umetničkog dela – originalnost.
Rimsko slikarstvo sačuvano je u manjoj meri u Rimu, a ponajviše u Pompejima i Herkulaneumu stradalim u prirodnoj katastrofi vulkana Vezuva i „konzerviranima“ u pepelu. Slikarstvo se verovatno oslanjalo na helenističko slikarstvo, iako od helenističkog slikarstva nije ostalo gotovo nikakvih tragova. Ipak, jedan veliki mozaik prikazuje helenistički motiv – „Bitka kod Isa“ gde Aleksandar Veliki pokorava persijskog cara Darija. To je veličanstveni prizor potenciran snažnim pokretima ljudskog mnoštva; oblici su modelirani senkama, a prostorna rešenja poznaju smela skraćenja.
Mnoge imućne, pa i one ne tako imućne, građanske kuće bile su ukrašavane zidnim slikama (freskama). Prvo te freske pokušavaju prikazati iluzionističku arhitektonsku perspektivu sa iluzijom mermernih ploča i dekorativnih stubova koji uokviruju neobične poglede na površinske ili iluzionističke pejzaže (od 2. veka p. n. e. do prve polovine 1. veka p. n. e.), no iako prelepih dometa, ta perspektiva je nevešta, a pokatkad i inverzna.
Kasnije nestaje arhitektonskih okvira, a slike su slikane s velikom prirodnom uverljivošću. Iz druge polovine 1. veka p. n. e. je i veliki friz u Vili misterija u Pompejima. Na uskoj površini zelenog poda, a ispred crvene pozadine, koja je okomitim crnim prugama podeljena na manja polja, nalazi se niz prizora iz nama nepoznatog obreda. Tela u elegantnim pozama i raskošne draperije oslikane su sa dotad nepoznatom modelacijom i realizmom, umešnost koja će se brzo zaboraviti dok se ponovno ne otkrije u renesansi.
Portreti su u rimskom slikarstvu bili veoma retki (za razliku od skulptura), a najlepši su primeri iz Fajuma u donjem Egiptu. Oni su slikani enkaustikom na drvenim pločama, veoma teškom tehnikom koja zahteva brzo slikanje, te zbog toga slike odišu izrazitom svežinom, a kako su imali ulogu grobnog priloga (iz staro-egipatske tradicije) savršeno su odgovarali da prikažu životnost portretiranog.
Ti najstariji očuvani portreti su sačuvani zahvaljujući prastarom egipatskom običaju da se portret preminuloga pričvrsti za njegovo mumificirano telo. Oni su očuvani jasnih i svežih boja zato što su rađeni u veoma trajnoj tehnici enkaustike koja se sastoji u boji rastopljenoj u toplom vosku. Ova tehnika je dozvoljavala slikanje od neprozirnih i gustih sve do prozirnih namaza.
Literatura uredi
- HW Janson Istorija umetnosti, Beograd 1982.
- Istorija slikarstva NOLIT Beograd 1973.
- Dejiny umenia, Michael V, Altpatov, Martin 1976.
- Umění, Hendrik Willem van Lon, Praha 1939.
- Tvorivosť, tvar a farba M.C. Prette a A. Capaldo,Martin 1976
- Istorija drevne umetnosti, J.J. Vinkelman, Novi Sad 1996.
- Dejiny estetiky, Wladislaw Tatarkiewitz, Bratislava 1985.
Spoljašnje veze uredi
- Ancient Rome Art History Resources Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. mart 2009)
- Zbirka umetničkog muzeja u Beču
- Römische Kunst und Architektur
- Roma Antiqua - Galerija crno-belih fotografija rimske arhitekture i skulpture fotografa Stevana Kordića