Википедија

Česi

западнословенски народ, који претежно живи у Чешкој
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Česi (morsko čudovište).

Česi (češ. Češi) su zapadnoslovenski narod, koji pretežno živi u Češkoj, gde čini oko 81% stanovništva. Česi su većim delom ateisti, dok su u manjoj meri rimokatolici, a ima i protestanata. Govore češkim jezikom, koji spada u slovensku grupu indoevropske porodice jezika.

Česi
Češi
Ukupna populacija
oko 10—12 miliona
Regioni sa značajnom populacijom
 Češka6.732.104[1][2] - 9.246.784[3]
 SAD1.462.000[4]
 Kanada94.805[5]
 Italija80.000-90.000
 UK30.000–90.000
 Nemačka46.484
 Slovačka30.367[6]
 Argentina38.000
 Australija21.196[7]
 Austrija38.000
  Švajcarska21.196
 Republika Srpska218 [8]
Jezici
Češki
Religija
ateisti (72%)
hrišćani (26%) (katolici, protestanti)
druge vere (2%) (islam, budizam...)
Srodne etničke grupe
Sloveni (Zapadni Sloveni)

Etnički Česi su se na engleskom nazvali Boemi do početka 20. veka,[9] što se odnosilo na nekadašnji naziv njihove zemlje, Bohemija, koji je preuzet od plemena keltskih Boja iz kasnog gvozdenog doba. Tokom perioda seobe, zapadnoslovenska plemena su se naselila na tom području, „asimilirala preostalo keltsko i germansko stanovništvo“, i formirala kneževinu u 9. veku, koja je u početku bila deo Velike Moravske, u obliku Vojvodstva Bohemije, a kasnije Kraljevine Bohemija, prethodnice savremene republike.

Češka dijaspora se nalazi u značajnom broju u Sjedinjenim Državama, Kanadi, Izraelu, Austriji, Nemačkoj, Slovačkoj, Švajcarskoj, Italiji, Ujedinjenom Kraljevstvu, Australiji, Francuskoj, Rusiji, Argentini, Rumuniji i Brazilu, između ostalih.

Etnonim uredi

Češka etnička grupa je deo zapadnoslovenske podgrupe veće slovenske etnolingvističke grupe. Zapadni Sloveni vode poreklo od ranih slovenskih plemena koja su se naselila u Srednjoj Evropi nakon što su istočnogermanska plemena napustila ovo područje tokom perioda migracija.[10] Zapadnoslovensko pleme Čeha naselilo se na području Češke tokom perioda migracije, i asimilovalo preostalo keltsko i germansko stanovništvo. U 9. veku je formirano Vojvodstvo Češka, pod dinastijom Premislid, koja je bila deo Velike Moravske pod Svatoplukom I. Prema mitologiji, osnivač češkog naroda bio je praotac Čeh, koji je prema legendi doveo pleme Čeha u svoju zemlju.

Česi su u bliskom srodstvu sa susednim Slovacima (sa kojima su činili Čehoslovačku 1918–1992). Češko-slovački jezici čine dijalekatski kontinuum, a ne dva jasno različita jezika.[11] Češki kulturni uticaj u slovačkoj kulturi je primećen kao mnogo veći nego obrnuto.[12] Češki (slovenski) narod ima dugu istoriju suživota sa germanskim narodom. U 17. veku nemački je zamenio češki u centralnoj i lokalnoj administraciji; viši slojevi u Češkoj i Moravskoj su germanizovani i zagovarali su politički identitet (Landespatriotismus), dok je češki etnički identitet opstao među nižim i nižim srednjim slojevima.[13] Češki nacionalni preporod dogodio se u 18. i 19. veku sa ciljem da oživi češki jezik, kulturu i nacionalni identitet. Česi su bili pokretači panslavizma.[14]

Češki etnonim (arhaično Čechové) je bio naziv slovenskog plemena u centralnoj Češkoj koje je potčinilo okolna plemena krajem 9. veka i stvorilo češku/češku državu. Poreklo imena samog plemena je nepoznato. Prema legendi, potiče od njihovog vođe Čeha, koji ih je doveo u Češku. Istraživanja smatraju Čeh derivatom od korena čel- (pripadnik naroda, srodnik).[15] Češki etnonim usvojili su Moravci u 19. veku.[16]

Genetika uredi

Česi, kao i većina Evropljana, uglavnom potiču iz tri različite loze:[17] mezolitskih lovaca-sakupljača, koji potiču od kromanjonske populacije koja je stigla u Evropu pre oko 45.000 godina,[18] neolitskih farmera koji su migrirali iz Anadolije tokom neolitske revolucije Pre 9.000 godina,[19] i stepski stočari Jamna koji su se proširili u Evropu iz pontsko-kaspijske stepe u kontekstu indoevropskih migracija pre 5000 godina.[17]

Na stanovništvo Češke zemlje uticale su različite ljudske migracije koje su tokom vremena proširile Evropu. U svojim Y-DNK haplogrupama, koje se nasleđuju po muškoj liniji, Česi su pokazali mešavinu istočnoevropskih i zapadnoevropskih osobina. Prema studiji iz 2007. godine, 34,2% čeških muškaraca pripada R1a. Unutar Češke, čini se da se udeo R1a postepeno povećava od zapada ka istoku[20] Prema studiji iz 2000. godine, 35,6% čeških muškaraca ima haplogrupu R1b, koja je veoma česta u zapadnoj Evropi među germanskim i keltskim nacijama, ali retka među slovenskim narodima.[21] Studija mtDNK na 179 pojedinaca iz zapadne Bohemije pokazala je da je 3% imalo istočnoevroazijske loze koje su možda ušle u genetski fond mešanjem sa nomadskim plemenima centralne Azije u ranom srednjem veku.[22] Grupa naučnika je sugerisala da visoka učestalost mutacije gena koja izaziva cističnu fibrozu u srednjoevropskoj (uključujući Češku) i keltskoj populaciji podržava teoriju o nekom keltskom poreklu među češkom populacijom.[23]

Populacija n R1b R1a I  E1b1b J G N T Drugi Referenca
Češka 257 — 342 183 58 47 51 16 — — Luca i dr. 2007[24]
Češka ? 356 ? ? ? ? ? ? ? ? Semino i dr. 2000[25]
Češka 817 29.4 26.7 8.6 4.9 5.6 6.8 3.2 1.0 — Češki DNK projekat 2001–2018[26]

Geografija uredi

 
Veliki grb Češke Republike prikazuje simbole istorijskih zemalja Češke, Moravske, Šleske

Česi žive u tri istorijske zemlje: Češkoj, Moravskoj i Češkoj Šleziji;[27] ovi regioni čine savremenu Češku Republiku. Međutim, zemlja je sada podeljena na 14 administrativnih regiona.[28] Lokalna kultura se donekle razlikuje u svakom od istorijskih regiona.[29] Moravci su obično više nacionalistički regionalni patrioti Moravske, ali govore i češki. Lokalni dijalekti (kao što su centralnočeški, čodski dijalekt, moravski dijalekti, cešinski šleski itd.) govore se u različitim delovima zemlje.[30]

Istorija uredi

Stanovništvo Češke potiče od različitih naroda slovenskog, keltskog i germanskog porekla.[31][32] Na češkoj teritoriji zabeleženo je prisustvo Zapadnih Slovena u VI veku u doba seobe naroda. Sloveni su se naselili u Češkoj, Moravskoj i Austriji negde tokom 6. ili 7. veka[33] i „asimilirali preostalo keltsko i germansko stanovništvo“.[34] Prema popularnom mitu, Sloveni su došli sa praocem Čehom koji se nastanio na planini Rip.

Tokom 7. veka, franački trgovac Samo, podržavajući Slovene u borbi protiv obližnjih naseljenih Avara, postao je vladar prve poznate slovenske države u srednjoj Evropi, Samovog carstva. Kneževina Velika Moravska, koju je kontrolisala dinastija Mojmir, nastala je u 8. veku i dostigla vrhunac u 9. (za vreme vladavine Svatopluka I Moravskog) kada je suzdržala uticaj Franaka. Velika Moravska je hristijanizovana, a presudnu ulogu odigrala je vizantijska misija Ćirila i Metodija . Vojvodstvo Bohemija je nastalo krajem 9. veka. Godine 880, Praški dvorac je podigao knez Borivoj, osnivač dinastije Premislid i osnovao je grad Prag. Vratislav II je bio prvi češki kralj 1085. godine, a vojvodstvo je podignuto u nasledno kraljevstvo pod Otokarom I 1198. godine.

Druga polovina 13. veka bila je period napredovanja nemačke imigracije u Češku. Broj Čeha koji danas imaju bar delimično nemačko poreklo verovatno se penje na stotine hiljada.[35] Habzburška monarhija je veliki deo svoje moći usmerila na verske ratove protiv protestanata. Dok su se ovi verski ratovi odvijali, češki posedi su se pobunili protiv Habzburga od 1546. do 1547. ali su na kraju poraženi.[36]

Praške defenestracije 1618. godine nagovestile su otvorenu pobunu boemskih imanja protiv Habzburga i započele Tridesetogodišnji rat. Posle bitke na Beloj gori 1620. godine, sve češke zemlje su proglašene naslednim vlasništvom porodice Habzburg. Nemački jezik je izjednačen sa češkim jezikom.

Češki rodoljubivi autori imaju tendenciju da sledeći period, od 1620. do 1648. do kasnog 18. veka, nazivaju „mračnim dobom“. Karakteriše ga pustošenje stranih trupa; germanizacija i ekonomski i politički pad. Procenjuje se da je stanovništvo Češke tada opalo za trećinu.[37]

Osamnaesti i devetnaesti vek karakteriše češki nacionalni preporod, fokusirajući se na oživljavanje češke kulture i nacionalnog identiteta.

Od početka 20. veka Čikago je grad sa trećim po broju stanovnika Češke, posle Praga i Beča.[38][39]

Tokom Prvog svetskog rata, čehoslovačke legije su se borile u Francuskoj, Italiji i Rusiji protiv Centralnih sila. Godine 1918. proglašena je nezavisna država Čehoslovačka. Česi su činili vodeću klasu u novoj državi nastaloj od ostataka Austrougarske monarhije.

Posle 1933. Čehoslovačka je ostala jedina demokratija u centralnoj i istočnoj Evropi. Međutim, 1938. Minhenski sporazum je odvojio Sudete, sa značajnom češkom manjinom, od Čehoslovačke, a 1939. godine nemački nacistički režim je uspostavio protektorat Češke i Moravske za Resttschechei (krnja češka država[40][41][42]). Emil Hača je postao predsednik protektorata pod nacističkom dominacijom, što je dozvoljavalo samo pronacistička češka udruženja i težilo da se naglašavaju veze Čeha sa boemskim Nemcima i drugim delovima nemačkog naroda, kako bi se olakšala asimilacija germanizacijom. U Lidicama, Ležakiju i Javoržičkom nacističke vlasti su počinile ratne zločine nad lokalnim češkim stanovništvom. 2. maja 1945. Praški ustanak je dostigao vrhunac, podržan od strane Ruske oslobodilačke vojske. Posleratno proterivanje Nemaca iz Čehoslovačke i neposredne represalije protiv Nemaca i nacističkih kolaboracionista od strane češkog otpora i čehoslovačkih državnih vlasti, učinile su da se Česi – posebno početkom 1950-ih – nastanjuju zajedno sa Slovacima i Romima u bivšim zemljama Sudetskih Nemaca, koji su odatle deportovani u Istočnu Nemačku, Zapadnu Nemačku i Austriju prema Potsdamskoj i Jaltinskoj konferenciji.

Invaziju Varšavskog pakta na Čehoslovačku 1968. godine pratio je talas emigracije, koji je bio neviđen ranije i zaustavljen ubrzo nakon 1969. (procena: 70.000 odmah, 300.000 ukupno),[43] tipično visokokvalifikovanih ljudi.

Desetine hiljada Čeha vratilo se iz Volinije i Banata posle Drugog svetskog rata. Od 1990-ih, Češka Republika radi na repatrijaciji etničkih Čeha iz Rumunije i Kazahstana.[44][45]

Nakon ulaska Češke u Evropsku uniju u maju 2004. godine, Česi su postepeno stekli pravo da rade u zemljama EU bez radne dozvole.[46]

Znameniti Česi uredi

Istorijske ličnosti uredi

Poslednjih pet Pšemislovića bili su kraljevi: Otokar I, Karlo IV, Vaclav I, Otokar II, Vaclav II i Vaclav III[[. Najuspešniji i najuticajniji od svih čeških kraljeva bio je Karlo IV, koji je postao i car Svetog rimskog carstva.[47] Dinastija Luksemburg donela je vrhunac češke (boemske) državnosti, teritorijalnog i uticaja, kao i napredak u mnogim oblastima ljudskih poduhvata.[48]

Mnogi ljudi se smatraju nacionalnim herojima i kulturnim ikonama, mnoge nacionalne priče tiču se njihovih života. Jan Hus je bio verski reformista iz 15. veka i duhovni otac pokreta Husita.[49] Jan Žižka i Prokop Veliki bili su vođe husitske vojske, Đorđe od Podebrada je bio husitski kralj. Albreht fon Valenštajn je bio značajan vojskovođa tokom Tridesetogodišnjeg rata. Učitelj nacija Jan Amos Komenski se takođe smatra značajnom figurom u češkoj istoriji.[50] Jozef Radecki fon Radec je bio austrijski generalštab tokom kasnijeg perioda Napoleonovih ratova. Jozef Jungman je često zaslužan za širenje savremenog češkog jezika i sprečavanje njegovog izumiranja.[51] Najpoznatiji češki istoričar bio je František Palacki, često nazivan „ocem nacije“.

Savremeni političari uredi

Jedna od najznačajnijih ličnosti su osnivači Čehoslovačke, moderne države nezavisnosti češkog i slovačkog naroda, predsednici Tomaš Garig Masarik i Edvard Beneš, koji je bio i vođa izgnaničke vlade u Drugom svetskom ratu. Ludvik Svoboda je bio šef čehoslovačkih vojnih jedinica na Istočnom frontu tokom Drugog svetskog rata (kasnije predsednik Čehoslovačke). Ključne ličnosti komunističkog režima bili su Klement Gotvald, Antonjin Zapotocki, Antonjin Novotni (i Slovak Gustav Husak), a najpoznatije žrtve ovog režima bili su Milada Horakova i Rudolf Slanski. Jan Palah je izvršio samospaljivanje kao politički protest protiv kraja Praškog proleća koji je rezultat invazije na Čehoslovačku 1968. od strane armija Varšavskog pakta.

Još jedan značajan političar nakon pada komunističkog režima je Vaclav Havel, poslednji predsednik Čehoslovačke i prvi predsednik Češke Republike.[52] Prvi direktno izabrani predsednik Češke bio je Miloš Zeman.[53]

Češka je imala više premijera, od kojih su prvi bili predsednici Vaclav Klaus i Miloš Zeman.[54] Drugi premijeri Češke Republike bili su konzervativni političari kao što su Mirek Topolanek, Petr Nečas i socijaldemokrati kao što su Vladimir Špidla, Jirži Paroubek, Bohuslav Sobotka.[55]

Diplomata Medlin Olbrajt je češkog porekla i tečno je govoriča češki jezik. Druge poznate češke diplomate bili su Jan Masarik ili Jirži Dinstbir.

Nauka uredi

Česi su se etablirali uglavnom u biologiji, hemiji, filologiji i egiptologiji.

Sport uredi

Brojni slavni Česi su ostvarili sportske uspehe, posebno u tenisu, fudbalu, hokeju i atletici:

Muzika uredi

Prva značajna dela češke muzike nastala su u 11. veku.[59] Veliki napredak češke veštačke muzike počinje krajem renesanse i ranog baroka, konkretno u delima Adama Vaclava Mihne z Otradovića, gde se uzdizao specifičnost češke muzike uticajem prave narodne muzike . Ova tradicija je odredila razvoj češke muzike i ostala je glavni znak u delima velikih čeških kompozitora gotovo svih epoha – Jana Dismasa Zelenke i Jozefa Mislivečeka u baroku, Bedžiha Smetane i Antonjina Dvoržaka u romantizmu, Leoša Janačeka, Bohuslava Martinua i Jozefa, Suk u modernoj klasici ili Petr Eben i Miloslav Kabelač u savremenoj klasičnoj muzici.

Češki muzičari su takođe igrali važnu ulogu u razvoju evropske muzike. Jan Vaclav Antonin Stamić je u 18. veku doprineo stvaranju klasicizma u muzici[60] inovacijama u kompozicionim oblicima i osnivanjem škole u Manhajmu. Slično, eksperimenti Antonina Rejče su predočili nove kompozicione tehnike u 19. veku.[61] Uticaj čeških muzičara proširio se i van granica evropskog kontinenta, kada je Antonin Dvoržak stvorio novi američki klasični muzički stil, koristeći bogatstvo etničke muzike te zemlje tokom svoje misije u SAD. Mora se pomenuti i doprinos Aloisa Habe mikrotonalnoj muzici u 20. veku.

Češka muzika je stigla čak do Kine dinastije Ćing. Karel Slaviček je bio jezuitski misionar, naučnik i sinolog koji je predstavljen caru Kangsi 3. februara 1717. u Pekingu. Car ga je favorizovao i zaposlio kao dvorskog muzičara. (Slaviček je bio igrač Spineta).[62]

Neki značajni moderni češki muzičari su kompozitor i gitarista sa sedištem u SAD Ivan Kral, muzičar i kompozitor Jan Hamer i rok bend The Plastic People of the Universe koji je igrao važnu ulogu u andergraund pokretu tokom komunističkog režima.

Češka je prvi put učestvovala na takmičenju za Pesmu Evrovizije 2007. Češka izvođačica se prvi put kvalifikovala u veliko finale 2016. godine kada je pevačica Gabrijela Gunčikova završila na 25. mestu. Pevač Mikolas Jozef je 2018. godine došao do 6. mesta na takmičenju, što je najbolji rezultat Češke Republike do danas.

Druga značajna imena: Franc Benda, Rafael Kubelik, Jan Ladislav Dusek, Vitezslav Novak, Zdenek Fibich, Jan Kubelik, Jirži Antonin Benda, Julius Fučik, Karel Svoboda, Karel Kril, Vaclav, Kslavar, Kslav rištn Vojtech Živni, Josef Bohuslav Foerster, Magdalena Kožena, Karel Ančerl, Ema Destinnova, Maria Jeritza, František Ksaver Briki, Jiri Belohlavek, Oskar Nedbal, Karel Got.[63]

Književnost uredi

Jaroslav Sajfert je za svoju poeziju dobio Nobelovu nagradu za književnost.[64] Božena Nemcova je postala kulturna ikona i stekla je veliku slavu svojom knjigom Babička (Baka ).[65] Drugi značajni češki pisci su Milan Kundera, Karel Čapek, Jaroslav Hašek, Jan Neruda, Franc Kafka, Bohumil Hrabal, Viktor Dik, Kozma Praški, Alojs Jirasek, Karel Erben, Jiri Volker, Karel Hinek Maha, Arnošt Lustig, Jaroslav Vrhlicki, Karel Havliček Borovski, Ivan Klima, Egon Ervin Kiš, Vladimir Holan, Julijus Zejer ili Svatopluk Čeh. Od savremenih čeških pisaca mogu se izdvojiti Jahim Topol, Patrik Ourednik, Mihal Viveg ili Daniela Hodrova. Značajni dramski pisci bili su Karel Čapek, František Langer ili Jozef Kajetan Til. U pozorišnoj avangardi važni su: Jan Verih, Jirži Voskovec, Emil František Burijan. Poznati novinari bili su Julijus Fučik, Milena Jesenska ili Ferdinand Peroutka.

Vizuelna umetnost uredi

 
Slovenska epopeja Alfonsa Muhe

Mikolaš Aleš je bio slikar, poznat po redizajniranju Praškog narodnog pozorišta.[66] Alfons Muha je bio uticajan umetnik u pokretu Art Nuvo edvardijanskog perioda. František Kupka je bio pionir i suosnivač pokreta apstraktne umetnosti. Drugi poznati slikari su Jozef Čapek, Jozef Lada, Teodorik Praški, Vaclaus Holar, Tojen, Jan Kupecki, Petr Brandl, Vladimir Vašiček, Vaclav Brožik, Jozef Manes, Karel Škreta ili Maks Švabinski. Poznati vajari bili su Josef Vaclav Mislbek ili Matiaš Bernard Braun, fotografi Jan Saudek, Josef Sudek, František Drtikol ili Josef Koudelka, ilustratori Zdenek Burian ili Adolf Born, arhitekti Jan Kotera ili Josef Gočar. Jiri Kilian je bio značajan baletski koreograf.

Film uredi

Reditelj Miloš Forman, najpoznatiji po svom filmu Let iznad kukavičjeg gnezda, češkog je porekla, a karijeru je započeo u Čehoslovačkoj.[67] Forman je bio član Češkog novog talasa. Među ostalim članovima bili su Jirži Mencel (Oskar 1967), Ivan Paser, Vera Čitilova i Elmar Klos (Oskar 1965). Oskara za najbolji film na stranom jeziku dobio je i Jan Sverak (1996). Uticajni nadrealistički reditelj i animator Jan Švankmajer. U oblasti animacije i lutkarskog filma proslavili su se Zdenek Miler, Karel Zeman i Jirži Trnka.

Glumci Zdenek Sverak, Vlastimil Brodski,[68] Vladimir Menšik,[69] Libuše Šafrankova ili Karel Roden takođe su ostavili trag u modernoj češkoj istoriji. Najuspešnija češka erotska glumica je Silvija Sent.

Modeling uredi

Prve češke manekenke koje su napravile iskorak u međunarodnom modelingu bile su Paulina Porizkova ili Ivana Tramp. Posle pada komunizma u Čehoslovačkoj, mnogi drugi modeli su uspeli: Karolina Kurkova, Eva Hercigova, Tanjana Kuharova, Petra Nemacova i Danijela Peštova.

Svetitelji uredi

Češka kultura uključuje poštovanje mnogih svetitelja,[70] pre svega Svetog Vaclava, zaštitnika češkog naroda,[71] Svetog Jovana Nepomuka,[72] Svetog Adalberta,[73] Sveti Prokopije Čeh ili Sveta Agneza Češka (Anežka Česká).[74] Iako nije hrišćanin, rabin Juda Lou ben Bezalel iz Praga, naučnik iz 16. veka i jedna od najuticajnijih ličnosti jevrejske istorije, takođe se smatra delom verskog nasleđa zemlje.[75][76]

Dijaspora uredi

Ljudi češkog porekla uključuju: astronaute Džina Sernana i Džima Lovela, filmske režisere Krisa Kolumba i Džima Džarmuša, plivača Kejti Ledeki, političare Džona Forbsa Kerija i Kaspara Vajnbergera, hemičara i dobitnika Nobelove nagrade Tomasa Čeha, fizičara Frida Gujana, Karla Gujana, Fridriha Hajeka, slikara Jan Matejko, Gustav Klimt, Egon Šile i Oskar Kokoška, glumci Ešton Kučer, Sisi Spejsek i Kim Novak, teniseri Ričard Krajiček, Jakob Hlasek i Sten Vavrinka, pevač Džejson Mraz, predsednik Brazila Juselino Kubiček, osnivač kompanije Mekdonalda, Rej Krok, pisci Georg Trakl i Robert Musil, gradonačelnik Čikaga Anton Čermak i Ivanka Tramp i njen brat Donald Tramp mlađi.

Jezik uredi

Češkim jezikom govori oko 12 miliona ljudi širom sveta, ali velika većina je u Češkoj . [77] Razvio se iz praslovenskog jezika u 10. veku[77][78] i međusobno je sličan slovačkom jezikom i govornica dva jezika mogu da međusobno vode konverzaciju.[79]

Religija uredi

Ričard Feliks Star je 1977. opisao Čehe kao „tolerantne, pa čak i ravnodušne prema religiji“.[80]

Nakon boemske reformacije, većina Čeha (oko 85%) postali su sledbenici Jana Husa i drugih regionalnih protestantskih reformatora. Poraz u bici na Beloj planini doneo je korenite verske promene i započeo niz intenzivnih akcija koje su preduzeli Habzburgovci kako bi češko stanovništvo vratili u Rimokatoličku crkvu. Nakon što su Habzburgovci povratili kontrolu nad Bohemijom, češki narod je nasilno primio rimokatolicizam. Sve vrste protestantskih zajednica uključujući različite grane husita, luterana i reformatora su ili proterane, ubijene ili pretvorene u katoličanstvo. Katolička crkva je izgubila većinu svojih pristalica tokom komunističke ere.

Godine 2015. Pew Research Center je naveo da se 72% stanovništva Češke Republike izjasnilo da je nereligiozno, u kategoriju koja uključuje ateiste, agnostike i one koji svoju religiju opisuju kao „ništa posebno“, 26% su bili hrišćani (ogromna većina katolici),[81] dok je 2% pripadalo drugim veroispovestima.

Demografija uredi

U Češkoj Republici, nacionalnoj državi češkog naroda, 6.732.104 (63,7%) se izjasnilo kao etnički Česi prema popisu iz 2011. godine. Značajno je da je još 2.742.669 (26%) bilo neizjašnjeno, a 522.474 (4,9%) izjašnjeno kao Moravci. Postoji velika češka dijaspora, koja uključuje 1.703.930 Amerikanaca češkog/čehoslovačkog porekla,[82] 94.805 Kanađana češkog porekla,[83] procenjeno je 45.000 Čeha u Ujedinjenom Kraljevstvu, i oko 31.000 u Australiji.[84] Postoje manje zajednice širom Evrope. Broj Izraelaca češko-jevrejskog porekla se procenjuje na oko 50.000 do 100.000.

Reference uredi

  1. ^ „Obyvatelstvo podle národnosti podle krajů” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 16. 01. 2013. g. Pristupljeno 24. 10. 2014. 
  2. ^ This number is a lower estimate, as 2,742,669 people opted out declaring ethnicity in 2011.
  3. ^ „CIA - The World Factbook - Czech Republic”. Arhivirano iz originala 16. 05. 2020. g. Pristupljeno 24. 10. 2014. 
  4. ^ „2004 survey”. Arhivirano iz originala 11. 02. 2020. g. Pristupljeno 24. 10. 2014. 
  5. ^ „Ethnic Origin (264), Single and Multiple Ethnic Origin Responses (3), Generation Status (4), Age Groups (10) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces, Territories, Census Metropolitan Areas and Census Agglomerations, 2011 National Household Survey”. 
  6. ^ http://portal.statistics.sk Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. mart 2014) Štatistický úrad SR
  7. ^ „2006 census Data: View by Location[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 09. 07. 2008. g. Pristupljeno 24. 10. 2014.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  8. ^ „Rezultati Popisa 2013, Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. Republički zavod za statistiku. Pristupljeno 23. 3. 2017. 
  9. ^ Agnew, Hugh (2013). The Czechs and the Lands of the Bohemian Crown. Hoover Press. str. 442. ISBN 978-0-8179-4493-3. Pristupljeno 27. 5. 2020. 
  10. ^ Kobyliński, Zbigniew (1995). „The Slavs”. Ur.: McKitterick, Rosamond. The New Cambridge Medieval History: Volume 1, C.500-c.700. The New Cambridge Medieval History. 1, C.500-c.700. Cambridge University Press. str. 531. ISBN 978-0-521-36291-7. 
  11. ^ Tomasz Kamusella; Motoki Nomachi; Catherine Gibson (29. 4. 2016). The Palgrave Handbook of Slavic Languages, Identities and Borders. Palgrave Macmillan UK. str. 140—. ISBN 978-1-137-34839-5. 
  12. ^ Berger 2003.
  13. ^ Joshua A. Fishman (25. 1. 2001). Handbook of Language & Ethnic Identity. Oxford University Press. str. 320—. ISBN 978-0-19-976139-5. 
  14. ^ Hans Kohn (1953). Pan-Slavism: its history and ideology . University of Notre Dame Press. 
  15. ^ Spal, Jaromír (1953). „Původ jména Čech” [Origin of the name Čech]. Naše řeč (Our Speech) (na jeziku: češki). The Academy of Sciences of the Czech Republic. 36 (9–10): 263—267. Pristupljeno 11. 10. 2012. 
  16. ^ T. Kamusella (16. 12. 2008). The Politics of Language and Nationalism in Modern Central Europe. Palgrave Macmillan UK. str. 501—. ISBN 978-0-230-58347-4. 
  17. ^ a b Haak, Wolfgang; Lazaridis, Iosif; Patterson, Nick; Rohland, Nadin; Mallick, Swapan; Llamas, Bastien; Brandt, Guido; Nordenfelt, Susanne; Harney, Eadaoin (11. 6. 2015). „Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe”. Nature. 522 (7555): 207—211. Bibcode:2015Natur.522..207H. ISSN 0028-0836. PMC 5048219  . PMID 25731166. arXiv:1502.02783  . doi:10.1038/nature14317. 
  18. ^ Curry, Andrew (avgust 2019). „The first Europeans weren't who you might think”. National Geographic. 
  19. ^ Gibbons, Ann (21. 2. 2017). „Thousands of horsemen may have swept into Bronze Age Europe, transforming the local population”. Science. 
  20. ^ Luca, F.; Di Giacomo, F.; Benincasa, T.; et al. (2007). „Y-Chromosomal Variation in the Czech Republic” (PDF). American Journal of Physical Anthropology. 132 (1): 132—139. PMID 17078035. doi:10.1002/ajpa.20500.  |hdl-pristup= zahteva |hdl= (pomoć)
  21. ^ Semino, O.; et al. (2000). „", The genetic legacy of paleolithic Homo sapiens sapiens in extant Europeans " a Y chromosome perspective”. Science. 290 (5494): 1155—59. Bibcode:2000Sci...290.1155S. PMID 11073453. doi:10.1126/science.290.5494.1155. 
  22. ^ Malyarchuk; et al. (2006). „Mitochondrial DNA Variability in the Czech Population, with Application to the Ethnic History of Slavs”. Human Biology. 78 (6): 681—695. PMID 17564247. doi:10.1353/hub.2007.0014. 
  23. ^ Macek; et al. „Relativně vysoký výskyt mutací G551D a CFTRdel21kb CFTR genu v České republice u pacientů s cystickou fibrózou objektivně prokazuje, že naše populace je slovanského a keltského původu” (PDF). Centrum pro diagnostiku a léčbu cystické fibrosy. Arhivirano iz originala (PDF) 29. 12. 2003. g. 
  24. ^ „Y-chromosomal variation in the Czech Republic” (PDF). Am. J. Phys. Anthropol. 132 (1): 132—9. 2007. PMID 17078035. doi:10.1002/ajpa.20500.  |hdl-pristup= zahteva |hdl= (pomoć)
  25. ^ Semino, O.; et al. (2000). „", The genetic legacy of paleolithic Homo sapiens sapiens in extant Europeans " a Y chromosome perspective”. Science. 290 (5494): 1155—59. Bibcode:2000Sci...290.1155S. PMID 11073453. doi:10.1126/science.290.5494.1155. 
  26. ^ „FamilyTreeDNA - Genetic Testing for Ancestry, Family History & Genealogy”. 
  27. ^ „Political subdivision of Bohemia, Moravia and Silesia”. Members.tripod.com. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  28. ^ „The Area of the Czech Republic”. Czech.cz. Arhivirano iz originala 10. 10. 2013. g. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  29. ^ Czech regions – Czech republic Arhivirano 4 januar 2008 na sajtu Wayback Machine
  30. ^ „National Virtual Translation Center”. Federal Bureau of Investigation. Pristupljeno 20. 12. 2017. 
  31. ^ „Research shows only one third of Czechs have Slavic roots”. Brno Daily. Czech News Agency (ČTK). 27. 10. 2017. Arhivirano iz originala 27. 01. 2022. g. Pristupljeno 27. 5. 2020. 
  32. ^ Bohemia and Poland.
  33. ^ The exact dating of Slavic settlement is a matter of dispute amongst scholars.
  34. ^ Jaroslav Jirik "Bohemian Barbarians.
  35. ^ „Ethnic German Minorities in the Czech Republic, Poland and Slovakia”. Radio.cz. 23. 4. 2002. Pristupljeno 14. 11. 2014. 
  36. ^ „The Habsburg Monarchy and Rudolph II”. Czech.cz. Arhivirano iz originala 10. 10. 2013. g. Pristupljeno 14. 11. 2014. 
  37. ^ Agnew 2004, str. 72.
  38. ^ Cozine, Alicia (2005). „Czechs and Bohemians”. The Electronic Encyclopedia of Chicago. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. 
  39. ^ Czech and Slovak roots in Vienna Arhivirano 12 maj 2014 na sajtu Wayback Machine, wieninternational.at
  40. ^ Gruner, Wolf. 2015.
  41. ^ Ramsden, John. 2002.
  42. ^ Rothschild, Joseph. 1974.
  43. ^ „"Day when tanks destroyed Czech dreams of Prague Spring" (Den, kdy tanky zlikvidovaly české sny Pražského jara) at Britské Listy (British Letters)”. Britskelisty.cz. Arhivirano iz originala 28. 9. 2007. g. Pristupljeno 14. 11. 2014. 
  44. ^ The Czech ethnic minority in Romania, 29 December 2004 – Radio Prague
  45. ^ Government completes 13-year program to integrate Kazakh Czechs, The Prague Post, 31 October 2007
  46. ^ „Práce v Evropské unii: jaké máme možnosti? penize.cz”. Penize.cz. 23. 2. 2007. Pristupljeno 14. 11. 2014. 
  47. ^ „Charles IV (Karel IV.) – Czech king and Holy Roman Emperor”. Myczechrepublic.com. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  48. ^ „Travel guide – Luxembourg dynasty (1310–1378) – accommodation in hotels and apartments – Travel.cz”. Travel.cz. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  49. ^ „Jan Hus”. 2.kenyon.edu. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  50. ^ Jan Amos Comenius Arhivirano 15 januar 2008 na sajtu Wayback Machine
  51. ^ „VITEJTE.CZ : Josef Jungmann (1773-1847),Josef Jungmann (1773-1847),Jo…”. Arhivirano iz originala 1. 8. 2007. g. 
  52. ^ Liukkonen, Petri. „Václav Havel”. Books and Writers (kirjasto.sci.fi). Finland: Kuusankoski Public Library. Arhivirano iz originala 4. 1. 2008. g. 
  53. ^ „VACLAV HAVEL”. Radio.cz. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  54. ^ „Rejstřík předsedů vlád”. Vlada.cz. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  55. ^ „Radio Prague – Milos Zeman – outgoing prime minister”. Radio.cz. 19. 6. 2002. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  56. ^ „CzechSite: Famous Czechs”. Czechsite.com. Arhivirano iz originala 11. 01. 2022. g. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  57. ^ „Radio Prague – Antonin Panenka – the footballer Pele described as "either a genius or a madman"”. Radio.cz. 20. 6. 2007. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  58. ^ Josef, Ladislav. „Masopust's memory lingers on”. Arhivirano iz originala 22. 12. 2007. g. Pristupljeno 1. 2. 2008. 
  59. ^ „EU2009.cz – History of Czech Music”. Eu2009.cz. Arhivirano iz originala 15. 07. 2014. g. Pristupljeno 20. 12. 2017. 
  60. ^ „Jan Václav Stamic”. Czechmusic.net. Pristupljeno 20. 12. 2017. 
  61. ^ „Classical Net – Basic Repertoire List – Reicha”. Classical.net. Pristupljeno 20. 12. 2017. 
  62. ^ „Český jezuita na čínském dvoře”. cinsky.cz. 26. 2. 2009. Pristupljeno 6. 2. 2011. 
  63. ^ „Karel Gott”. Ministry of Foreign Affairs of the Czech Republic. Arhivirano iz originala 1. 1. 2008. g. Pristupljeno 1. 2. 2008. 
  64. ^ „CzechSite: Famous Czechs”. Czechsite.com. Arhivirano iz originala 11. 01. 2022. g. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  65. ^ Partridge, James. „Book Review: The Grandmother”. Central Europe Review. Arhivirano iz originala 23. 9. 2015. g. Pristupljeno 10. 2. 2008. 
  66. ^ Tyman, Jaroslav. „Mikoláš Aleš”. Arhivirano iz originala 14. 7. 2009. g. Pristupljeno 11. 2. 2008. 
  67. ^ Erickson, Hal. „Milos Forman, biography”. Allmovie. Arhivirano iz originala 23. 2. 2008. g. Pristupljeno 10. 2. 2008. 
  68. ^ „Vlastimil Brodsky – Czech Film”. Worldpress.org. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  69. ^ „Czech-Slovak film Database, Vladimír Menšík”. POMO Media Group. Arhivirano iz originala 3. 1. 2008. g. Pristupljeno 11. 2. 2008. 
  70. ^ Maurice, Edmund (1908). The story of Bohemia from the earliest times to the fall of national independence in 1620;: With a short summary of later events. Fisher, Unwin. 
  71. ^ Mershman, Francis. „St. Wenceslaus”. Kevin Knight. Pristupljeno 10. 2. 2008. 
  72. ^ Krčmář, Luděk. „St. John of Nepomuk – life”. MultiMedia Activity. Arhivirano iz originala 29. 9. 2007. g. Pristupljeno 10. 2. 2008. 
  73. ^ Attwater, Donald and Catherine Rachel John.
  74. ^ „Order of the Knights of the Cross with the Red Star”. Blessed-gerard.org. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  75. ^ „Rabbi Loew, the Jewish hero of the Czechs – Radio Prague”. Radio.cz. 13. 8. 2009. Pristupljeno 23. 1. 2018. 
  76. ^ Bilefsky, Dan (10. 5. 2009). „Hard Times Give New Life to Prague's Golem”. The New York Times. Pristupljeno 23. 1. 2018. 
  77. ^ a b „Czech Language”. Ministry of Foreign Affairs of the Czech Republic. Arhivirano iz originala 18. 1. 2008. g. Pristupljeno 1. 2. 2008. 
  78. ^ Frederik Kortlandt. „FROM PROTO-INDO-EUROPEAN TO SLAVIC” (PDF). Kortlandt.nl. Pristupljeno 20. 12. 2017. 
  79. ^ „The Czech Language on WWW”. Czech-language.cz. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  80. ^ Richard Felix Staar, Communist regimes in Eastern Europe, Issue 269, p. 90
  81. ^ Official census data from the Czech Statistical Office:
  82. ^ „U.S. Census website”. United States Census Bureau. Pristupljeno 23. 1. 2018. 
  83. ^ Statistics Canada (8. 5. 2013). „2011 National Household Survey: Data tables”. 12.statcan.gc.ca. Pristupljeno 14. 2. 2014. 
  84. ^ „The People of Australia – Statistics from the 2011 Census” (PDF). Australian Government. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 7. 2014. g. Pristupljeno 20. 12. 2017. 

Literatura uredi

Dodatna literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Česi na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Чеси&oldid=27549538”