Википедија

Vojvodstvo Svetog Save

Vojvodstvo Svetog Save (lat. Ducatus Sancti Sabbae,[1] ital. Ducato di Santo Sabba)[2] je bivša srpska srednjovjekovna država, koja je postojala od 1448. do 1482. godine, kada je potpala pod tursku vlast. Najveći prostorni opseg je dosegla za vrijeme vladavine Stefana Vukčića Kosače (u. 1466), prvog „hercega od Svetog Save”, koga su nasljedili sinovi, potonji hercezi Vladislav i Vlatko, članovi plemićke porodice Kosača. Zahvatala je dijelove savremenih država: Bosne i Hercegovine, Srbije, Hrvatske i Crne Gore, uključujući oblasti Huma, Travunije, gornjeg Podrinja i donjeg Polimlja.[3][4]

Vojvodstvo Svetog Save
Ducatus Sancti Sabbae

Oblasti pod vlašću Stefana Vukčića Kosače
Geografija
Kontinent Evropa
Regija Balkan
Prestonica Soko Grad i Herceg Novi
Društvo
Službeni jezik srpski
Religija pravoslavlje
Politika
Oblik države vojvodstvo
 — Vojvoda Stefan Kosača
  Vladislav Kosača
  Vlatko Kosača
Istorija
Istorijsko doba pozni srednji vek
 — Osnivanje 1448.
 — Ukidanje 1482. (34 god.)
Zemlje prethodnice i naslednice
Prethodnice: Naslednice:
Kraljevina Bosna Hercegovački sandžak (Osmansko carstvo)

Titula hercega Stefana i njegovih nasljednika je glasila: „herceg od Svetog Save” (lat. Dux Sancti Sabbae), odnosno „vojvoda od Svetog Save”, po prvom srpskom arhiepiskopu Svetom Savi. Pojam herceg (njem. herzog), odnosno vojvoda (lat. dux) označavao je u srednjovjekovnoj feudalnoj hijerarhiji najviši plemićki stepen do kraljevskog zvanja. Iz herceške titule i opšteg naziva za herceštvo (vojvodstvo), odnosno hercegovinu (vojvodinu), kasnije je izveden novi oblasni naziv „Hercegovina”, koji je označavao sva područja koja su se usljed turskog osvajanja Vojvodstva Svetog Save našla u sastavu novostvorene pokrajine, poznate kao Hercegovački sandžak (tur. Hersek Sancağı).[5][6]

Istorija

uredi
 
Otisak pečata hercega Stefana,[7] sa priznanice hercega Vlatka iz 1470. godine

Kao jedan od najmoćnijih velikaša srednjovjekovne Kraljevine Bosne, Stefan Vukčić Kosača je počevši od 1435. godine uspeo da proširi i objedini oblasti pod vlašću porodice Kosača i time postavi osnovu za vođenje samostalne politike u odnosu na bosanskog kralja i susjedne oblasne gospodare. Stoga je 1444. godine sklopio sporazum sa napuljskim kraljem Alfonsom V, primivši vazalne obaveze u zamjenu za kraljevu pomoć protiv neprijatelja, prvenstveno kralja Stefana Tomaša Ostojića, vojvode Ivaniša Pavlovića i Mletačke republike. Istim sporazumom, Stefan se obavezao na plaćanje danka kralju Alfonsu umjesto turskom sultanu, što je do tada radio.[8][9][10][11]

Kako bi ojačao svoj položaj, Stefan Kosača je početkom 1448. godine stupio pod okrilje cara Fridriha III Habzburškog, od koga je dobio carsku povelju sa potvrdom svojih posjeda.[12][13] Tokom iste 1448. godine, Stefan se nazivao hercegom humskim i primorskim, a pre aprila 1449. godine već je usvojio titulu „herceg (vojvoda) od Svetog Save”, nazivajući se takođe i „gospodarem humskim i primorskim”, kao i „knezom drinskim”.[14][15][5]

Titula „vojvoda od svetog Save” imala je poseban značaj, pošto su mošti svetog Save, koje su se nalazile u manastiru Mileševi, na istoku hercegove države, čudotvornim smatrali pripadnici raznih hrišćanskih vjera u regionu.[16] Usvajanjem pomenute titule, herceg Stefan je na simboličan način istakao svoje veze sa državnim tradicijama svetorodne dinastije Nemanjića, a takođe i sa ranijim (1377) proglašenjem Stefana Tvrtka za „kralja Srba i Bosne”, koje je izvršeno upravo u manastiru Mileševi.[17][18][19]

Osvrnuvši se na procese koji su doveli do stvaranja hercegove države, kao posebne političke jedinice u odnosu na bosansku državu, Sima Ćirković je naglasio:

"Koreni pojave Hercegovine su vrlo duboki. Oni se pružaju čak do vremena kad su oblasti koje docnije čine hercegovu zemlju bile u okviru srpske države. Kao strano telo one nisu mogle da srastu organski sa bosanskom državom".[20]

Herceg Stefan je 1451. godine zaratio protiv Dubrovačke republike. On je i ranije napadao dubrovačke plemiće, te je stoga od strane dubrovačke vlade bio proglašen za neprijatelja. Velika nagrada od 15.000 dukata, palata u Dubrovniku u vrijednosti od 2.000 dukata i godišnji dohodak od 300 dukata, ponuđeni su svakom ko ga ubije, uz obećanje naslednog dubrovačkog plemstva. Stefana su ove prijetnje ozbiljno zabrinule, tako da je odustao od daljeg ratovanja, nakon čega je došlo do normalizacije odnosa.[21][22]

 
Na nadgrobnoj ploči ćerke hercega Stefana, bosanske kraljice Katarine Kosača (u. 1478), naznačena je titula njenog oca: „herceg od Svetog Save”, kao i srodstvo njene majke Jelene Balšić sa srpskim carem Stefanom Dušanom.[23]

U svom najširem prostornom opsegu, Vojvodstvo Svetog Save je obuhvatalo prostrano područje od neretvanske Krajine na zapadu, preko Humske zemlje i Travunije, do gornjeg Podrinja i donjeg Polimlja na istoku, i gornje Zete na jugu.[3][24][25][26][27]

Isprave hercega Stefana i njegovih sinova svedoče da su stanovništvo Vojvodstva Svetog Save činili Srbi i Vlasi, koji se pominju zajedno, u herceškim ispravama iz 1451. i 1454. godine, kao i u ispravi potonjeg hercegovačkog sandžak-bega Ajaza iz 1481. ili 1482. godine.[28]

Tokom 1463. godine, u vreme turskog osvajanja Kraljevine Bosne, sultanova vojska je poharala severoistočne oblasti Vojvodstva Svetog Save, ali herceg Stefan je po okončanju turskog pohoda i sultanovom odlasku uspeo da povrati vlast u poharanim oblastima.[29][30]

 
Prostorni opseg Hercegovačkog sandžaka, nakon konačnog pada Vojvodstva Svetog Save

Usled propasti Karljevine Bosne (1463), prestale su da postoje i poslednje formalne veze koje su hercegovu osamostaljenu državu (nakon 1448. godine) na simboličan način povezivale sa bosanskom krunom, čime je državnost Vojvodstva Svetog Save dobila na značaju, što je potom došlo do izražaja i u odnosima hercega Stefana i njegovih naslednika sa drugim hrišćanskim državama, pogotovo onima koje su bile neposredno uključenje u suzbijanje daljeg turskog napredovanja.[31][32][33]

U nameri da slome hercegovu državu, Turci su sredinom 1465. godine, na čelu sa bosanskim sandžak-begom Isom Isakovićem, započeli sa konačnim zaposedanjem hercegovih zemalja u unutrašnjosti, počevši od istočnih i severnih oblasti u donjem Polimlju i gornjem Podrinju, a potom su izvršili prodor u središnje i zapadne oblasti, poharavši Humsku zemlju i stigavši sve do reke Neretve.[34][35][36]

Nakon turskih uspeha u unutrašnjosti, državno područje Vojvodstvo Svetog Save svedeno je na primorske oblasti, sa sedištem u Herceg-Novom. Našavši se u teškom položaju, herceg Stefan je krajem 1465. i početkom 1466. godine pokušao da obezbedi podršku mletačkog, ugarskog i napuljskog dvora, ali je nedugo potom umro, u maju 1466. godine.[37][38]

Hercega Stefana su nasledili sinovi, herceg Vladislav, koji je još za očevog života dobio upravu u zapadnim oblastima Vojvodstva Svetog Save,[39] i herceg Vlatko, koji je nasledio oca u preostalim primorskim oblastima na jugoistoku države.[40] Nedugo nakon očeve smrti, herceg Vladislav je započeo pregovore sa napuljskim dvorom u cilju dobijanja podrške (1466),[41] a potom se stavio u službu Mlečana, da bi zatim pristao uz ugarskog kralja Matiju Korvina, dobivši posede u Slavoniji (1469),[42] dok je njegov mlađi brat, herceg Vlatko, nastavio da vlada u preostalim (primorskim) oblastima, sa sedištem u Herceg-Novom.[43][44]

Zaposednute krajeve u unutrašnjosti, Turci su organizovali kao poseban „Vilajet Herceg” u sastavu Bosanskog sandžaka,[45] a nedugo potom (1470), pomenuti vilajet je reorganizovan kao poseban „Sandžak Herceg”, odnosno Hercegovački sandžak.[46]

Od tog vremena, postojale su dve „Hercegovine”, srpska i turska. Prva je obuhvatala preostale, još uvek slobodne oblasti Vojvodstva Svetog Save, dok je druga obuhvatala područja u unutrašnjosti, koja su bila u sastavu Vilajeta Herceg, odnosno Sandžaka Herceg.

Herceg Vlatko je tokom 1470. godine uspeo da sklopi mir sa turskim sultanom Mehmedom II, nakon čega mu je kao turskom vazalu vraćena uprava nad nedavno otrgnutim posedima oko Trebinja i Popovog polja.[47] Nakon toga, herceg Vlatko je nastavio da stoluje u Herceg-Novom, ali je ubrzo promenio odnos prema Turcima. Već krajem 1472. godine, stupio je u pregovore sa napuljskim kraljem Ferdinandom I, zbog čega su mu Turci naredne godine oduzeli Trebinje i Popovo polje (1473).[48]

Okrenuvši se savezu sa hrišćanskim silama, herceg Vlatko se 1474. godine oženio Margaretom Marcano, nećakom napuljskog kralja,[49][50][51] na šta su Turci odgovorili ratom i napadom na Herceg-Novi, početkom 1475. godine.[52] Dodatni zapleti sa Turcima proistekli su iz nerešenih odnosa između hercega Vlatka i njegovog mlađeg brata Stefana, koji se poturčio, uzevši ime Ahmed. U turskoj službi, Ahmed-paša Hercegović (u. 1517) je kasnije uspeo da stigne i do položaja velikog vezira, koji je obavljao u više navrata.[53]

Herceg Vlatko je uspeo da se održi u primorskim oblastima još nekoliko godina, ali položaj njegove države je počeo naglo da se pogoršava tokom 1479. godine, usled zaključenja nepovoljnog mletačko-turskog mira i pada mletačkog Skadra u turske ruke, nakon čega je turska vojska zaposela i susednu Zetu, čiji je vladar Ivan Crnojević potražio utočište u Italiji. Nakon (prvog) pada Zete pod tursku vlast, hercegova država je sve do obnavljanja države Crnojevića sredinom 1481. godine bila jedina još uvek slobodna srpska oblast. Tokom iste 1481. godine, položaj hercega Vlatka počeo je naglo da se pogoršava, usled namere Turaka da zaposednu njegovu državu. Nadajući se u stranu (ugarsku i napuljsku) pomoć, herceg Vlatko je uspeo da se održi samo do kraja 1481. odnosno početka 1482. godine, kada su nakon pada Herceg-Novog i poslednji delovi Vojvodstva Svetog Save osvojeni od strane Turaka i priključeni Hercegovačkom sandžaku, čime je označen kraj postojanja ove srpske srednjovjekovne države.[54][55][56][57][58][59][60][61]

Poslednji hercezi i njihovi potomci, koji su živeli u Kraljevini Ugarskoj i Mletačkoj republici, nastavili su da nose naslov „hercega od svetog Save”, sve do izumiranja porodice Kosača u 17. veku. Njihova nasledna prava i počasti priznavala je i Dubrovačka republika, koja je naslovnim hercezima od svetog Save nastavila da isplaćuje Konavoski dohodak, sve do 17. veka.[62][63][64][65][66][67]

Za vreme postojanja Vojvodstva Svetog Save, na područjima pod vlašću hercega Stefana i njegovih naslednika podignuto je ili obnovljeno nekoliko zadužbina, odnosno pravoslavnih crkava, koje su se nalazile prvenstveno u istočnim i središnjim oblastima države Kosača, u kojima je preovladavalo pravoslavlje.[68][69][70] U preostalim, pretežno zapadnim (humskim) oblastima, prisutno je bilo i bogumilstvo,[71][72] dok je u pojedinim primorskim oblastima bio prisutan i rimokatolicizam.[73][74]

Nasleđe

uredi
 
Stara karta iz 1690. godine, na kojoj su oblasti u zaleđu označene kao: „Parte del Ducato di S. Saba”

Nakon konačne propasti ove srpske srednjovjekovne države (1482), tradicije povezane sa njenim postojanjem i državnim nazivom nastavile su da žive u političkoj svesti i kulturnom nasleđu. U mletačkoj i habzburškoj geopolitičkoj terminologiji, od 16. do 18. veka, pojam Vojvodstvo Svetog Save, odnosno Herceštvo Svetog Save, nastavio je da označava oblasti koje su u 15. veku pripadale državi hercega Stefana i njegovih sinova. Pod turskom vlašću, te oblasti su bile u sastavu Hercegovačkog sandžaka, ali su na hrišćanskoj strani i dalje često nazivane starim imenom (lat. Ducatus Sancti Sabbae, ital. Ducato di Santo Sabba).[75][76][77][78]

 
Stara karta iz 1720. godine, na kojoj su oblasti u zaleđu južne Dalmacije označene kao: „Ducatus S. Sabae”

U mletačkim i habzburškim izvorima, prvenstveno diplomatičkim i kartografskim,[79][80][81][82] a takođe i u istoriografskim radovima iz tog perioda, pomenuti nazivi su upotrebljavani ne samo u okviru izlaganja o nekadašnjoj srednjovjekovnoj državi, već i kao hrišćanska oznaka za turske oblasti u zaleđu južne Dalmacije. Među istoričarima iz tog perioda, pojam su u svojim radovima upotrebljavali: Jovan Muzaki (oko 1510),[83][84] Johan Levenklau (u. 1594),[85] Mavro Orbin (u. 1614),[86] Jakov Lukarević (u. 1615),[87] Ivan Tomko Mrnavić (u. 1637),[88] Šarl Difren (u. 1688),[89][90] Danijele Farlati (u. 1773),[91] kao i mnogi kasniji autori, uključujući i razne pisce iz redova dubrovačkih hroničara,[92] i bosanskih franjevaca.[93]

 
Opseg istorijske Hercegovine Svetog Save u tri savremene države: Stara Hercegovina u Crnoj Gori (crveno) i Srbiji (žuto), istočna Hercegovina u Republici Srpskoj (ljubičasto) i deo Hercegovine u Federaciji BiH (plavo)

Napomena Mavra Orbina (1601),[94] da su oblasti koje je kralj Stefan Tvrtko I (u. 1391) darovao vojvodi Vlatku Vukoviću Kosači (u. 1392) kasnije prozvane Vojvodstvom Svetog Save, navela je pojedine hroničare da tokom 17. i 18. veka uobliče pretpostavku o ranom osnivanju ovog vojvodstva, već u vreme pomenutog kralja. Na to se potom nadovezao i pokušaj pojedinih rimokatoličkih pisaca da svetosavsku odrednicu u herceškoj tituli objasne putem prećutkivanja svetog Save Srpskog, koji je u njihovim teorijama zamenjen drevnim svetiteljem Savom Jerusalimskim (u. 532).[93][95]

Iako takvi pokušaji falsifikovanja istorije nisu urodili plodom, teorija o navodnoj vezi herceške titule sa svetim Savom Jerusalimskim našla je odjeka u delu nenaučne i pseudo-naučne publicistike, dok teoriju o navodnom osnivanju Vojvodstva Svetog Save od strane kralja Tvrtka promovišu i neki savremeni, prvenstveno hrvatski istraživači.[96][97]

U ranoj srpskoj istoriografiji, o državi hercega Stefana i svetosavskom nasleđu Hercegovine pisao je grof Đorđe Branković (u. 1711) u svojim Hronikama, a potom i Jovan Rajić (u. 1801) u svojoj Istoriji.[98][99] Među prvim istoriografskim radovima i prilozima koji su u celini bili posvećeni Vojvodstvu Svetog Save, nalazio se i rad Petra Bartulovića (u. 1815) koji je objavljen 1796. godine u Veneciji, pod naslovom: „Antico Ducato S. Sabba”.[100]

U prvom izdanju svog čuvenog Srpskog rječnika iz 1818. godine, Vuk Stefanović Karadžić je definisao istorijsku i tada još uvek nepodeljenu Hercegovinu upravo putem pojma "ducatus S. Sabbae", a istu definiciju je ponovio i u drugom izdanju iz 1852. godine.[101][102]

Tradicije nekadašnjeg Vojvodstva Svetog Save došle su do izražaja već za vreme Kiparskog rata (1570-1573), kada je mletačka vlada odlučila da Vlatka III Kosaču, koji je bio unuk bivšeg hercega Vlatka (u. 1489), uputi u Kotor sa zadatkom da kao titularni herceg od svetog Save doprinese oslobođenju susednih oblasti u zaleđu, koje su pre uspostavljanja turske vlasti pripadale nekadašnjem Vojvodstvu Svetog Save. Tokom boravka u domovini svojih predaka, Vlatko se sastajao sa narodnim glavarima iz okolnih oblasti, a 1572. godine je učestvovao i u neuspelom mletačkom pokušaju oslobađanja Herceg-Novog.[103]

O geopolitičkom značaju pojma Vojvodstvo Svetog Save svedoči i povelja cara Leopolda I iz 1688. godine, kojom je svim hrišćanima sa područja „Vojvodstva Svetog Save iliti Hercegovine” (lat. Ducatus Sancti Sabae seu Herzegovina) obećana carska zaštita i pomoć u zajedničkoj borbi protiv Turaka.[104][105] Istovetna obećanja je ponovio i car Karlo VI, koji je 1739. godine izdao posebnu zaštitnu povelju, namenjenu svim hrišćanima sa područja „Hercegovine iliti Vojvodstva Svetog Save” (lat. Herczegovinam seu Ducatum S. Sabae).[106][107] Na sličan način, Vojvodstvo Svetog Save (lat. s. Sabae ducatus) je pomenuto čak i u buli rimskog pape Leona XIII, kojom je 1881. godine ustanovljena rimokatolička hijerarhija na području okupirane Bosne i Hercegovine.[108]

Neposredno nakon Berlinskog kongresa (1878), kada je područje istorijske Hercegovine Svetog Save podeljeno na tri dela (austrougarski, crnogorski i preostali turski), termin "Hercegovina" je po prvi put ozvaničen u sklopu novostvorenog naziva "Bosna i Hercegovina" i to u svom suženom teritorijalnom opsegu,[109][110][111] i krnjem obliku (bez svetosavske odrednice), čime je stvorena savremena "uža" Hercegovina, naspram "šire" (istorijske) Hercegovine Svetog Save.[112][113]

Pitanje o mogućem obnavljanju titule hercega od svetog Save pokrenuto je 1898. godine u diplomatskim krugovima, prilikom boravka crnogorskog knjaza Nikole u Londonu. Tim povodom, Čedomilj Mijatović je u svojstvu ambasadora Kraljevine Srbije u Londonu izvestio svoje sagovornike o istorijskom i političkom značaju pomenute titule.[114]

Nakon uspostavljanja komunističke vlasti u Jugoslaviji i stvaranja jugoslovenske federalne jedinice Bosne i Hercegovine (1945), svetosavska odrednica je postala ideološki nepodobna zbog svog verskog, odnosno pravoslavnog i srpskog karaktera, te je stoga nije bilo uputno pominjati.[115] U zvaničnim udžbenicima istorije iz vremena socijalističke Jugoslavije, titula hercega Stefana i njegovih naslednika po pravilu je pominjana tek uzgredno, a ponekad i nepotpuno, uz svođenje na pomen samog herceškog dostojanstva, bez navođenja svetosavskih odrednica.[116] U savremenoj srpskoj i široj južnoslovenskoj istoriografiji, prošlost ove srednjovjekovne države obrađivana je u brojnim naučnim i stručnim radovima i prilozima.[117][118]

Terminologija

uredi

U istoriografskim radovima na srpskom jeziku i drugim južnoslovenskim jezicima, ova srednjovjekovna država se po pravilu pominje uz upotrebu istoznačnih naziva kao što su: Vojvodstvo Svetog Save,[119][120] Herceštvo Svetog Save,[121][107][122] Hercegovina Svetog Save,[123][124] ili Dukat Svetog Save.[125][126] Takođe se upotrebljava i naziv Svetosavska Hercegovina.[127][128]

Pomenuti pojmovi na neposredan način odslikavaju stare nazive iz izvora na latinskom i italijanskom jeziku (lat. Ducatus Sancti Sabbae, ital. Ducato di Santo Sabba), s tim što se u izvorima na stranim jezicima ime svetog Save često pisalo na više različitih načina (Sabbas, Sabas, Sabba, Saba, Saua, Sava). U radovima na engleskom jeziku, koriste se nazivi: Duchy of Saint Sava,[129][130][131][132][133][134] ili Dukedom of Saint Sava.[135] Na francuskom jeziku naziv za ovu srpsku srednjovjekovnu državu glasi: Duché de Saint Sava,[136][137] dok se u nemačkom jeziku upotrebljava naziv: Herzogtum des heiligen Sava.[138]

Vladari

uredi
  1. Stefan Vukčić Kosača, 1448—1466
  2. Vladislav Hercegović Kosača, 1466—1482
  3. Vlatko Hercegović Kosača, 1466—1482

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ Ćirković 1989, str. 17.
  2. ^ Orbini 1601, str. 381, 382.
  3. ^ a b Dinić 1940, str. 151—257.
  4. ^ Atanasovski 1979, str. 19-153.
  5. ^ a b Mihaljčić 2002, str. 308—341.
  6. ^ Šabanović 1959, str. 156—167.
  7. ^ Anđelić 1970, str. 76.
  8. ^ Thallóczy 1914, str. 359-363.
  9. ^ Ćirković 1964c, str. 75-77.
  10. ^ Spremić 1974, str. 455-469.
  11. ^ Isailović 2020, str. 37—68.
  12. ^ Thallóczy 1914, str. 378-380.
  13. ^ Ćirković 1964c, str. 103.
  14. ^ Ivić 1905, str. 80-94.
  15. ^ Ćirković 1964c, str. 106-108.
  16. ^ Fine 1994, str. 578.
  17. ^ Ćirković 1964a, str. 137.
  18. ^ Ćirković 1964b, str. 343—370.
  19. ^ Ćirković 1987, str. 137-143.
  20. ^ Ćirković 1964c, str. 271.
  21. ^ Ćirković 1964c, str. 169—171.
  22. ^ Krekić 1978, str. 388—389.
  23. ^ Palatino 1547, str. 56.
  24. ^ Ćuk 2002, str. 378—389.
  25. ^ Luković 2004, str. 91—158.
  26. ^ Mišić 2012, str. 53—57.
  27. ^ Premović 2017, str. 99—115.
  28. ^ Isailović 2018, str. 272—273.
  29. ^ Ćirković 1964c, str. 258.
  30. ^ Atanasovski 1979, str. 12.
  31. ^ Blagojević & Medaković 2000, str. 292-293.
  32. ^ Blagojević 2004, str. 423.
  33. ^ Blagojević 2011, str. 358-362.
  34. ^ Ćirković 1964c, str. 263-265.
  35. ^ Atanasovski 1979, str. 12-13.
  36. ^ Miljković 2012, str. 101-112.
  37. ^ Ćirković 1964c, str. 265-267.
  38. ^ Atanasovski 1979, str. 13-14.
  39. ^ Atanasovski 1979, str. 16-17.
  40. ^ Tošić 2008, str. 153—172.
  41. ^ Atanasovski 1979, str. 19-25.
  42. ^ Pálosfalvi 2016, str. 118.
  43. ^ Božić 1962, str. 113-129.
  44. ^ Atanasovski 1979, str. 19.
  45. ^ Čar-Drnda 2005, str. 61—68.
  46. ^ Šabanović 1959, str. 136—143.
  47. ^ Beldiceanu-Steinherr & Bojović 1993, str. 75—86.
  48. ^ Atanasovski 1979, str. 96.
  49. ^ Atanasovski 1979, str. 97—101.
  50. ^ Tošić 2008, str. 153—156.
  51. ^ Špoljarić 2020, str. 129—138.
  52. ^ Atanasovski 1979, str. 107—113, 126-139.
  53. ^ Vrankić 2017, str. 9-67.
  54. ^ Božić 1948, str. 63-84.
  55. ^ Božić 1952, str. 213-215.
  56. ^ Tadić 1962, str. 131-152.
  57. ^ Hrabak 1978, str. 13.
  58. ^ Atanasovski 1979, str. 126—153.
  59. ^ Božić 1979, str. 95.
  60. ^ Božić 1982, str. 412—413.
  61. ^ Miljković-Bojanić 2002, str. 291—307.
  62. ^ Laszowski 1898, str. 25-29.
  63. ^ Dinić 1935, str. 245-247.
  64. ^ Atanasovski 1979, str. 166—187.
  65. ^ Isailović & Fostikov 2013, str. 131–147.
  66. ^ Pálosfalvi 2016, str. 111-125.
  67. ^ Čoralić 2017, str. 145—155.
  68. ^ Vojvodić 2010, str. 61-100.
  69. ^ Popović 2010, str. 17-60.
  70. ^ Špoljarić 2019, str. 156.
  71. ^ Radojčić 1927, str. 147-159.
  72. ^ Šidak 1975, str. 94: "Pošto je tako izgubila uporište u svojoj kolijevci, u središnjoj Bosni, »Crkva bosanska« našla je posljednje utočište u novom herceštvu sv. Save, od kojega je Hercegovina dobila svoje ime"
  73. ^ Korać 2013, str. 51-72.
  74. ^ Korać 2015, str. 17-35.
  75. ^ Vego 1957, str. 45: "Službeno se zemlja zvala Ducatus Sancti Sabbae."
  76. ^ Vego 1982, str. 54: "Tako se i u stranom svijetu često spominje Vojvodstvo svetog Save (Ducatus s. Sabbe ili Save) umjesto Hercegovina."
  77. ^ Ćirković 1987, str. 140: "Titula je učinila da se u zapadnim izvorima, naročito u italijanskim geografskim i istorijskim tekstovima, ime ducato di san Sabba za obeležavanje Hercegovine održi do duboko u XVII vek."
  78. ^ Ćirković & Mihaljčić 1999, str. 775: "kod zapadnih pisaca i kartografa sve do XVIII veka održavalo se ime ducatus sancti Sabbae"
  79. ^ Kozličić 2010, str. 46, 48, 53, 54.
  80. ^ Kozličić, Bratanić & Uglešić 2011, str. 35, 48.
  81. ^ Ćorović 2013, str. 226, 233, 234.
  82. ^ Tomović 2015, str. 526.
  83. ^ Hopf 1873, str. 299.
  84. ^ Elsie 2003, str. 53.
  85. ^ Leunclavius 1588, str. 364.
  86. ^ Orbini 1601, str. 380—382.
  87. ^ Luccari 1605, str. 7.
  88. ^ Marnavituis 1630, str. 294.
  89. ^ Du Fresne 1680, str. 340—342.
  90. ^ Du Fresne 1746, str. 126—129.
  91. ^ Farlati 1769, str. 38-39, 69, 189-190.
  92. ^ Pantić 1981, str. 131-139.
  93. ^ a b Zirdum 1977, str. 196.
  94. ^ Orbini 1601, str. 381.
  95. ^ Zirdum 1985, str. 50.
  96. ^ Dragić 2013, str. 182-183.
  97. ^ Dragić 2018, str. 189.
  98. ^ Raičъ 1794b, str. 93, 229, 299.
  99. ^ Raičъ 1794c, str. 258-259.
  100. ^ Bartulovich 1796, str. I-XXII.
  101. ^ Stefanović-Karadžić 1818, str. 164.
  102. ^ Stefanović-Karadžić 1852, str. 804.
  103. ^ Atanasovski 1979, str. 177-179.
  104. ^ Veselinović 1993, str. 501.
  105. ^ Stanojević, Damnjanović & Merenik 2004, str. 21.
  106. ^ Langer 1880, str. 298, 299.
  107. ^ a b Blagojević & Medaković 2000, str. 328.
  108. ^ Pennacchi & Piazzesi 1881, str. 102.
  109. ^ Dedijer 1909, str. 6.
  110. ^ Ćorović 1937, str. 26.
  111. ^ Peco 1983, str. 115.
  112. ^ Dedijer 1909, str. 7: "Ako uporedimo te granice sa granicama stare države Hercega Stjepana, onda vidimo da se one gotovo potpuno podudaraju. Pa i u narodu svih tih oblasti živi i danas taj pojam šire Hercegovine."
  113. ^ Kovačević 1959, str. 67: "Kada pominjemo danas Hercegovinu u vezi sa Šantićem, mi obično ne mislimo na celu njenu istorisku oblast. Nekada, u srednjem veku, nazvana Hercegovinom Svetoga Save, ona je, kao posebna država a zatim kao turski sandžakat, zahvatala zemlje između Kosova i reke Cetine, sve do kapija Splita. Širenjem venecijanskih poseda i dubrovačke republike s jedne strane i Crne Gore sa druge, njena se oblast stalno smanjivala, a kad je prvih godina okupacije Austrija izvršila podelu na okruge, izlučena je iz Hercegovine i Foča, tako da se pod pojmom Hercegovine smatra u poslednje vreme samo mostarski okrug kako ga je Austrija ograničila."
  114. ^ Đorđević 1905, str. 339-340.
  115. ^ Kostić 1959, str. 64: "A šta znači Hercegovina? Zemlja hercega Svetog Save. I zemlja se tako zvala, na latinskom Ducatus St. Sabbae, italijanski Ducato di San Sabba. Razume se da danas to niko ne sme da spomene. Jer bi iz naziva proizlazio srpski i pravoslavni karakter provincije."
  116. ^ Goluža & Korać 2017, str. 247-271.
  117. ^ Ćirković 2002, str. 209—220.
  118. ^ Mišić 2006, str. 181-188.
  119. ^ Mandić-Studo 2000.
  120. ^ Knežević 2020, str. 99-107.
  121. ^ Marjanović 1995, str. 112.
  122. ^ Isailović 2018, str. 276.
  123. ^ Kostić 1959, str. 109.
  124. ^ Ćorović 2013, str. 233.
  125. ^ Raičъ 1794b, str. 299: "Hercegovina, ili Dukatъ svяtago Savvы imenuetsя"
  126. ^ Kozličić 2003, str. 167: "Hercegovina se doista nazivala i Dukatom sv. Save (Ducatus Sancti Sabbae)"
  127. ^ Purković 1958, str. 109: "A herceštvo je nazvao svetosavskim zato što je u njegovoj oblasti ležala Mileševa i u njoj počivao svetac velikog ugleda i poštovanja."
  128. ^ Lučić 1991, str. 145.
  129. ^ Evans 1876, str. LI, 217, 300, 302.
  130. ^ Miller 1923, str. 574.
  131. ^ Seton-Watson 1931, str. 337: "Hercegovina, originally known as the Duchy of St. Sava"
  132. ^ Pitcher 1972, str. 71: "the south-west gradually became independent as the Duchy of St. Sava or Herzegovina"
  133. ^ Zlatar 1992, str. 374: "Duchy of St. Sava (Ducato di Santo Saba in Italian), which became known as Hercegovina"
  134. ^ Kozličić, Bratanić & Uglešić 2011, str. 35: "Herzegovina’s real name was Duchy of St. Sava (Ducatus Sancti Sabbae)"
  135. ^ Edwards 1971, str. 123: "In 1482 the Turks captured Hercegnovi and the Dukedom of St Sava ceased to exist"
  136. ^ Bojović 1998, str. 41.
  137. ^ Bataković 2005, str. 56.
  138. ^ Hösch, Nehring & Sundhaussen 2004, str. 276.

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Војводство_Светог_Саве&oldid=28503879”