Senta
Senta (mađ. Zenta) je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Severnobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 14.452 stanovnika.
Senta | |
|---|---|
 Gradska kuća | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Severnobanatski |
| Opština | Senta |
| Stanovništvo | |
| — 2022. | 14.452 |
| — gustina | 137/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 55′ 42″ S; 20° 05′ 02″ I / 45.92830° S; 20.08383° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 92 m |
| Površina | 166,8 km2 |
.svg)  Senta Senta na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 24400 24401 |
| Pozivni broj | 024 |
| Registarska oznaka | SA |
Geografija
urediU srednjem toku Tise kroz Republiku Srbiju, na samoj obali reke nalazi se jedan od najstarijih gradova u AP Vojvodini — Senta, središte opštine s naseljenim mestima: Gornji Breg, Tornjoš, Kevi i Bogaraš. Prema popisu iz 2002. godine, Senta ima 20.363, dok opština Senta ima 25.619 stanovnika.
Ovde se nalazi Turistička organizacija opštine Senta.
Istorija
uredi
Senta je izrasla oko manastira. Prvi put se pominje 1216. godine i razvija zahvaljujući pogodnom geografskom položaju, na važnom prelazu preko reke Tise. Od 14. veka posed je budimskog nadbiskupa. 1506. godine postala je slobodni kraljevski grad. U ratu između Austrije i Turske, jedna od najvećih pobeda Austrije bila je bitka kod Sente 11. septembra 1697. godine ("Kod Sente je spasen Beč").
Nakon što su se Srbi graničari iz Potisko-pomoriške granice 1742. godine većinom iselili u Rusiju u XVIII i XIX veku Sentu su naselili Mađari, Slovaci, Nemci i Jevreji, a između dva svetska rata i posle 1945. godine Srbi, Crnogorci i drugi narodi. Senćansko pristanište, udaljeno 124 km od ušća Tise u Dunav, bilo je jedno od najvažnijih u prostoru dvorečja.
Po popisu mesta Potiske vojne granice iz 1748. godine u Senti je bio 191 graničar konjanik, i svi su bili u aktivnoj službi. Od toga njih 46 je imalo kompletnu vojnu opremu, a ostalih 85 delimičnu. Štab je sačinjavalo šest oficira, na čelu sa poručnicima Jovanom Badrljicom i Đukom (Đorđem) Popovićem. Tu je i zastavnik Neša Milinović. U mestu je bila stacionirana i pešadija, njih 202 pešadinca. Izvan stalne službe bilo ih je 64, a sa potpunim naoružanjem 70 aktivnih graničara. Na čelu jedinice je bio major Marko Marković, sa kapetan-lajtantom Đorđem Golubom, poručnikom Konstantinom Milinovićem i zastavnikom Ignjatom Vršićem.[1] Kada je novembra 1750. godine obavljeno izjašnjavanje graničarskih oficira, za provincijalni status su se opredeli: obrstvajhmajster kao kapetan Marko Marković, kapetan lajtant Đorđe Golub, hadnađi Subota Suljin i Jovan Paderlik, barjaktari Neško Milinović i Ignjat Vujičić.[2] Oficiri verni Austriji su bili nagrađeni mađarskim plemstvom i zemljišnim posedom. Tako su u Senti dobili: vicekapetan Golub, lajtanti Jovan Boderlica (Badrljica), Subota Branovački i Mihajlo Tesić po 50 lanaca, a zastavnici Neca Milinović i Ignjat Vujičić po 44 lanca.
Godine 1769. Senta je izgorela u velikom požaru.
Kulturna istorija Srba u Senti
urediSenćanska pravoslavna crkvena opština je javno preporučivala u jesen 1855. godine bildhauera (ikonorezbara) Joana Ajsterlenera iz Starog Arada. Zahvalni crkveni oci su ga zbog dobro urađenog posla - ikonostasa, nagradili sa 300 f. preko ponude.[3]
U Senti je pri pravoslavnoj crkveno-školskoj opštini delovao Fond za siromašnu decu. Njime je rukovodio pre 1866. godine srpski učitelj Jovan Vujić.[4]
Kada je 1866. godine održana skupština Matice srpske u Pešti, Srbi Senćani su dominirali po brojnosti. Kao redovni stari članovi u njenom radu učestvovali su: Andrija Nikolić, Jovan Vujić učitelj, Trifun Vlašić i Stefan Drakulić. Za nove članove javili su se po uplati, iznosa od 50 f. Pravoslavna srpska crkvena opština u Senti, dok su pojedinci dali po 10 f. - Konstantin Živanović advokat, Stevan Lukačević beležnik, Stevan pl. Badrljica kurijalista, Ljubomir Vujić trgovac, Jakov Kragujević, Sava pl. Branovački i Andrija Nikolić senator.[4]
Kultura
uredi
U Senti su Muzej, Arhiv, vaspitno-obrazovne organizacije i najstarija likovna kolonija u Vojvodini (1952).
Od 1876. godine, počinje sa radom i Senćanska gimnazija, jedna od najstarijih gimnazija u Srbiji.
Pored Senćanske gimnazije, sa radom počinju i tri osnovne škole, OŠ "Sveti Sava" danas "Turzo Lajoš", OŠ "Spomen-škola" danas "Petefi Šandor" i OŠ "11. novembar" danas "Stevan Sremac".
Od 2003. godine u Senti radi Gimnazija Boljai, specijalizovana škola koja na mađarskom jeziku izvodi nastavu po programu beogradske Matematičke gimnazije.
U cilju razvoja kulture u Senti, osnovan je Kulturno-obrazovni centar "Turzo Lajoš", preko kog svoje delatnosti obavljaju Gradski muzej, Gradska biblioteka, Dom kulture, Radnički univerzitet, i nekada bioskop "Tisa", koji je bioskopsku premijeru imao 1908. godine.
U Senti se nalazi veliki broj zgrada — spomenika kulture: Vatrogasna kasarna u Senti, Rodna kuća Stevana Sremca, Zgrada Plebanije — Muzeja, Hotel Rojal, Slavnića kuća i Srpska pravoslavna crkva Svetog arhanđela Mihaila.
Privreda
urediU XIX vek i XX veku pored poljoprivrede u Senti su se razvijali trgovina, zanati i prehrambena industrija. Raskršće puteva, pogodne veze sa Suboticom, Novim Sadom i Zrenjaninom čine Sentu privlačnim mestom u ovom delu Vojvodine. U razvoju privrede značajno mesto ima agro-industrijski kombinat. Senta sa okolinom je najveći rasadnik ruža u Srbiji.
Od 1895. godine, u Senti postoji električna rasveta. Po tom pitanju, Senta je bila naprednija od Novog Sada, Sombora i Subotice.
Demografija
urediU naselju Senta živi 16.396 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,9 godina (38,8 kod muškaraca i 42,8 kod žena). U naselju ima 7.938 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,35.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Mađarima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 19 | 23 | ||
| 80+ | 158 | 399 | ||
| 75—79 | 221 | 439 | ||
| 70—74 | 393 | 583 | ||
| 65—69 | 506 | 671 | ||
| 60—64 | 561 | 663 | ||
| 55—59 | 627 | 774 | ||
| 50—54 | 785 | 775 | ||
| 45—49 | 773 | 831 | ||
| 40—44 | 752 | 750 | ||
| 35—39 | 670 | 664 | ||
| 30—34 | 569 | 551 | ||
| 25—29 | 679 | 637 | ||
| 20—24 | 783 | 651 | ||
| 15—19 | 639 | 573 | ||
| 10—14 | 620 | 557 | ||
| 5—9 | 555 | 536 | ||
| 0—4 | 458 | 457 | ||
| Prosek : | 38,8 | 42,8 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 8.135 | 2.529 | 4.744 | 382 | 478 | 2 |
| Ženski | 8.984 | 1.697 | 4.816 | 1.841 | 627 | 3 |
| UKUPNO | 17.119 | 4.226 | 9.560 | 2.223 | 1.105 | 5 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 3.932 | 756 | 2 | 59 | 1.119 |
| Ženski | 2.867 | 293 | 0 | 1 | 648 |
| UKUPNO | 6.799 | 1.049 | 2 | 60 | 1.767 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 488 | 128 | 504 | 74 | 212 |
| Ženski | 125 | 23 | 497 | 107 | 84 |
| UKUPNO | 613 | 151 | 1.001 | 181 | 296 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 58 | 74 | 178 | 104 | 98 |
| Ženski | 102 | 85 | 156 | 333 | 333 |
| UKUPNO | 160 | 159 | 334 | 437 | 431 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 76 | 0 | 0 | 2 | |
| Ženski | 72 | 6 | 1 | 1 | |
| UKUPNO | 148 | 6 | 1 | 3 | |
Sport
urediGradovi pobratimi
uredi
Poznate ličnosti
uredi
- Stevan Sremac (1855–1906), pisac
- Matija Bećković (*1939), pesnik
- Tamara Boroš (*1977), hrvatska reprezentativka u stonom tenisu
- Đena Branovački (1841–1882), dobrotvor
- Stevan Branovački (1804–1880), predsednik Matice srpske od 1867. do 1880.
- Sava Vuković (1930–2001), episkop
- Silvija Erdelji, (*1975), stonoteniserka
- Marija Gluvakov, (*1973), pijanista
- Jovan Đorđević (1826–1900), osnivač Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu i pisac himne Srbije „Bože pravde“
- Jovan Muškatirović (1743–1809), književnik i prosvetitelj
- Vladimir Nikolić (1857–1922), arhitekta
- Lajoš Bocan (1886–1969), graditelj tambura
- Karolj Andruško (1915–2008), slikar, grafičar i tipograf
- Bojan Pajtić (*1970), političar
- Stevan Kragujević (1922–2002), fotograf i fotoreporter
- Stevan Raičković (1928–2007), pesnik
- Ištvan Seli (1921–2012), istoričar književnosti
- Čaba Silađi (*1990), plivač
- Mihael Fekete (1886–1957), matematičar
- Arpad Šterbik (*1979), rukometaš
- Laslo Đere teniser
- Branislav Unginović (*1953), glumac
- Jožef Tertei (1960), rvač
- Andraš Urban (1970)
Vidi još
urediNapomene
uredi- Podaci za površinu i gustinu naseljenosti dati su zbirno za katastarsku opštinu Senta, na kojoj se nalaze tri naselja, Bogaraš, Gornji Breg i Senta.
Reference
uredi- ^ "Mešovita građa", Beograd 2011. godine
- ^ Mita Kostić: "Srpska naselja u Rusiji", Beograd 1923.
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1855. godine
- ^ a b "Zastava", Pešta 1866. godine
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ Etnička struktura nakon popisa 2011.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Spoljašnje veze
uredi- Zvanična prezentacija opštine (jezik: mađarski)
- Gimnazija Boljai (jezik: mađarski)
- Senćanske stvarnosti („Politika”, 1. avgust 2018)
- Senta, RTV - Zvanična veb stranica
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
