Stojan Ćelić

Stojan Ćelić (Bosanski Novi, 16. februar 1925 — Beograd, 30. april 1992) bio je srpski slikar, likovni kritičar, profesor Univerziteta umetnosti u Beogradu i član SANU.

Stojan Ćelić
Stojan Ćelić
Lični podaci
Datum rođenja	(1925-02-16)16. februar 1925.
Mesto rođenja	Bosanski Novi, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca
Datum smrti	30. april 1992.(1992-04-30) (67 god.)
Mesto smrti	Beograd, SR Jugoslavija

Biografija

Stojan Ćelić dolazi u Beograd 1937. Godine 1942. pohađa časove crtanja u privatnoj školi Mladena Josića, a 1943. upisuje Akademiju za likovne umetnosti kod prof. Mihaila S. Petrova. Prekida studije i odlazi u NOB 1944. U Beograd se vraća 1948. i nastavlja studije umetnosti kod Đurđa Teodorovića, Ljubice Sokić, Koste Hakmana i Nedeljka Gvozdenovića kod koga je diplomirao a zatim i specijalizovao slikarstvo 1951 — 1953. Izabran je 1954. za asistenta na Akadamiji za likovne umetnosti u Beogradu, zatim za docenta 1957. za vanrednog profesora 1963, najzad za redovnog profesora Fakulteta likovnih umetnosti 1974. godine. Bio je dekan Akademije za likovne umetnosti od 1971. do 1973. godine.

Pored slikarstva bavio se brojnim disciplinama likovnog stvaralaštva: grafikom, crtežom, pastelom, akvarelom, tapiserijom, mozaikom, scenografijom, ilustracijom knjiga.

Izlaže od 1951. godine, a prvu samostalnu izložbu održao je 1954. Učestvovao je na brojnim kolektivnim izložbama u zemlji i inostranstvu.

Kao stipendista Vlade NR Srbije boravi u Parizu i Londonu 1955. godine, a kao stipendista Fonda za unapređenje likovnih umetnosti „Moša Pijade“ tokom 1959. boravi u Parizu, Belgiji, Holandiji i Londonu.

Postao je član ULUS-a 1953. Bio je član grupe Samostalni (1952—1954, Decembarske grupe (1955—1960) i Grupe 69 (1975—1980).

Prvi tekst je objavio 1950. godine od kada je napisao nekoliko monografija i brojne umetičke studije, eseje, kritike itd. Bio je redovni kritičar lista „Revija“ (1952—1953), pokretač je i glavni i odgovorni urednik časopisa „Umetnost“ (1965—1970).

Izabran za dopisnog člana SANU 1978. godine, a za redovnog 1985. Od 1991. bio je zamenik sekretara Odeljenja likovne i muzičke umetnosti.

Od 1956. bio je član Međunarodnog udruženja likovnih kritičara - AICA.

Stvaralaštvo

Slikarstvo

Stojan Ćelić pripada onoj generaciji srpskih i jugoslovenskih slikara koji su posle Drugog svetskog rata uspešno osavremenjivali likovnu umetnost i uvodili je u bliski kontekst evropskog i svetskog stvaralaštva te epohe. Iako je školovan na tradiciji srpskog poetskog realizma iz vremena visokog modernizma, Ćelić je brzo odlučio da se okrene novim, apstraktnim istraživanjima slikarskog jezika svodeći plastičku predstavu u svojim slikama na njene noseće elemente — liniju, površinu i boju. Do krajnjeg izraza došao je kroz nekoliko faza koje su logično sledile jedna iz druge. Tokom pedesetih godina zadržava realističku predstavu koju postepeno redukuje na njene osnovne elemente, u tom vremenu na boju. Ali u temi pejzaža Ćelić već tada traže one elemente koji će izbeći njegov prepoznatljiv izgled i prevesti ga najpre u grube mase a potom u vrlo precizno postavljene kolorističke površine. Do daljeg pročišćavanja dolazi krajem te decenije kada se primećuje vidno smirenje plastičkog prizora i njegovo svođenje isključivo na hromatske površine rešene u uslovima plošnosti slikarskog platna. Tako postavljenu strukturu slike Stojan Ćelić će ubuduće postupno, etapno i u ciklusima nadalje svoditi na vlastiti, prepoznatljiv izraz kojim je autorski obeležio epohu savremenosti druge polovine dvadesetog veka u srpskoj likovnoj umetnosti.

Kritika

Stojan Ćelić je objavio niz članaka, krtika i eseja i mnogobrojnim listovima i časopisima kao i u predgovorima kataloga o svojim savremenicima, ali i o onim umetnicima koji su uticali na njegovo slikarstvo. Polazio je od toga da umetničko delo treba da bude tumačeno i na taj način približeno gledaocima. Podržavao je i čitaocima objašnjavao nove ideje koje su likovni umetnici iznosili u svom radu i pretvarali u oblik u svom delu. Najpre analitički, razmatrajući svaki rad po sebi, a potom i sintetički kada je uzimao u obzir kreativne domete nekog autora, objašnjavao je opuse umetnika, posebno onih čije je delo bilo završno ili pri kraju, dajući jasnu ocenu o njihovom mestu u našoj savremenoj umetnosti. Ulazio je i u tehnološka pitanja stvaralaštva približavajući publici zanatske komponentne umetničkog dela i medija u kome je ono nastajalo.

Samostalne izložbe

• 1953. Galerija Grafički kolektiv, Beograd
• 1954. Galerija ULUS, Beograd
• 1955. Galerija Grafički kolektiv, Beograd, Galerija Matice srpske, Novi Sad
• 1956. Dom kulture Zapadni Vračar, Beograd
• 1957. Galerija ULUS, Beograd
• 1958. Salon Tribine mladih, Novi Sad, Muzej primenjene umetnosti, Beograd
• 1959. Kabinet grafike JAZU, Zagreb
• 1962. Galerija suvremene umjetnosti, Zagreb, Salon Moderne galerije, Beograd
• 1963. Mala galerija, Ljubljana
• 1964. Galerija grafički kolektiv, Beograd, XXXII biennale internazionale d'arte contemporanea, Venecija
• 1965. Galerija umjetnina, Split
• 1966. Galerija Kolarčevog narodnog univerziteta, Beograd, Muzej na sovremenata umetnost, Skoplje, Izložbeni paviljon, Sarajevo
• 1967. Centar za kulturu - Umetnička galerija, Niš, Moderna galerija, Ljubljana, Narodni galerie, Praha, Galerija Grafičkog kolektiva, Beograd
• 1968. Salon Muzeja savremene umetnosti, Beograd
• 1972. Galerija Kulturnog centra, Beograd
• 1974. Umetnička galerija Narodnog muzeja, Kragujevac, Galerija Sebastian, Dubrovnik
• 1975. Galerija Grafički kolektiv, Beograd
• 1976. Mala galerija, Ljubljana, Dom omladine, Beograd
• 1978. Umjetnička galerija, Banja Luka, Mali salon Moderne galerija, Rijeka, Poslovni centar Iskre, Ljubljana, Galerija likovne umetnosti - Poklon zbirka Rajka Mamuzića, Novi Sad
• 1979. Galerija Forum, Zagreb, Odeljenje likovne i muzičke umetnosti SANU, Beograd
• 1983. — 1984. Muzej savremene umetnosti, retrospektiva 1952-1983, Beograd, Likovni paviljon „Rihard Jakopič“, Ljubljana, Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine, Sarajevo
• 1984. Galerija Sebastan, Varaždin
• 1986. Galerija Sebastian, mala retrospektiva, Beograd, Galerija Sebastian, Dubrovnik, Dom omladine „Budo Tomović“, Titograd
• 1987. Centre culturel et de l'information de la RSF de Yougoslavie, Paris, Galerija „Vid“ - Hotel Selters, Mladenovac, Centar za savremenu grafiku - Zamak kulture, Vrnjačka Banja
• 1988. Galerija Energoinvest ALU, Sarajevo, Galerija Grafički kolektiv, Beograd
• 1989. Centar za kulturu - Narodni muzej, Požarevac
• 1990. Galerija SANU, retrospektiva, Beograd, Galerija doma JNA, Ćuprija
• 1992. Narodni muzej, Beograd, Galerija likovne umetnosti - Poklon zbirka Rajka Mamuzića, Novi Sad
• 1993. Konak kneginje Ljubice, Beograd, Savremena galerija Centra za kulturu, Pančevo

Bibliografija

Knjige

• 1957 Marko Čelebonović, Slikari i skulptori, kolo I, knj. 5. Prosveta, Beograd
• 1959 Ignjat Job, Slikari i skulptori, kolo II, knj. 2. Prosveta, Beograd
• 1972 Nedeljko Gvozdenović, Slikari i skulptori XIX i XX veka, Jugoslavija, Beograd
• 1977 Marko Čelebonović, Slikari i skulptori XIX i XX veka, SANU, Jugoslavija, Beograd
• 1981. Između sveta i slike, Nolit, Beograd
• 1994. Sudbina skulpture, (priredila Ivana Sieonović Ćelić), Clio, Beograd

Predgovori kataloga (izbor)

• 1953 Sreten Stojanović, Galerija Grafički kolektiv, Beograd
• 1959. Savremena grafika Jugoslavije, Ermitaž, Lenjingrad
• 1961 Bogdan Jovanović, Galerija ULUS, Beograd
• 1963. — 1964 Branko Miljuš, Salon Moderne galerije, Beograd
• 1965 Zoran Pavlović, Salon Tribine mladih, Novi Sad
• 1965 Vojin Stojić, Galerija Kulturnog centra, Beograd
• 1965 Milica Stevanović, Galerija Kulturnog centra, Beograd
• 1966 Vojislav Todorović, Izložbeni paviljon, Sarajevo
• 1967 Boško Petrović, Galerija Matice srpske, Novi Sad
• 1968 Ivanka Živković, Galerija Kolarčevog narodnog univerziteta, Beograd
• 1970 Marina Abramović, Galerija Doma omladine, Beograd
• 1975 Jovan Kratohvil, Galerija Doma JNA, Beograd
• 1977 Olga Jančić, Narodni muzej, Kragujevac
• 1980 Aleksandar Tomašević 1921-1968, retrospektiva, Umernički paviljon „Cvijeta Zuzorić“, Beograd
• 1986 Oto Logo, retrospektiva, Umernički paviljon „Cvijeta Zuzorić“, Beograd
• 1986 Vladimir Veličković, Galerija SANU, Beograd
• 1986 Aleksandar Zarin, Galerija likovne umetnosti - Poklon zbirka Rajka Mamuzića, Novi Sad
• 1986 Marko Čelebonović u šestoj deceniji, Galerija Sebastian, Beograd
• 1988 Nikola Janković, Galerija likovne umetnosti - Poklon zbirka Rajka Mamuzića, Novi Sad
• 1988 Marko Krsmanović, Centre culturel de Yougoslavie, Paris
• 1989 Radenko Mišević, Umetnička galerija „Stara kapetanija“, Zemun
• 1990 Ljiljana Mićović, Galerija ULUS, Beograd
• 1991 Branko Miljuš, Galerija „Milenko Atanacković“, Bijeljina

Studije i kritike (izbor)

• 1950. Beogradsko slikarstvo početkom HH veka, Mladost, br. 2-3. str. 272-276, Naša domovina, br.8. str. 17-18, Beograd
• 1951. Retrospektiva grafike na akademiji likovnih umetnosti, Lik, 1. april, Beograd
• 1953 Boško Petrović, Revija, 1. mart, Beograd
• 1953 Jurica Ribar, Boško Petrović, Revija, 15. mart, Beograd
• 1953. Makedonski likovni umetnici, Revija, 1. april, Beograd
• 1953 Petar Lubarda, Revija, 16. juli, Beograd
• 1953. Razgovori u ateljeima - Marko Čelebonović, Revija, br. 17, 16. avgust, Beograd
• 1953. Razgovori u ateljeima - Milo Milunović, Revija, 16. septembar, Beograd
• 1954. Rast jedne grafike, Književne novine, 21. januar, Beograd
• 1954. Pola veka jugoslovenskog slikarstva, Književne novine, 28. januar, Beograd
• 1956 Marko Čelebonović, Delo, mart. str. 289-296, Beograd
• 1956. Nacionalni i internacionalni karakter naše umetnosti, Atelje, br.1, juh, Sarajevo
• 1956. Oblici, preobražaji i otpori, Književne novine, 28. oktobar, Beograd
• 1956. Moderna jugoslovenska grafika, Mozaik, br. 6. str. 21-26, Beograd
• 1958. Izložba slika Đorđa Andrejevića Kuna u Čačku, Čačanski glas, 9. juli, Čačak
• 1958 Ignjat Job, Delo, br. 12. str. 1479-1486, Beograd
• 1959. Preobražaji i vreme, NIN, 11. januar, Beograd
• 1959. Stavovi i nesporazumi, Borba, 20. decembar, Beograd
• 1959. Izložba umjetnosti u revoluciji, Borba, 27. decembar, Zagreb
• 1960. Umetnost i društvo, Borba, 22. maj, Beograd
• 1960 Sreten Stojanović, Borba, 30. oktobar, Beograd
• 1960. Reč o sintezi, Borba, 29. septembar - 1. decembar, Beograd
• 1961. Likovni umetnici i umetnost u gadinama rata, Književne novine, 30. jun, Beograd
• 1961. NOB u delima likovnih umetnika Jugoslavije, Komunist, 21. decembar, Beograd
• 1962. Motiv i objekat u savremenom slikarstvu, Rukovet, br. 11-12, novembar-decembar, Subotica
• 1964. Stvaralac i revolucionar, Đorđe Andrejević Kun, Borba, 18. januar, Beograd
• 1964. Ponoćne beleške, Politika, 9. avgust, Beograd
• 1964. Oko značenja novog realizma, Politika, 20. septembar, Beograd
• 1965. Poetski racionalizam Nedeljka Gvozdenovića, Umetnost, juli-decembar, Beograd
• 1965 Petar Dobrović, Politika, 7. jun, Beograd
• 1965. Sudbina skulture, Borba, 17. oktobar, Beograd
• 1966 Jagoda Buić, Umetnost, oktobar-decembar. str. 126, Beograd
• 1966. Pristup slikarstva Marka Čelebonovića, Umetnost, oktobar-decembar. str. 31-47, Beograd
• 1966. Majstorska radionica Krste Hegedušića, Umetnost, oktobar-decembar. str. 131, Beograd
• 1968 Mladen Srbinović, Umetnost, januar-mart, br. 123-124, Beograd
• 1968 Aleksandar Tomašević (1921-1968), Književne novine, 6. juli, Beograd
• 1969 Petar Lubarda, Umetnost, april-septembar. str. 75-76, Beograd
• 1969 Nandor Glid, Umetnost, april-septembar. str. 79-80, Beograd
• 1970. Naknadne beleške uz izložbu Bogoljuba Jovanovića, Umetnost, januar-mart. str. 29-42, Beograd
• 1973 Marko Čelebonović, Umetnost, januar-mart. str. 95, Beograd
• 1975. Čovek pred slikom, Delo, maj-jun. str. 886-888, Beograd
• 1976. O krizi savremene umetnosti, Umetnost, septembar-oktobar. str. 6-7, Beograd
• 1977. Skulptura Olge Jančić, Umetnost, mart-jun. str. 22-45, Beograd
• 1980. Umetničko delo danas, Književna reč, 25. maj, Beograd
• 1986 Olga Jevrić, Glasnik SANU CCCXIV. str. 9-12, Odeljenje likovne i muzičke umetnosti, Beograd

Literatura

Predgovori kataloga (izbor)

• 1954. Stojan Ćelić, Galerija ULUS, Beograd
• 1962 Aleksa Čelebonović, Stojan Ćelić, Galerija suvremene umjetnosti, Zagreb
• 1962 Zoran Pavlović, Stojan Ćelić, Salon Moderne galerije, Beograd
• 1963 Ješa Denegri, Stojan Ćelić, Mala galerija, Ljubljana
• 1966 Živojin Turinski, Stojan Ćelić, Muzej na sovremenata umetnost, Skoplje
• 1972 Nikša Stipčević, Ravnoteže Stojana Ćelića, Galerija Kulturnog centra, Beograd
• 1976 Lazar Trifunović, Tipologija Stojana Ćelića, Galerija Doma omladine, Beograd
• 1984 Marija Pušić, retrospektiva, Muzej savremene umetnosti, Beograd
• 1988 Jovan Despotović, Pasteli i crteži, Galerija Grafički kolektiv, Beograd
• 1992 Jevta Jevtović, Stojan Ćelić 1925-1992, Narodni muzej, Beograd

Časopisi i novinski članci (izbor)

• 1953 Aleksa Čelebonović, Izložba grafike, Borba, 18. januar, Beograd
• 1953 Miodrag B. Protić, Izložba grafike: Karanović, Srbinović, Ćelić, NIN, 25. januar, Beograd
• 1954 Pavle Vasić, Stojan Ćelić u Galeriji ULUS-a na Terazijama, Politika, 15. septembar, Beograd
• 1954 Miodrag B. Protić, Izložba Stojana Ćelića, NIN, 19. septemar, Beograd
• 1958 Pavle Vasić, Slike i crteži Stojana Ćelića, Politika, 7. novembar, Beograd
• 1961 Lazar Trifunović, Stojan Ćelić, Tiljeri, NIN, 29. januar, Beograd
• 1962 Miodrag B. Protić, Stojan Ćelić, Borba, 7. april, Beograd
• 1962 Lazar Trifunović, Reduktivni metod Stojana Ćelića, NIN, 8. april, Beograd
• 1962 Zoran Pavlović, Slikarstvo Stojana Ćelića, Danas, 11. april, Beograd
• 1962 Ješa Denegri, Pred jednim slikarstvom reda i mudrosti, Izraz, br. 6. str. 620, jun, Sarajevo
• 1964 Đorđe Kadijević, Grafika Stojana Ćelića, NIN, 20. april, Beograd
• 1966 Dragoslav Đorđević, Ideja o prostoru Stojana Ćelića, Borba, 25. februar, Beograd
• 1968 Pavle Ugrinov, Ćelićev pogled, Književne novine, 28. septembar, Beograd
• 1968 Irina Subotić, Izložba Stojana Ćelića, Život umjetnosti, br. 6-8. str. 188-189, Zagreb
• 1976 Đorđe Kadijević, Euklidski razum, NIN, 2. maj, Beograd
• 1976 Zoran Markuš, Prostori Stojana Ćelića, Borba, 7. maj, Beograd
• 1983 Slobodan Ristić, Uporište posleratnog modrnizma, Politika, 10. decembar, Beograd
• 1984 Milan Damjanović, Fenomen čiste slike, Književnost, br. 2-3. str. 442-448, Beograd
• 1987 Jovan Despotović, Stojan Ćelić, Umetnost, br. 3-5. str. 13, Beograd
• 1990 Mileta Prodanović, Let iznad vremena, Književne novine, 15, maj, Beograd
• 1992 Zoran Pavlović, Vizija vaseljenskog poretka, Književne novine, 15. maj, Beograd

Studije (izbor)

• 1964 Miodrag B. Protić, Savremenici II, Nolit. str. 209-215, Beograd
• 1965 Aleksa Čelebonović, Savremeno slikarstvo u Jugoslaviji, Jugoslavija, Beograd
• 1965 Dragoslav Đorđević, Slikarstvo posle 1945, Muzej savremene umetnosti (monografija), Muzej savremene umetnosti, Beograd
• 1968 Ješa Denegri, Oblici nefiguracije u suvremenom slikarstvu u Srbiji, Život umjetnosti, br. 7-8. str. 17-35, Beograd
• 1969 Lazar Trifunović, Stara i nova umetnost. Ideja prošlosti u modernoj umetnosti, Zograf, br. 3. str. 39-52, Beograd
• 1970 Miodrag B. Protić, Srpsko slikarstvo HH veka, tom II. str. 472-475, Nolit, Beograd
• 1980 Zoran Markuš, Likovna kritika u Srbiji šeste decenije, Jugoslovensko slikarstvo šeste decenije, Muzej savremene umetnosti, Beograd
• 1982 Lazar Trifunović, Apstraktno slikarstvo u Srbiji. str. 33-41, 130-133, Nolit, Beograd
• 1982 Miodrag B. Protić, Slikarstvo HH veka, Jugoslavija, Beograd
• 1984 Živojin Turinski, Jedinstvo merila. str. 45-47, KOV, Vršac
• 1993 Ješa Denegri, Pedesete: teme srpske umetnosti. str. 130-138, Svetovi, Novi Sad
• 1996 Irina Subotić, Ivana Simeonović Ćelić, Stojan Ćelić, monografija, Clio, Beograd
• 2008 Ivana Simeonović Ćelić, Stojan Ćelić, grafike i crteži, monografija, Zepter Book World, Beograd
• 2010 Lidija Merenik, Umetnost i vlast. Srpsko slikarstvo 1945- (1968). str. 102-104, Vujičić Kolekcija, Univerzitet umetnosti, Filozofski fakultet, Beograd

Nagrade i priznanja

• 1944. Orden za hrabrost, Beograd
• 1958. Oktobarska nagrada grada Beograda za grafiku, Beograd
• 1960. Sedmojulska nagrada SR Srbije za slikarstvo, Beograd
• 1963. Otkupna nagrada na I trijenalu jugoslovenskog crteža, Sombor
• 1964. Nagrada na III zagrebačkoj izložbi jugoslovenske grafike, Kabinet grafike JAZU, Zagreb
• 1965. II premija na IV međunarodnoj izložbi grafike, Ljubljana, Nagrada za tapiseriju na V likovnoj jeseni, Sombor
• 1966. Nagrada za tapiseriju na I oktobarskom salonu promenjene umetnosti, Beograd, Otkupna nagrada na IV zagrebačkoj izložbi jugoslovenske grafike, Kabinet grafike JAZU, Zagreb
• 1967. Srebrna plaketa na III trijenalu likovnih umetnosti, Beograd
• 1969. Nagrada „Politike“, Beograd, Otkupna nagrada na VIII međunarodnoj izložbi grafike, Ljubljana
• 1970. Veliki pečat Galerije Grafički kolektiv, Beograd
• 1972. Srebrna plaketa sa diplomom SULUJ-a na VII zagrebačkoj izložbi jugoslovenske grafike, Zagreb, Oktobarska nagrada za slikarstvo grada Beograda, Beograd, Otkupna nagrada Umjetničke galerije BiH, Sarajevo, Nagrada na III međunarodnoj izložbi jugoslovenskog crteža, Rijeka
• 1973. Otkupna nagrada na izložbi Aprilski susret 73, Zenica, Otkupna nagrada na IV zagrebačkoj izložbi jugoslovenskog crteža, Zagreb
• 1976. Velika nagrada za crtež na V međunarodnoj izložbi originalnog crteža, Rijeka, Nagrada Memorijala na IX memorijalu „Nadežda Petrović“, Čačak, Otkupna nagrada SIZ-a kulture SAP Vojvodine na XVI likovnoj jeseni, Sombor
• 1979. Otkupna nagrada INE na VI međunarodnoj izložbi originalnog crteža, Rijeka
• 1980. Spomen povelja za doprinos beogradskoj grafici, Grafički kolektiv povodom 30 godina rada, Beograd
• 1984. Nagrada za najznačajnije ostvarenje u oblasti kulture 1983, Gradski SIZ kulture, Beograd
• 1985. Nagrada ULUK-a na godišnjoj izložbi likovnih umetnika, Priština, Priznanje za dugogodišnju saradnju i doprinos afirmaciji „Likovne jeseni“, Sombor
• 1988. Orden rada sa crvenom zastavom, Beograd
• 1989. Nagrada AVNOJ, Beograd

Izvori

• Dokumentacija Muzeja savremene umetnosti, Beograd
• Arhiva Fakulteta likovnih umetnosti, Beograd
• Arhiva SANU, Beograd
• Stojan Ćelić, monografija, Clio, Beograd, 1996

Spoljašnje veze

• Biografija na sajtu SANU
• Dela Stojana Ćelića
• Bosanski Novi / Novi Grad Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. jul 2013)
• Akademija u Svečanoj sali SANU: U čast Ćelića („Večernje novosti”, 28. april 2017)