Hronologija Narodnooslobodilačke borbe 1942.
Hronološki pregled važnijih događaja Narodnooslobodilačke borbe naroda Jugoslavije, koji su se desili tokom 1942. godine.
Januar
uredi7. januar
uredi- U selu Ivančićima, kod Sarajeva, uz prisustvo generalnog sekretara KPJ Josipa Broza Tita otpočelo dvodnevno savetovanje Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu, na kome je data ocena dotadašnjeg rada i istaknute greške u radu. Na kraju savetovanja je zauzet stav u pitanju odnosa sa četnicima i u pogledu učvršćivanja partizanskih jedinica, formiranja dobrovoljačkih odreda i napuštanja frontalnog ratovanja.[1]
11. januar
uredi- CK KPJ i Vrhovni štab NOPOJ doneli odluku o stvaranju Dobrovoljačke vojske Jugoslavije, kako bi se što veći broj stanovništva uključio u Narodnooslobodilački pokret. Odluka o stvaranju Dobrovoljačke vojske prevashodno se odnosila na teritoriju Bosne i Hercegovine, a Vrhovni štab je promenio naziv u Vrhovni štab NOP i DVJ.[1]
15. januar
uredi- U istočnoj Bosni otpočela Druga neprijateljska operacija.[1]
21. januar
uredi- U Novom Sadu mađarske okupacione trupe i žandarmerija otpočele trodnevno masovno hapšenje i ubijanje Srba i Jevreja tzv „Novosadska racija“ u kojoj je ubijeno oko 4.500 ljudi.[1]
25. januar
uredi- U oslobođenu Foču stigli Vrhovni štab i CK KPJ, gde su boravili sve do 10. maja. Ovaj period u istoriji Narodnooslobodilačkog rata se naziva „Fočanski period”.[1]
25. januar
uredi- Borci Prve proleterske brigade, po izuzetno teškim uslovima na temperaturi od -32° izveli marš preko planine Igman, kod Sarajeva.[1]
Februar
uredi2. februar
uredi- U Foči CK KPJ i Vrhovni štab NOP i DVJ izdali dva značajna dokumenta za organizaciju i dalji razvoj narodne vlasti — „Zadaci i ustrojstvo narodnooslobodilačkih odbora” i „Objašnjenja i uputstva za rad NOO u oslobođenim krajevima”. Ovi dokumenti poznati su kao „Fočanski propisi”, a njihov autor je bio Moša Pijade.[2]
8. februar
uredi- U manastiru Ostrogu, kod Nikšića, od 8. do 9. februara održana je Skupština crnogorskih i bokeljskih rodoljuba tzv. „Ostroška skupština“ na kojoj je upućen poziv na jedinstvo i odlučnost u borbi protiv okupatora.[2]
12. februar
uredi- U toku noći 12/13. februara u logoru Crveni krst u Nišu izbila pobuna 102 zatvorenika, koji su napali stražare i potom izvršili bekstvo. Tokom obračuna sa stražarima poginulo je 40 zatvorenika i 11 stražara, a Nemci su za odmazdu narednih dana streljali 850 talaca. Ovo je bilo jedino masovno bekstvo iz nekog koncentracionog logora u čitavoj okupiranoj Evropi.[2]
Mart
uredi1. mart
uredi- U Čajniču, odlukom CK KPJ i naredbom Vrhovnog štaba NOP i DVJ, formirana Druga proleterska udarna brigada.[3]
20. mart
uredi- U okolini Kolašina, u borbi protiv četnika Pavla Đurišića poginuo Budo Tomović (1914—1942), član CK SKOJ i sekretar Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Crnu Goru i Boku.[3]
27. mart
uredi- Povodom godišnjice vojnog puča od 27. marta okupacioni režim u Srbiji obesio šestoricu istaknutih partizana, koji su po dvojica obešeni u Obrenovcu, Ubu i Valjevu.[3]
April
uredi2. april
uredi- U toku noći 1/2. aprila u selu Gornja Jošavka, kod Čelinca, grupa četnika zarobila ranjenog dr. Mladena Stojanovića (1896—1942), načelnika Operativnog štaba za Bosansku krajinu i odnela ga do potoka Mlinska Rijeka, gde su ga ubili. Nekoliko meseci kasnije doktor Mladen je proglašen za narodnog heroja.[4]
Maj
uredi21. maj
uredi- Piloti Vazduhoplovstva NDH Rudi Čajavec i Franjo Kluz prešli na stranu Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP). Oni su sa aerodroma u Banja Luci avionima prebegli na pripremljeno letelište Urije, kod Prijedora.[5]
- U Ljubljani Italijani streljali Antona Toneta Tomšiča (1910—1942), organizacionog sekretara CK KP Slovenije i jednog od organizatora ustanka u Ljubljani.[5]
Jun
urediJul
urediAvgust
urediSeptembar
uredi6. septembar
uredi- U blizini sela Gojlo, kod Kutine, partizanske snage izvršile napad na naftne izvore.
Oktobar
uredi3. oktobar
uredi- U selu Uništa, blizu Bosanskog Grahova formirana je Druga dalmatinska udarna brigada.
Novembar
uredi1. novembar
uredi- Odlukom Vrhovnog štaba NOP i DVJ formirana je Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije (NOVJ), a naredbom Vrhovnog komandanta NOP i NOJ Josipa Broza Tita formirane su Prva i Druga proleterska udarna divizija.
4. novembra
uredi9. novembar
uredi- Naredbom Vrhovnog komandanta NOP i POJ Josipa Broza Tita formirane su Treća, Četvrta i Peta udarna divizija, kao i Prvi bosanski narodnooslobodilački korpus.
22. novembra
uredi- Naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ formirane su Šesta, Sedma i Osma divizija, kao i Prvi hrvatski narodnooslobodilački korpus.
26. novembar
uredi- U Bihaću, u prisustvu 54 delegata, otpočelo Prvo zasedanje AVNOJ-a. Na zasedanju je doneta Rezolucija kojom je AVNOJ konstituisan kao najviši politički organ naroda Jugoslavije, sa zadatkom da dalje rukovodi oslobodilačkom borbom naroda Jugoslavije. Na zasedanju je izabran Izvršni odbor i osam povereništva.
Decembar
uredi6. decembar
uredi- U Bosanskom Petrovcu otpočela trodnevna Prva konferencija Antifašističkog fronta žena (AFŽ) u prisustvu 166 delegata. Na Konferenciji su istaknuti neposredni zadaci AFŽ i izabrano rukovodstvo — Centralni odbor i za predsednika Kata Pejnović.[6]
27. decembar
uredi- U Bihaću počeo trodnevni Prvi kongres Antifašističke omladine Jugoslavije, kome je prisustvovalo 365 delegata. Kongres je odlučio da se osnuje Ujedinjeni savez antifašističke omladine Jugoslavije (USAOJ). Na Kongresu je izabrano rukovodstvo — Zemaljski odbor i predsednik Ivo Lola Ribar i upućen Proglas „Omladini svih naroda Jugoslavije”.[6]
Reference
uredi- ^ a b v g d đ Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 187–206.
- ^ a b v Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 207–222.
- ^ a b v Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 223–242.
- ^ Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 243–258.
- ^ a b Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 259–278.
- ^ a b Hronologija oslobodilačke borbe 1964.
Literautra
uredi- Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojno-istorijski institut. 1964.
- Hronologija Radničkog pokreta i SKJ 1919—1979 tom II. Beograd: „Institut za savremenu istoriju“. 1980.
