Википедија

Šiprage

Šiprage su naseljeno mjesto u Bosni i Hercegovini, u opštini Kotor Varoš, entitet Republika Srpska. Administrativni status mjesta se mijenjao, od raznih varijanti lokalnih odrednica do mjesne zajednice. Od austro-ugarskog perioda do 1954. godine Šiprage su bile jedna od opština Sreza/Kotara Kotor Varoš, da bi ih Zakon o komunalnom uređenju (1954) vratio na nivo mjesne zajednice. Međutim, opštinska organizacija trajala je sve do 1956, kada se ponovo uvodi administracija mjesne zajednice, koja traje sve do danas.

Šiprage
Administrativni podaci
DržavaBosna i Hercegovina
EntitetRepublika Srpska
OpštinaKotor Varoš
Osnovan5. vijek
Stanovništvo
 — 2013.Pad 788
Geografske karakteristike
Koordinate44° 28′ 01″ S; 17° 33′ 52″ I / 44.46692° S; 17.56446° I / 44.46692; 17.56446
Vremenska zonaUTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina507–520 m
Šiprage na karti Bosne i Hercegovine
Šiprage
Šiprage
Šiprage na karti Bosne i Hercegovine
Ostali podaci
Poštanski broj+387
Pozivni broj051

Prema popisu stanovništva iz 1991, u naselju cu živjela 952 stanovnika, a po popisu stanovništva iz 2013. godine, 788 žitelja.

Ime uredi

Savremeno ime mjesto je dobilo po begovskoj porodici Šipraga.[1][2] Nije pouzdano poznato da li su im preci (bar dio njih) autohtono stanovništvo ili su odnekud doselili u ovaj kraj i pokrili relativno širok i dug imetak u dolini rijeke Vrbanje i njenih pritoka. Prema generacijski prenošenim kazivanjima, a osobito katastarskim podacima, dio njih je verovatno porijeklom iz Pougarja (doline uz rijeku Ugar).

Klima uredi

Na području Šipraga preovladava umjereno-kontinentalna klima, sa izražena četiri godišnja doba: proljeće, ljeto, jesen i zima. Na okolnim brdima i planinama je pretplaninska i planinska. Godišnja kolebanja temperature i padavina su relativno vekika, ali dugoročno stabilna.

Dugoročni ("istorijski") klimatski pokazatelji za područje Šipraga
Mjesec Prosječna temperatura
(°C) 		Minimalna temperatura
(°C) 		Maksimalna temperatura
(°C) 		Padavine
(mm)
Januar –1,7 –4,8 1,4 59
Februar 0,3 –3,6 4,2 63
Mart 4,6 –0,1 9,3 59
April 9,1 3,9 14,3 74
Maj 13,6 8,1 19,2 90
Juni 17,2 11,5 22,9 99
Juli 18,9 12,6 25,3 81
Avgust 18,4 11,9 24,9 76
Septembar 14,7 8,6 20,9 71
Oktobar 9,5 4,7 14,4 79
Novembar 4,4 1 7,8 100
Decembar 0,1 –2,7 3 88
  • Varijacije u padavinama između najsuvljeg i najvlažnijeg mjeseca su 41 mm. Tokom godine, prosječna temperatura varira oko 20,6 °C.[3]

Geografija uredi

Šiprage su na rijeci Vrbanji tj. na jugoistoku od Banje Luke (61 km) i Kotor Varoša (30 km)[4] i centar je istoimene mjesne zajednice. Locirane su u razgranatoj dolini (uz Brbanju i nene pritoke), između planinskih vijenaca: sjeveroistočno je Šipraško Brdo (vrh Glavić, 950 m), južno Jasik (769 m), jugoistočno kompleks Šajinovina — Stražbenica (848 m), zapadno Radohova (vrh Kape,950 m) i sjeverozapadno Borčići (799 m) sa Hrastikom.[5][6][7][8][9][10][11] Naselje, uz Brbanju i njene pritoke, dugo je oko tri, a široko oko dva kilometra. Obiluje izvorima pitke vode, od kojih je jedan (uz pritoku Crkvenicu) iskorišten za opskrbu mjesne vodovodne mreže. U samom mjestu, u Vrbanju se ulijevaju — zdesna: Musić potok, Crkvenica, Bakin potok i Borčićki potok, te Ćorkovac, Zagradinski potok i Demićka — s lijeve strane.

Istorija uredi

Predosmanlijsko doba uredi

 
Tlocrt (18,42 x 14,2 m) nekadašnjih ostataka ranohrišćanske bazilike u Šipragama
A -Predvorje (13,9 x 4,09 m) B — Glavna soba (12,38 x 8,30 m) C — Srednja soba (12,38 x 3,95 m) D — Apsida a — Prozor C — Vrata (širina 1,90 m) D — Vrata (širina 1,20 m) e — Zazidana vrata b, h — Ložište I — Konzola k — Ljudski kostur [1]
 
Jedan od dva posljednja stećka u Šipragama, iz 12. stoljeća
(snimak iz 1950)

Prema relevantnim izvorima, prvih naselja u dolini Vrbanje bilo je još u neolitu. Ovo područje su tada naseljavali Iliri, a u 4. vijeku p. n. e. tu su po prvi puta prodrli Kelti. Oni su se u više najezda zadržavali u Bosni. Koncem starog vijeka, doline Vrbasa, Vrbanje i Sane naseljavalo je ilirsko pleme Mezeji.[12][13][14] Nakon gotovo jednog stoljeća otpora domorodaca, u 1. stoljeću nove ere ovu dolinu osvajaju Rimljani, koji postepeno potiskuju Ilire i asimiliraju Mezeje.[15] Regrutuju ih i u svoju vojsku, uključujući i mornaricu.

Gotovo cijelo jedno stoljeće, domorodački Iliri su pružali otpor nadirujućoj Rimskoj imperiji. Iz tog perioda postoji više lokaliteta koji ukazuju na rimske građevine: u Šipragama pri samom ušću Crkvenice u Vrbanju („na njivi Omer-bega Šiprage“), 1891, otkriveni su ostaci ranohrišćanske bazilike (3. — 5. stoljeće).[1]

Južni Sloveni, u dolinu Vrbanje, doseljavaju tek u 7. stoljeću nove ere, gdje većinu čine domorodci „Dobri Bošnjani“. Miješajući se sa starosjediocima, zadržali su se do savremene epohe. Slavenizacijom Balkana formiraju se prve južnoslovenske državice, među kojima je i prva bosanska država — u 10. stoljeću.[16] Sedreni stećci u Šipragama svjedoče o starobosanskoj naseobini, najkasnije iz 12. stoljeća.[1][2] Stećci su bili pri ušću Crkvenice u Vrbalju. Stećci su bili pri ušću Crkvenice u Vrbanju (uz sāme obale rijeka).[1] Pedesetih i šezdesetih godina XX vijeka, izrezani su i ugrađeni u zidove okolnih kuća i drugih objekata (moguće je zbog vjerovanje u legendu o njihovoj „čudotvornosti“).[1] Jedan od najbolje očuvanih stećaka je potopljen u koritu Vrbanje, neposredno uz primarnu lokaciju, ali ga bujice nose sve dalje nizvodno.

Vjera starobosanska se dugo opirala, uprkos povremenim upadima krstaša, čiji je cilj bio uvođenje najprije katolicizma, a zatim i pravoslavlja.[17] Naziv Crkva Bosanska, uveli su katolički misionari (u 13. stoljeću, po kojima nisu postojale druge bogomolje osim crkve, niti prave vjere osim katolicizma.

Osmanlijsko doba uredi

Od 1519. srednjovjekovni grad Kotor je pod turskom vlašću. Tada je pored naseobine Kotor formira i Varoš, na području današnjeg Donjeg Varoša. Širenjem grada u oba pravca, prema arheologu Đurđeviću, nastao je grad koji je u svom imenu zadržao oba imena: Kotor Varoš, koji je uključivao naselja: Kotor katolički, Kotor turski, Čepak, Slatina i Varoš, koja se po prvi put pod tim imenom pominje 1889. godine, nakon popisa, koji je organizovala Austro-Ugarska, a koja je odlukom velikih sila anektirala Bosnu i Hercegovinu 1878.

U svom ratnom pohodu na zapadnu Bosnu, Gazi Husrev-beg je 1520-ih brzo napredovao, osvojivši Večiće (1519. ili 1520), Kotor (1521), Zvečaj, Greben, Sokol, Jezero, Vinac, Vrbaški grad, Livač, Karmatin, Bočac, Udbinu, Vranu, Modruč i Požegu. U dolinu Vrbanje. Preko Vlašićkog masiva može se stići iz dva pravca:

  • preko gudura Ugra i Ilomske ili
  • iz doline Lašve i njene pritoke Bile, prevojem kojim danas prolazi trasa (još uvijek neizgrađene) komunikacije regionalnog puta R-440.

Imajući u vidu brzinu ovog prodora, pretpostavlja da su Kruševo Brdo i Šiprage pali dan prije Boja na Bečićkom polju, odnosno pada Kotora.

Zna se da su dolinu Vrbanje i njen administrativni centar Kotor, Osmanlije zaposjele 1519, tek 56 godina nakon pada Bosne (1463).[18] Zatim, predvođeni Gazi Husrev-begom, osvajaju Banja Luku, 1521..

Pod današnjim imenima mjesta u ovoj dolini se po prvi puta spominju 1889. godine, poslije popisa stanovništva, koji je realizovala Austro-Ugarska vlast, nakon anaksije Bosne i Hercegovine, 1878, prema sporazumu „velikih sila“.

Izuzev prenošenja "s koljena na koljeno", veoma je malo dostupnih podataka o osmanlijskoj epohi u dolini Vrbanje. Zna se, međutim, da je u tom razdoblju dolina bila u Kobaškoj Kapetaniji, čije je sjedište, pred aneksiju, bilo u Kotoru (Kotorgradu, današnji Kotor Varoš).[19][20]

Austrougarsko doba uredi

Austrougarske vlasti su izgradile razgranatu mrežu šumskog uskotračnog saobraćaja duž toka vrbane i nenih pritoka. Primarna namjena i m je bila da, uz posredovanje Zemaljske vlade BiH, intenziviraju eksploataciju šumskog blaga i ostalih prirodnih resursa. Pruga je dolazila iz Kotor Varoša. Na području Šipraga račvala se u nekoliko pravaca. Uz Demićku je išla do ispod Dunića (825 m), a uz Crkvenicu do (823 m). Od Kruševa Brda su išla dva kraka pruge: uz Vrbanju i Bobovicu. Trasa uz Vrbanju je vodila preko Bobovica do okretaljke i Čekrka, a zatim — nakon transporta lokomotive pomoću čekrka (u klancu između Šepirica i Jasena) — do Riječica (1300 m). Odvojak uz Bobovicu je prolazio kroz selo Bobovice, pa između Palike i Pašinca do Srebrenog brda (prema Meokrnju), tj. do ušća potoka Krna (921 m).[21] Na trasama demontiranih pruga, kasnije su izgrađene lokalne ceste za mnoga šipraška sela.

Dvadeseti vijek uredi

U Prvom svjetskom ratu desetkovana je mušku populacija Šipraga. Najviše su stradali u ratu ili odvedeni u ropstvo, odakle ih se samo nekoliko vratilo. Dobar dio ih je "pokocila" "Španska groznica". Stoga, dvije generecije Šipražana, od 20-ih do 50-ih godina 20. vijeka ne pamte njihove očeve i / ili djedove. Od 1. decembra 1918. do 3. oktobra 1929, Šiprage su bili dio Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca i do 1941. Kraljevine Jugoslavije.

Drugi svjetski rat uredi

 
Šipraška pionirska četa, 1943.

U Drugom svjetskom ratu, Šiprage su bile uporište i utočište za više partizanskih jedinica, uključujući i 12. divizijske bolnice (u klisuri Demićke). Na području Šipraga je, na samom početku rata, bilo nekoliko lokalnih partizanskih jedinica, koje su kasnije uključene u pridošle veće formacije. Iako je ovo mjesto bilo i ostalo izvan glavnih puteva, u više navrata je bombardovano, uz napade njemačkih i četničkih snaga. Duboka riječna klisura na obroncima Brestovače (između sela Zlovarići i Dunići, odnosno ispod Dunića stijena[22] bila je teško uočljiva za njemačku avijaciju. Kasnije se ispostavilo da ni neprijateljske snage nisu imale precizne podatke o njenoj lokaciji. Zbog čestih vazdušnih napada, iz predostrožnosti, bolnica je, 4. januara 1944. godine, dislociranih u okolicu i Korićane. Zatim je oko 600 ranjenih i bolesnih presljeno u sela Stopan i Loziće, a zatim u Palivuk, Čudnić i Kruševo Brdo. Neprijateljske snage su se, 6. januara 1944, probiole kroz partizanske linije odbrane (na raskrsnici puteva između za Stopana i Kerli, lokalitet Raskršće, i 7. januara, ušle u centar Šipraga. Linije partizanski odbrana, na prevoju između Crkvenice i Stopanskog potoka, iznenadile su elitne njemačke specijalne jedinice (zvane "trupovi"), koje su se, na skijama, sjurile niz planinsku padinu, sa jakom vatrom iz automatskog oružja.

Nakon prolaska Šeste neprijateljske ofanzive, za desetak dana (15. januara 1944. godine), bolnica se vraća u Šiprage. Prije i za vrijeme evakuacije, rasporeda ranjenih i povrataka u Šiprage, bolnicu je štitila 14. srednjobosanska udarna brigada.

Preminuli ranjenici i ostali pacijenti su kasnije, iz primarnih grobnica u šumi, preseljeni u zajedničko Partizansko groblje u Šipragama, koje i danas postoji na lokalitet Zagradine.

U drugom izvoru podataka o ovim događajima, mogu se naći neki zanimljivi detalji o tome kako iz istorije lokalne zajednice, tako i podaci o partizanskoj medicinskoj službi u ovom kraju:

"Pošto su neprijateljevi avioni neprekidno izviđali tu prostoriju (Kotor Varoš — Šiprage) u blizini u brdu su izgrađena tri veća skloništa u vidu izlomljene linije u blizini svakog odeljenja, gde su se mogli skloniti svi pokretni ranenjici i bolesnici. Nedaleko od bolnice bilo je izgrađeno i više podzemnih bunkera, dobro maskiranih, koje su gradili rudari borci 1. bataljona 5. krajiške brigade, od kojih je svaki mogao primiti po 15-20 ranjenika i bolesnika. Bilo je i nekoliko manjih bunkera sa 5-7 mesta, tako da se ukupno moglo smestiti oko 100 ranjenika. Tri bunkera bili su upotrebljavani u aprilu 1944. godine za vreme nadiranja neprijatelja u pravcu bolnice, ali on nije stigao do bolnice. Na sličan način bila su izgrađena i četiri bunkera u šumi u blizini Korićana iznad sela Ćorkovića. Pošto su u toku 1943. bila izgrađena i dva bunkera u šumi u blizini sela G. Čudnića, bilo je u pripravnosti u slučaju potrebe pet grupa bunkera dobro ventiliranih i izolovanih od vlage. Slični objekti bili su izgrađeni i za smeštaj hrane i municije. Do 15. maja 1944. kada su zbog bombardovanja bolnice iz vazduha, koja je bila delimičnooštećena, teški ranjenici prebačeni su u s. Demiće u blizini bolnice (na tri četvrt sata udaljenosti), a lakši smešteni u bajte u gustoj jelovoj šumi. Kroz ovu bolnicu prošlo je 536 ranjenika i bolesnika, od čega 152 obolela od pegavca, 229 ranjenika i 155 ostalih, među njima i više promrzlih. Pored prve banjalučke operacije koje je pred sanitetsku službu na teritoriji Bosanske krajine i srednje Bosne postavila obimne zadatke, od značaja za njen rad u ovom periodu u srednjoj Bosni, iako u manjem obimu, bile su borbe u septembru 1944 godine za Prnjavor, Kotor Varoš, docnije Doboj i Teslić i drugi napad na Banja Luku“[22]

Prije toga, u širem području Teslića, do Šipraga, krstario je jedna kontroverzna čečavska grupa, koja je bila protiv okupacionih snaga, oružanih snaga NDH i četnika. Ona je sarađivala sa partizanima, ali nije bila uključena u njihove redove. Zvala se „Četiri ruže“, sa navodno četiri naoružana muškarca. Grupu je predvodio Uroš Boštrumić od Pribinića, jedan među najupečatljivijim i najhrabrijim vojnicima u prvim danima ustanka u ovom dijelu Centralne Bosne. Na početku ustanka bio je veoma angažovan. Između ostalog, obavlja nekoliko uspješnih akcija, ali je u napadu na žandarmerijsku stanica u Šipragama, 1941, teško ranjen i dugo se oporavljao u Očaušu.

Za dva dana, 26. i 27. aprila 1945, u pokušaju da zavaraju trag, u bjekstvu prema zapadu, četnici su pokušali da se probiju preko Šipraga, ali su tamo ponovo poraženi i odbačeni prema Travniku. Taj dio četničke golgote u Bosni se odvijao po sljedećem scenariju:

."Uveče smo bili s one strane Uzlomca, u dolini reke Brbanje, kod sela Hrvaćana. Pređosmo rečicu i tu u prvim selima zanoćismo. Osvanuo je nešto bolji dan, maglovit ali bez kiše. Produžismo uz Vrbanju da se, odvajajući se ovdje, popnemo u selo Borci i tu prenoćimo. Borbi nije bilo. Sutradan smo došli bez borbe do sela Očauš.

Komunisti su već mogli da imaju predstavu o našem pokretu, kao i njegovom cilju. Izveštaji koje smo mi imali, već su pokazivali njihovo grupisanje, koje se svodilo na sačekuše na nekim mestima. Ta okolnost nas je nagonila da se u daljem pokretu držimo što više planinskih venaca.

To je otežavalo pokret i dovodilo u pitanje prisustvo ranjenih, bolesnih i iznemoglih. Pri takvoj situaciji ništa nam drugo nije preostalo nego da nesposobne ostavimo. U ovom pogledu, gde smo sada bili, nudile su se izvesne povoljnosti. Tu je još uvek bilo jakih četničkih snaga pod komandom lokalnog četovođe Tešanovića.

Ovde smo ostali do noći između 26-27. aprila, radi odmora i popune delova, to je dalo komunistima vremena da se grupišu i Teslića. Jaka borba trajala je celu noć naročito kod desne kolone u selu Šiprage. U zoru 27. aprila 1945 na Šumadijski jurišni udariše komunisti iz pravca — reka Usora, Teslić i sa slabijim snagama sa planine Borje. Razvi se ogorčena borba, da se postepeno zbog napada iz tri pravca, pretvorila u borbu u mešavini. Blagodareći blizini planine Borje i danu, ispalo je da korpus nije doživeo tragediju kakvu je mogao“.[23]

U procesu obnove državnosti Bosne i Hercegovine (ZAVNOBiH, 25. novembar 1943. i Drugo zasjedanje AVNOJ-a, 29. novembra 1943), Šiprage, pripadaju Narodnoj Republici Bosni i Hercegovina u FNRJ i kasnije u SFRJ do 1992. Poslije Dejtonskog sporazuma (1995) postale su dio Republike Srpske u Bosni i Hercegovini.

Rat u Bosni uredi

 
Nova džamija u Šipragama
 
Prva pravoslavna crkva u Šipragama

Tokom Rata u Bosni i Hercegovini (1992—95), Vojska Republike Srpske, policija i paravojne snage su demolirali okolna bošnjačka sela, posebno one uzvodno duž Vrbanje do Kruševa Brda, kao i sva bošnjačka sela nizvodno do Banja Luke.[24][25][26][27][28] Lokalno stanovništvo je ubijano, a većina je protjerana.

Jedan od 18 logora za Bošnjake opštine Kotor Varoš bio je u prostorijama Policijske stanice u Šipragama.[29]

Nakon 1996. godine, većina šipraških bošnjačkih sela je djelimično obnovljena, zahvaljujući Vladi i vojnicima Luksemburga, tj. Bataljona BELUGA (skr. od: Belgium — Luxembourg — Greece — Austria; u okviru misije EUFOR-a — SFOR-a EUFOR-SFOR-a.[30][31][32][33][34][35] Obnovljena je i dotad jedina džamija u širem području. Tokom rata u Bosni i Hercegovini, u mjestu je sagrađena i pravoslavna crkva (na mjestu nekadašnje "šumarske kuće" i bivšeg sjedišta lokalne administracije).

Hronologija uredi

← * ’? '’’' → 476 '?' — 1137.

Stanovništvo uredi

Šiprage[36][37] Popis 2013: Ukupno 788 stanovnika.
Godina popisa 1991. 1981. 1971.
Muslimani/Bošnjaci 745 (78,25%) 711 (60,10%) 422 (51,33%)
Srbi 168 (17,64%) 320 (27,04%) 370 (45,01%)
Hrvati 1 (0,10%) 6 (0,50%) 0
Jugoslaveni 32 (3,36%) 136 (11,49%) 21 (2,55%)
Ostali i nepoznato 6 (0,63%) 10 (0,84%) 9 (1,09%)
Ukupno 952 1.183 822
 
Položaj bivše opštine Šiprage u sistemu bh. srezova, 1955.

Prema popisu stanovništva iz 1991. godine, mjesto je imalo 952 stanovnika.

Demografija[38]
Godina Stanovnika
1879. 1.312
1885. 1.575
1910. 760
1921. 999
1931. 5.028
1948. 1.774
1953. 7.746
1961. 828
1971. 822
1981. 1.183
1991. 952
2013. 788

Napomena: 1979, 1885. i 1910. = Šiprage sa okolnim selima

  • Za 1931. i 1953. godinu prikazano je stanovništvo ondašnje opštine Šiprage.

[39]

Stanovništvo po opštinama Sreza Kotor Varoš, 1953. uredi

Popisno područje
(Srez/Opština) 		Ukupno Srbi Hrvati Slovenci Makedonci Crnogorci Jugosloveni
neopredijeljeni 		Česi Poljaci Rusini
— Ukrajinci 		Ostali Sloveni Ostali nesloveni
SREZ KOTOR VAROŠ 37898 25008 6485 4 4 10 6375 2 – 2 – 8
Kotor Varoš 4715 805 2640 2 3 6 1253 1 – 1 – 4
Maslovare 4574 3966 8 – – – 600 – – – – –
Previle 4576 3537 696 – – – 342 – – – – 1
Skender Vakuf 7100 6566 16 – – – 518 – – – – –
Šiprage 7746 6036 24 1 1 – 1682 – – – – 2
Vrbanjci 4919 1678 1728 1 – 4 1505 1 – 1 – 1
Zabrđe 4268 2420 1373 – – – 475 – – – – –

[40]

Opština Šiprage 1931.* uredi

Religija Pravoslavci Rimokatolici Ostali hrišćani Muslimani Ukupno
Populacija 3692 143 9 1344 5.188

Stanovništvo Šipraga, 1921. uredi

Religijska pripadnost uredi

Popisno područje Muslimani Pravoslavci Rimokatolici "Englezi" Ukupno
Prisočka 675 – 8 – 683
Radohovo* 270 42 1 3 316
Ukupno 945 42 9 3 999

[41]

  • Službeni naziv popisnog područja bio je Radohovo.

Maternji jezik uredi

Popisno područje Srba i Hrvata Rusina Ukupno
Prisočka 683 – 683
Radohovo* 314 2 316
Ukupno 997 2 999

[41]

Popis 1910. uredi

Prisočka[42]
Naselje↓/Religija→ Pravoslavci Muslimani Rimokatolici Ukupno
Crijepovi – 223 – 223
Kerle – 66 – 66
Palivuk – 92 – 92
Prisočka – 220 – 220
Šiprage – 155 4 159
Ukupno – 756 4 760
Radohovo[42]
Naselje↓/Religija→ Pravoslavci Muslimani Rimokatolici Ukupno
Demići – 110 – 110
Dunići – 53 – 53
Gigovići – 33 – 33
Radohovo 1 146 – 147
Ukupno 1 342 – 343

Popis 1895. uredi

Područje Šipraga
Naselje↓/Religija→ Muhamedovci Istočno-pravoslavni hrišćani Ukupno
Burča – 70 70
Crepovi 209 – 209
Ćorkovići – 128 128
Denić* 91 – 91
Dunić* 62 – 62
Gigovići 9 – 9
Kerle 57 – 57
Palivuk 103 – 103
Prisočka 182 – 182
Radohovo 146 – 146
Selačka – 150 150
Stopani 131 – 131
Šiprage 88 – 88
Ukupno 1.078 348 1.426

[43]

  • Demići i Dunići

Popis 1885. uredi

Područje Šipraga[42]
Naselje↓/Religija→ Pravoslavci Muslimani Ukupno
Čripovi* 170 170
Demići 103 – 103
Dunići 63 – 63
Palivuk 105 – 105
Prisočka 195 – 195
Radohovo 351 – 351
Stopan 311 – 311
Šiprage+Selačka 137 140 277
Ukupno 1.435 140 1.575

[44]

  • Crepovi

Popis 1879. uredi

Područje Šipraga
Naselje↓/Religija→ Muhamedanci Grko-iztočnjaci Ukupno
Burča – 70 70
Cripova* 151 – 151
Ćorković – 108 108
Denić 91 – 91
Dunić 62 – 62
Kerle 63 – 63
Palivuk 103 – 103
Prisočka 182 – 182
Radohovo 146 – 146
Selačka – 150 150
Stopan 122 – 122
Šiprage 64 – 64
Ukupno 984 328 1.312

[45]

  • Crepovi

Sela šipraškog područja uredi

Lijeva obala Vrbanje (uzvodno)

Ulice, Traljići, Letići, Lapići, Kerkezi, Gigovići, Demići, Dunići, Vrevići (Strane), Ćorkovići, Vrbovo, Zuhrići, Mujagići, Lozići, Tuleža, Fodlovići, Crepovi, Durakovići, Kovačevići, Mujanovići;

Desna obala

Burča, Stopan, Kerle, Grič, Selačka, Gornje Šiprage, Kurušići, Gelići, Palivuk.

Reference uredi

  1. ^ a b v g d đ Radimsky V. (1892): Ostanci rimskih naseobina u Šipragi i Podbrgju, za tim starobosanski stećci u Šipragi i uz Vrbanju u Bosni. Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, Godina IV, Knjiga I: 75-80.
  2. ^ a b Richter E. (1905): II. Historička i politička geografija. Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, Godina XVI, Knjiga 1: 275-321.
  3. ^ Climate Radohova: Temperature, Climate graph, Climate table for Radohova — Climate-Data.org
  4. ^ „61 Km — Distance from Siprage to Banja Luka”. Distancesfrom.com. Pristupljeno 4. 2. 2016. 
  5. ^ Spahić M. et al. (2000): Bosna i Hercegovina (1:250.000). Izdavačko preduzeće „Sejtarija“, Sarajevo.
  6. ^ Mučibabić B., Ur.: Geografski atlas Bosne i Hercegovine. Geodetski zavod BiH. . Sarajevo. 1998. ISBN 978-9958-766-00-8. 
  7. ^ „Photo of Siprage (KOTOR VAROS)”. Panoramio. 1. 5. 2007. Архивирано из оригинала 30. 1. 2016. г. Приступљено 4. 2. 2016. 
  8. ^ „Map of United States of America”. Gosur.com. Приступљено 4. 2. 2016. 
  9. ^ „Satellite United States of America”. Gosur.com. Приступљено 4. 2. 2016. 
  10. ^ „Banja Luka Map | Bosnia and Herzegovina Google Satellite Maps”. Maplandia.com. Приступљено 4. 2. 2016. 
  11. ^ Vojnogeografski institut, Izd. (1963): Šiprage (List karte 1:25.000, Izohipse na 20 m). Vojnogeografski institut, Beograd.
  12. ^ Malcolm N. (1996). Bosnia: A Short History. New, Updating Edition, New York University Press. ISBN 978-0-8147-5561-7. 
  13. ^ Mulalić .: Rimski vuk i ilirska zmija –Posljednja borba. Filozofski fakultet. . Sarajevo. 2011. ISBN 978-9958-625-21-3. 
  14. ^ Abdić K. (2014): Ilirski narodi sjeverozapadne Bosne i Hercegovine. Filozofski fakultet, Sarajevo.
  15. ^ Idrizović M., Ur. (1987): Umjetničko blago Bosne i Hercegovine. Svjetlost. . Sarajevo. 1987. ISBN 978-86-01-01121-2. 
  16. ^ Klaić N. (1994). Srednjevjekovna Bosna — Politički položaj bosanskih vladara do Tvrtkove krunidbe. Zagreb: Eminex. ISBN 978-953-6112-05-0. 
  17. ^ Petrović R. (2010). Bogumili. Novi Sad — Visoko: Rubikon & Mak. ISBN 978-86-84989-26-2. 
  18. ^ Imamović M. (1997): Historija Bošnjaka. „Preporod“, Sarajevo, UDK 949.715-323.1(=864).
  19. ^ Kreševljaković H. (1950): Kapetani i kapetanije u Bosni i Hercegovini. Godišnjak Istorijskog društva Bosne i Hercegovine, God. II: 89-141, Sarajevo.
  20. ^ Pelidija E. (2002): Banjalučki boj iz 1737 — Uzroci i posljedice, El-Kalem, Sarajevo.
  21. ^ Vojnogeografski institut, Izd. (1955): Travnik (List karte 1:100.000, Izohipse na 20 m). Vojnogeografski institut, Beograd.
  22. ^ а б Đondović R., Ur. (1989): Sanitetska služba u narodnooslobodilačkom ratu Jugoslavije 1941-1945, Knj. 2: Nastanak i razvoj sanitetske službe u oružanim snagama narodnooslobodilačkog pokreta u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj i Makedoniji; Biblioteka Ratna prošlost naroda i narodnosti Jugoslavije, knj. 361. Monografija Jedinica NOV i PO Jugoslavije, Knj. 150). Vojnoizdavački i novinski centar, Sanitetska uprava SSNO, Beograd.
  23. ^ Tomašević J. (1975)ː Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniksː http://books.google.com/books?id=yoCaAAAAIAAJ&printsec=frontcover%7Cpublisher= Stanford University Press, Stanford|isbn=978-0-8047-0857-9
  24. ^ Gutman R. : A witness to genocide: The 1993 Pulitzer Prize-Winning Dispatches on the "Ethnic Cleansing" of Bosnia. Macmillan Publishing Company, Inc. . New York. 1993. ISBN 978-0-02-032995-4. 
  25. ^ Beč J. : Pucanje duše. Samizdat B92. . Beograd. 1997. ISBN 978-86-7208-010-0. 
  26. ^ Grgic, Ivica. „Lijepa Naša Domovina Hrvatska — — Kotor Varos — bogr001”. lijepanasadomovinahrvatska.com. Архивирано из оригинала 26. 12. 2015. г. Приступљено 6. 11. 2015. 
  27. ^ „Lijepa Naša Domovina Hrvatska — — Kotor Varoš — kv018”. lijepanasadomovinahrvatska.com. Архивирано из оригинала 26. 12. 2015. г. Приступљено 6. 11. 2015. 
  28. ^ Fena, Agencija (2013): Obilježavanje 21. godišnjice stradanja Bošnjaka u Kotor-Varoši — Još se traži 277 osoba. Avaz, 3. 11. 2013.
  29. ^ „SRPSKO-CRNOGORSKI-HRVATSKI KONCENTRACIONI LOGORI — GENOCIDNE TVORNICE SMRTI — Bosnjaci.Net”. www.bosnjaci.net. Приступљено 1. 6. 2017. 
  30. ^ „EUFOR ALTHEA”. EUFOR ALTHEA. Приступљено 6. 11. 2015. 
  31. ^ „1998/03/07 10:51 "BOSNA COMPANI", PONOVO”. aimpress.ch. 7. 3. 1998. Архивирано из оригинала 17. 10. 2014. г. Приступљено 6. 11. 2015. 
  32. ^ „Stabilisation Force in Bosnia and Herzegovina — SFOR — Homepage”. nato.int. Архивирано из оригинала 24. 4. 2009. г. Приступљено 6. 11. 2015. 
  33. ^ „EU — BIH — Current Missions — Overseas — Defence Forces”. military.ie. Приступљено 6. 11. 2015. 
  34. ^ „Stabilisation Force in Bosnia and Herzegovina — SFOR MISSION”. nato.int. Приступљено 6. 11. 2015. 
  35. ^ „CCRP — Command and Control Research Program”. dodccrp.org. Приступљено 6. 11. 2015. 
  36. ^ Knjiga: Nacionalni sastav stanovništva — Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991, Statistički bilten br. 234, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine, Sarajevo.
  37. ^ Internet — izvor, Popis po mjesnim zajednicama — http://www.fzs.ba/Podaci/nacion%20po%20mjesnim.pdf Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. oktobar 2013)
  38. ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
  39. ^ a b http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1953/Pdf/G19534001.pdf.
  40. ^ http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1953/pdf/G19534001.pdf.
  41. ^ а б Opšta državna statistika Kraljevine Jugoslavije, ур. (1932). Definitivni rezultati popisa stanovništva od 31 januara 1921. godine. Sarajevo: Državna štamparija. 
  42. ^ а б в Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine, ур. (1912). Rezultati popisa žiteljstva u Bosni i Hercegovini od 27. septembra 1910. Sarajevo. 
  43. ^ Statistički odjel Zemaljske vlade za BiH, ур. (1896). Popis žiteljstva u Bosni i Hercegovini od 22 aprila 1895. Sarajevo: Zemaljska vlada za Bosnu i Hercegovinu. 
  44. ^ Statistički odjel Zemaljske vlade, ур. (1886). Glavni rezultati popisa žiteljstva u Bosni i Hercegovini od 22. aprila 1885. Sarajevo: Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine. 
  45. ^ Štatistički zavod Zemaljske vlade BiH, ур. (1880). Štatistika miesta i pučanstva Bosne i Hercegovine – Službeno izdanje. Sarajevo: Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine. 

Литература uredi

  • Štatistički zavod Zemaljske vlade BiH, ур. (1880). Štatistika miesta i pučanstva Bosne i Hercegovine – Službeno izdanje. Sarajevo: Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine. 
  • Statistički odjel Zemaljske vlade, ур. (1886). Glavni rezultati popisa žiteljstva u Bosni i Hercegovini od 22. aprila 1885. Sarajevo: Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine. 
  • Statistički odjel Zemaljske vlade za BiH, ур. (1896). Popis žiteljstva u Bosni i Hercegovini od 22 aprila 1895. Sarajevo: Zemaljska vlada za Bosnu i Hercegovinu. 
  • Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine, ур. (1912). Rezultati popisa žiteljstva u Bosni i Hercegovini od 27. septembra 1910. Sarajevo. 
  • Opšta državna statistika Kraljevine Jugoslavije, ур. (1932). Definitivni rezultati popisa stanovništva od 31 januara 1921. godine. Sarajevo: Državna štamparija. 
  • Petrović R. (2010). Bogumili. Novi Sad — Visoko: Rubikon & Mak. ISBN 978-86-84989-26-2. 
  • Klaić N. (1994). Srednjevjekovna Bosna — Politički položaj bosanskih vladara do Tvrtkove krunidbe. Zagreb: Eminex. ISBN 978-953-6112-05-0. 
  • Malcolm N. (1996). Bosnia: A Short History. New, Updating Edition, New York University Press. ISBN 978-0-8147-5561-7. 
  • Opšta državna statistika Kraljevine Jugoslavije, ур. (1932). Definitivni rezultati popisa stanovništva od 31 januara 1921. godine. Sarajevo: Državna štamparija. 

Спољашње везе uredi

 
Шипраге на Викимедијиној остави.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Шипраге&oldid=27052711”