1550-e
деценија
| Milenijum: | 2. milenijum |
| Vekovi: | |
| Decenije: | |
| Godine: |
Događaji i trendovi
uredi- 1550. — rođen je Vilem Barenc, holandski istraživač i jedan od prvih istraživača Arktika.
- 1550. — rođen je Mojsije Sekelj, erdeljski vojvoda sekeljskog porekla i u kratkom periodu i vladar Erdelja.
- 1550. — 27. juna rođen je Šarl IX, kralj Francuske od 1560. do 1574.
- 1550. — osnovan je Helsinki.
- 1551. — Mehmed paša Sokolović je zauzeo grad Bečej.
- 1551. — Čuvašija je postala deo Rusije.
- 1551. — Osmanlije su osvojili Jankov Most.
- 1551. — Klermon Feran je postao kraljevski grad.
- 1551. — 19. septembra rođen je Anri III od Francuske, četvrti sin francuskog kralja Anrija II i Katarine Mediči. Bio je kratko vreme izborni kralj Poljske, a od 1575. kralj Francuske.
- 1551. — rođen je Boris Godunov, ruski car od 1598. do 1605. godine.
- 1552. — Osmanlije su osvojili Temišvar.
- 1552. — Osmanlije su zauzeli čitav Banat i organizovali ga kao Temišvarski vilajet, podijeljen na sandžake i nahije.
- 1552. — Osmanlije su osvojili Vršac.
- 1552. — 2. decembra umro je Fransisko Ksaver, španski katolički misionar i saosnivač jezuitskog reda. Katolička crkva smatra da je posle svetog Petra on pokrstio najviše ljudi. Proglašen je svecem.
- 1552. — poginuo je Kolšarif, tatarski imam i pjesnik Kazanjskog kanata.
- 1552. — Rusko carstvo je osvojilo Kazanjski kanat.
- 1553. — 12. aprila umrla je Huana I od Kastilje, supurga Filipua Lijepog.
- 1553. — 6. jula umro je Edvard VI, engleski kralj od 28. januara 1547. do smrti 6. jula 1553.
- 1553. — 13. decembra Anri IV od Francuske, kralj Navare (1572—1610) i kralj Francuske (1589—1610). Bio je prvi kralj iz burbonske dinastije.
- 1554. — Astrahan je prešao je pod vlast Rusije.
- 1554. — osnovan je Sao Paulo.
- 1555. — nakon što su Portugalci osnivanjem svojih baza u Indiji zapretili muslimanskim moreplovcima presijecanjem njihovih trgovačkih veza sa Indijom, Osmanlije učvršćuju svoj položaj u područjima oko Crvenog mora, osnivanjem novih baza u Jemenu i Etiopiji. Godine 1555, u Etiopiji osnivaju Habeški ejalet sa sedištem u gradu Masavi.[1]
- 1555. — dvojica Sirijaca su prvi put donela kafu u Carigrad.
- 1555. — Španci osvajaju Djevičanska ostrva.
- 1555. — Francuzi osnivaju koloniju Francuski Antarktik na području današnjeg Brazila oko grada Rio de Žaneira.
- 1555. — 25. septembra sklopljen je Augzburški mir, sporazum, koji su potpisali Karlo V i snage protestantskog Šmalkadskog saveza u gradu Augzburgu. Tim sporazumom okončano je nasilje između luterana i katolika u Njemačkoj. Ovim mirom izjednačena su prava katolika i luterana.
- 1557. — Portugalci su zauzeli Makao.
- 1556. — Rusko carstvo je osvojilo Astrahanski kanat.
- 1557. — 31. maja rođen je Fjodor I Zvonar, car Rusije i Veliki moskovski knez od 18. marta 1584. godine.
- 1557. — 16. jula umrla je Ana Klevska, četvrta žena engleskog kralja Henrika VIII, kći Jovana III, vladara vojvodstva Klevsa koje se nalazilo na Rajni, na granici današnje Nemačke i Holandije.
- 1557. — 1. septembra umro je Žak Kartje, francuski istraživač Kanade.
- 1557. — u Osmanskom carstvu je Srpska pravoslavna crkva obnovljena kao Pećka patrijaršija.
- 1558. — februara, rođen je Johan Cerklas fon Tili, vojskovođa, koji je komandovao snagama Svetog rimskog carstva tokom Tridesetogodišnjeg rata.
- 1558. — 18. februara umrla je Leonor od Austrije, prva kćerka Huane Lude i Filipa Lepog, unuka Katoličkih kraljeva i Maksimilijana I kao i sestra Karla V.
- 1558. — 21. septembra umro je Karlo V Habzburški, jedan od najmoćnijih vladara u istoriji Evrope. Pripadao je dinastiji Habzburg.
- 1558. — 18. oktobra umrla je Marija od Ugarske, sestra španskog kralja i cara Svetog rimskog carstva Karla V, i takođe cara Svetog rimskog carstva, Ferdinanda I. Bila je udata za ugarskog kralja, Lajoša II Jagela, koji je poginuo u bici kod Mohača 1526. godine.
- 1558. — 17. novembra umrla je Marija I, kraljica Engleske i kraljica Irske u periodu 1553—1558, poznata i pod nadimkom Krvava Marija (Meri).
- 1558. — Englezi su izgubili Kale, posljednji posjed na tlu Francuske.
- 1559. — 10. jula umro je Anri II od Francuske, kralj Francuske od 1547. do svoje smrti.
- 1558. — Hrvatsko-dalmatinski i Slavonski sabor spojili su se u jedinstveni Hrvatsko-dalmatinsko-slavonski sabor.
- 1559. — završena je serija ratova na području Italije poznata kao Italijanski ratovi.
Nauka
uredi- 1550. — rođen je Džon Neper, škotski matematičar, fizičar, astronom/astrolog i osmi lord od Merčistona.
- 1551. — rođen je Faust Vrančić, hrvatski polihistor, pronalazač, lingvista, diplomata, inženjer i biskup.
- 1551. — 2. maja rođen je Vilijam Kemden, engleski istoričar i arheolog, koji je napisao je prvu topologiju ostrva Velike Britanije i detaljno opisao period vladavine Elizabete I
- 1552. — 13. aprila umro je Džon Lilend, engleski arheolog.
- 1552. — 15. aprila[2] rođen je Pjetro Antonio Kataldi, italijanski matematičar i astronom.
Kultura
uredi- 1550. — danski se izdvojio kao poseban skandinavski jezik prevodom Biblije.
- 1550. — 11. oktobra umro je Georg Penc, njemački slikar i bakropisac epohe manirizma.
- 1550. — 22. novembra umro je Hans Zebal Beham, njemački grafičar i slikar, stariji brat Bartela Behama.
- 1551. — umro je Ljudevit Pasković, petrarkist, najznačajniji pjesnik kotorskog renesansnog kruga.
- 1551. — početkom februara prvi put je prikazana Dundo Maroje, najpoznatija komedija Marina Držića.
- 1553. — 9. aprila umro je Fransoa Rable, francuski humanist, pripovjedač, ljekar i monah.
- 1553. — 3. juna umro je Volf Huber, austrijski slikar i grafičar.
- 1553. — 16. oktobra umro je Luka Kranah Stariji, njemački slikar i grafičar.
- 1554. — 20. aprila umro je Frančesko Pjero Bisolo, italijanski slikar.
- 1554. — umro je Hajnrih Aldegrefer, njemački bakropisac, slikar, crtač i zlatar koji se ubraja u takozvane Male majstore njemačke renesanse.
- 1554. — rođen je Dinko Zlatarić, dubrovački renesansni pjesnik i prevodilac.
- 1558. — rođen je Tomas Lodž, engleski pjesnik i romanopisac.
Arhitektura
uredi- 1555. — po naredbi Ivana IV Groznog, a u sjećanje na osvajanje Kazanjskog kanata u Moskvi je započela gradnja Hrama Vasilija Blaženog.
- 1557. — započela je gradnja Starog mosta preko Neretve u Mostaru.
- 1557. — sagađena je Sulejmanova džamija u Istanbulu.
- 1558. — na brdu Nehaj pored Senja sagrađena je tvrđava Nehaj.
- 1559. — umro je Mikele Sanmikeli, italijanski renesansni arhitekta i pored Antonija da Sangala mlađeg najpoznatiji graditelj utvrđenja svog vremena. Smatra se da je prvi upoterbio sistem odbrane gradova pomoću bastiona.
Izvori
uredi- ^ H. Erlich: Ethiopia and the Middle East, Boulder and London, 1994.
- ^ „Cataldi, Pietro Antonio”. Pristupljeno 8. 3. 2009.
„Pietro Cataldi”. www.nationmaster.com. Arhivirano iz originala 30. 08. 2008. g. Pristupljeno 8. 3. 2009.
„Pietro Antonio Cataldi”. www.biografiasyvidas.com. Pristupljeno 8. 3. 2009.
Prema nekim izvorima 1548. Pogledati „Pietro Antonio Cataldi”. Arhivirano iz originala 24. 01. 2012. g. Pristupljeno 23. 11. 2008.