Википедија

Rodoljub Čolaković

Rodoljub Čolaković Roćko (Bijeljina, 7. jun 1900 — Beograd, 30. mart 1983) bio je komunistički revolucionar i književnik, učesnik Španskog građanskog rata i Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFRJ i SR Bosne i Hercegovine, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije.

rodoljub čolaković
Rodoljub Čolaković Roćko
Lični podaci
Datum rođenja(1900-06-07)7. jun 1900.
Mesto rođenjaBijeljina, Austrougarska
Datum smrti30. mart 1983.(1983-03-30) (82 god.)
Mesto smrtiBeograd, SR Srbija, SFR Jugoslavija
Profesijadruštveno-politički radnik
Porodica
SupružnikMilica Zorić Čolaković
Delovanje
Član KPJ od1919.
Učešće u ratovimaŠpanski građanski rat
Narodnooslobodilačka borba
SlužbaInternacionalne brigade
NOV i PO Jugoslavije
Jugoslovenska narodna armija
1937.
1941 — 1945.
Čingeneral-major u rezervi
Predsednik Vlade
NR Bosne i Hercegovine
Period1945 — 1948.
PrethodnikFunkcija ustanovljena
NaslednikĐuro Pucar Stari
Heroj
Narodni heroj od27. novembra 1953.
Odlikovanja
jugoslovenska odlikovanja:
Orden narodnog heroja
Orden junaka socijalističkog rada Orden narodnog oslobođenja Orden jugoslovenske zastave s lentom
Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem Orden za hrabrost
Partizanska spomenica 1941.
međunarodna odlikovanja:
Orden Kutuzova prvog stepena
Orden Kutuzova prvog stepena
Orden obnove Poljske drugog reda
Orden obnove Poljske drugog reda

Biografija uredi

Rođen je 7. juna 1900. godine u Bijeljini. Potiče iz jedne od najbogatijih bijeljinskih građanskih porodica tog doba. Osnovnu i Nižu trgovačku školu završio je u Bijeljini, a Trgovačku akademiju u Sarajevu. Potom je studirao na Visokoj komercijalnoj školi u Zagrebu. [1]

Partijski i revolucionarni rad uredi

U revolucionarni omladinski pokret uključio se u ranoj mladosti. Marta 1919. godine, postao je član Socijaldemokratske partije Bosne i Hercegovine, a kada je formirana Socijalistička radnička partija Jugoslavije (komunista) (kasnije KPJ) postao je i njen član. Tad se upoznao sa Alijom Alijagićem, s kojim je radio na osnivanju organizacija Komunističke partije i učestvovao u radničkim štrajkovima.

Kada je decembra 1920. godine, vlast Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca donela „Obznanu“, kojom je zabranjen rad KP Jugoslavije i počeo progon komunističkih i radničkih boraca, Čolaković je s Alijom Alijagićem i drugim mladim komunistima osnovao organizaciju „Crvena pravda“. [1]Ogorčeni na „Obznanu“ kao akt bezakonja i nasilja, oni su smatrali da na teror treba odgovarati terorom, pa su u svoj program uneli i individualni teror kao sredstvo klasne borbe, iako zvanična politika KPJ nikada nije odobravala takav stav. Oni su 21. jula 1921. godine u Delnicama izveli atentat na ministra unutrašnjih poslova Milorada Draškovića. Atentat je izvršio Alija Alijagić, a u njemu je učestvovao i Rodoljub Čolaković. Oni su odmah potom uhapšeni. Alija Alijagić je osuđen na smrt, a Čolaković je na 12 godina robije.[1] Zatvorsku kaznu je izdržavao u Lepoglavi, Sremskoj Mitrovici i Mariboru.

U teškim uslovima zatvorskog života, zajedno sa ostalim osuđenim komunistima, organizovao je borbu za bolje uslove života političkih robijaša. Na robiji su organizovali ilegalni „Crveni univerzitet“, na kojem se učilo i prevodilo. Čolaković je preveo nekoliko dela klasičnog naučnog socijalizma, među kojima i Lenjinovu „Državu i revoluciju“, a zajedno sa Mošom Pijade i Prvi tom Marksovog „Kapitala“. U Mariborskom zatvoru se upoznao sa Josipom Brozom, tada metalskim radnikom. Zajedno sa Brozom bio je član zatvorskog komiteta KPJ i radio na ideološkom obrazovanju robijaša-komunista, kao i na poboljšavanju veza između zatvorskog komiteta i partijske organizacije na terenu.

Posle izlaska s robije, oktobra 1932. godine, obavljajući zadatke, koje je preuzeo u dogovoru s Josipom Brozom i Radom Vujovićem, izvesno vreme je boravio u Bijeljini, a zatim u Zagrebu i Beogradu. Početkom 1933. godine, bio je prisiljen da emigrira, jer mu je zbog stalnog nadzora policije bilo onemogućeno da obavlja partijske zadatke.

Po nalogu CK KPJ otišao je u Sovjetski Savez, i u Moskvi završio „Međunarodnu lenjinsku školu“. Kasnije je bio uključen i u partijski rad u Moskvi, koji su sačinjavali istaknuti jugoslovenski komunisti. Prilikom održavanja Sedmog kongresa Kominterne, po nalogu CK KPJ, bio je određen da pomogne članovima delegacije KPJ, sa kojima je učestvovao u radu Kongresa, jula i avgusta 1935. godine.

Krajem 1935. godine, dobio je zadatak da, kao instruktor CK KPJ, pređe na ilegalni rad u Jugoslaviju i radi na ideološkom obrazovanju kadrova, ali je zbog masovnog hapšenja komunista krajem 1935. i početkom 1936. godine, njegov dolazak odložen. Tada je radio u Centralnom komitetu, čije je središte bilo u Beču i pomagao Vladimiru Čopiću u uređivanju lista „Proleter“, a aprila 1936. godine učestvovao je na Plenumu CK KPJ.

Krajem juna 1936. godine, preko ilegalnih veza, došao je u Split, gde je ostao oko dva meseca, pomažući na ideološkom obrazovanju članova Pokrajinskog komiteta KPJ za Dalmaciju. Potom je prešao u Zagreb, ali je zbog policijske provale morao da se vrati u Beč. Sredinom avgusta, postao je član kolektivnog rukovodstva KPJ (zajedno s Adolfom Mekom i Sretenom Žujovićem) u vreme kada su članovi Politbiroa bili pozvani u Kominternu, da bi rešili nastale probleme zbog pojave grupaških i frakcijskih borbi unutar KPJ.

U septembru 1936. godine otišao je u Pariz, a potom u Brisel, gde je prisustvovao Svetskom kongresu naroda za mir. Krajem oktobra ponovo je došao na ilegalni rad u Jugoslaviju, da pomogne partijskom rukovodstvu u Sloveniji i Hrvatskoj. Pošto mu je policija ušla u trag, nekoliko dana po dolasku u Ljubljanu, bio je prinuđen da se povuče u ilegalnost, a krajem novembra je otišao iz zemlje. U međuvremenu je postao član Politbiroa novog rukovodstva KPJ, koje je imenovano u Moskvi, na čelu sa Milanom Gorkićem, kao generalinm sekretarom, i Josipom Brozom Titom, koji je odgovarao za rad Partije u zemlji. Posle prenošenja središta CK KPJ iz Beča u Pariz, početkom 1937. godine, Čolaković je određen za urednika listova „Proleter“ i „Klasna borba“, a kasnije je obavljao i dužnost organizacionog sekretara CK KPJ.

Obavljajući funkciju člana najužeg rukovodstva KPJ, Čolaković je od septembra do novembra 1937. godine boravio u Španiji, gde je u to vreme bio građanski rat. Krajem decembra iste godine, Josip Broz Tito ga je uputio da obavi važne zadatke s partijskim rukovodstvima u Hrvatskoj, Srbiji, Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori. Zbog situacije koja je vladala u rukovodstvu KPJ i krize njenog položaja u Kominterni, iz Kominterne je stigao nalog da se Rodoljub Čolaković izbaci iz rukovodstva KPJ. Međutim, Tito je Čolakovića zadržao u rukovodstvu sve do marta 1938. godine.

Posle povlačenja iz političkog života, Čolaković se posvetio pisanju. U tom periodu je napisao i knjigu „Kuća oplakana“ u kome je opisao život, stradanje i borbu komunista u zatvorima Jugoslavije. Radio je i u partijskim i drugim listovima, a u dogovoru s Josipom Brozom, maja 1939. godine, prešao je na partijski rad u zemlji. Kako bi se legalizovao, prijavio se policiji i bio uhapšen. Posle pola godine provedene u pritvoru i sudskog procesa, krajem februara 1940. godine oslobođen je zbog nedostatka dokaza i proteran u rodno mesto.

Tokom 1940. i 1941. godine, po nalogu CK KPJ, ponovo je uključen u rad partijskog rukovodstva, najpre u odeljenju za Agitaciju i propagandu Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, a potom i u redakciji lista „Borba“, koja je trebalo da bude pokrenut sredinom 1941. godine.

Narodnooslobodilačka borba uredi

Posle Aprilskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije, 1941. godine, bio je jedan od organizatora oružanog ustanka u Srbiji i Bosni i Hercegovini. Kao jedan od članova Glavnog štaba NOP odreda Srbije, na početku ustanka, jula 1941. godine, napustio je okupirani Beograd i otišao u Šumadiju. Tokom boravka u Šumadiji, obilazio je i učestvovao u organizovanju i učvršćivanju pojedinih partizanskih odreda; pomagao je njihovim Štabovima u organizovanju vojnog i političkog života jedinica, kao i u organizovanju akcija. Posetio je Prvi i Drugi šumadijski, Posavsko-kosmajski, Čačanski, Užički, Kragujevački i Jagodinski partizanski odred. Učestvovao je na savetovanju rukovodstva partizanskih odreda Šumadije i zapadne Srbije, u selu Dulenima, kod Kragujevca, a krajem septembra 1941. godine učestvuje na Savetovanju u Stolicama, kod Krupnja.

Septembra 1941. godine bio je postavljen za političkog komesara Glavnog štaba NOP odreda Bosne i Hercegovine i prešao u istočnu Bosnu, gde je rukovodio oružanom borbom. Pored organizovanja oružane borbe, radio je i na organizovanju revolucionarne narodne vlasti. Bio je većnik Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) i Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine (ZAVNOBiH). Na Drugom zasedanju AVNOJ-a, novembra 1943. godine, u Jajcu, izabran je za sekretara Predsedništva AVNOJ-a. Godine 1943. bio je jedan od osnivača i prvi urednik „Oslobođenja“.

Posleratni period uredi

Posle oslobođenja Jugoslavije, vršio je odgovorne dužnosti u državnom i političkom životu Narodne Republike Bosne i Hercegovine i Federativne Narodne Republike Jugoslavije. Obavljao je dužnosti:[1]

Više puta je biran za narodnog poslanika Skupštine FNRJ i Skupštine NR BiH, a bio je i član Saveta federacije.

Biran je za člana Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije i Centralnog komiteta Saveza komunista Bosne i Hercegovine. Bio je član Predsedništva Saveznog odbora SSRN Jugoslavije i Centralnog odbora SUBNOR-a Jugoslavije.

Njegova supruga bila je Milica Zorić Čolaković (1909—1989).[2]

Umro je 30. marta 1983. godine u Beogradu i sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.

Knjige i odlikovanja uredi

Aktivno se bavio književnošću i publicistikom. Bio je član Saveza književnika Jugoslavije. Među velikim brojem objavljenih knjiga i prevoda, najznačajniji su mu memoarski zapisi:[1]

  • Španija u plamenu — 1937. godina, pod pseudonimom P. Vuković
  • Kuća oplakana — 1941. godina, pod pseudonimom Rudi R. Bosanac, koju je režim zabranio
  • Zapisi iz oslobodilačkog rata (pet knjiga) — 1946—55. godina
  • Utisci iz Indije — 1954. godina
  • Susreti i sećanja — 1959. godina
  • Kazivanje o jednom pokoljenju (tri knjige) — 1964—72. godina

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su: Orden junaka socijalističkog rada, Orden narodnog oslobođenja, Orden jugoslovenske zastave sa lentom, Orden zasluga za narod sa zlatnom zvezdom, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem i Orden za hrabrost. Nosilac je i sovjetskog Ordena Kutuzova, kao i poljskog Ordena obnove Poljske komandantskog krsta sa zvezdom. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 27. novembra 1953. godine

Galerija uredi

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ a b v g d Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 115—115. 
  2. ^ Dimitrijević, Milica (13. 9. 2019). „Moderni simbolizam Milice Zorić”. Politika. Pristupljeno 14. 9. 2019. 

Literatura uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Родољуб_Чолаковић&oldid=27470827”