Vlasenica
Vlasenica je naseljeno mjesto i sjedište istoimene opštine u istočnom dijelu Republike Srpske, BiH. Smeštena je u regiji Birač, ispod planine Javor. Prema preliminarnim podacima popisa stanovništva 2013. godine, u naseljenom mjestu Vlasenica ukupno je popisano 6.715 lica.[1]
Vlasenica | |
|---|---|
 Panorama Vlasenice | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Opština | Vlasenica |
| Osnovan | prvi pomen 1219. godine |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  6.715 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 10′ 58″ S; 18° 56′ 25″ I / 44.18275° S; 18.94041° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 663 m |
| Površina | 220 km2 |
  Vlasenica Vlasenica na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 75440 |
| Pozivni broj | 056 |
| Veb-sajt | www |
Geografski položaj i klima uredi
Vlasenica se nalazi na mjestu gdje se put, koji iz doline rijeke Drine vodi prema Istočnom Sarajevu dijeli u dva kraka, pa jedan produžava ka jugu – Han Pijesak – Sokolac – Sarajevo, a drugi nešto zapadnijim smjerom Kladanj – Olovo – Sarajevo. Svojim geografskim položajem i nadmorskom visinom od 668 m, Vlasenica spada u red brdsko-planinskih gradića. Samo jedan manji dio teritorije opštine Vlasenica je na visini manjoj od 500 m, jedna trećina je između 500 i 700 m, a ostali dio njenog područja je na preko 700, čak i do 1.400 m nadmorske visine. Ovim predjelima dominira planina Javor (1.537 m), a neposredno iznad grada je brdo Viselac sa vrhom Kik (903 m). Opština Vlasenica je okružena opštinama Han Pijesak, Milići, Šekovići, Zvornik i Kladanj.
Najznačajnija saobraćajna komunikacija koja prolazi kroz Vlasenicu je magistralni put Beograd – Sarajevo,[2] koji je veoma važna veza Srpske sa Srbijom. Vlasenica se nalazi na prelazu iz izrazito planinskog u nešto pitomiji ravničarski dio. Nerijetko se dešava da se u gornjem, višem, dijelu grada snijeg zadrži i do 15 dana duže nego u donjem dijelu.
Istorija uredi
Okolina Vlasenice je bila stalno naseljena od praistorije pa do današnjih dana, o čemu, pored ostalih, svjedoči i nekropola sa humkama na lokalitetu Šošari (današnja opština Milići).
U srednjem vijeku područje današnje Vlasenice ulazilo je u sastav srednjovjekovne župe Birač, o kojoj postoje pisani tragovi iz 1219. godine i danas se čuvaju u dubrovačkoj biblioteci. Ovaj kraj je u to vrijeme bio uglavnom u posjedu feudalnih porodica Pavlovića, Diničića, Zlatonosovića i Orlovića koji su u blizini Vlasenice imali svoja utvrđenja i zamkove.
Pod Osmansko carstvo Vlasenica je potpala sredinom 1463. godine, kada se već javlja i naselje, ali pod imenom Birač, koje će zadržati do kraja 18. vijeka. Mjesto je dobilo današnje ime po travi vlasulji koja raste u okolini. Vlasenica je 1765. godine postala sjedište kadiluka (sreza) Knežina.
Jedan od najstarijih dijelova Vlasenice se zove Kruševik. Najstarija srpska groblja se nalaze na Lijepoj ravni, Cvijetnju i Zagrađu. Iako je turska vladavina umnogome unazadila ovaj kraj, Srbi su uspjeli da se izbore za crkvenu opštinu, a ubrzo, 1882. godine, i za prvu osnovnu školu u ovom kraju.
I u tom vremenu, pod Turcima, Vlasenica je bila važna raskrsnica. U 17. vijeku, kao središte kadiluka (sreza), nalazila se u sastavu zvorničke kapetanije, a od 1842. godine bila je uključena u redovan telegrafsko-telefonski i poštanski saobraćaj. U slučaju opasnosti hajduci su nalazili spas u izbjeglištvu na Glasincu, Majevici i Srbiji. Hajduci su se pomjerali i zbog epidemija kuge, koja je često harala ovim krajevima, zbog čega je Birač u jednom periodu turske vladavine bio vrlo rijetko naseljen.
Austrougarska vojska je ušla u Vlasenicu septembra 1878. godine. Godine 1905. donosi se zakon o crkvenoj i školskoj autonomiji, kojim su građani dobili pravo na upotrebu ćiriličnog pisma i prava na otvaranje škola. Grad je 1912. godine imao 1.962 stanovnika.
Tokom Prvog svjetskog rata borbe u okolini Vlasenice bile su veoma česte. Prodorom srpske i crnogorske vojske u Birač prekinuta je komunikacija Sarajevo — Vlasenica. Glavna bitka između srpske i austrougarske vojske, što se tiče šireg područja Vlasenice, odigrala se 28. septembra 1914. godine u Kraljevoj Gori. Srbi su izašli kao pobjednici i preuzimanjem te teritorije, a ugroženo je snabdijevanje austrougarskih trupa u Srbiji. Zbog toga je general Oskar Poćorek naredio 13. austrougarskoj brigadi sa sjedištem u austrougarskoj kasarni u Vlasenici da napadne srpske trupe i da ih odbaci prema Han Pijesku. Odmah poslije toga Poćorek je naredio da se srpske i crnogorske trupe što prije izbace iz Birča i Podrinja, tako da je do toga došlo poslije višednevnih borbi. U ovim događajima veći broj Srba iz Vlasenice se priključio srpskoj vojsci, a njih 80 učestvovalo je u proboju solunskog fronta i završnim operacijama pri oslobođenju zemlje 1918. godine. Svjedoci burnih događanja u periodu 1914—1918. su i brojni spomenici u i oko Vlasenice.
Za vrijeme Drugog svjetskog rata Vlasenica se nalazila u sastavu NDH. Zlostavljanje talaca u vlaseničkoj kasarni i pojedinačna ubistva seljaka, prerasla su, tokom jula i početkom avgusta 1941. godine, u masovnije zločine. Samo u Rašića Gaju, nedaleko od Vlasenice, ubijeno je više desetina lica. Znatan broj pohapšenih otpremljen je u Slavonsku Požegu i druge ustaške sabirne logore. Stanovnici pojedinih sela su napuštali svoja sela i tražili utočište u obližnjim šumama, gdje su muškarci masovno pristupali ustaničkim jedinicama. Srpska vojska imala je mnogo pristalica u području prema Romaniji, a partizanski pokret je bio prihvaćen u susjednim Šekovićima.
Drugi svjetski rat uredi
Ovaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. |
U razdoblju od 22. juna do 22. jula 1941. godine izvršeno je masovno ubijanje i klanje Srba iz varošice Vlasenice i okolnih sela na mestu zvanom Rašića Gaj.[3][4]
Ustaše su 22. juna 1941. povele oko 40 ljudi iz Vlasenice na streljanje izvan varoši. Kada su ih doveli do mesta gde treba da budu streljani i naredili im da uđu u iskopane rake, trojica su raskinula lance i dala se u bekstvo, ustaše su pripucale za njima, ali ih zbog mraka i šumovitog terena nisu pogodili. Dvojica spaseni su Đorđe Višković i Lazar Radeković.[5]
Kultura uredi
U Vlasenici se održava veći broj kulturnih manifestacija pod okriljem „Prosvjete“ i njenog „Srpskog prosvjetnog kulturnog društva Prosvjeta“.
Obrazovanje uredi
- Studijski program Šumarstvo, pri Poljoprivrednom fakultetu Univerziteta u Istočnom Sarajevu.
- Srednjoškolski centar „Milorad Vlačić“ nalazi se u novoj zgradi sagrađenoj 1981. godine, a vodi porijeklo od Niže građevinske škole i poslijeratne Niže realne gimnazije.
- Osnovna škola „Vuk Karadžić“ koja vodi porijeklo od prve osnovne škole u Vlasenici osnovane 1882. godine u okviru Srpske crkvene opštine.
- Predškolska ustanova-obdanište „Prvi koraci“.
- JP „Narodna biblioteka“ Vlasenica, smještena u Domu kulture u Vlasenici.
Stanovništvo uredi
| Sastav stanovništva – naseljeno mjesto Vlasenica | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[6] | 1991.[7] | 1981.[8] | 1971.[9] | ||||
| Ukupno | 6 715 (100,0%) | 7 909 (100,0%) | 6 000 (100,0%) | 3 976 (100,0%) | |||
| Srbi | 5 679 (84,57%) | 2 743 (34,68%) | 1 793 (29,88%) | 1 124 (28,27%) | |||
| Bošnjaci | 967 (14,40%) | 4 800 (60,69%)1 | 3 435 (57,25%)1 | 2 774 (69,77%)1 | |||
| Hrvati | 23 (0,343%) | 26 (0,329%) | 18 (0,300%) | 12 (0,302%) | |||
| Neizjašnjeni | 17 (0,253%) | – | – | – | |||
| Nepoznato | 14 (0,208%) | – | – | – | |||
| Ostali | 10 (0,149%) | 98 (1,239%) | 22 (0,367%) | 25 (0,629%) | |||
| Jugosloveni | 3 (0,045%) | 242 (3,060%) | 578 (9,633%) | 5 (0,126%) | |||
| Crnogorci | 1 (0,015%) | – | 28 (0,467%) | 7 (0,176%) | |||
| Muslimani | 1 (0,015%) | – | – | – | |||
| Romi | – | – | 98 (1,633%) | 25 (0,629%) | |||
| Albanci | – | – | 22 (0,367%) | 3 (0,075%) | |||
| Mađari | – | – | 3 (0,050%) | – | |||
| Slovenci | – | – | 2 (0,033%) | – | |||
| Makedonci | – | – | 1 (0,017%) | 1 (0,025%) | |||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
 |
Privreda uredi
Dosadašnja privredna aktivnost je zasnovana uglavnom na eksploataciji i niskom stepenu prerade šume i drveta, sirovog aluminijuma koji se kupuje na strani, proizvodnji pozamanterije, ugostiteljstvu, turizmu i dr. Ukupno je zaposleno oko 2.000 radnika, a sva privredna preduzeća su u fazi vlasničke tranzicije. Ekonomsko-socijalna situacija i stanje je veoma teško i neizvjesno. Nezaposlenost ili privredna latentna zaposlenost veoma su izražene, sa stopom od oko 44% ili oko 1.500 nezaposlenih i oko 800 prividno zaposlenih tj. radnika koji ne primaju zarade i naknade i ne uživaju ostala prava iz takvog radnog odnosa. Ukupno ostvareni proizvod kod društvenih preduzeća koja se bave proizvodnjom i pružanjem usluga zaključno sa 30. junom 2002. godine iznosio je 4.994.067 KM, što iznosi oko 255 KM po glavi stanovnika.
Turizam uredi
Posebno obilježje ovog kraja su visoke i guste šume. Na jednog stanovnika dolazi 0,70 hektara šumske površine (evropski prosjek je 0,34). Ove šume su vrijedne i po sastavu i vrsti drveća. Pored stogodišnjih bukava, jela, javora, borova i smreke, ovdje se može naići i na primjerke Pančićeve omorike. Obilje šumskih plodova, naročito raznih vrsta gljiva (vrganj, smrčak, lisičarke, rujnice, reduše i dr.) i rasprostranjenost razne divljači (srna, divlja svinja, medvjed, vuk, lisica, zec i dr), te relativno bogastvo ribljeg fonda u Studenom i Zelenom Jadru, Tišči i Drinjači (pastrmka, mladica, lipljan, mrena, škobalj, klen i dr.) takođe motivišu određene kategorije turista da dolaze u ovaj kraj.
Među najljepšim prirodnim ambijentima ovog kraja na prvom mjestu je planinska visoravan Ružina voda (oko 1.130 m nadmorske visine) koja se prostire na putu prema Han Pijesku, danas privlačno izletište Vlaseničana, a zbog gustih šuma (pretežno četinarskih) zelenih livada i proplanaka i hladne čiste vode ima i obilježja prave vazdušne banje.
Mada je ovaj kraj poznat po izvorima, Vlasenica se ne može pohvaliti riječnim bogatstvom. U neposrednoj okolini ima nekoliko manjih rječica i potoka (Drinjača, Tišča, Studeni Jadar) i uz njih su koncentrisana manja izletišta (Tiščino Vrelo, Tišina, Slapovi).
Sport uredi
Sportske aktivnosti u Opštini Vlasenica odvijaju se kroz rad sportskih organizacija-klubova:
- Planinarsko-ekološko društvo Acer
- Biciklistički klub „KPL“
- Fudbalski klub Vasenica
- Košarkaški klub Vlasenica
- Odbojkaški klub „Net“ Vlasenica
- Atletski klub Vlasenica
- Karate klub Mladost Vlasenica
- Tekvondo klub Specijalac
- Tekvondo klub 8. maj
- Skijaški klub Igrišta
- Šahovski klub Vlasenica
- Džudo klub Vlasenica
Najveće i najznačajnije sportsko društvo u Vlasenici je Planinarsko-ekološko društvo Acer, koje ima više od 200 registrovanih članova. Društvo postoji od 2004. godine, a njegovi članovi su postigli izvanredne rezultate — 2006. godine je osvojen najviši alpski vrh Mon Blan, 2008. najviša tačka Afrike Kilimandžaro, a 2009. najviši evropski vrh Elbrus na Kavkazu. 2012. godine je osvojen i najviši aktivni azijski vulkan Damavand u Iranu. To su i najveći uspjesi vlaseničkog sporta u međunarodnoj konkurenciji. Takođe, osvojene su i najviše planine Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Makedonije, Albanije, Slovenije, Srbije, Grčke i Bugarske. Društvo je markiralo oko 200 km planinarskih staza. Organizuje planinarske manifestacije, od kojih je najveći Pohod u Pjenovac, na kojem je u februaru 2015. učestvovalo 650 planinara iz 35 gradova. Najuspješniji član društva je Vesna Došić, 2008. godine je proglašena za sportistu godine opštine Vlasenica.
Galerija uredi
-
Crkva u Vlasenici -
Vlasenica panorama -
Vlasenica panorama -
Vlasenica panorama
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srpskoj 2013, REZULTATI POPISA”. http://www2.rzs.rs.ba/. Republički zavod za statistiku. Spoljašnja veza u
|work=(pomoć) - ^ „O Vlasenici”. Pristupljeno 30. 7. 2015. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. novembar 2015)
- ^ Dr. Bogdan Čabak, lekar iz Vlasenice, Beograd 26.11.1943. godine
- ^ Krsmanović; Sokanović; Kosorić, Jovo;Savo;Mirko (2011). Han Pijesak : prostor — vrijeme — ljudi : monografija. Han Pijesak. ISBN 978-86-914787-0-4.
- ^ Jovan Davidović, prota iz Banje Luke, Beograd 3.8.1941. god. (P)
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala 7. 4. 2021. g. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 122/3/4)” (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 4. 1. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 4. 1. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 4. 1. 2016.
Literatura uredi
- Krsmanović; Sokanović; Kosorić, Jovo;Savo;Mirko (2011). Han Pijesak : prostor — vrijeme — ljudi : monografija. Han Pijesak. ISBN 978-86-914787-0-4.
Spoljašnje veze uredi
- Opština Vlasenica (jezik: srpski)
- Turistička organizacija opštine Vlasenica (jezik: srpski)
- Info portal Vlasenica 24 (jezik: srpski)
- Ski centar „Igrišta“ Vlasenica (jezik: srpski)
- „Hotel „M“ Vlasenica”. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. decembar 2010) (jezik: srpski)
- „Proizvodnja aluminijumskih profila - Alpro“ Vlasenica (jezik: srpski)
- Eko Aktivisti Vlasenica (jezik: srpski)
