Mika Špiljak
Mika Špiljak (Odra, kod Siska, 28. novembar 1916 — Zagreb, 18. maj 2007) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFRJ i SR Hrvatske, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije. Obavljao je dužnost predsednika Saveznog izvršnog veća (SIV) od 16. maja 1967. do 18. maja 1969. U periodu od 15. maja 1983. do 15. maja 1984. godine obavljao je funkciju predsednika Predsedništva SFRJ.
| mika špiljak | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Mika Špiljak | |||||||||
| Lični podaci | |||||||||
| Datum rođenja | 28. novembar 1916. | ||||||||
| Mesto rođenja | Odra, kod Siska, Austrougarska | ||||||||
| Datum smrti | 18. maj 2007. (90 god.) | ||||||||
| Mesto smrti | Zagreb, Hrvatska | ||||||||
| Profesija | društveno-politički radnik | ||||||||
| Porodica | |||||||||
| Supružnik | Štefica Špiljak | ||||||||
| Delovanje | |||||||||
| Član KPJ od | 1938. | ||||||||
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba | ||||||||
| Služba | NOV i PO Jugoslavije 1941—1945. | ||||||||
| Čin | pukovnik u rezervi | ||||||||
| Predsednik Saveznog izvršnog veća SFR Jugoslavije | |||||||||
| Period | 16. maj 1967 — 18. maj 1969. | ||||||||
| Prethodnik | Petar Stambolić | ||||||||
| Naslednik | Mitja Ribičič | ||||||||
| Predsednik Predsedništva SFRJ | |||||||||
| Period | 15. maj 1983 — 15. maj 1984. | ||||||||
| Prethodnik | Petar Stambolić | ||||||||
| Naslednik | Veselin Đuranović | ||||||||
| Heroj | |||||||||
| Narodni heroj od | 29. novembra 1953. | ||||||||
| Odlikovanja |
| ||||||||
Biografija uredi
Rođen je 28. novembra 1916. godine u Odri, prvom selu do Siska, na putu prema Zagrebu. Potiče iz siromašne porodice, Mikin otac Dragutin, bio je železničar. Mika je u Sisku završio obućarski zanat.
U dodiru sa starijim zanatskim i industrijskim radnicima, koji su se okupljali u sindikatima, i s revolucionarnom omladinom, koji su bili članovi Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), upoznao se sa revolucionarnim radničkim pokretom. Kao sedamnaestogodišnji mladi radnik, 1933. godine, započinje sa aktivnim radom u sindikatima, učestvuje u štrajkovima i demonstracijama. Godine 1935. postaje član SKOJ-a, a 1938. i Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).
Mika se pored aktivnosti u SKOJ-u, istovremeno politički angažovao i u „Seljačkoj slozi“ u rodnoj Odri. Godine 1939. postao je član Mesnog, a zatim i Okružnog komiteta KPH za Sisak. Učestvovao je, 1940. godine, na Šestoj zemaljskoj konferenciji SKOJ-a i izabran za člana Centralnog komiteta SKOJ-a i Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Hrvatsku.
Narodnooslobodilačka borba uredi
Nakon okupacije Kraljevine Jugoslavije, aprila 1941. godine, Mika je bio jedan od organizatora ustanka u Sisačkom kraju. Kad je 22. juna 1941. godine nacistička Nemačka napala Sovjetski Savez, Mika je bio u prvoj grupi komunista koji su izišli iz grada, prvo u Žabno, selo nedaleko Odre, a potom i u šumu Brezovicu, gde su osnovali Sisački partizanski odred, prvi partizanski odred u Hrvatskoj.
Održavao je vezu između Odreda i rukovodstva u Zagrebu. Vojničku „karijeru“ započeo je, 18. jula 1941. godine, kao borac i politički delegat voda, ali je krajem 1941. opet se nalazio na partijskoj dužnosti u Mesnom komitetu KP Hrvatske za Sisak. Od proleća do jeseni 1942. godine Mika je bio politički komesar Šestog banijskog partizanskog bataljona.
Oktobra 1942. godine vratio se ponovo na partijski rad. Prvo je bio sekretar Mesnog komiteta KPJ za Veliku Goricu, zatim sekretar OK SKOJ-a za Pokuplje, pa sekretar OK SKOJ-a za zagrebačku oblast. U februaru 1944. godine, po odluci CK KPH i CK SKOJ-a, Mika je postavljen za sekretara Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Hrvatsku. Zbog političkih problema koji su se javili u Pokuplju, CK KPH oktobra 1944. godine postavlja Miku za sekretara OK KPH za Pokuplje, na toj dužnosti ostaje do kraja rata.
Odlukom CK KPH, marta 1945. godine, dva meseca pred oslobođenje Zagreba, postavljen na funkciju sekretara Gradskog komiteta KPH za Zagreb i dobio zadatak da pripremi ekipu za oslobođeni grad.
Posleratna karijera uredi
Nakon oslobođenja Jugoslavije, Mika je bio sekretar Narodnog fronta za grad Zagreb, a od 1949. do 1950. godine i gradonačelnik grada Zagreba. Veliki uticaj na život glavnog grada Hrvatske omogućio mu je i uspon u političkim strukturama Narodne Republike Hrvatske, tako da je od 1951. do 1958. godine radio u Izvršnom komitetu Centralnog komiteta Saveza komunista Hrvatske, a od 1963. do 1967. godine bio predsednik Izvršnog veća Sabora SR Hrvatske, to jest tadašnje hrvatske vlade. U tom je svojstvu učestvovao i na pripremama za Brionski plenum CK SKJ (održan 1. jula 1966. godine), na kojem je smenjen Aleksandar Ranković.
Nakon smene Aleksandra Rankovića, odlazi u Beograd, gde obavlja niz saveznih funkcija. U Beogradu je najpre obavljao dužnost predsednika Saveznog izvršnog veća (SIV), to jest savezne vlade. Tu funkciju je preuzeo 16. maja 1967. i na njoj ostao do 18. maja 1969. godine. Godine 1968. odlazi u posetu Vatikanu, gde priprema teren za Titovu posetu Vatikanu 1971. godine, gde ga je primio papa Pavle VI. Kao predsednik Veća naroda Skupštine SFRJ svečano je proglasio i potpisao Ustav SFRJ iz 1974. godine (21. februara). Krajem 1970-ih preuzima važnu funkciju predsednika Veća Saveza sindikata Jugoslavije.
U vreme ekonomske krize u SFRJ, 1982. godine ulazi u Predsedništvo Centralnog komiteta Saveza komunista Hrvatske, a uskoro, nakon smrti Vladimira Bakarića (1983), ulazi i u Predsedništvo SFRJ. U to je vreme i član Saveta za zaštitu ustavnog poretka. Kao predsednik Predsedništva SFRJ, 1984. godine u Sarajevu izgovorio je i rečenicu: „Proglašavam da su 14. zimske olimpijske igre u Sarajevu otvorene!“
Bio je član Savezne konferencije SSRN Jugoslavije i član Saveta federacije. U više mandatna biran je za poslanika Hrvatskog sabora i Savezne skupštine. Imao je čin pukovnika JNA u rezervi.
Umro je 18. maja 2007. godine u Zagrebu. Sahranjen je na zagrebačkom groblju Mirogoj.
Odlikovanja uredi
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih stranih i jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden junaka socijalističkog rada, Orden narodnog oslobođenja, Orden zasluga za narod sa zlatnom zvezdom, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem i Orden za hrabrost. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 29. novembra 1953. godine.
Foto galerija uredi
-
U Skupštini SFRJ, 1983. godine -
Grob porodice Špiljak na Mirogoju
Vidite još uredi
Literatura uredi
- Vojna enciklopedija (knjiga deveta). Beograd 1975. godina.
- Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.
