Manojlo Milovanović

Manojlo Milovanović (Laminci Jaružani kod Gradiške, 21. novembar 1943 — Banja Luka, 9. oktobar 2019) bio je general-pukovnik Vojske Republike Srpske. Tokom rata u Bosni i Hercegovini bio je načelnik Glavnog štaba Vojske Republike Srpske. Ministar u Ministarstvu odbrane Republike Srpske bio je od 1998. do 1999. godine. Član je Senata Republike Srpske od 2009. godine.

Manojlo Milovanović
General-pukovnik Manojlo Milovanović
Lični podaci
Datum rođenja	(1943-11-21)21. novembar 1943.
Mesto rođenja	Laminci Jaružani, Kraljevina Jugoslavija (dejure) NDH (defakto)
Datum smrti	9. oktobar 2019.(2019-10-09) (75 god.)
Mesto smrti	, Republika Srpska Bosna i HercegovinaBanja Luka
Vojna karijera
Služba	Jugoslovenska narodna armija (1961—1992) Vojska Republike Srpske (1992—2000)
Čin	general-pukovnik
Učešće u ratovima	Podrinje 93 Lukavac 93 Štit 94 "Dinara 94/95"Rat u Bosni i Hercegovini
Period	1992—1997
Odlikovanja

Biografija

Milovanović je rođen 21. novembra 1943. u selu Laminci, od oca Jefte (kojeg nije upamtio), zemljoradnika i majke Mare, domaćice. Po nacionalnosti je bio Srbin. Bio je oženjen i u braku sa suprugom Bojom imao je dvoje djece.

Školovanje

Nakon završene osmogodišnje škole 1958. upisao je podoficirsku školu, smjer oklopno-mehanizovanih jedinica i završio je 1961. godine, odličnim uspjehom. Vojnu akademiju Kopnene vojske JNA, takođe smjer oklopnih jedinica, završio je 1966. godine vrlo dobrim uspjehom, a Komandno štabna škola taktike Kopnene vojske 1977. i Komandno štabnu školu operatike 1987 godine, obe odličnim uspjehom.

Vojna karijera

Obavljao je dužnosti: komandir tenka i voda 1961-1966; komandir 1. voda 1966-1967; komandir izviđačkog voda 1967-1968; vršilac dužnosti komandira vježbališta za podvodnu obuku 1968-1969; komandir 2. pitomačke čete, 1969-1971; komandir vježbališta za podvodnu obuku 1971-1972; načelnik Škole rezervnih oficira oklopno-mehanizovanih jedinca 1972-1973; na školovanju 1973-1975; komandant 1. oklopnog bataljona 1975-1979; pomoćnik načelnika štaba za operativno-nastavne poslove 41. oklopnog puka 1979-1980; pomoćnik načelnika štaba za operativno nastavne poslove 212. motorizovane brigade 1980-1985; na školovanju 1985-1986; načelnik štaba 212. motorizovane brigade 1986-1987; komandant 212. motorizovane brigade 1987—1989; načelnik Odjeljenja za operativno nastavne poslove Komande 2. Vojne oblasti 1989-1991; načelnik štaba Glavnog štaba Vojske Republike Srpske 1992-1997; ministar odbrane Republike Srpske 1997-2000. Početak oružanih sukoba u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji zatekao ga je u garnizonu Skoplje. Tokom službe ocjenjivan je deset puta, četiri puta ocjenom ističe se i šest puta ocjenom naročito se ističe. Posljednji garnizon službovanja u JNA bio mu je Sarajevo, na dužnosti načelnika Odjeljenja za operativno nastavne poslove Komande 2. Vojne oblasti, u činu general-majora.

Penzionisan 22. decembra 2000. godine. Nakon penzionisanja obavljao je funkciju direktora Petrovdanskog padobranskog kupa 2010-2012. Preminuo je 9. oktobra 2019. godine u Banjoj Luci. Sahranjen je 11. oktobra na Rebrovačkom groblju u Banjoj Luci.

Odbrambeno-otadžbinski rat

Milovanović 8. maja 1992. godine, dobija Ukaz o premještanju u garnizon Sarajevo, radi zamjene pukovnika Enesa Tase, koji je teško ranjen prilikom muslimanskog napada na kolonu JNA u Dobrovoljačkoj ulici 3. maja 1992. Po dolasku u Sarajevo, umjesto za operativca postavljen je za načelnika štaba 2. (sarajevske) vojne oblasti, a general Ratko Mladić za njenog komandanta. Tri puta u toku rata, političko rukovodstvo Republike Srpske je pokušalo da smijeni generala Mladića, a Milovanovića da postavi za komandanta VRS (prvi put 6 . avgusta 1993. godine poslije izbijanja VRS na planine Igman i Bjelašnicu, odnosno, spajanja Hercegovine sa ostalim dijelom Republike Srpske u poznatoj operaciji "Lukavac-93", drugi put 4. avgusta 1995. godine, poslije poznatih događanja u Srebrenici i Žepi, ali i gubitaka Grahova i Glamoča i treći put, odmah sutradan - 5. avgusta 1995). Sva tri puta Milovanović je to odbio. Tokom februara 1995. godine trebao je biti postavljen za komandanta operacije "Pauk" u Cazinskoj Krajini. I ovo je Milovanović odbio uz obrazloženje da ne želi da komanduje jedinicama Autonomne Pokrajine "Zapadna Bosna". Tokom novembra i decembra 1994. komandovao je u protivudaru VRS na Bihać poznat kao operacija "Štit". U ovoj operaciji su učestvovale snage 2. Krajiškog korpusa sa ojačanjima iz 1. Krajiškog korpusa i Istočno-bosanskog korpusa i dve do tri brigade Srpske vojske Krajine. Od oktobra 1994. njegov ratni put je uglavnom vezan za zapadni dio ratišta Republike Srpske. Na komandnom mestu u Glavnom štabu, narednih godinu dana, zamjenjivao ga je načelnik operativne Uprave, general-major Radivoje Miletić.

Tokom rata Milovanović je tri puta organizovao i branio komandno mjesto Glavnog štaba što je smatrao svojim ozbiljnijim uspjesima. Najviše je bio razočaran u akciju spašavanja čvorišta veze na objektu Zlovrh u istočnoj Bosni, gdje je zbog raskalašenosti i nestručnosti jednog majora "komandanta" akcije za jednu noć, 4/5. juni, živote izgubilo 36 pripadnika VRS, a više od 30 ih je ranjeno. General Milovanović je tokom rata učestvovao u pripremanju ili izvođenju nekoliko operacija od kojih se posebno ističu operacije: "Podrinje - 93" oslobađanje istočne Bosne i sprečavanje stradanja srpskog stanovništva od Foče do Zvornika: "Lukavac - 93" oko Trnova za spajanje Hercegovine sa ostalim dijelom Republike Srpske 1993. godine, "Štit" protivudar ka Bihaću u novembru i decembru 1994. godine, zimsku operaciju "Dinara 94/95" i uspješna odbrana Visoke Krajine, organizaciju odbrane Republike Srpske od Srpca do Kostajnice u toku hrvatske ofanzive "Bljesak" u maju 1995. godine. Pored već pomenute izgubljene bitke za Zlovrh iznad Žepe izgubio je i kompletnu drugu odbrambenu operaciju odbrane zapadnokrajiških opština. Gubitak zapadnokrajiških opština nije doživljavao kao svoj lični strategijski poraz jer je smatrao da je tu bitku izgubio zbog nadmoćnosti neprijatelja koji su bili podržani od strane NATO-pakta.

Poslije uspješnog protivudara na Bihaću, krajem decembra 1994. godine, premješten je na glamočko ratište gdje stiže 25. decembra. Prvi put se sukobljava sa regularnom vojskom Republike Hrvatske i uspjeva da uspostavi front na Dinari, Goliji i Staretini. Do marta 1995 uspjeva da stabilizuje front ispred Glamoča. Nezvanično pod komandu mu je stavljen kompletan 2. krajiški korpus, dio jedinica 1. krajiškog korpusa (30. laka pješadijska divizija), dio snaga iz Istočno-bosanskog i Drinskog korpusa (po jedna brigada) i jedan bataljon iz Hercegovačkog korpusa. Organizuje nekoliko protivnapada ka Livanjskom polju uz promjenljive uspjehe i stabilizuje front na planinama Cincar, Golija i Dinara i otklanja opasnost od Glamoča, Grahova i Drvara. U međuvremenu 13/14. januara 1995. godine, snage 5. korpusa ARBiH narušavaju potpisano četvoromesečno (Karterovo) primirje i prelaze u napade protiv snaga VRS od Bihaća ka dolini rijeke Une, ponovo prema Grmeču. Čarke traju do 12. februara, pa pošto snage iz sastava UNPROFOR-a ne reaguju, a ni snage 2. krajiškog korpusa se ozbiljnije ne suprotstavljaju, ARBiH preduzima jače ofanzivne akcije i prelazi Unu. Istureno komandno mesto Glavnog štaba iz Glamoča Milovanović prebacuje u Drvar, kako bi se našao na oba fronta (ka Livnu i ka Bihaću) i zaustavlja 5. korpus na severozapadnim padinama Grmeča. Krajem marta komandu "prepušta" komandantu 2. korpusa, general-majoru Radivoju Tomaniću, a Milovanović se vraća u Glavni štab.

Krajem maja 1995. godine situacija na teritoriji 2. Krajiškog korpusa postaje kritična. Nakon dva pisana zahtjeva generala Tomanića, Milovanović se vraća na zapadni dio ratišta. Ovog puta u Drvar zbog hrvatske ofanzive iz Livanjskog Polja. U međuvremenu, od 3. do 18. maja, upućen je u Gradišku radi saniranja posledica hrvatske operacije "Bljesak" i pada zapadne Slavonije. Uspostavljen je novi front na reci Savi od sela Trstenci (Srbac) do Kostajnice, čime je otklonjena opasnost od napredovanja regularne vojske Republike Hrvatske ka Banja Luci i Prijedoru. Na Oštrelj kod Drvara vraća se 29. maja 1995. U narednih pet dana organizuje ponovni protivudar sa Grmeča prema Bihaću. Protivudar započinje u 04:00 časova, 4. juna 1995. godine i za nepuna dva časa probija front ARBiH sjeveroistočno od sela Gorjevac (pravac naselja Velebit - Hrgar), gdje se VRS zaustavlja jer su to isto jutro, Hrvati preduzeli ofanzivu iz Livanjskog polja i, u prijepodnevnim časovima, okupirali sela oko Crnog Luga, sa komandnim mjestom Grahovske brigade u selu Peulje. Negdje oko 16:00 časova, hrvatska vojska se približila Grahovu na nekih desetak kilometara. Grahovska brigada se raspala, ipak intervencijom jedinica iz Srpske vojske Krajine, zaustavljen je hrvatski napad i na tim linijama su se vodile borbe narednih 54 dana, odnosno do 28. jula, kada je okupirano Grahovo, a VRS evakuiše Glamoč. Ovim napredovanjem hrvatske vojske izvršene su pripreme za hrvatsku ofanzivu "Oluja". Obustavlja se napad na položaje ARBiH i većina snaga se prebacuje na Dinaru pokušavajući da se suprotstavi ofanzivi Hrvatske vojske, koju je podržavao "evropski" korpus za brze intervencije iz Duvanjskog polja, uz asistenciju penzionisanih generala iz SAD i Njemačke. Borbe u zapadnoj Krajini traju punih 110 dana, kada je konačno zaustavljana Hrvatska ofanziva na rijeci Ugar i planini Manjači ispred Banja Luke.

Nakon neuspješne odbrane i gubitka 11 zapadnokrajiških opština, Milovanović se vraća u sastav Glavnog štaba u Crnu Rijeku (Han Pijesak). Pošto je optužnica protiv generala Mladića bila već bila podignuta i on se nije smio kretati Milovanović je često putovao na relaciji Pale - Beograd i učestvovao u radu raznih komisija za pripremu vojničkih varijanti predstojećih pregovora u Dejtonu. Prestanak rata, dočekao je u Glavnom štabu na njegov 52. rođendan. Poslije toga rukovodi raznim timovima VRS na implementaciji vojnog dijela Dejtonskog mirovnog sporazuma reorganizaciji i demobilizaciji VRS, razgraničenju između Republike Srpske i Federacije BiH. Političko rukovodstvo Republike Srpske je 23. decembra 1996. nasilno smijenilo generala Mladića i većinu članova Glavnog štaba i nekoliko komandanata korpusa. Formiran je Generalštab na čelu sa penzionisanim pukovnikom i oficirom po ugovoru Perom Čolićem. Generalštab je premješten u Bijeljinu, dok je nekoliko članova iz bivšeg Glavnog štaba, uključujući i Milovanović ostalo u Crnoj Rijeci dok ne pronađu stambeni smještaj. Milovanović je u ime generala Mladića, predao dužnost novom načelniku Generalštaba, da smijeni komandanta Hercegovačkog korpusa, generala Radovana Grubača i da rasformira Sarajevsko-romanijski, Drinski i Drugi krajiški korpus, odnosno da izvrši prevođenje VRS iz ratnog u mirnodopsko stanje. O ovim teškim momentima general Milovanović kaže:

Tih dana osjećao sam se kao onaj kraljevski general Kalafatović koji je 12. aprila 1941. godine potpisao kapitulaciju Prve Jugoslavije pred njemačkim okupatorima, upravo tu na Palama, gdje sam i ja potpisao "kapitulaciju" Glavnog štaba VRS pred domaćim "okupatorima", samo 55 godina kasnije. Gorka sudbina srpskih ratnika.

Nakon pet godina 27. marta 1997. godine i zbog otvorenog sukoba sa generalom Mladićem oko pitanja iseljavanja Srba iz Sarajeva (Milovanović je smatrao da se to sve trebalo uraditi planski i puno prije, a ne čekati krajnji rok) napušta Glavni štab i prelazim u Banja Luku, gdje se stavlja na raspolaganje VRS, a nakon šest mjeseci Vojsci Jugoslavije, opet za narednih šest meseci. Tako "životari" pri te dvije vojske sve do 18. januara 1998. godine, obavljajući "kurirske" poslove između Slobodana Miloševića, predsjednika SRJ i Biljane Plavšić, predsjednika RS, koji su se "sporazumjevali" preko Milovanovića, jer međusobno nisu govorili. Za ministra odbrane u Vladi Republike Srpske imenovan je 18. januara 1998, kao prvi i jedini vanstranački državni činovnik koji je vršio tu funkciju.

General-pukovnik Manojlo Milovanović je na konferenciji za štampu Vojske Republike Srpske, povodom dolazećeg Vidovdana, 26. juna 1996. godine u svojstvu načelnika Generalštaba VRS izjavio:

„ Naš narod i borci znali su zašto se bore, a borili smo se za svoj narod i pradjedovska ognjišta, za pravdu i jednakost, kakva je data našim neprijateljima — pravo na samoopredjeljenje. U krvi i znoju srpski rodoljubi, spriječili su ponavljanje planiranog genocida i stvorili uslove za formiranje srpske države zapadno od Drine. Učinjeno je to osloncem na vlastite snage, bez prijatelja i saveznika i njihove pomoći, izuzev određene bratske pomoći iz Jugoslavije, kojoj dugujemo zahvalnost. ” — 26. juni 1996. — general-pukovnik VRS Manojlo Milovanović

Odlikovanja

Odlikovan u JNA:

• Ordenom za vojne zasluge sa srebrnim mačevima (1968),
• Ordenom narodne armije sa srebrnom zvijezdom (1973),
• Ordenom za vojne zasluge sa zlatnim mačevima (1981),
• Ordenom rada sa zlatnim vijencem (1986).

Odlikovan u VRS:

• Ordenom Nemanjića (1993),
• Ordenom Karađorđeve zvijezde Republike Srpske prvog reda (1995).

Bibliografija

• Islamski teroristi u BiH / General-pukovnik VRS Manojlo Milovanović, Izdavač: Vlada Republike Srpske, Banja Luka, (2001)
• Istine i zablude o ratu u Bosni i Hercegovini (1992—1995. godine), Udruženje defendologa Republike Srpske, Banja Luka, 2005.

Sarađivao je sa časopisima i Enciklopedijom Republike Srpske kao autor i recenzent.

Vidi još

• Vojska Republike Srpske

Literatura

• Rat bez jedinstvenog programa i cilja (Jagnje Božije i Zvijer iz bezdana) / Pukovnik Milovan Milutinović, Izdavač: Svetigora, Izdavačka ustanova Mitropolije Crnogorsko-primorske, Cetinje (1996) (jezik: srpski)

Spoljašnje veze

• Radio televizija Republike Srpske: GENERAL VOJSKE REPUBLIKE SRPSKE MANOJLO MILOVANOVIĆ 19. maj (jezik: srpski)
• Radio televizija Republike Srpske: GENERAL VOJSKE REPUBLIKE SRPSKE MANOJLO MILOVANOVIĆ 26. maj (jezik: srpski)
• Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske: Obilježena 17. godišnjica od proboja koridora života Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2016) (jezik: srpski)
• Glas Srpske: Najbriljantnija akcija Vojske Republike Srpske (jezik: srpski)
• Srpski borac — list boraca Republike Srpske (jezik: srpski)
• Radio televizija Republike Srpske: Prijedor 15. Petrovdanski padobranski kup 2010. (jezik: srpski)
• Predsednik Republike Srpske: Članovi senata Republike Srpske Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. jun 2021) (jezik: srpski)
• RTV BN: Milovanović: Srbi nisu jedini krivci za rat (jezik: srpski)
• Srpska Republika News Agency (SRNA), 98-05-09 (jezik: engleski)
• Ministri odbrane Republike Srpske i generali Vojske Republike Srpske (jezik: srpski)