Rukomet u Srbiji

Rukomet u Srbiji se pojavljuje još između dva svetska rata najpre u obliku hazene, sporta koji je sličan rukometu, a predstavlja jednu od njegovih preteča. Posle hazene biva aktuelan veliki rukomet (igra se na fudbalskom terenu) koji kod nas prestaje da se igra 1958. godine. Tu dolazimo do tkz. malog rukometa, odnosno današnjeg modernog rukometa. Novembra, godine 1948, kreće da se igra prvo prvenstvo Beograda u rukometu. Rukometni savez Jugoslavije se formira 1949. godine. Godine 1953. počinje da se igra prvenstva Jugoslavije u malom rukometu u muškoj i u ženskoj konkurenciji. Godine 1955. počinje i da se igra Kup takmičenje u Jugoslaviji.

Reprezentativci Srbije

Istorija razvoja rukometne igre

Istorija Rukometa u Srbiji do sada nije u dovoljnoj meri istraživana. Postoje podaci iz zvaničnih publikacija, kao i u drugim publikacijama i radovima, čiji su autori pretežno iz zapadnih delova bivše Jugoslavije. Nailazi se na podatke koji ukazuju da se rukomet u Srbiji igra posle završetka Drugog svetskog rata. Prema tim podacima inicijativa za razvoj rukometa u Srbiji se prepisuje instruktorima odbora za rukomet fiskulturnog saveza Hrvatske. U omladinskim radnim akcijama (Šamac - Sarajevo 1947.), oni su održavali tečajeve za „izobrazbu“ fiskulturnih instruktora, pa i instruktora za rukometnu igru. Pri svakoj od 10 sekcija duž ogromnog gradilišta bio je po jedan rukometni instruktor, a 1948. godine formirana je rukometna četa u sastavu sportske brigade na Omladinskoj pruzi Kučevo - Brodica čiji je rukovodilac bio Vojislav Vojnović. Učešće u rukometnoj četi bila je „legitimacija“ da sa povratkom u svojoj sredini mogu raditi na formiranju rukometnih sekcija pri fiskulturnim i gimnastičkim društvima. Kanije su ti instruktoru po celoj Srbiji osnivali razne rukometne klubove i sekcije i širili razvoj ove igre uopšte.

Zasluge za razvoj sporta u Srbiji, kasnije Jugoslaviji, u određenoj meri pripadaju i tadašnjim studentima koji su svoje znanje sticali u inostranstvu. Oni su po dolasku u domovinu, sa sobom donosili i obeležja tamošnje kulture, pa otuda i sporta. Savremeni sport koji je svoj put u Srbiju pronalazio preko Slovenije, Hrvatske i Mađarske, dalje se širio preko školskih organizacija, školskog fizičkog vaspitanja i na druge načine.

Predratni period

Pojedini izvori ukazuju da se rukomet u Vojvodini igrao i pre Drugog svetskog rata, kao i da se u nekim Beogradskim školama ova igra igrala i za vreme rata. Prema nekim podacima 1930. godine profesor Vladimir Janković uveo je te godine rukomet u školama, ali je ovaj sport privukao veoma mali broj sledbenika. Zatim, po kazivanju nekih učenika gimnazije na Topčideru, profesor gimnastike Emil Vukotić je u toku 1938. do 1940. godine upoznavao učenike sa rukometom igrom, na časovima gimsnastike kao i van školskih nastavnih časova.

Rukomet u periodu okupacije od 1941—1945. god

Godine 1941. osniva se „damska“ sekcija za rukomet u SK "1913" (bivša Jugoslavija). U članku pod naslovom „Poseta damskoj sekciji Sk 1913" govori se o postepenom prestanku interesovanja za hezenu i pokušaju uvođenja handbal-a (rukometa), međutim usled nedovoljnog odazivanja članica uvodi se košarka. Članak je obavljen u listu „Ponedeljak“ od 10. novembra 1941. godine. Isti list u broju koji izlazi 10. avgusta 1942. god., navodi vast da je BASK (beogradski amaterski sport klub) doneo rešenje da osnuje sekciju rukometa za koju se pokazalo veliko interesovanje. Navodi se kako BASK obnavlja rad sekcije za rukomet. Zatim 17. maja u istom listu 1943. god., upućen je poziv članovima rukometne sekcije BSK da najdalje do 17. maja 1943. god., predaju po dve fotografije, kako bi mogli da dobiju iskaznice. Navode se čak i imena članova, kojima je dotični poziv upućen.

U dostupnim sredstvima informisanja iz pomenutog perioda, međutim, nema izveštaja s utakmica, rezultata i ostalik informacija.

Posleratni period

Glavni odbor Fiskulturnog saveza Jugoslavije (FISAJ), je po završetku Drugog svetskog rata, zajedno u sadradnji sa omladinskim i sindikalnim organizacijama, počeo rad na projektu popularizacije i razvitka rukometne igre u Srbiji. Osnivaju se brojne sekcije za rukomet, u periodu od 1947. god. do 1948. god., pri tada postojećim fiskulturnim društvima, kao i pri školama i radnim organizacijama. U okviru FISAS-a, formirani odbor za rukomet je bio skoro primoran da ustanovi i sistem takmičenja, u tada novoj rukometnoj igri. Rad na uspostavljanju sistema takmičenja je tekao postepeno. Da bi se okupile sve sekcije organizovani su, najpre, lokalni, a zatim i regionalni rukometni turniri. Zbog glasina da pojedine sekcije postoje samo „na papiru“, na rukometnim turnirima lokalnog karaktera proveravalo se postojanje sekcija. Polovinom februara, tačnije 17. i 18. februara 1948. godine organizovano je prvo Savezno savetovanje o rukometu gde je po zaduženju Fiskulturnog saveza Srbije prisustvovao Vojislav Vojnović, tada član organizacionog opdbora FISAS-a, a kasnije dugogodišnji sekretar kao i potpredsednik RSS i njegov generalni sekretar RSJ. On je jedan od najzaslužnijih osoba za razvoj i utemeljenje rukometnog sporta u Srbiji.

Prvi prvak Srbije u rukometu je dobijen 1949. godine. Poznato je da je turnin održan u letnjim mesecima, ali se ne može sa sigurnošću utvrditi koje su ekipe tada učestvovale. Neke od ekipa učesnika koje se pominju su: Crvena zvezda (beograd), Dinamo (Pančevo), Nikšević (Svetozarevo), DIF (Državni institut za fiskulturu iz Beograda) i Železničar iz Inđije (videti publikaciju o razvoju rukometa i hazene u Jagodini iz 1998. godine).

Formiranje republičke lige u jesen 1949. godine, ima veliki doprinos u razvoju rukometa u Srbiji. Tako je za sezonu 1949/1950. godine formirana Srpska rukometna liga, sa svojih 10 ekipa.

Formiranje Rukometnog saveza Srbije

Grb Rukometnog saveza Srbije

Rukometni savez Srbije je formiran decembra 1949. godine, sa Jovanom Cekićem na mestu predsednika, kao predstavnika tadašnjeg komiteta za fiskulturu pri vladi NR Srbije. Pored predsednika komiteta izabrano je još 15 delegata za Skupštinu RSJ: RSS 3 delegata, Pokrajinski odbor RSS za Vojvodinu 1 delegata, Oblasni fiskulturni odbor Kosmet 1 delegata, Spartak Subotica 1, Sloga Novi Sad 1, Crvena zvezda (Beograd)1, Železničar Beograd 1, Metalac Beograd 1, Radnički Beograd 1, DIF Beograd 1, Nikčević 1, Železničar Niš 1 i Dinamo Pančevo 1 delegat. Rukometni savez Srbije je od svog osnivanja pa nadalje rukovodio razvojem rukometnog sporta u Srbiji. Njegov rad se može sagledati na osnovu rukometnih ekipa iz Srbije, u takmičenjima koja su održana u okviru SFRJ, broja reprezentativaca SFRJ. broja ekipa koje su osnovane i doprinosa razvoju rukometa u okviru SFRJ. Rad RSS je bio dosta značajan za razvoj rukometa u Srbiji.

Rukometni odbor Beograda forimiran je Krajem septembra 1948. godine je forimiran Rukometni odbor Beograda, na mestu predsednika je izabran Franjo Horvatić, a na mestu sekretara Rajko Petrović.

Godine 1948. na Kosovu je formiran Oblasni odbor za rukomet, a Rukometni Savez Kosova nastaje 1952. godine.

Fiskulturnom savezu Vojvodine u Novom Sadu najpre osnova Odbor za sportske igre, a decembra 1949. godine osnovan je Pokrajinski odbor RSS za Vojvodinu, dok se 1950. godine osniva Rukometni savez Vojvodine.

Godine 1950. na inicijativu RSS, radi bolje koordinacije i povezanosti sa sekcijama i klubovima, prišlo se osnivanju opštinskih i sreskih rukometnih odbora.

Osposobljavanje i školovanje rukometnih sručnjaka u Srbiji

Sve do 1950. godine, školovanje srpskih stručnih rukometnih kadrova ugavnom je organizovano na tadašnjim radnim akcijama. Godine 1950. u julu i augustu, RSS organizuje prvi rukometni kurs u Srbiji, za rukometne instruktore, u kampu Srednje fiskulturne škole iz Zemuna i DIF-a na Plavskom jezeru. Tada se prvi put nastava organizuje po posebnom programu, gde polaznici u prepodnevnim časovima slušaju nastavu iz drugih sportskih grana (veslanje, plivanje, borilački sportovi, gimnastike i dr), a čiji su predavači bili profesori DIF-a i srednje fiskulturne škole iz Zemuna. U popodnevnim satima se održavala nastava iz programa namenjenog rukometu. Vojislav Vojinović je bio rukovodilac kursa, a nastavnik iz rukometa Marjan Flander. Ispit iz teoretskog i praktičnog dela se polagao po završenom kursu. Oni koji su uspeđno položili, dobijali su diplome rukometnog instruktora. U ranijim godinama RSS je svoje kadrove osposobljavao u institucijama kao što su DIF, Srednje fiskulturne škole u Zemunu i Prištini, Viša pedagoške škole u Zrenjaninu, Fakulteti za fizičko vaspitanje u Nišu, Novom Sadu i Prištini, Saveznom zavodu za fizičku kulturu Beograd (kasnije Jugoslovenski zavod za fizičku kulturu). Organizacijom seminara i kurseva, koji su obezbeđivali stručno znanje i usavršavanje, RSS je na taj način osposobio veliki broj kvalitetnih rukometnih stručnjaka, koji su dalje samo podizali kvalitet rukometa na još viši nivo kako u Srbiji tako i van njenih granica.

Razvoj rukometa u Beogradu

17. decembra 1949.. godine je osnovan Rukometni savez Beograda, pod imenom Rukometni odbor pri Fiskulturnom odboru Beograda. Predsednika je bio Franjo Horvatić, a sekretar Rajko Petrović. U Beogradu se rukomet prvo igrao u srednjim školama, a krajem aprila i početkom maja 1948. godine organizovano je prvo prvenstvo srednjih škola. Kasnije su osnovani i prvi rukometni klubovi u Beogradua to su: Crvena zvezda, Metalac, Beograd, Železničar, Partizan, Triglav i drugi. Pored otvorenih terena za vežbanje rukometa koristile su se sala SD Železničar u Savskoj ulici, zatim sala DIF-a u Deligradskoj 27, kao i sala Prve ženske gimnazije. Franjo Horvatić je trenirao igrače i igračice Crvene zvezde, rukometaše Partizana je trenirao Marjan Flander, igrače Železničara Branislav Stefanović, dok igračice Zoran Pantazis.

Velike zasluge pripadaju Rukometnom odboru Beograda za njihovo aktivno učestvovanje u razvoju rukometne igre u Srbiji. Tadašnji Beograd je raspolagao velikim brojem trenera, sudija i instruktora. Najistaknutija imena su Vojnović, Flander i Horvatić. Prva međunarodna utakmica ženskih ekipa održana je u Beogradu, njeni akteri su bili rukometašice Crvene zvezde i reprezentacija Danske. Kao najveći uspesi beogradskog rukometa ubrajaju se razne pobede i trofeji Partizana i Crvene zvezde u muškoj konkurenciji, kao i veliki uspesi Radničkog, ORK Beograda i Voždovca u ženskoj konkurenciji.

Muška konkurencija

Novembra 1948. godine, beogradske ekipe su počele sa odigravanjem rukometnih utakmica za prvo zvanično prvenstvo Beograda. Prvenstvo se sastojalo od šest muških ekipa. Usled loših vremenskih uslova, takmičenja su posle drugog kola prekinuta. Utakmice su se igrale na igralištu Dinama u Pančevu i igralištu Omladinskih brigada na Novom Beogradu.

Ženska konkurencija

U ženskoj konkurenciji odigrana je samo jedna utakmica, njenii akteri su bili Železničar – Beograd. Rukomet je vrlo brzo stekao veliku popularnost. U periodu od 1949. do 1954. godine se igrao tzv. veliki rukomet, koji se irao na fudbalskim terenima. U Beogradu su prve utakmice u velikom rukometu održavane kod Kovnice (stari teren BASK-a), zatim na pomoćnom igralištu FK Crvena zvezda, na terenu kod Tehničkog fakulteta, na igralištu Radničkog na Dorćolu i na terenu Železničara, na mestu današnjeg Beogradskog sajama.

Prvi turniri

Prvi turniri počinju 1951. godine, kad se organizuju turniri u tkz. malom rukometu (preteča modernog rukometa). Organizator ovih turnira je bio RK Radnički, dok su se utakmice odigravale na terenu Partizana na Malom Kalemegdanu. Ovo takmičenje je izazivalo veliko interesovanje tadašnjih Beograđana, Naredne dve godine su bile više nego plodne za razvoj rukometa u Beogradu, rukomet stiče veliki broj obožavaoca i pobornika. Dok 1955. godine se donosi odluka o negovanju samo malog rukometa. Treba istaći i da je rukomet tada, bio naročito omiljen među damama.

Razvoj rukometa u Nišu

O samim počecima razvoja rukometa u Nišu, nema sačuvanih podataka. Zna se da je između dva svetska rata u Nišu bila popularna odbojka i hazena. U toku okupacije od 1941—1945. godine. u Nišu počinje da se igra i košarka, koju su igrali pripadnici Nacionalne službe rada. Sportski klub „Pobeda“ u toku okupacije (krajem 1942. godine) formira sekciju rukometnih igara. Ovo telo, ja kako je pisalo u zaglavlju članske karte, vodilo računa i radilo na razvitku i popularizaciji odbojke, košarke i rukometa. Nažalost podaci vezani za te rane početke razvoja rukometa nisu sačuvani, što nije i slučaj sa košarkom i odbojkom. Međutim, zna se prema sportskom listu „Sport“ i dnevnom listu „Ponedeljak“, da je vođa rukometne sekcije bio g. Miodrag Zdravković.

Dani velikog rukometa

Rukomet počinje da osvaja Niš i da širi svoju popularnost 1948. god., kada je odigrana propagandna utakmica, u velikom rukometu, između izabrane ekipe Niša i PK „Dinama“ iz Pančeva. Ubrzo počinje osnivanje klubava u velikom rukometu. Te ekipe bile su: Žnjlezničar, Metalac, Budućnost, Dinamo, Bratstvo, Radnički, Avijatičar i Borac. Najorganizovaniji timovi bili su Radnički i Budućnost. Tako se u Nišu 1952. god., takmiči osam klubova. Ekspanzija rukometne igre se ovde ne završava. Ubrzo se formiraju klubovi Jedinstvo iz Niške Banje i Napredak u Aleksincu.

Niške ekipe u velikom rukometu, svojevremeno ostvaruju velike sportske uspehe i usphe na polju popularizacije ove igre u Srbiji. Tako na primer ekipa RK Železničara, koji je od svog osnivanja 1949. godine, pa sve do gašenja lige velikog rukometa, u prvenstvu Jugoslavije, stalno bio u samom vrhu. Uspesi tima uticali su na dalje širenje i popularizaciju ove igre u južnoistočnom delu Srbije. Nažalost, ovo nije bio slučaj kada je reč o ženskom rukometu. Ženska ekipa RK Železničara koja je učestvovala u postojećem sistemu takmičenja, gasi se, zajedno sa gašenjem samomg sistema takmičenja.

Popularizacija malog rukometa

U Nišu se od 1952. godine igra mali rukomet. Takođe relaz s velikog na mali rukomet predstavlja period ekspanzije, kako ženskog, tako i muškog rukometa u Nišu. U prvim godinama svog postojanja, mali rukomet ne zauzima značajnije mesto u Jugoslovenskom rukometu. Njegovi počeci vezuju se za škole, preduzeća, razne ustanove i vojne jedinice, koji su svi skupa sačinjavali ogroman broj rukometnih ekipa. Valja izdvojiti ekipe Železničara i Mladosti. Vremenom, mali rukomet gubi svoj prefiks „mali“ i postaje podjednako prihvaćen kod omladine oba pola. Rukomet se razvija na širokim osnovama, što utiče i na porast kvaliteta. Postepeno se u muškom rukometu izdvaja RK Železničar, a u ženskom rukometu ekipa RK DIN.

Razvoj rukometa u Vojvodini

Hazena i veliki rukomet

U Vojvodini se još pre Drugog svetskog rata igrala hazena. Posle Prvog svetskog rata jugoslovenski studenti iz Praga upoznaju sport hazenu, koju iz Praga sa sobom donose u Novi Sad. Ovaj sport se igrao, zajedno sa kasnije nametnutim velikim rukometom još pre početka osnivanja rukometnog saveza Vojvodine. Još daleke 1921. godine, se pri Sportskom klubu Vojvodina osniva hazenaška sekcija. Dalje se takve sekcije osnivaju pri tadašnjim sportskim klubovima, koji su se sastojali isključivo od fudbalskih sekcija. Ovakvi slučajevi se beleže u: Adi, Debeljači, Kuli, Subotici, Staroj Kanjiži, Vršcu i Velikom Bečkereku (danas Zrenjanin).

Prekid kontinuiteta hazene dolazi usled Drugog svetskog rata. U to vreme rascepkana Vojvodina, u periodu okupacije, sa više različitih okupatora, nije imala šansu da sačuva hazenu. Insistiranjem Mađara, u Bačkoj, hazene biva zamenjena od strane velikog rukometa. Bio je to i deo poteza političkog prizvuka, jer je hazena sport Slovena. Samom činjenicom da je veliki rukomet bio nametut od strane okupatora, izazivao i nailazio na otpor Vojvođanskog stanovništva. Ipak posojali su pojedini gradovi, u kojima se ovaj sport igrao za vreme okupacije (Subotica, Apatin, Kula).

Posle oslobođenja zemlje, hazena se ponovo vraća, pre svega kod ženske populacije. Oživljavaju se starije sekcije, kojima se pridružuju i novoosnovane sekcije. Međutim, ovaj talas ne traje dugo, usled nezadrživog nadiranja veliki rukometa. Veliki rukomet se najpre javlja u Subotici i Staroj Kanjiži.

Marta 1945. godine u Novom Sadu se održava omladinsko savetovanje predstavnika mladih iz Vojvodine. Tom prilikom se odlučuje da se u svim sredinama osnivaju sportske organizacije. Ovo kasnije rezultuje formiranjem organizacija u kojima je veliki rukomet bio među najzastupljenijim sportskim igrama. Čak je pretio da ugrozi i još, u to vreme neprevaziđen rekord fudbalske organizacije. Tih dana niču i prvi klubovi u Subotici, to su; Radnički, Bačka i Jovan Mikić - Spartak. Godine 1945., u Subotici se održava i prva ženska međunarodna utakmica velikog rukometa u Jugoslaviji posle završetka rata. U goste dolazi reprezentacija demokratske omladine Mađarske - Madis. Gošće tada pobeđuju domaću ekipu Spartaka rezultatom 9:1. Sledeće godine se održava prvo nezvanično prvenstvo Vojvodine u Staroj Kanjiži. Redosled plasmana učesnika prvenstva it 1946. godine glasi: 1. Sloboda (Subotica), 2. Radnički (Subotica), 3. Potisje (Stara Kanjiža) i 4. Bratstvo (Ada). Ovo prvenstvo predstavlja podstrek za nove sportske inicijative. Posle prvenstva Vojvodine u Staroj Kanjiži, od 23. do 26. septembra 1948. godine, u Suboticise održava nova velika manifestacija rukometa. To je Savezni turnir gradova za ženske ekipe u velikom rukometu, učešće uzimeju reprezentacija Subotice, Zagreba, Beograda i Stare Kanjiže. Prvo mesto pripalo je reprezentaciji Subotice, koja je bila sastavljena uglavnom od članica Radničkog sportskog društva Spartak.

Godine 1948. za razliku od velikog rukometa, hazena poseduje veći broj sekcija. Po masovnosti i kvalitetu poznate su bile hazenaške sekcije u Novom Sadu (Sloga), Adi (Bratstvo), Debeljači (Spartak) i Pančevu (Dinamo). Mađu njima najuspešniji tim je bio tim Sloge, koji je uz 18 pobeda u 1948. godini osvojio titulu prvaka Vojvodine. Podaci iz tog perioda govore je novosadska ekipa u odlučujućoj finalnoj utakmici pobedila favorizovani Spartak iz Debeljače, inače jednu od tada najpoznatijih i najboljih ekipa u Vojvodini. Kasnije Spartak je prestao sa delovanjem kao klub, odnosno ekipa se raspala i rasula po okolnim klubovima.

Vremenom, hazena polako ipak ustuknjuje pred velikim rukometom. Njega najpre prihvata ženska radnička omladina. Inicijativnog odbor Vojvodine za hazenu i rukomet, kasnije se transformiše u Izvršni odbor. On na jednom od svojih prvih sastanaka donosi zaključak da se hazena dalje ne forsira u Vojvodini, a planom predviđena takmičenja hazenaških sekcija se ozkazuju. Nadalje, usledila je preporuka da se hazenaške sekcije transformišu u rukometne sekcije, kojima će pružati stručnu pomoć instruktori Rukometnog saveza Srbije. Ovakva odluka se prvo izvršava u Novom Sadu, Inđiji i Subotici.

Veliki rukomet od 1948. godine nezadrživo napreduje, sa stalnim nicanjem novih ekipa (kao pečurke posle kiše). U to vreme još nisu postojale prave organizacije, niti organizovana stalna forma okupljanja, formiranja i takmičenja, ali uprkos svemu, ova igra je brzo zaživela, i nastavila svoj razvoj. U analima vojvođanskog rukometa, stoje zapisani rezultati tadašnjih susreta, koji su ispisivali prve stranice sportske, rukometne istorije, na tim prostorima. Zapisani rezultati glase: Debeljača - Spartak 3:1; Ada - Stara Kanjiža 4:5; Spartak - Građanski 4:4; Ranapoz - Spartak 10:1, itd.

Formiranje Rukometnog saveza Vojvodine

Sve do 1948. godine veliki rukomet u Vojvodini nije imao svoju samostalnu organizaciju, već se nalazio pod okriljem Odbora za sportske igre Fiskulturnog saveza Vojvodine. Posle Drugog kongresa Fiskulturnog saveza Jugoslavije (1948. godine) pristupa se osnivanju inicijativnih odbora za pojedine sportske grane. Zajednički inicijativni odbor za hazenu i veliki rukomet se formiraju 25. februara 1949. god., da bi 11. decembra 1949. došlo do osnivanja Odbora Rukometnog saveza Srbije za Vojvodinu, a nešto kasnije 1950. godine se osnova Rukometni savez Vojvodine.

Veliki rukomet u ženskoj konkurenciji

Pokrajinski odbor Rukometnog saveza Srbije za Vojvodinu organizuje prvo zvanično prvenstva Vojvodine za žene u velikom rukometu. Na Subotičkom turniru (21/22. maj 1949.) učestvovali su Spartak iz Suboticae, Sloga iz Novog Sada), Proleter iz Zrenjanina i Proleter iz Vrbasa. Titulu osvaja zasluženo Spartak, drugo mesto je pripalo Slogi iz Novog Sada, zrenjaninaksi Proleter je bio treći, a na četvrtom mestu Proleter iz Vrbasa. Prve dve ekipe, svcojim sportskim uspesima su izborile pravo učešća na prvenstvu Srbije u Beogradu, gde je Spartak ponovo trijumfuje, osvojivši titulu ispred beogradskog Železničara i beogradske Crvene zvezde.

Kao prvak Srbije subotički Spartak učestvuje na prvenstvu Jugoslavije u Sarajevu, gde osvaja prvo mesto u svojoj polufinalnoj grupi, dok nedelju dana kasnije u Beogradu osvaja prvu šampionsku titulu Jugoslavije, pobedom u finalnoj utakmici nad rukometašicama Zagreba, rezultataom 5:3. Ovo je bio veliki uspeh ne samo za subotičku ekipu, već i za vojvođanski rukomet uopšte.

Veliki rukomet u muškoj konkurenciji

Prvo zvanično prvenstvo Vojvodine u velikom rukometu za muškarce održano je 24. maja 1949. godine. Domaćin takmičenja je bio grad Zrenjaninu. Šampioni Vojvodine postaju rukometaši Dinama iz Pančeva, pošto su u finalu, nad zrenjaninskim Proleterom slavili rezultatom 2:1. Te iste godine na prvenstvu Srbije, osvajaju treće mesto.

Formiranje rukometnih liga

Naredni korak bio je registracija igrača što je vodilo ka punovažnoj legitimaciji, a sekcije potpuno prerastaju u klubove. U toku 1949. godine rukometne sekcije se registruju sledećim redom: Dinamo iz Pančeva 30. marta, Železničar iz Novog Sada 25. juna, Jedinstvo iz Kule 5. avgusta, Spartak iz Subotice, Sloga iz Novog Sada, Proleter iz Vršca i Proleter iz Zrenjanina, svi istog dana - 9. avgusta, te Napredak iz Sivca i Bratstvo iz Ade 3. avgusta. Septembra 1949. godine je održano prvenstvo Vojvodine po dvostrukom bod-sistemu u obe konkurencije. Prvaci su bili ekipe Jedinstva iz Kule u muškoj konkurenciji i Bratstvo iz Ade kod žena.

Razvojem i popularizacijom rukometne igre, kao i zahvaljujući jednom broju entuzijasta, ali i stručnjaka, veliki rukomet je u stalnom usponu i masovnost uz kvalitet diktiraju formiranje jakih rukometnih liga, koje su u ono vreme bile uglavnom na teritorijalnom principu. Godine 1951. postojale su Vojvođanska liga za muškarce i žene, Bačka liga za muškarce, Srpska liga za muškarce i žene i Savezna liga za muškarce sa svojih dvanest ekipa i ženska liga sa šest ekipa. U svim tim ligama se nalaze i Vojvođanski klubovi.

U to vreme u velikom rukometu primećena je supremacija Vojvođanskih klubova. Vrh na tabelama mnogobrojnih takmičenja drže klubovi iz Vojvodine. Kostur reprezentacija Jugoslavije sačinjavaju igrači i igračice iz pančevačkog RK Dinamo i subotičkog ŽRK Spartak. Pored svojih zasluga za reprezentativne uspehe, igrači ovih timova kasnije i učestvuju u osivanju novih kluboba, ili gde postaju treneri u Bačkoj i Banatu. Ekipa Dinama biva dva puta prvak Jugoslavije u razdoblju od 1955. i 1957godine, uz nekoliko drugih i trećih mesta. S druge strane ekipa Spartaka biva četiri puta šampion Jugoslavije (1949, 1953, 1954. i 1956. godine), a tri puta postaje vicešampion.

Popularizacija malog rukometa

Nagli razvoj malog rukometa kreće 1954. godine, kada mali rukomet postaje deo srednjoškolskog programa nastave fizičkog vaspitanja. Mali rukomet kuca na sva vrata, pre svega školska, zatim na slobodne prostore gradskih stadiona, kasnije i u jedinicama JNA, što uslovljava potpuno povlačenje velikog rukometa. Ubrzo ovu igru prihvataju članovi društva za telesno vaspitanje Partizan i mnoge seoske sredine. Istina je da je selo prihvatilo pored malog i veliki rukomet, ali orijentacija Rukometnog saveza Jugoslavije, 1955 godine, je bila na malom rukometu. Bio je to signal da se veliki polako ali sigurno, ppostepeno gasi. Što se i realizuje 1958 godine., kada prestaju sva takmičenja u velikom rukometu, a organizaciona, igračka i trenerska transformacija ipak nije bila jednostavna i bezbolna. Zahvaljujući pravilnoj orijentaciji u stvaranju trenera i sudija, rukometni pokret je u potpunosti uspeo, što i dokazuje činjenica da je rukomet po svojoj "masovnosti" u Vojvodini bio odmah iza fudbala. Rukomet je mnogim sportskim centrima Pokrajine (Subotica, Zrenjanin, Kać, Pančevo, Ada) bio i popularnije od pomenutog fudbala. U svom razvoju mali rukomet je prvo stekao ravnopravnost s velikim rukometom, da bi ga veoma brzo i istisnuo sa sportske scene. U Vojvodini kao vreme preokreta u korist rukometa se smatra 1955. godina, ali veliki rukomet još uvek uspeva da se održi na saveznim prvenstvima. Godine 1956., rukomet se gasi u ženskoj konkurenciji, dok se u muškoj konkurenciji veliki rukomet gasi dve godine kasnije.

Godine 1951. učestvovalo je 1600 ekipa sa više od 16000 takmičara svih uzrasta i iz svih sredina: škole, JNA, DTV Partizan, raden organizacije. Ovakva masovnost neminovno dovodi rukomet do kvaliteta i neophodnih izmena u sistemu takmičenja, a od 1962. godine i do formiranja Druge istočne i zapadne savezne rukometne lige. Na ovaj način se vodii računa o podizanju kvaliteta igre, ali ne previše i o troškovima takmičenja koji su i za tadašnje prilike bili previsoki. S obzirom na tu činjenicu, razumljiv je i kratak vek ovih liga. Osnovni stepeni takmičenja išli su od opštinskih preko zonskih do Vojvođanske lige. Početkom šezdesetih godina u saveznim ligama se postoje četiri ekipe, a to su: U ženskoj konkurenciji Spartak iz Subotice, Proleter iz Zrenjanina, Slavija iz Novog Sada i Tekstilac (kasnije Dinamo) iz Pančeva. S druge strane u muškoj konkurenciji imamo Dinamo iz Pančeva i Vulkan iz Zrenjanina, koji je odmah i ispao iz Prve savezne lige. Krajem osamdesetih godina u ženskoj Prvoj saveznoj ligi igraju četiri vojvođanske ekipe, a to su: Dinamo (Pančevo), Halas Jožef (Ada), Bane Sekulić (Sombor) i Minel (Zrenjanin), dok su u muškoj konkurenciji nastupale tri ekipe: Proleter Naftagas (Zrenjanin), Crvenka i Jugović (Kać).

Sezone 1965/66. godine odlukom Izvršnog odbora Rukometnog saveza Vojvodine prvi stepen takmičenja su opštinske i međuopštinske lige. One u proseku se sastoje sa po 7 ekipa, što je činilo ukupno 252 muških i 120 ženskih ekipa u čak 24 različitih liga na području Vojvodine. Drugim stepenom smatrane su regionalne lige sa svojih 12 klubova, i to su Istok, Sever i Jug sa sedištem takmičarskih komisija u gradu Zrenjaninu, Subotici Novom Sadu . Treći stepen takmičenja je činila Vojvođanska liga sa svojih 12 muških i 10 ženskih ekipa.

Severna srpska liga (i sa ekipama iz Vojvodine) je formirana za timove koji su kvalitetom prevazišli ostale kao četvrti stepen takmičenja. Peti stepen bila je Jedinstvena srpska liga, a šesti i najbišlji rang takmičenja je bila Prva savezna liga. Sa ovakavim sistemom takmičenja, koji je imao niz prednosti, ali i svoje nedostatake (jer je put od prvog do šestog stepena vremenski bio dug) najboljim ekipama je trebalo, u idealnim uslovima da stignu do vrha punih šest godina. Ovakav sistem je potencijalno mogao da ima negativan uticaj na kvalitet takmičenja, ali i na njenu masovnost. Zbog toga je već narednih godina došlo do reorganizacije sistema takmičenja u tadašnjoj Jugoslaviji, kao i na teritoriji Vojvodine, s razlikom što se ovog puta vodila briga o smanjivanju troškova putovanja kao i boravka. Sve navedene promene imale su pozitivan odjek kako kod igrača, tako i kod sve brojnijih gledalaca.

Rukomet na pesku u Srbiji

Rukomet na pesku - srpski tim

Organizacija velikih međunarodnih takmičenja u Srbiji

Svetsko prvenstvo 1957. godine, Beograd

• Prvo Svetsko prvenstvo u rukometu za žene je održano Beogradu od 13. do 20. jula 1957. godine.

Svetsko prvenstvo za žene 1973. godine, Beograd

• Organizacija petog Svetskog prvenstva u konkurenciji žena, na kome je naša zemlja kao domaćin osvojila zlatnu medalju.

Evropsko prvenstvo za kadete 2004. godine, Srbija

• U Beogradu je 2004. godine održano Evropsko prvenstvo za kadete (igrači do 18 godina) na kome je Srbija osvojila zlatnu medalju.

Evropsko prvenstvo u rukometu 2012. godine, Srbija

Rukometna mapa 2012. godine - en

• Evropsko prvenstvo u rukometu 2012. godine, na kome Srbija uzima srebrnu medalju.

Svetsko prvenstvo u rukometu - žene 2013. godine, Srbija

• Svetsko prvenstvo u rukometu za žene 2013. održno je u Srbiji od 6. do 22. decembra 2013. godine.

Uspesi našeg nacionalnog tima na mađunarodnim rukometnim takmičenjima

Muškarci

Zlatne medalje

• Olimpijske igre 1972. u Minhenu;
• Olimpijske igre 1984. godine u Los Anđelesu;
• Svetsko prvenstvo 1986. godine u Švajcarskoj.

Srebrne medalje

• Svetsko prvenstvo 1982. godine u SR Nemačkoj;
• Evropsko prvenstvo 2012. u Beogradu.

Bronzane medalje

• Olimpijske igre 1988. u Seulu,
• Svetsko prvenstvo 1974. godine u DR Nemačkoj;
• Svetsko prvenstvo 1980. godine u Francuskoj;
• Evropsko prvenstvo 1996. godine u Španiji;
• Svetsko prvenstvo 1999. godine u Egiptu;
• Svetsko prvenstvo 2001. godine u Francuskoj;

Žene

Zlatna medalja

• Olimpijske igre 1984. u Los Anđelesu;
• Svetsko prvenstvo 1973. godine u Jugoslaviji.

Srebrna medalja

• Olimpijske igre 1980. godine u Moskvi;
• Svetsko prvenstvo 1965. u DR Nemačkoj;
• Svetsko prvenstvo 1971. u Holandiji;
• Svetsko prvenstvo 1990. godine u Seulu;
• Svetsko prvenstvo 2013. godine u Srbiji.

Bronzana medalja

• Svetsko prvenstvo 1957. u Jugoslaviji;
• Svetsko prvenstvo 1982. godine u Budimpešti;
• Svetsko prvenstvo 2001. godine u Italiji.

Srpski klubovi u jugoslovenskim takmičenjima

Srpski prvaci za vreme Jugoslavije

Muškarci

Prvaci Jugoslavije sa teritorije Srbije u muškoj konkurenciji bili su:

• Crvena zvezda: 1955, 1956, 1996, 1997 i 1998. godine,
• Partizan iz Beograda: 1993., 1994, 1995. i 1999. godine.
• Dinamo Pančevo je 1955. godine i 1957., godine bio šampion u velikom rukometu
• Crvenka: je bio šampion 1969. godine.
• Metaloplastika Šabac: 1982., 1983., 1984., 1985., 1986., 1987. i 1988. godine.
• Proleter Zrenjanin: 1990. i 1992. godine.

Žene

Prvaci Jugoslavije sa teritorije Srbije kod žena bili su:

• Spartak Subotica 1948., 1949., 1953., 1954., 1956. godine. u velikom rukometu i 1957., 1960. i 1963. godine u rukometu.
• Železničar Beograd 1954. godine.
• ORK Beograd 1961. godine.
• Voždovac Beograd 1971. i 1988. godine.
• Radnički Beograd 1972., 1973., 1975., 1976, 1977, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1986, 1987 i 1989. godine.

Srpski osvajači kupa za vreme Jugoslavije

Muškarci

Metaloplastika Šabac: 1980., 1983., 1984. i 1986. godine.

Srpski klubovi

Muškarci

U konkurenciji muškaraca sa teritorije Srbije učesvovali su sledeći klubovi u prvoligaškim takmičenjima: Crvena zvezda (Beograd),Partizan (Beograd), Vojvodina (Novi Sad), Jugopetrol Železničar (Niš), Dinamo (Pančevo), Crvenka, Dubočica (Leskovac), Metaloplastika (Šabac), Proleter (Zrenjnanin), Jugović (Kać), Vrbas, Kikinda, Železničar (Beograd), Sintelon (Bačka Palanka), Epoksid (Priboj), Borac (Uroševac), Metalac (Valjevo), Šamot (Aranđelovac), Rudar (Kostolac), Apatin, Jagodina, Stari Grad (Beograd), Kristal (Zaječar), Župa (Aleksandrovac), Vranje, Sever (Subotica), Gradnulica (Zrenjanin), Hercegovina (Sečanj), Obilić (Beograd), Hajduk Veljko (Negotin), Kolubara (Lazarevac), Radnički (Bajmok), Radnički (Beograd), Potisje (Ada), Metalac (Futog), Srem (Šid), Fadip (Bečej), BASK (Beograd), Obilić (Priština), Ras (Novi Pazar), Božur (Gnjilane), Kuršumlija, Elan (Srbobran), Studenski grad (Beograd), Radnički (Kragujevac), Jedinstvo (Kačarevo), Vulkan (Zrenjanin), Rakovica (Beograd), Trepča (Kosovska Mitrovica), Sinđelić (Beograd), Milicioner (Novi Sad), PKB (Beograd), Zlatar (Nova Varoš), Ruma, Sloga (Požega), ...

Žene

Kad je reč o ženskm klubovima, u prvoligaškoj konkurenciji, sa teritorije Srbije, takmičili su se: Partizan (Beograd), Vojvodina (Novi Sad), Crvena zvezda (Beograd), ORK Beograd, Voždovac (Beograd), Radnički (Beograd), Spartak (Subotica), Dinamo (Pančevo), Sombor, DIN (Niš), Novi Sad, Železničar (Beograd), Proleter (Zrenjanin), Halas Jožef (Ada), Napredak (Kruševac), Medicinar (Šabac), Jagodina, Temerin, Knjaz Miloš (Aranđelovac), Hajduk Veljko (Negotin), Aleksinac, Slodes (Beograd), Nata Dugošević (Kučevo), Bor, Radnički (Obrenovac), Radnički (Kovin), Srem ekspres (Sremska Mitrovica), Nopal (Bačka Palanka), Vrbas, Student (Kragujevac), Metalac (Valjevo), Kikinda, Tipoplastika (Gornji Milanovac), Savski Venac (Beograd), Slavija (Novi Sad), EI Mladost (Niš), Ugled Komerc (Novi Sad), Radnički (Bajmok), Kragujevac, Pionir (Subotica), Loznica, Jumko (Vranje), KTK (Zaječar), Požega, Bambi (Požarevac), Dejan (Petrovaradin), Radnički (Svilajnac), Užice, Mladost (Bač), Litopapir (Čačak)...

Srpski klubovi u međunarodnim takmičenjima

Muškarci

RK Metaloplastika Šabac:

• Kup evropskih šampiona: Osvajači 1985. i 1986. i finalisti 1984 godine.
• Međunarodni turnir šampiona Doboj: Osvajači 1983. i 1986. godine.
• Međunarodni turnir Struga: Osvajači 1986. godine.

RK Jugović:

• EHF Čelendž kup: Osvajači 2001. godine.

RK Železničar Niš:

• EHF Kup pobednika kupova: Finalista 1978. godine.

Žene

ŽRK Naisa:

• EHF Čelendž kup: Osvajači 2007. godine.

Takmičenja

Koordinator i organizator rukometnih takmičenja u Srbiji obavlja Rukometni savez Srbije, telo koje upravlja sledećim takmičenjima i timovima:

Lige

Muškarci

• Super rukometna liga Srbije
• Prva rukometna liga - Centar
• Prva rukometna liga - Istok
• Prva rukometna liga - Zapad
• Druga rukometna liga - Centar
• Druga rukometna liga Zlatibor
• Druga rukometna liga Kopaonik Kruševac
• Druga liga Morava
• Prva rukometna liga - Istok
• TRLS "Srem-Južna B."
• TRLS "Bačka-Srem"
• TRLS "Bačka"
• TRLS "Banat"
• TRLS "Južni Banat"

Žene

• Super rukometna liga Srbije žene
• Prva rukometna liga žene - Centar
• Prva rukometna liga žene - Istok
• Prva rukometna liga žene - Zapad
• Druga rukometna liga žene - Centar

Kup

Muškarci

• Kup Srbije
• Kup Vojvodine

Žene

• Kup Srbije
• Kup Vojvodine

Reprezentacije

Muškarci

Rukomet

• Reprezentacija Srbije
• Reprezentacija Srbije do 21. godine
• Reprezentacija Srbije do 20 godina
• Reprezentacija Srbije do 17 godina

Rukomet na pesku

• Reprezentacija Srbije

Žene

Rukomet

• Reprezentacija Srbije
• Reprezentacija Srbije do 21. godine
• Reprezentacija Srbije do 19 godina
• Reprezentacija Srbije do 17 godina

Rukomet na pesku

• Reprezentacija Srbije

Istaknuti reprezentativci Srbije u rukometu

Muškarci

Momir Ilić

• Momir Ilić
• Dragan Škrbić
• Nenad Peruničić
• Predrag Peruničić

Vidi još

• Rukometna reprezentacija Srbije
• Ženska rukometna reprezentacija Srbije
• Ženska rukometna reprezentacija Jugoslavije
• Rukometna reprezentacija Jugoslavije

Literatura

• Miladin Ilić - Majstor; RUKOMET 1949-1999; Pelikan print, Niš 2000. godine.

Spoljašnje veze

• https://web.archive.org/web/20111119014257/http://www.rsb.org.rs/savez/strane/istorijat-saveza.html
• http://rss.org.rs/#rss/istorija