Socijalistička Republika Crna Gora

Za druge upotrebe, pogledajte Crna Gora (višeznačna odrednica).

Socijalistička Republika Crna Gora (skraćeno SR Crna Gora) bila je jedna od šest republika u sastavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ).

Социјалистичка Република Црна Гора Socijalistička Republika Crna Gora
Zastava Grb
Položaj SR Crne Gore u okviru SFR Jugoslavije
Geografija
Kontinent		Evropa
Regija		Jugoistočna Evropa
Zemlja		SFR Jugoslavije
Prestonica		Titograd
Društvo
Službeni jezik		Srpskohrvatski jezik
Politika
Oblik države		socijalistička republika
— Predsednik Predsedništva		Predsednik Izvršnog veća
Vladajuća partija		Savez komunista Crne Gore
Istorija
Istorijsko doba		Savremeno doba
— Osnivanje		1946.
— Ukidanje		1991. (45 god.)
Događaji
— Usvajanje Ustava FNRJ		31. januar 1946.
— Usvajanje amandmana LXXXIV na Ustav SR Crne Gore		2. avgust 1991.
Geografske i druge karakteristike
Površina
— ukupno		13.812 km²
Stanovništvo		615.035 (1991)
Valuta		Jugoslovenski dinar
Zemlje prethodnice i naslednice SR Crne Gore
Prethodnice:		Naslednice:
	Nezavisna Država Crna Gora	Republika Crna Gora
	Kraljevina Albanija
	Kraljevina Italija

Nastala je u toku Narodnooslobodilačkog rata, formiranjem Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Crne Gore i Boke (ZAVNOCGB) na njegovom Prvom zasedanju u Kolašinu, 15 i 16. novembra 1943, koji je na svom Trećem zasedanju, od 13. do 15. jula 1944. prerastao u Crnogorsku antifašističku skupštinu narodnog oslobođenja (CASNO). Formiranje države Crne Gore započelo je nakon oslobođenja Crne Gore od strane jedinica NOV i PO Jugoslavije, krajem iste godine. Na Četvrtom zasedanju CASNO na Cetinju, od 15. do 17. aprila 1945. nastala je Federalna Država Crna Gora, u sastavu Demokratske Federalne Jugoslavije (DFJ). Donošenjem prvog Ustava, 31. decembra 1946. promenila je naziv u Narodna Republika Crna Gora, a u „socijalističku republiku” preimenovana je aprila 1963, kao i sve jugoslovenske republike. Vodeću društveno-političku ulogu u SR Crnoj Gori imao je Savez komunista Crne Gore, a nakon prvih višepartijskih izbora, 2. avgusta 1991. promenjen joj je naziv u Republika Crna Gora.

Bila je najmanja federalna jedinica u SFRJ, i po površini i po stanovništvu. Glavni grad bio je Titograd (danas Podgorica). Konstitutivan narod su bili Crnogorci, a zvanična nacionalna manjina Albanci (do popisa 1971. koristio se naziv Šiptari), ali samo u opštinama u kojima su predstavljali značajni deo stanovništva.

Istorija

Podjela NR Crne Gore na administrativne kotare (1957)

Glavni članak: Istorija Crne Gore

Tokom Drugog svjetskog rata, narodi Crne Gore su 13. jula 1941. godine podigli ustanak protiv okupatora i domaćih izdajnika. Pokušaj okupatora da uz pomoć kvislinških elemenata stvori takozvanu Nezavisnu Državu Crnu Goru propao je usljed narodnog otpora, nakon čega su na oslobođenim područjima počeli da nastaju novi organi narodne vlasti. Sredinom 1944. godine, konstituisana je Crnogorska antifašistička skupština narodnog oslobođenja (CASNO) čime je postavljena osnova za uspostavljanje Crne Gore kao federalne jedinice u sastavu nove Jugoslavije.

Ustavna reforma

U razdoblju od 1989. do 1991. godine, u Crnoj Gori je sprovedena ustavna reforma, koja je započela 28. februara 1989. godine, donošenjem Amandmana XXIV-LXIII na Ustav SR Crne Gore, a nastavljena je 31. jula 1990. godine, donošenjem Amandmana LXIV-LXXXIII na Ustav SR Crne Gore. Ustavnim amandmanima iz 1989. i 1990. godine označen je početak korjenite ustavne reforme, a najznačajnije promjene izvršene su 2. avgusta 1991. godine, donošenjem Amandmana LXXXIV-CXV na Ustav SR Crne Gore, čime je označen kraj postojanja Socijalističke Republike Crne Gore.

Teritorijalna podela

Na tri poslednja popisa stanovništva iz 1971, 1981. i 1991. godine, SR Crna Gora sastojala se iz 20 opština, i to:

• Bar, Bijelo Polje, Budva, Danilovgrad, Žabljak, Ivangrad, Kolašin, Kotor, Mojkovac, Nikšić, Plav, Plužine, Pljevlja, Rožaje, Tivat, Titograd, Ulcinj, Herceg Novi, Cetinje i Šavnik.

Nazivi određenih gradova u vreme postojanja SR Crne Gore:

• Ivangrad (po Ivanu Milutinoviću) — danas Berane
• Titograd — danas Podgorica

Funkcioneri SR Crne Gore

Pogled na Lovćen

Bokokotorski zaliv

Predsednici

Funkcija predsednika Republike, odnosno predsednika Predsedništva SR Crne Gore uvedena je tek Ustavom iz 1974. godine, a pre toga je funkciju šefa države obavljao predsednik Crnogorske antifašističke skupštine narodnog oslobođenja, od 1944. do 1945. godine, odnosno predsednik Prezidijuma Narodne skupštine, od 1945. do 1953. godine. Nakon ukidanja ove funkcije, od 1953. do 1974. godine funkciju šefa države je obavljao predsednik Narodne skupštine.

• Predsednik Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Crne Gore i Boke (ZAVNOCGB) (1943−1944)
  • Niko Miljanić (15. novembar 1943 — 14. jul 1944)
• Predsednik Crnogorske antifašističke skupštine narodnog oslobođenja (CASNO) (1944−1945)
  • Niko Miljanić (14. jul 1944 — 15. april 1945)
• Predsednik Prezidijuma Narodne skupštine (1946−1947)
  • Miloš Rašović (15. april 1945 — 6. novembar 1950)
  • Nikola Kovačević (6. novembar 1950 — 4. februar 1953)
• Predsednik Narodne skupštine (1953−1974)
  • Nikola Kovačević (4. februar 1953 — 15. decembar 1953)
  • Blažo Jovanović (15. decembar 1953 — 14. jul 1962)
  • Filip Bajković (14. jul 1962 — 5. maj 1963)
  • Andrija Mugoša (5. maj 1963 — 5. maj 1967)
  • Veljko Milatović (5. maj 1967 — 6. oktobar 1969)
  • Vidoje Žarković (6. oktobar 1969 — 6. maj 1974)
• Predsednik Predsedništva SR Crne Gore (1974−1991)
  • Veljko Milatović (6. maj 1974 — 7. maj 1982)
  • Veselin Đuranović (7. maj 1982 — 7. maj 1983)
  • Marko Orlandić (7. maj 1983 — 7. maj 1984)
  • Mišo Vlahović (7. maj 1984 — 7. maj 1985)
  • Branislav Šoškić (7. maj 1985 — 6. maj 1986)
  • Radivoje Brajović (6. maj 1986 — 6. maj 1988)
  • Božina Ivanović (6. maj 1988 — 13. januar 1989)
  • Slobodan Simović (vd) (13. januar 1989 — 17. mart 1989)
  • Branko Kostić (17. mart 1989 — 23. decembar 1990)
  • Momir Bulatović (23. decembar 1990 — 2. avgust 1991)

Predsednici vlade

• Ministar za Crnu Goru u Privremenoj vladi DFJ (1945)
  • Milovan Đilas (7. mart 1945 — 17. april 1945)
• Predsednik vlade (1945−1953)
  • Blažo Jovanović (17. april 1945 — 4. februar 1953)
• Predsednik Izvršnog veća (1953−1990)
  • Blažo Jovanović (4. februar 1953 — 16. decembar 1953)
  • Filip Bajković (16. decembar 1953 — 12. jul 1962)
  • Đorđije Pajković (16. decembar 1962 — 25. jun 1963)
  • Veselin Đuranović (25. jun 1963 — 8. decembar 1966)
  • Mijuško Šibalić (8. decembar 1966 — 5. maj 1967)
  • Vidoje Žarković (5. maj 1967 — 7. oktobar 1969)
  • Žarko Bulajić (7. oktobar 1969 — 6. maj 1974)
  • Marko Orlandić (6. maj 1974 — 28. april 1978)
  • Momčilo Cemović (28. april 1978 — 7. maj 1982)
  • Radivoje Brajović (7. maj 1982 — 6. jun 1986)
  • Vuko Vukadinović (6. jun 1986 — 29. mart 1989)
  • Radoje Kontić (29. mart 1989 — 15. februar 1991)

Vidi još

• Ustav Crne Gore (1963)
• Ustav Crne Gore (1974)
• Republika Crna Gora (1992—2006)

Literatura

• Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU. 
• Jović, Dejan (2009). Yugoslavia: A State that Withered Away. West Lafayette: Purdue University Press. 
• Lakić, Zoran; Pajović, Radoje; Vukmanović, Gojko (1963). Narodnooslobodilačka borba u Crnoj Gori 1941-1945: Hronologija događaja. Titograd: Istorijski institut. 
• Lakić, Zoran (1963). Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Crne Gore i Boke: Zbirka dokumenata. Titograd: Istorijski institut. 
• Lakić, Zoran (1975). CASNO: Crnogorska antifašistička skupština narodnog oslobođenja 1944-1945: Zbirka dokumenata. Titograd: Istorijski institut. 
• Lakić, Zoran (1981). Narodna vlast u Crnoj Gori 1941-1945. Cetinje-Beograd: Obod & Narodna knjiga. 
• Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918-1978. Beograd: Nolit. 
• Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 3. Beograd: Nolit. 
• Radišić, Dragan (2002). Hronologija događaja na prostoru prethodne Jugoslavije 1990-1995. Banja Luka: Glas srpski.