1. mart

1. mart (01.03) je 60. dan u godini po gregorijanskom kalendaru (61. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 305 dana.

mart
P	U	S	Č	P	S	N
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30	31

Događaji

• 86. p. n. e. - Rimski vojskovođa Lucije Kornelije Sula zauzeo Atinu i svrgnuo lokalnog tiranina koga je postavio pontski kralj Mitridat VI Eupator. Od Sulinog razaranja Atina se nikada nije oporavila.
• 293 — Rimski car Dioklecijan je proglasio za cezare Konstancija Hlora i Galerija i time uveo tetrarhiju, sistem vladavine četiri savladara.
• 1498 — Vasko da Gama, portugalski moreplovac, je prvi Evropljanin koji se iskrcao na obale sadašnje afričke države Mozambik na svome putu ka Indiji.
• 1562 — Francuski rimokatolici su, pod vođstvom vojvode Fransoa od Gize, i uz podršku Vatikana u Vasiju pobili nekoliko stotina hugenota i izazvali Francuske verske ratove.
• 1565 — Estasio de Sa je osnovao Rio de Žaneiro.
• 1633 — Samjuel de Šamplen je povratio svoj položaj zapovednika Nove Francuske u ime kardinala Rišeljea.
• 1643 — Posle Portugalije i Francuske, španski kralj Karlo III proterao je iz zemlje rimokatolički jezuitski red.
• 1803 — Ohajo se, kao 17. država, priključuje SAD.
• 1815 — Francuski car Napoleon Bonaparta iskrcao se na obalu Francuske, tri dana pošto je s grupicom sledbenika napustio mediteransko ostrvo Elba na kojem je bio zatočen.
• 1872 — Osnovan je Nacionalni park Jeloustoun, prvi nacionalni park u svetu.
• 1896 — Etiopska vojska kralja Menelika II je pobedila Italijane u odlučujućoj bici kod Adve, čime su okončane italijanske pretenzije u Prvom italijansko-abisiniskom ratu.
• 1896 — Francuski fizičar Anri Bekerel je otkrio radioaktivnost kada je izložio fotografske ploče uranijumu.
• 1919 — U Beogradu se prvi put sastalo Privremeno narodno predstavništvo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
• 1941 — Bugarska je u Drugom svetskom ratu pristupila Trojnom paktu.
• 1942 — U Čajniču je u Drugom svetskom ratu od oko hiljadu boraca formirana Druga proleterska brigada.
• 1943 — Britansko ratno vazduhoplovstvo počelo je u Drugom svetskom ratu da sistematski bombarduje evropske železničke sisteme na teritoriji pod kontrolom Nemačke.
• 1946 — Engleska banka prelazi u državno vlasništvo, a njeni dotadašnji akcionari se obeštećuju.
• 1950 — Na suđenju koje je trajalo manje od 90 minuta, nemačko-britanski fizičar Klaus Fuks je osuđen za kršenje Zakona o državnim tajnama za odavanje Sovjetskom Savezu informacija o projektu Menhetn.
• 1954 — Hidrogenska bomba Kastl Bravo je detonirana na pacifičkom ostrvu Bikini, što je izazvalo jedan od najgorih slučajeva radioaktivnog zagađenja izazvanog testiranjem nuklearnog oružja.
• 1954 — U glavnom gradu Venecuele Karakasu otvorena je prva konferencija Organizacije američkih država.
• 1959 — Arhiepiskop Makarios III vratio se na Kipar iz izgnanstva sa Sejšelskih ostrva, na koja su ga proterali Britanci.
• 1966 — Posle tri i po meseca leta, na Veneru se spustila sovjetska “Venera 3“, prvi vasionski brod koji je prispeo na neku drugu planetu.
• 1979 — Filips je na konferenciji za novinare u Ajndhovenu predstavio prototip optičkog digitalnog audio diska.
• 1983 — U Cirihu, Svoč grup AG predstavlja javnosti prvi Svoč sat.
• 1985 — U Urugvaju je preuzeo vlast predsednik Hulio Sangineti, čime je okončana devetogodišnja vojna vladavina u toj južnoameričkoj zemlji.
• 1991 — Na prvim slobodnim izborima u Albaniji, Albanska partija rada osvojila je 176 od 250 poslaničkih mesta i zadržala vlast, ali je predsednik partije Ramiz Alija izgubio u svojoj izbornoj jedinici.
• 1992 — Bosanski muslimani i Hrvati su na referendumu glasali za otcepljenje od Jugoslavije, a u Sarajevu ispred srpske pravoslavne crkve je ubijen Nikola Gardović.
• 1. mart — U Crnoj Gori se na referendumu 63% građana izjasnilo za zajedničku državu sa Srbijom - Saveznu Republiku Jugoslaviju.
• 1993 — Američki vojni transporteri su iznad istočne Bosne izbacili prve tovare s hranom i lekovima, čime je u Bosni i Hercegovini počela “Operacija padobran“.
• 1994 — Posle četvorodnevnih pregovora pod pritiskom SAD, predstavnici Hrvatske i bosanskih muslimana i Hrvata su u Vašingtonu potpisali preliminarni sporazum o stvaranju muslimansko-hrvatske federacije u BiH.
• 1996 — Niko od 123 putnika i članova posade nije preživeo pad peruanskog putničkog aviona “Boing 737“, u najtežoj nesreći u istoriji civilnog vazduhoplovstva u Peruu.
• 1997 — Albanska vlada premijera Salija Beriše podnela je ostavku, posle dvomesečnih krvavih nereda izazvanih krahom štedionica u kojima je desetine hiljada Albanaca izgubilo životnu ušteđevinu.

Rođenja

• 1810 — Frederik Šopen, poljski kompozitor i pijanista. (prem. 1849)
• 1855 — Lazar Paču, srpski lekar i političar. (prem. 1915)
• 1886 — Oskar Kokoška, austrijski slikar i književnik. (prem. 1980)
• 1891 — Stanislav Vinaver, srpski pisac, pesnik i prevodilac. (prem. 1955)
• 1891 — Aleksandar D. Đurić, advokat, pisac i prevodilac. (prem. 1975)
• 1910 — Dejvid Niven, engleski glumac i pisac. (prem. 1983)
• 1922 — Jicak Rabin, izraelski vojnik i političar, premijer Izraela u dva mandata. (prem. 1995)
• 1927 — Hari Belafonte, američki muzičar i glumac. (prem. 2023)
• 1930 — Sava Antić, srpski fudbaler i fudbalski trener. (prem. 1998)
• 1930 — Gastone Nenčini, italijanski biciklista. (prem. 1980)
• 1933 — Špiro Guberina, hrvatski glumac. (prem. 2020)
• 1944 — Rodžer Daltri, engleski muzičar, glumac i filmski producent, najpoznatiji kao suosnivač, pevač i povremeni gitarista grupe The Who.
• 1946 — Jan Kodeš, češki teniser.
• 1951 — Goran Rakočević, srpski košarkaš.
• 1954 — Ron Hauard, američki glumac, reditelj, producent i scenarista.
• 1955 — Denis Makvege, kongoanski ginekolog, dobitnik Nobelove nagrade za mir (2018).
• 1958 — Nik Keršo, engleski muzičar i muzički producent.
• 1966 — Zak Snajder, američki reditelj, producent i scenarista.
• 1967 — Aron Vinter, holandski fudbaler i fudbalski trener.
• 1967 — Džordž Ids, američki glumac.
• 1969 — Havijer Bardem, španski glumac.
• 1969 — Nikola Radmanović, srpski fudbaler. (prem. 2022)
• 1972 — Jug Radivojević, srpski reditelj.
• 1973 — Kris Veber, američki košarkaš.
• 1978 — Tijana Milošević, srpska violinistkinja.
• 1983 — Stanka Zlateva, bugarska rvačica.
• 1983 — Mirko Kovač, srpski košarkaš.
• 1983 — Lupita Njongo, kenijsko-meksička glumica.
• 1984 — Boško Janković, srpski fudbaler.
• 1987 — Kej Si Rivers, američki košarkaš.
• 1987 — Keša Sibert, američka muzičarka.
• 1988 — Slobodan Dunđerski, srpski košarkaš.
• 1989 — Olivera Moldovan, srpska kajakašica.
• 1994 — David Babunski, makedonski fudbaler.
• 1994 — Džastin Biber, kanadski muzičar.

Smrti

• 317 — Valerije Valens, rimski car.
• 986 — Lotar, kralj Francuske. (rođ. 941)
• 1643 — Đirolamo Freskobaldi, italijanski čembalista, orguljaš i kompozitor. (rođ. 1583)
• 1792 — Leopold II, car Svetog rimskog carstva (rođ. 1747).
• 1958 — Toma Rosandić, prvi rektor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu (rođ. 1878)
• 1994 — Slobodan Selenić, srpski dizajner (rođ. 1936)
• 1995 — Sezar Rodrigez, španski fudbaler i trener. (rođ. 1920)
• 2003 — Franjo Glaser, jugoslovenski i hrvatski fudbaler. (rođ. 1913)
• 2010 — Marija Kranjc, modni kreator, urednik časopisa "Bazar". (rođ. 1950)
• 2012 — Blagoje Adžić, general-pukovnik Jugoslovenske narodne armije (rođ. 1932)

Praznici i dani sećanja

• Srpska pravoslavna crkva proslavlja:
  • Svetih dvanaest mučenika
  • Svetog Maruta
  • Svetog prepodobnomučenika Romana

Vidi još

• Spisak datuma
• Spisak godina
• Spisak decenija
• Spisak vekova
• Spisak milenijuma