5. januar
датум
Prema gregorijanskom kalendaru, 5. januar (5. 1. ili 5. I) jest peti dan u godini. Do kraja godine ima još 360 dana (361 u prestupnim godinama).
Događaji uredi
| januar | ||||||
| P | U | S | Č | P | S | N |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | |||
- 1477 — Bitka kod Nansija: Karlo Smeli je poražen i ubijen u sukobu s Reneom II, vojvodom od Lorene; Bordo je kasnije postao deo Francuske.
- 1675 — Bitka kod Kolmara: Francuska vojska je porazila vojske Austrije i Brandenburga.
- 1757 — Rober Fransoa Damjen je izvršio atentat na francuskog kralja Luja XV, koji je zadobio blagu povredu i uspeo preživeti. Zbog svojih postupaka, Damjen je raščerečen i spaljen u Parizu 28. marta 1757. prema naredbi parlamenta iako kralj nije bio sklon takvoj kazni. Poslednja je osoba u Francuskoj pogubljena konjskom zapregom i čerečenjem, tradicionalnom i okrutnom kaznom primenjivanom za regicid.
- 1781 — Američki rat za nezavisnost: Britanske mornaričke snage predvođene Benediktom Arnoldom spalile su Ričmond u državi Virdžinija.
- 1834 — U Kragujevcu su izašle Novine serbske, prvi srpski informativan list štampan u zemlji i službeno glasilo Kneževine Srbije. Prvi urednik je bio Dimitrije Davidović, osnivač lista u Beču.
- 1869 — Argentinske, brazilske i urugvajske snage zauzele su Asunsion, glavni grad Paragvaja, u Paragvajskom ratu.
- 1895 —
- Nemački fizičar Vilhelm Konrad Rendgen objavio je da je pronašao X-zrake. Kasnije su po njemu nazvani rendgenski zraci.
- Afera Drajfus: Francuski vojni oficir Alfred Drajfus lišen je čina i osuđen na doživotni zatvor na Đavoljem ostrvu bez dokaza o krivici, ali je posle velikog negodovanja javnosti i angažovanog istupa pisca Emila Zole otkriven pravi krivac, a Drajfus rehabilitovan.
- 1909 — Kolumbija je priznala nezavisnost Paname.
- 1913:
- Prvi balkanski rat: U Bici kod Lemnosa, grčki admiral Pavlos Kountouriotis prisilio je osmansku flotu na povlačenje u njenu bazu u Dardanelima, odakle više nije izašla do kraja rata.
- Kralj Nikola je, uprkos stava velikih sila da Skadar pripadne novostvorenoj albanskoj državi, instruišući svoje delegate na konferenciji u Londonu, poručio Lazaru Mijuškoviću: „Mi smo spremni da sve prevrnemo, ako nam se Skadar ospori. Mi, bogami, ne blefiramo, no smo rešeni da za njega do poslednjega izginemo. Ovo ponovite poslanicima Rusije, Francuske i Engleske”. Sutradan je zatražio pomoć i od svog zeta, italijanskog kralja Vitorija Emanuela, kao i od francuskog ambasadora na Cetinju.
- 1916:
- Prvi svetski rat: Pred Medovskim zalivom u Albaniji potonuo je italijanski brod „Brindizi” s južnoslovenskim iseljenicima, dobrovoljcima iz Kanade i SAD, koji su krenuli da pomognu Srbiji i Crnoj Gori u Prvom svetskom ratu. Dobrovoljci su mahom bili Srbi, Crnogorci, Hercegovci, Ličani i izvestan broj Slovenaca. Od eksplozije je poginulo ili se utopilo 390 dobrovoljaca, a 102 su spasena.
- Prvi svetski rat: Austrougarski generalštab je naredio ofanzivu na Crnu Goru. Uprkos odlučnom otporu 60.000 slabo opremljenih boraca, austrougarske trupe su posle jedne sedmice zauzele Cetinje i do 1918. držale Crnu Goru pod okupacijom.
- 1919:
- Osnovana je Nemačka radnička partija, kasnije nazvana Nacionalsocijalistička.
- U Berlinu je podignut ustanak predvođen komunističkom organizacijom Spartakistička liga, s Rozom Luksemburg i Karlom Libknehtom na čelu.
- 1925 — Neli Tejlor Ros je izabrana za guvernera američke savezne države Vajoming, čime je postala prva žena guverner u istoriji SAD.
- 1933 — Počela je izgradnja mosta Golden gejt u San Francisku.
- 1935 — Osnovane su humorističko-satirične nedeljne novine Ošišani jež.
- 1942 — Drugi svetski rat: Na osnovu sporazuma s nacističkom Nemačkom, prvi korpus bugarske fašističke vojske započeo je okupaciju jugoistoka Srbije. Oko 25.000 bugarskih vojnika zamenilo je Nemce u tom delu Srbije, a iz Niške Banje je terorom nad srpskim civilima rukovodio štab Korpusa.
- 1949 — Vlade SSSR, Bugarske, Čehoslovačke, Mađarske, Poljske i Rumunije donele su odluku o stvaranju Saveta za uzajamnu ekonomsku pomoć na sastanku u Moskvi radi organizacije i usklađivanja dugoročnog razvoja zemalja članica. Te godine je savetu pristupila Albanija, a 1950. Istočna Nemačka. Savet je rasformiran 1991. godine.
- 1961 — Vojna vlada Perua je uhapsila stotine ljudi pod optužbom da su komunisti.
- 1964 — Papa Pavle VI se sastao u Jerusalimu s patrijarhom Atinagorom I. To je bio prvi susret poglavara dve crkve od 15. veka i prva poseta rimokatoličkog poglavara Svetoj zemlji.
- 1969 — Sovjetski Savez je lansirao svemirsku sondu Veneru 5 u pravcu Venere, a posle pet dana i Veneru 6, koji su do te planete stigli poimenično 16. i 17. maja.
- 1976 — U Kambodži je u vreme režima Crvenih Kmera proglašen novi ustav, kojim je naziv zemlje promenjen u Demokratska Kampućija.
- 1980 — Sjedinjene Države su uvele sankcije protiv Sovjetskog Saveza zbog invazije na Avganistan.
- 1991 — Rat u Južnoj Osetiji: Gruzijske trupe su napale Chinvali, što je označilo početak rata.
- 1993 — Tanker Braer je ispustio 85.000 tona sirove nafte pored obala Velike Britanije.
- 1996 — U Gazi je ubijen palestinski terorista Jahja Ajaš Inženjer, osumnjičen za organizaciju niza samoubilačkih terorističkih napada u Izraelu u kojima je poginulo na desetine jevrejskih civila. Poginuo je pošto je u njegovim rukama eksplodirao mobilni telefon.
- 1997 — Prvi čečenski rat: Rusija je povukla poslednje jedinice Ministarstva odbrane iz Čečenije, privremeno okončavši vojnu kampanju protiv čečenskih separatista u toj republici.
- 1999:
- Sjedinjene Države su produžile ekonomske sankcije protiv SR Jugoslavije, uvedene u junu 1998. zbog eskalacije Rata na Kosovu.
- Beogradski Fond za humanitarno pravo objavio je podatke prema kojima je 2.000 ljudi nasilno izgubilo život tokom 1998. na Kosovu.
- 2001:
- Neurohirurg iz Njujorka optužen da je u dva slučaja izvršio operacije mozga s pogrešne strane oslobođen je optužbi i vraćena mu je dozvola za rad.
- Rat na Kosovu: Ujedinjene nacije su saopštile da su „pronađeni dokazi o radioaktivnosti na osam od jedanaest testiranih područja na Kosovu”. Radioaktivnost se pojavila za vreme i posle NATO-ovog bombardovanja Jugoslavije, kada je jedan veći deo civila oboleo od karcinoma, a oboleli su i italijanski vojnici iz KFOR-a. To je dovelo do istrage Ujedinjenih nacija o upotrebi uranijuma na teritoriji Kosova.
- 2003:
- U Tel Avivu su u istovremenim samoubilačkim napadima dva Palestinca poginule 22 osobe, a više od 100 povređeno.
- Tim koji je predvodio Majkl I. Braun otkrio je Eridu, najveću poznatu patuljastu planetu u Sunčevom sistemu koristeći se fotografijama snimljenim 2003. u opservatoriji Palomar.
- 2004 — U SAD je stupio na snagu zakon da svi stranci koji žele ući u zemlju moraju dati otiske prstiju i biti fotografisani.
- 2006:
- 2011 — Desetine mrtvih čavki su nađene u jednoj ulici u švedskom gradu Falkopingu. Taj slučaj je odmah povezan sa smrću 5.000 kosova u američkoj državi Arkanzas u novogodišnjoj noći, kao i sa 450 mrtvih ptica u Luizijani. Američki naučnici su ocenili da su ptice uginule od šoka izazvanog novogodišnjim vatrometom, a tokom takvog incidenta u Švedskoj nije bilo ni vatrometa ni oluje.
- 2012 — Ubijen je 31 zatvorenik, a 13 njih je povređeno u tuči koja je izbila u zatvoru u Altamiri, na severoistoku Meksika.
- 2014 — Iračke vojne snage bombardovale su grad Faludžu, zapadno od Bagdada, da bi se obračunale s ekstremistima povezanim s Al Kaidom u tom gradu. Pošto je iračka vlada priznala da je izgubila kontrolu nad Faludžom, hiljade stanovnika su napustile svoje domove.
- 2017 — U eksploziji automobila bombe blizu zgrade suda u turskom gradu Izmiru poginule su dve osobe, a pet je ranjeno. Policija je uspela da ubije dvojicu napadača.
- 2020 — Kineske vlasti su saopštile da je 59 osoba obolelo od upale pluća nepoznatog porekla, što je obeležilo početak pandemije kovida 19, koja će se brzo proširiti širom sveta.
Rođenja uredi
- 1592 — Šah Džahan, mogulski car. (prem. 1666)[1]
- 1876 — Konrad Adenauer, nemački političar, 1. kancelar Nemačke (1949—1963). (prem. 1967)[2][3]
- 1917 — Džejn Vajman, američka glumica, pevačica i plesačica. (prem. 2007)[4]
- 1931 — Robert Duval, američki glumac, reditelj, scenarista i producent.[5]
- 1932 — Umberto Eko, italijanski pisac, filozof, semiolog, teoretičar književnosti, esejist i istoričar srednjeg veka. (prem. 2016)[6]
- 1933 — Radmila Bakočević, srpska operska pevačica.[7]
- 1938 — Huan Karlos I od Španije, španski kralj (1975—2014).[8]
- 1940 — Vojislav Melić, srpski fudbaler i fudbalski trener. (prem. 2006)[9]
- 1942 — Zvonko Bogdan, srpski pevač.[10]
- 1942 — Ozren Bonačić, hrvatski vaterpolista i vaterpolo trener.[11]
- 1946 — Dajana Kiton, američka glumica, rediteljka, producentkinja, spisateljica i fotografkinja.[12]
- 1952 — Uli Henes, nemački fudbaler.[13]
- 1953 — Pamela Sju Martin, američka glumica.[14]
- 1954 — Aleks Ingliš, američki košarkaš.[15]
- 1955 — Veljko Milanković, komandant Udarnog Bataljona 1 Krajiškog Korpusa Vojske Republike Srpske, Vukovi sa Vučijaka (prem. 1993)[16]
- 1956 — Tadija Kačar, bosanskohercegovačko-srpski bokser.
- 1957 — Nikica Klinčarski, makedonski fudbaler i fudbalski trener.[17]
- 1959 — Klensi Braun, američki glumac.[18]
- 1965 — Vini Džouns, englesko-velški glumac i fudbaler.[19]
- 1969 — Risto Vidaković, srpski fudbaler i fudbalski trener.[20]
- 1969 — Merilin Menson, američki muzičar, muzički producent, glumac, vizuelni umetnik, pisac i muzički novinar.[21]
- 1972 — Sakis Ruvas, grčki pevač, glumac, TV voditelj i skakač motkom.[22]
- 1974 — Đorđe Svetličić, srpski fudbaler.[23]
- 1975 — Bredli Kuper, američki glumac i producent.[24]
- 1976 — Ivan Tomić, srpski fudbaler i fudbalski trener.[25]
- 1978 — Džanjuari Džouns, američka glumica i model.[26]
- 1981 — Dedmaus, kanadski muzičar, di-džej i producent elektronske muzike.[27]
- 1981 — Nikola Trajković, srpski fudbaler.[28]
- 1982 — Janica Kostelić, hrvatska alpska skijašica.[29]
- 1985 — Saša Stamenković, srpski fudbalski golman.[30]
- 1988 — Nikola Kalinić, hrvatski fudbaler.[31]
- 1988 — Miroslav Raduljica, srpski košarkaš.[32]
- 1993 — Majkl Odžo, nigerijsko-američki košarkaš. (prem. 2020)[33]
- 1995 — Erik Mika, američki košarkaš.[34]
- 1996 — Ilija Đoković, srpski košarkaš.[35]
- 1998 — Ajzak Hamfriz, australijski košarkaš.[36]
Smrti uredi
- 1066 — Edvard Ispovednik, anglosaksonski kralj (rođ. 1004)[37]
- 1589 — Katarina Mediči, francuska kraljica (rođ. 1519)[38]
- 1818 — Marčelo Bačareli, italijanski barokni slikar. (rođ. 1731)[39]
- 1970 — Maks Born, nemački fizičar. (rođ. 1882)[40]
- 1973 — Aleksandar Arnu, francuski pisac (rođ. 1884)
- 1981 — Harold Klejton Juri, američki hemičar, Nobelova nagrada za hemiju 1934, (rođ. 1893)[41]
- 1985 — Franjo Punčec, jugoslovenski i hrvatski teniser. (rođ. 1913)[42]
- 1988 — Pit Maravić, američki košarkaš srpskog porekla. (prem. 1947)[43]
- 1991 — Vasko Popa, srpski pisac (rođ. 1922)[44]
- 1991 — Jug Grizelj, novinar i scenarista, predsednik Udruženja novinara Srbije (rođ. 1926)[45]
- 2003 — Masimo Điroti, italijanski filmski umetnik (rođ. 1918)[46]
- 2004 — Refik Memišević, rvač, svetski i olimpijski šampion (rođ. 1956)[47]
- 2009 — Ivan Gubijan, jugoslovenski atletičar (rođ. 1923)[48]
- 2014 — Euzebio, bivši portugalski fudbaler. (rođ. 1942)[49]
- 2019 — Dragoslav Šekularac, bivši srpski fudbaler. (rođ. 1937)[50]
Praznici i dani sećanja uredi
- Srpska pravoslavna crkva slavi:[51]
- Tucindan[52]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Shah Jahān”. Encyclopaedia Britannica. Arhivirano iz originala 14. 8. 2019. g. Pristupljeno 16. 9. 2019.
- ^ Whitney, Craig R. (5. 1. 1976). „Neighbors Honor Adenauer's Birth”. The New York Times. Pristupljeno 27. 7. 2020.
- ^ Bernhard Vogel; Rudolf Dolzer; Matthias Herdegen (2005). After the Iraq War: The Future of the UN and International Law. Berghahn Books. str. 12. ISBN 978-81-87358-21-3.
- ^ Thomson, David (11. 9. 2007). „Jane Wyman obituary”. the Guardian. Pristupljeno 3. 10. 2019.
- ^ William DeRoy Chase; Helen M. Chase (1994). Chase's Annual Events. Contemporary Books. str. 58. ISBN 9780809237326.
- ^ Thomson, Ian (20. 2. 2016). „Umberto Eco obituary”. the Guardian. Pristupljeno 1. 3. 2017.
- ^ „Radmila Bakočević”. Kablarnet (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ „Juan Carlos | Biography & Facts | Britannica”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Admin (2009-12-30). „Melić Vojislav”. reprezentacija.rs (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ „Zvonko Bogdan | Vinarija Zvonko Bogdan, moderna vinarija, smeštena u ovom tradicionalnom vinskom kraju, na istočnoj obali jezera Palić”. Vinarija Zvonko Bogdan (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ „Društvo sportaša veterana i rekreativaca”. www.drustvosportasaveterana.hr. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Deborah C. Mitchell (26. 7. 2001). Diane Keaton: Artist and Icon. McFarland. str. 7. ISBN 978-0-7864-1082-8.
- ^ Scala. Frankfurter Societäts-Druckerei. 1991. str. 33.
- ^ Contemporary Books; Agnes Chase (oktobar 1999). Chase's: 2000 calendar of events. Contemporary Publishing Group, Incorporated. ISBN 978-0-8092-2776-1.
- ^ Chase's ... Calendar of Events. Contemporary Books. 1995. str. 57. ISBN 978-0-8092-3634-3.
- ^ „Srpski ratni veterani”. Srpski ratni veterani (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Strack-Zimmermann, Benjamin. „Nikica Klinčarski (Player)”. www.national-football-teams.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ „Clancy Brown Biography (1959-)”. www.filmreference.com. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Vinnie Jones (17. 7. 2014). It's Been Emotional. Simon and Schuster. str. 9. ISBN 978-1-4711-2759-5.
- ^ „Vidaković, Hristo Vidaković Savić - Footballer”. www.bdfutbol.com. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Iwasaki, Scott (13. 1. 1997). „Pretentious Manson Pays the Devil His Due”. Deseret News. Arhivirano iz originala 6. 2. 2019. g. Pristupljeno 25. 1. 2018.
- ^ Kefallinou, Eleni (5. 1. 2014). „Βιογραφία | Σάκης Ρουβάς”. Tralala. Pristupljeno 18. 3. 2014.
- ^ „Đorđe Svetličić”. weltfussball.de (na jeziku: nemački). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Nikki Stafford; Robyn Burnett (2004). Uncovering Alias: An Unofficial Guide. ECW Press. str. 237. ISBN 978-1-55022-653-9.
- ^ Strack-Zimmermann, Benjamin. „Ivan Tomić (Player)”. www.national-football-teams.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Editors of Chase's Calendar of Events (12. 10. 2012). Chase's Calendar of Events 2013. McGraw Hill Professional. str. 74. ISBN 978-0-07-181333-4.
- ^ Stanley, Laura (9. 7. 2015). „Deadmau5”. The Canadian Encyclopedia. Arhivirano iz originala 3. 1. 2019. g. Pristupljeno 2. 1. 2019.
- ^ „Serbia - N. Trajković - Profile with news, career statistics and history - Soccerway”. int.soccerway.com. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ „About Me”. Janica Kostelić official website. Arhivirano iz originala 25. 1. 2017. g. Pristupljeno 23. 9. 2019.
- ^ „Sasa Stamenkovic - Player profile”. www.transfermarkt.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ „Nikola Kalinic | Football Stats | Verona | Age 34 | Soccer Base”. www.soccerbase.com. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ „Miroslav Raduljica”. NBA Stats (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Eurobasket. „Michael Ojo Player Profile, Armored Athlete, News, Stats - Eurobasket”. Eurobasket LLC. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ j.t.d, ABA liga. „Eric Mika > Player : ABA League”. ABA Liga (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ j.t.d, ABA liga. „Ilija Đoković > Player : ABA League”. ABA Liga (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Eurobasket. „Isaac Humphries Player Profile, Adelaide 36ers, News, Stats - Eurobasket”. Eurobasket LLC. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Barlow, Frank (2004). „Edward (St Edward; known as Edward the Confessor)”. Oxford Dictionary of National Biography.
- ^ Guizot (M., François) (1889). The History of France from the Earliest Times to the Outbreak of the Revolution. S. Low, Marston, Searle & Rivington. str. 313.
- ^ „Marcello Bacciarelli - 18 artworks - painting”. www.wikiart.org. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ National Academy of Sciences (U.S.) (1969). Annual Report - National Academy of Sciences. National Academies. str. 136. NAP:11280.
- ^ Siegfried Böhme; Walter Fricke; Inge Heinrich; Wilfried Hofmann; Dietlinde Krahn; Dorothea Rosa; Lutz D. Schmadel; Gert Zech (11. 11. 2013). Literature 1981. Springer Science & Business Media. str. 61. ISBN 978-3-662-12328-7.
- ^ „Punčec, Franjo | Hrvatska enciklopedija”. www.enciklopedija.hr. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ „Košarkaški mađioničar - Piter "Pit" Maravić - Sportska sećanja”. sportskasecanja.com. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Frank Northen Magill (1997). Cyclopedia of world authors, volume 4. Salem Press. str. 1623. ISBN 978-0-89356-448-3.
- ^ „Jug Grizelj”. IMDb. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ „Massimo Girotti”. IMDb. Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ Đorđević, Viera (2018-09-21). „Refik Memišević - Prvak sveta koji je proslavio Bačko Novo Selo”. BAP Vesti (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ „Preminuo Ivan Gubijan”. B92.net (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-01-15.
- ^ „Eusébio, Portugal's footballing hero, dies at 71”. Guardian. 5. 1. 2014. Arhivirano iz originala 5. 1. 2014. g. Pristupljeno 8. 1. 2014.
- ^ „Dragoslav Šekularac obituary”. Arhivirano iz originala 2019-05-18. g. Pristupljeno 2019-05-18.
- ^ „Žitija svetih“, 23. decembar, Justin Popović Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. novembar 2011) (jezik: srpski)
- ^ V, J. (2023-01-05). „Kako provesti Tucindan u Novom Sadu? Da li znate šta danas ne smete nikako da uradite? (četvrtak, 5. januar)”. Gradske info (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-01-05.