Википедија

Nacionalni park Biogradska gora

Ne poistovećivati sa Beogradska gora.

Nacionalni park Biogradska gora osnovan je 1952. godine. Smešten je u prostoru severoistočne Crne Gore, između reka Tare i Lima, u središnjem delu planine Bjelasice. Zahvata površinu od 5.650 hektara. Područje je zaštićeno još 1878. godine, kada je ova teritorija postala Knjažev zabran.

Nacionalni park Biogradska gora
IUCN kategorija II (nacionalni park)
Proleće na Biogradskoj gori
Mapa sa lokacijom zaštićene oblasti Nacionalni park Biogradska gora
Mapa sa lokacijom zaštićene oblasti Nacionalni park Biogradska gora
Mjesto Crna Gora
Najbliži gradKolašin
Koordinate42° 51′ 48″ N 19° 40′ 30″ E / 42.86333° S; 19.67500° I / 42.86333; 19.67500
Površina5.650 ha
Osnovano1952. godine
Upravljačko tijeloCrna Gora
Biogradsko jezero, okolna prašuma i planinski vrhovi Bjelasice

Pejzaž je izuzetno pitom, sa dominantnom zelenom bojom usled prostranstava jedinstvenih šumskih ekosistema, koje smenjuju živopisni krajolici sa livadskom vegetacijom. Omeđen planinskim visovima, ispresecan potocima i uvalama, ukrašen prelepim jezerima, okićen vekovnim šumama i pitomim livadama, predstavlja veličanstven dar prirode. Glacijalni oblici reljefa kao što su vrhovi visoki i preko 2.000 metara (vrh Crna glava - 2.139 m) i glečerski valovi i cirkovi, sa više glečerskih jezera, čine ovaj predeo neponovljivim.

Najznačajnija prirodna vrednost ovog nacionalnog parka je prašuma Biogradska gora, koja zauzima površinu od 1.600 hektara, jedna je od tri poslednje prašume te vrste u Evropi. Ima karakter strogo zaštićenog rezervata. U srcu prašume nalazi se Biogradsko jezero, najveće i najpoznatije u nizu ledničkih jezera na području nacionalnog parka. Znamenitosti prašumskog rezervata, ostale prirodne vrednosti i pejzažne lepote nacionalnog parka kandiduju ovo područje za uključenje u Svetsku prirodnu baštinu i međunarodni ekološki program Čovek i biosfera.[1]

Istorija je na ovim prostorima ostavila duboke tragove. Kulturno-istorijska nasleđa nacionalnog parka čine arheološki lokaliteti, sakralni spomenici, narodno graditeljstvo. Brojni autohtoni objekti narodne arhitekture u selima i katunima, kuće, brvnare, kule, vodenice rasuti su po obodu prašumskog rezervata planine Bjelasice.[2]

Lokacija uredi

Nacionalni park Biogradska gora nalazi se u severoistočnom delu Crne Gore, između reka Tare i Lima, u središnjem delu planine Bjelasice.

Ulaz u Park nalazi se u neposrednoj blizini magistralnog puta Podgorica-Beograd (E-763), koji prolazi kroz Kolašin, Mojkovac i Bijelo Polje. Ulaz u Biogradsku Goru nalazi se između Mojkovca i Kolašina.[3] Od Mojkovca je udaljen 12.7 km,[4] a od Kolašina 23.1 km.[5] Od magistrale do jezera vodi obeleženo skretanje, udaljeno par kilometara od info centra. Do Berana i Andrijevice vodi takođe dobar regionalni put. Pejzaž duž magistralnog puta je posebno živopisan duž Kanjona Morače između Podgorice i Kolašina, poznat kao Platije.

Do Kolašina, Mojkovca i Bijelog Polja može se doći i vozom, prugom Beograd–Bar. Tokom zime do Kolašina saobraća i poseban ski-voz iz Bara i Podgorice.

Najbliži aerodrom je u Aerodrom Podgorica, 70 km udaljen od Kolašina.[6]

Istorija uredi

Postoje brojne anegdote, koje pričaju lokalni hroničari, koje govore o tome kako je knjaz Nikola čuvao Biogradsku goru.
Jedna od njih govori o tome kako je jedan od kolašinskih uglednih ljudi, zadužen za brigu o Biogradskoj gori, pitao da li može da pokosi livade na toj teritoriji, a seno koristi kako bi tokom zime obezbedio hranu za stoku na Bjelasici. Knjaz mu je, navodno, tada odgovorio da ne bi bilo lepo da neko ko čuva takvo prirodno bogastvo istovremeno ima materijalne koristi od njega.

Prema drugoj priči, zbog krađe ribe iz Biogradskog jezera lovokradice su bile surovo kažnjavane, a u nekoliko slučjeva padele su i glave.[7]

Još u 17. veku turska vojska je na prostoru u blizini Biogradskog jezera podigla svoje utvrđenje, kako bi nadzirala karavanski pravac Podgorica – Bijelo Polje.[8]

Godine 1878. crnogorski kralj Nikola dobio je u posed posede oko Biogradskog jezeraBiogradskog jezera. Postoje dve verzije priče kako je do toga došlo. Prema jednoj, Rovčani i Moračani su se dogvorili da knjazu Nikoli poklone svoje posede oko jezera, a knjaz je taj prostor proglasio zaštićenim područjem. Prema drugoj verziji, plemenski glavari nisu se svojevoljno odrekli svoje imovine, već je knjaz, oduševljen lepotom prašume i jezera, naredio da se taj prostor čuva i da se ne koristi u privatne svrhe. Bilo šta od toga da je tačno, ne može se osporiti činjenica da je tadašnji crnogorski vladar imao ekološku viziju i dobro procenio koja bogatstva države treba zaštititi i sačuvati.[7]

Osnovne odlike područja uredi

Nacionalni park Biogradska gora nalazi se u centralnom delu planinskog masiva Bjelasice, između reka Tare i Lima. Pejzaž ovog prostora je sačinjen od šuma, livada, vodenih površina, planinskih vriština i rudina. U samom središtu Biogradske gore nalazi se Biogradsko jezero, najveće od nekoliko ledničkih jezera koja krase ovo područje.[6] Biogradska gora, zajedno sa prašumama Perućica u Bosni i Hercegovini i Bjeloveškom prašumom u Poljskoj, predstavlja jednu od poslednjih prašuma Evrope, a samim tim pripada kategoriji nacionalnih parkova evropskog tipa.[9]

Zaštita područja uredi

 
Knjaz Nikola I Petrović Njegoš (1906)
 
Prva zona zaštite - pala i oštećena stabka me smeju se ni na koji način tretirati
 
Druga zona zaštite, u kojoj je dozvoljena ispaša stoke

Iste godine kada je dobio zemljište u posed, knjaz Nikola zakonom je zaštitio Biogradsku goru, uočivši već tada neprocenjivu vrednost ovog područja,[10] što se desilo samo šest godina pošto je proglašen prvi nacionalni park u svetu, Nacionalni park Jelouston u Sjedinjenim Američkim Državama. Te godine isti status su dobila još tri područja u okolini Nikšića.[7] Zabranio je seču stabala na tom području što je omogućilo da se sačuva jedna od posljednjih primarnih prašuma u Evropi.[11] Ovaj prostor bio je poznat kao „Knjažev zabran” ili „Branik”.[6] Ovo je bio prvi zvanični čin zaštite prirodnog ambijenta u Evropi, što je istorijski podatak koji se može čitati i kao anticipacija koncepta Crne Gore kao ekološke države. Činjenica da je u to vreme i na taj način definisan status zaštite predstavlja svojevrsno socio-kulturološko dostignuće.[12]

Status Nacionalnog parka uredi

Status nacionalnog parka Biogradska gora dobila je 1952. godine,[6] istovremeno kada i NP Lovćen[13] i NP Durmitor[14]

Godine 2018. Crna Gora je proslavila 140 godina zaštite područja Biogradske gore. Javno preduzeće Nacionalni parkovi Crne Gore je osnovano sa ciljem zaštite, unapređenja i promocije prirodnih i radom stvorenih vrednosti u parkovima. Kako bi se Nacionalni park Biogradska gora, odnosno bukova šuma ovog područja, našao na UNESKO-voj listi, 2018. godine je, uz pomoć ambasadorke Crne Gore u Parizu, komitetu predata Tentativna lista (lista potencijalnih dobara) za Nacionalni park Biogradska gora. Biogradska gora je i 2010. godine upisana na ovu listu.[15] UNESKO-va zaštita ove šume bi omogućila priključenje multinacionalnoj nominaciji bukovih prašuma i izvornih šuma Karpata i ostalih regija Evrope. Nacionalni park Biogradska gora je ozbiljan kandidat da bude uvršten na listu ekološke mreže Natura 2000.

Vlada Crne Gore, u saradnji sa domaćom i međunarodnom akademskom zajednicom, radi na optimalnom tehničkom i ekološki prihvatljivom rešenju za zaštitu Biogradskog jezera kao jednog od najvećih i najlepših crnogorskih jezera, a koje je kao i većina ledničkih jezera u Evropi, potencijalno ugroženo.

Biogradska gora je veliki turistički potencijal Crne Gore. Ipak, kao privredni subjekt ona nikada nije poslovala na principu sopstvenih prihoda, pre svega zbog toga što je prioritetan cilj uvek bio očuvanje ovog jedinstvenog prašumskog rezervata. Nastojanja su da broj posjetilaca bude u drugom planu, a da se akcenat stavi na naučno istraživački rad i zaštitu područja.[7]

Radi zaštite prašumskog rezervata Zakonom o nacionalnim parkovima iz 1978. godine zabranjen je lov divljači i seča šuma, kao i sve druge aktivnosti koje bi uticale na uništavanje prirodnog rezervata Biogradske gore. U Nacionalnom parku Biogradska gora najstrože je zabranjena seča šume, uklanjanje palih trupaca, kao i sadnja. Sve je prepušteno zakonima prirode.[8] Kako bi se Park što bolje očuvao, utvrđena su tri stepena odnosno zone zaštite:

  • Prva zona zaštite zahvata prašumski rezervat i u njemu je zabranjena bilo koja aktivnost koja bi narušila prirodu Nacionalnog parka.
  • Drugi stepen zaštite podrazumeva zaštitu flore, faune, vode i zemljišta, ali je dozvoljena ispaša stoke, kako bi se održavala pašnjačka vegetacija.
  • U trećoj zoni zaštite dozvoljena je proizvodnja zdrave hrane, pčelarstvo, lov i ribolov, kao i branje i sakupljanje lekovitog bilja.

Od novembra 2018. godine u sklopu Nacionalnog parka Biogradska Gora posluje i Botanička bašta u Kolašinu.[16]

Pokušaji devastacije Nacionalnog parka uredi

O Zabranu se strogo vodilo računa sve do 1918. godine, kada je Narodna skupština konfiskovala imovinu dinastije Petrović, a sa njom i Knjažev Zabran. Posle ovoga nastupa period zanemarivanja zaštite ovog područja, odnosno do nekontrolisane seče šuma. Godine 1935. ljubitelji prirode angažovali su se kod tadašnjih vlasti za proglašenje Zabrana Nacionalnim parkom, međutim i pored sve opravdanosti za proglašenje, do toga nije došlo. Posle Drugog svetskog rata, radi obnavljanja porušenih kuća, ponovo dolazi do nekontrolisane seče šuma. Tek 1952. godine, Biogradska gora biva proglašena Nacionalnim parkom.[9]

Naučna zajednica je u prošlosti nekoliko puta izvojevala značajne pobede nad onima koji su hteli da ostvare ličnu materijalnu korist od tog prostora. Tradicija odbrane ovog prašumskog rezervata duga je i uspešna:

  • Prva i najveća opasnost po ovo područje javila se 1934. godine, kada su ambiciozni rukovodioci, u to vreme privrednog giganta, fabrike nameštaja „Šipad” nameravali da iskorištavaju stoletnu drvnu masu šuma na ovom području.
  • Nekoliko godina kasnije, Zetska banska uprava podnela je Direkciji šuma iz Skoplja zahtev za podizanje objekata na Biogradskom jezeru. Zahtev je odbijen.
  • Godine 1958. Savezna komisija za fizičku kulturu SFRJ uradila je projekat za izgradnju Zimskog sportskog centra na području sadašnjeg nacionalnog parka. Posle duže rasprave ekspertska komisija za pregled projekta, sa akademikom Vilotijem Blačićem na čelu, podržana naučnim institucijama, uglednim javnim i kulturnim radnicima i državnim organima za zaštitu prirode, odbacila je projekat u celini.
  • Godine 1965. Sekreterijat za poljoprivredu, vodoprivredu i šumarstvo naručio je Elaborat o mogućnostima korišćenja Biogradske gore. I ta ideja je osujećena, jer je u odbranu prašume ustala struka i nauka iz Evrope i tadašnje Jugoslavije.[7]

Geografski podaci uredi

 
Lišćarska šuma, Biogradska prašuma, oko Biogradskog jezera - ekosistem prašume
 
Planinske livade i četinarske šume
 
Visokoplaninski ekosistem planina iznad gornje šumske granice

Nacionalni park Zahvata središnji deo planine Bjelasice.[10] Zahvata teritorije opština Kolašin, Mojkovac, Berane i Andrijevica. Površina zaštićenog područja iznosi 5.650 ha, a površina prašumskog rezervata 1.600 ha. Nadmorska visina se kreće od 832 mnv na Tari do 2.139 mnv na vrhu Crna Glava.[6] Granica Parka počinje od reke Tare, ide preko Jarčeve strane, uzdiže se do vrha Crna glava i na kraju se spušta prema Lumerskom potoku i reci Tari.[9]

Klima uredi

Područje koje zahvata Nacionalni park Biogradska gora nalazi se pod uticajem umereno kontinentalne, jadransko mediteranske, subplaninske i planinske klime.

Reljef uredi

Reljef teritorije koju obuhvata Nacionalni park karakterišu velika razuđenost i brojni oblici koji prate planinski reljef. Izgrađen je od 4 grebena sa najvišim vrhovima: Crna glava (2.139 m), Zekova glava (2.117 m) i Troglava (2.072 m).

Hidrografija uredi

Hidrografiju Nacionalnog parka čini:

Biogradsko jezero uredi

Glavni članak: Biogradsko jezero

Samo jezero nalazi se u centralnom delu parka, na nadmorskoj visini od 1.094 m. Veličina jezera kao i njegova dubina zavisi od vodostaja. Maksimalna dubina iznosi 12,1 m, prosečna površina oko 230.000 m2, a zapremina oko 1.052.763 m3. Jezero pune Biogradska rijeka, duga 8 km i potok Bendovac, a iz njega voda otiče otokom Jezerštica.[9]

Planina Bjelasica uredi

Glavni članak: Bjelasica

Planina Bjelasica je jedna od najlepših planina Crne Gore. Pripada središnjem kontinentalnom crnogorskom regionu, smeštena između reka Lim, Ravne Rijeke, Tare i Drčke reke.

Bjelasica se graniči na istoku Moračkim planinama (2.226 m), Sinjajevinom (2.203 m), Vojnikom (1.997 m), Golijom (1.942 m), Maganikom (2.318 metara), na severu Prokletijama (2694 m), Komovima (2.487 m), od kojih je odvaja prevoj Trešnjevik, Kučkom Krajinom (2.184 m), na zapadu planinom Hajlom (2.403 m), na severozapadu planinom Mokra (2.003 m), na jugoistoku Durmitorom (2.523 m), Maglićem (2.388 m), planinom Bioč (2.397 m), Volujkom (2.336 m) i Ljubusnjom (2.238 m), sa juga planinama u Srbiji Zlatarom (1.626 m) i Zlatiborom (1.496 m) i sa jugozapadne strane planinama u Srbiji, Kopaonikom (2.017 m), Golijom (1.833 m) Radočelom (1.643 m), Pešterom (1.617 m) i Čemernom (1.579 m).

Masiv planine Bjelasice, dug i širok 30 km, ima 10 vrhova visokih preko 2.000 metara. Geološke odlike Bjelasice su vulkanskog porekla, sa blago zaobljenim oblicima i širokim prostranstvom njenih nežno valovitih pejsaža, koji su očaravajući.[3]

Flora i fauna uredi

Flora uredi

 
Borovnice na Biogradskoj gori

Iako je jedan od najmanjih Nacionalnih parkova u Crnoj Gori, flora i fauna Biogradske Gore je izuzetno raznolika. U parku živi 26 različitih biljnih zajednica, među kojima dominiraju bukove i bukovo-jelove zajednice. U ovim zajednicama raste oko 2.000 različitih biljnih vrsta, među kojima je 20% endema Balkanskog poluostrva. U Biogradskoj šumi raste 86 vrsta drveća i žbunja. Jedinstvena odlika parka je prašuma Biogradska Gora u slivu Biogradske rijeke i Jezerštice, koja se prostire na 16 km2 i uživa status rezervata prirode. Prepuštena je spontanom razvoju u pojedinim delovima potpuno je neprohodna. Predstavlja jedinstven primer evolucije različitih šumskih zajednica. Pojedina stabla u ovoj prašumi dostižu visinu do 40, pa i 60 metara, a stara su oko 400-500 godina.[8]

Planina Bjelasica predstavlja jedinstvenu biogeografsku i ekološku celinu, u kojoj se izvornost prirode, sa izvanrednim genetskim, specijskim i ekosistemskim diverzitetom, sačuvala do današnjih dana. Dominantni su šumski ekosistemi, zatim ekosistemi gorskih mezofilnih livada endemične sveze Pančićion, livada i pašnjaka, planinskih vriština, planinskih rudina, pukotine stena, kao i vodeni ekosistemi sa bogatom algoflorom glacijalnih jezera.

Najčešće vrste drveća koje rastu oko jezera su evropska bukva (Fagus sylvatica), evropska jela (Abies alba), evropska smrča (Picea abies), obični javor (Acer pseudoplatanus), gorski javor (Acer pseudoplatanus), beli jasen (Fraxinus excelsior), planinski brest (Ulmus glabra) i siva jova (Alnus incana).

Endemične vrste uredi

  • Endemične vrste Biogradske gore
  •  
    crnogorski zvončić
  •  
    crnogorska petoprsta
  •  
    Lakušićev karanfil
  •  
    Pančićev odoljen
  •  
    albanski ljiljan
  •  
    bosanska perunika

Fauna uredi

 
Puh orašar
 
Potočna pastrmka
 
Gaovica
 
Peš

Faunističko bogastvo Nacionalnog parka Biogradska gora uslovljeno je složenim istorijskim razvojem i uticajem osnovnih ekoloških faktora: geografskim položajem, orografskim faktorima, geološko-hidrološkim odlikama, klimatskim faktorim i antropogenim uticajem. Na područji Parka živi 200 vrsta ptica, 10 vrsta sisara, 80 vrsta leptira i 350 vrsta insekata. Tipični predstavnici sisara su vuk, medved, lisica, srna, veverica i puh. U vodama parka živi tri vrste pastrmke. Količna padavina je ovom području izuzetno velika, što omogućava rast umerenih prašuma.[17]

Osnovna odlika Bjelasice je visinska zonalnost. Svaka visinska zona, u sadejstvu sa geološkom podlogom, klimom, vegetacijskim pokrivačem i drugim faktorima ima i specifične životinjske zajednice. Razlikuju se četiri osnovna ekosistema – bioma:

  • Ekosistem reliktnih listopadnih šuma jako mešovitog sastava predstavlja staništa rasprostranjena uglavnom u srednjoj visinskoj zoni. Skoro sve listopadne šume Bjelasice spadaju u ovaj biom. Karakterističan je za mediteranske planine, a prostire se i do unutrašnjosti kontinenta, prateći tople i zaklonjene doline reka i kanjona. Na prostoru Bjelasice nalazi se na osunčanim padinama prisojnih strana rečnih dolina i kanjona. Ovaj ekosistem se odlikuje specifičnom faunom. Karakteristične vrste su: mediteranska senica (Parus lugubris), belovrata muharica (Ficedula albicollis), Lilfordov detlić (Dendrocopos lilfordi) i puh orašar (Muscardinus avellanarius).
  • Ekosistem prašume važan je kao prirodna celina životinjskih i biljnih vrsta i predstavlja jezgro Nacionalnog parka Biogradska gora. Najznačajnija je fauna ptica, posebno šumskih ptica pjevačica: grmuše (Sylviidae), zebe (Fringillidae), senice (Paridae), puzgavci (Tichodromidae), mišar (Buteo buteo), sivi soko (Falco peregrinus) i jastreb (Accipiter gentilis). Fauna sisara je manje brojna i atraktivna. Od krupne divljači mogu se izdvojiti srna (Capreolus capreolus), jelen (Cervus elaphus), koji je alohtona, odnosno unesena vrsta i divlja svinja (Sus scrofa). Od značaja je fauna sitnih šumskih glodara, koji čine veoma važnu kariku između vegetacije, insekata i grabljivica.
  • Vodeni ekosistem odlikuje se specifičnošću živog sveta, od kojeg većina vrsta nastanjuje samo ove životne zajednice na Bjelasici. Najznačajniji vodeni objekti su reka Tara, Biogradsko i ostala lednička jezera na planini, kao i nekoliko manjih vodenih tokova. U njima se nalaze tipični vodeni organizmi, ribe i vodeni insekti. Populacija autohtone vrste je potočna pastrmka (Salmo trutta), koja se nalazi u Tari i Biogradskom jezeru. U Biogradskom jezeru egzistiraju još dve autohtone vrste riba, gaovica (Rhodeus sericeus amarus), peš (Cottus gobio), i dve neautohtone vrste su zlatovčica (Salvelinus alpinus) i kalifornijska pastrmka (Oncorhynchus mykiss). Biogradsko jezero je reproduktivni centar balkanskog endemita grčke žabe (Rana graeca) i mrmoljka (Ichthyosaura alpestris). Neka jezera su poribljena neautohtonim vrstama koje su smanjile ili potpuno uništila autohtone. Vodeni insekti (larvenih stadijuma) predstavljaju osnovnu hranu za ribe i učestvuju u lancima ishrane drugih životinja, kakve su ptice i sisari. Vodene površine služe i kao pojilišta i mesta za odmor u periodu migracije ptica.
  • Visokoplaninski ekosistem čine staništa visokih planina iznad gornje šumske granice. To su grupe karakterističnih ekosistema kao što su pašnjaci, livade, kamenjari i litice. One su floristički interesantne, kao posledica ledenog doba. U ovom sistemu se nalazi više retkih i ugroženih vrsta životinja, kao i plemenite divljači. Litice i kamenite strme strane planinskih vrhova staništa su najkrupnijih i najugroženijih ptica grabljivica i lešinara kao što su: Suri orao (Aquila chrysaetos), beloglavi sup (Gyps fulvus), soko (Falco peregrinus), i vetruške (Falco tinnunculus), a najviši planinski vrhovi su stanište glacijalnih vrsta ptica: snežna zeba (Montifringilla nivalis), ušata ševa (Eremophila alpestris) i planinski popić (Prunella collaris), a stanovnik litica je i retka zaštićena ptica puzgavac (Tichodroma muraria). Visokoplaninska zona je i stanište divokoze (Rupicapra rupicapra).[6]
  • Endemične vrste Biogradske gore
  •  
    mediteranska senica
  •  
    belovrata muharica
  •  
    snežna zeba
  •  
    planinski popić
  •  
    puzgavac
  •  
    vetruška

Turizam uredi

 
Stara stabla u prašumi
 
Biogradska šuma
 
Uređena edukativna staza oko jezera
 
Vožnja biciklom kroz šumu oko jezera
 
Mesta za odmor uz edukativnu stazu oko jezera

Deo turističke ponude Nacionalnog parka čini šest ledničkih jezera, usled besprekorne čistote prozvanih „Gorske oči”. Pored prirodnih lepota, na ovom prostoru nalaze se arheološki lokaliteti, sakralni spomenici i nekropole. Posebno je karakteristično narodno graditeljstvo: katuni, savardaci, brvnare, vodenice.[6] Veoma slikoviti i atraktivni su katuni Pešica rupe, Vranjak, Siska, Vragodo i dr.

Do jezera vodi obeleženo skretanje sa magistrale, udaljeno par kilometara od info centra i suvenirnice.[8] Centar za posetioce nalazi se na samoj obali Biogradskog jezera. Novi sadržaj nacionalnog Parka je turistički voz, koji je planiran da u potpunosti izmesti vozila iz srca prašumskog rezervata i obala Biogradskog jezera.[18] Smeštaj je, osim u šatorima, na mestima određenim za kampovanje,[19] moguć i u desetak brvnara sagrađenih iznad jezera.[8]

Godine 2018. u Nacionalnom parku Biogradska gora zabeležena je poseta 60.000 turista.[7] Najčešći posetioci su iz Crne Gore, Srbije, Rusije, Ukrajine, Nemačke, Francuske i Engleske.[18]

Zimski turizam uredi

Mnogi posetioci provode zimski odmor na skijalištu Jezerine koje se nalazi na severnoj strani Bjelasice i otvara se krajem novembra. Škola skijanja i snouboardinga dostupna je za sve one koji su novi na padinama.[19] Jednim od ski liftova ovog skijališta moguće je doći do jednog od vrhova Bjelasice, odakle se pruža veličanstven pogled na ceo Park.[20] U blizini Biogradske gore nalazi se i Ski centar Bjelasica.[12]

Sportsko-rekreativni i edukativni sadržaji uredi

Ponuda aktivnosti je bogata. U Nacionalnom parku mogu se iznajmiti kajaci, čamci i bicikli. Takođe je dozvoljeno i sportsko pecanje.[8]

Ljubitelji istraživanja i planinarenja mogu uživati u nekoliko standardno obeleženih pešačkih staza koje vode ka upoznavanju planine Bjelasice. Po kategorizaciji stepena zahtevnosti to su uglavnom srednje teške staze, prosečne dužine 12 km. Svaka staza vodi do najviših kota i jezera (Crna glava, Zekova glava, Troglava, Pešića jezero, Šiško jezero i Ursulovačko jezero). Jedan dio najpoznatije označene planinske transferzale CT-1 (Crnogorska transferzala 1), određene 1987 godine, ukupne dužine 120 km, takođe prelazi preko ovih prostranstava. Preko Bjelasice prelazi deo ove transferzale i omogućava nezaboravno pešačenje i planinarenje – planinarska staza 1: Mojkovac (812 m) – Brskovo (1,433m) – Bjelogrivac (1,970 m) – Veliko Šiško jezero (1,660 m) – Veliko Ursulovačko jezero (1,902 m) – vrh Crna Glava (2,139 m).[3][a]

  • Planinska staza Bjelojevića rijeka - Lanista - Jarčeve strane - Katuni Biogradsko jezero - Bendovac - Dolovo - Svatovsko groblje - Jusin brijeg - Provalija -kota 2019 - Crna glava - Pešića jezero - Jelovica: dužina staze 35 km, srednje teška, vreme prolaza 8 sati,
  • Planinska staza Šiška - katun Šiška - Ursulovac - Crna glava - Zekova glava - katun Vranjak: dužina staze 18 km, srednje teška, vreme prolaza 3,5 sata,
  • Planinska staza Kolašin - Bakovica klisura - Trebaljevo - Goles - Ravni jeljak - Biogradska gora - Biogradsko jezero - Kraljevo kolo: dužina staze 7 km, srednje teška, vreme prolaza 3 sata,
  • Planinska staza Kolašin - Basanje brdo - Melaja - Lica - Kordelj - Jagnjačar - Jagnjačarska bara - Savina bara - kota 2077 - Crna glava: dužina staze 12 km, srednje teška, vreme prolaza 3 sata.

Celim obodom Biogradskog jezera pruža se izuzetno lepo sređena i obeležena edukativna staza u dužini od 3,4 kilometra, namenjena svim uzrastima. Spada u kategoriju lakih staza i podeljena je u tri velike celine – prolazi kroz četinarsku, listopadnu šumu i kroz deltu. Uređena je i opremljena senicama, klupama za odmor i kantama za otpatke. Planirani prolazak staze je najmanje 45 minuta. Staza sa punim pravom nosi epitet „edukativna”, jer kroz 6 kreativno osmišljenih interaktivnih punktova pruža informacije o flori i fauni ovog područja. Sama prirodna atraktivnost staze, sa dobrim interpretacijskim sadržajem predstavlja jednu od glavnih atrakcija Parka.[6]Na ovoj stazi deca i ostali početnici imaju priliku da nauče nešto o biljnom i životinjskom svetu, ali i njihovim odnosima - kako odjekuju razne vrste drveća, kako izgleda životni ciklus u šumi, koliko su visoka i debela pojedina stabla i mnoge druge zanimljivosti.[8] Na ušću Biogradske rijeke u jezero vodotok je premošćen drvenim mostom.[17]

  • Endemične vrste Biogradske gore
  •  
    drveni čamci na jezeru
  •  
    planinarske staze
  •  
    edukativna tabla - životinje
  •  
    detalj table
  •  
    edukativna tabla - mrestilište
  •  
    lekovite biljke Biogradske gore

Kulturno-istorijski sadržaji uredi

Istorija je na ovim prostorima ostavila duboke tragove. Kulturno-istorijska nasleđa nacionalnog parka čine arheološki lokaliteti, sakralni spomenici i narodno graditeljstvo (katuni, savardaci, brvnare, vodenice). Brojni autohtoni objekti narodne arhitekture u selima i katunima, kuće, brvnare, kule, vodenice, rasuti su po obodu prašumskog rezervata planine Bjelasice.

Na obodu Parka nalazi se manastir Morača, sagrađen u 13. veku. Freske na zidovima manastira potiču iz 13, 16. i 18. veka, a u manastiru se čuvaju i neke od najznačajnijih ikona u Crnoj Gori.[21]

 
Kačamak sa kiselim mlekom

Gastronomija uredi

Tradicionalna jela planinskih predela Bjelasice i Sinjajevine uslovljena su bogatstvom pašnjaka, tako da osnovu trpeze čine mlečni proizvodi i meso. Specijaliteti kuhinje ovog područja su kačamak i cicvara, kao i jagnjetina, kuvana i pečena pod sačem, kiselo mleko, kajmak i sir. Šume su prepune plodova koji se koriste i u pripremi različitih specijaliteta.[6]

Turističke manifestacije uredi

U okolini Parka tokom zime se održavaju zanimljive manifestacije zabavnog, sportskog i kulturnog karaktera.

Legende i verovanja uredi

Postoji verovanje da su se vile, zaštitnice vode i prirode, sastajale na najplićem delu jezera, gde su igrale vilinsko kolo. Svojom lepotom i gracioznošću opijale su sav živi svet koji bi se našao u njihovoj blizini.[9]

Na mestu današnjeg jezera nekada je bilo plodno polje koje su obrađivala dva brata. Žito koje bi braća dobijala posle žetve delili su u slozi, sve do jedne jeseni kada se braća posvađaše oko podele žita. U napadu besa mlađi brat ubije starijeg, a majka skrhana bolom prokune mlađeg sina i od jačine njene kletve prolomi se tlo na kom su braća skupljala žito. Po legendi, na tom mestu je nastalo današnje Biogradsko jezero.[8]

Zanimljivosti uredi

Na Biogradskoj gori su se svojevremeno odmarali predsednik SFRJ Josip Broz Tito, holivudska glumica Sofija Loren, a pre nekoliko godina se njenim stazama biciklom provozao i glumac Harison Ford.[18]

Napomene uredi

  1. ^ Planinsku transferzalu CT-1 moguće je preći u totalnoj dužini za 6 dana, a deo koji obuhvata Planinu Bjelasicu i NP Biogradska gora za tri dana.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „NACIONALNI PARK BIOGRADSKA GORA”. Nacionalni parkovi - arhiva. Arhivirano iz originala 21. 10. 2009. g. Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  2. ^ „Nacionalni park, Biogradska Gora”. montenegro.com. Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  3. ^ a b v g „Nacionalni Park Biogradska Gora – Bjelasica”. Panacomp zemlja čuda. Pristupljeno 8. 5. 2020. 
  4. ^ „Udaljenost Mojkovac Biogradska Gora Je 12.7 Km”. mojaavantura.com. Pristupljeno 8. 5. 2020. 
  5. ^ „Udaljenost Kolasin Biogradska Gora Je 23.1 Km”. mojaavantura.com. Pristupljeno 8. 5. 2020. 
  6. ^ a b v g d đ e ž z i j „NP BIOGRADSKA GORA”. Zvanični veb-sajt. Nacionalni parkovi Crne Gore. Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  7. ^ a b v g d đ Šćepanović, Dragana (4. 1. 2019). „140 GODINA ZAŠTIĆENOG PROSTORA BIOGRADSKA GORA: Umijemo li da čuvamo prašumu kao što je umio kralj Nikola”. Monitor. Pristupljeno 1. 5. 2020. 
  8. ^ a b v g d đ e ž Nešić, Nenad. „Biogradska gora”. Zapali iz grada. Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  9. ^ a b v g d Ratković, Jovana. „Nacionalni park Biogradska gora”. Geografija Za Sve. Pristupljeno 10. 5. 2020. 
  10. ^ a b „BIOGRADSKO JEZERO”. Montenegrina. Pristupljeno 1. 5. 2020. 
  11. ^ „Zaštitu Biogradske gore kralj Nikola ostavio u amanet”. Cafe del Montenegro. 15. 12. 2018. Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  12. ^ a b Dragaš, Mirjana (15. 12. 2018). „140 godina očuvanja Biogradske gore: Zaštita koju nam je kralj Nikola ostavio u amanet – prioritet”. Antena M portal. Pristupljeno 1. 5. 2020. 
  13. ^ „NP LOVĆEN”. Zvanični veb-sajt. Nacionalni parkovi Crne Gore. Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  14. ^ „NP DURMITOR”. Zvanični veb-sajt. Nacionalni parkovi Crne Gore. Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  15. ^ „UNESCO prihvatio listu potencijalnih dobara Crne Gore”. Zvanični veb-sajt. Vlada Crne Gore. 15. 12. 2010. Pristupljeno 1. 5. 2020. 
  16. ^ „Nacionalni parkovi sve atraktivniji: Biogradska gora bilježi značajan rast turista”. Share Montenegro. 22. 7. 2019. Pristupljeno 10. 5. 2020. 
  17. ^ a b „NATIONAL PARK BIOGRADSKA GORA”. balkanica.me (na jeziku: engleski). Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  18. ^ a b v „Biogradska gora - mesto gde su mir pronašli Tito, Loren, Ford”. Novosti. 8. 6. 2019. Pristupljeno 10. 5. 2020. 
  19. ^ a b „Nacionalni park Biogradska Gora”. Get By Bus. Get By ApS. Pristupljeno 10. 5. 2020. 
  20. ^ „Nacionalni park, Biogradska Gora”. montenegro.com. Pristupljeno 10. 5. 2020. 
  21. ^ „Biogradska gora i Kolašin”. Transfer Montenegro. Pristupljeno 10. 5. 2020. 

Literatura uredi

  • Stanković, Stevan (1975). Planinska jezera Crne Gore, knj. 5. Titograd: Društvo za nauku i umjetnosti Crne Gore. COBISS.SR 73344780
  • Radojičić, Branko (1980). „Biogradsko jezero”. Enciklopedija Jugoslavije. 1, A - Biz. Zagreb: Jugoslavenski leksikografski zavod. 
  • Nacionalni parkovi Crne Gore - katalog. Podgorica: JP Nacionalni parkovi Crne Gore. 2016. Pristupljeno 4. 5. 2020. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Национални_парк_Биоградска_гора&oldid=27550503”