Split
Split (ital. Spalato — Spalato, lat. Spalatum — Spalatum, grč. Ασπάλαθος [Aspálathos] — Aspalatos) je grad u Hrvatskoj i administrativno središte Splitsko-dalmatinske županije. Split je najveći grad u Dalmaciji, drugi po veličini grad u Hrvatskoj i značajno je istorijsko i kulturno središte Hrvatske. Uvršten je u UNESKO-v popis svetske baštine.
| Split | |
|---|---|
.jpg) Poglijed na Split | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Hrvatska |
| Županija | Splitsko-dalmatinska |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2021. | 161.312 |
| — gustina | 2.033,43 st./km2 |
| Aglomeracija (2021.) | 342.349 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 30′ 38″ S; 16° 26′ 24″ I / 43.51045° S; 16.43987° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 79,33 km2 |
  Split Split na karti Hrvatske | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Ivica Puljak |
| Poštanski broj | 21000 |
| Pozivni broj | (+385) 21 |
| Registarska oznaka | ST |
| Veb-sajt | |
| Službena prezentacija grada | |
| Split Split | |
|---|---|
 | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Istorijski kompleks Splita sa Dioklecijanovom palatom |
| Mesto | Splitsko-dalmatinska županija, Hrvatska |
| Koordinate | 43° 31′ S; 16° 26′ I / 43.51° S; 16.44° I |
| Površina | 794, 231 km2 (8,55×109, 2,49×109 sq ft) |
| Kriterijum | kulturna: ii, iii, iv |
| Referenca | 97 |
| Upis | 1979. (3. sednica) |
| Veb-sajt | http://whc.unesco.org/en/list/97 |
Ime uredi
Split je kroz istoriju više puta menjao ime, tako ga nalazimo kao Aspalatos ili Spalatos (grč.), Spalatum (lat.), Spalato (ital.), Spljet (stsl.), Split (srp.).
Poreklo imena se izvodi od biljke brnistre (žuke) koja ovde raste u izobilju. Po drugoj teoriji, ime je nastalo od latinske reči, kao uvećavanje za palatu ili iz spalato = palatica, mala palata (it.)
Položaj uredi
Split je smešten na jadranskoj obali u srednjoj Dalmaciji, na 43° 30' severne geografske širine i 16° 26' istočne geografske dužine. U zaleđu mu je planina Mosor i brdo Kozjak. Pred njim su ostrva Brač, Hvar i Šolta. Trajekti iz luke Split često su jedina veza ostrva srednje Dalmacije s kopnom.
Klima uredi
Zbog svog geografskog položaja područje je zaštićeno od uticaja kontinentalne klime impresivnim planinskim masivom te se odlikuje veoma povoljnim klimatskim karakteristikama. Na sredozemnu klimu utiču i lokalni, sezonski vetrovi. Splitsko se područje ubraja i među najsunčanije krajeve srednjeg Mediterana sa izuzetno velikim brojem (2.700) sunčanih sati godišnje, što ga čini najtoplijim delom severne obale Sredozemlja. Prosečna godišnja temperatura je 15,7 °C.
Istorija uredi
Do teritorijalne reorganizacije u Hrvatskoj nalazio se u sastavu stare opštine Split.
Iako se nastanak grada Splita povezuje s gradnjom Dioklecijanove palate, (4. vek), arheološki nalazi dokazuju da je ovo područje bilo naseljeno i davno pre Dioklecijana kao jedna od kolonija Grčke.
Dioklecijan, rimski car od 284—305. je potekao iz skromne porodice i originalno se zvao Diokles. Poznat je kao veliki reformator Rimskoga carstva, jer je uveo uređenje zvano tetrarhija, što je istovremena vladavina četiri vladara. Bio je progonitelj hrišćana, a sebe je smatrao bogom. Ogromna palata na području današnjeg Splita sagrađena je da u njoj provede „staračke dane“.
Dioklecijanova palata najveća je i najbolje sačuvana kasnoantička palata na svetu. Istočni i zapadni zid dugački su 216 m, južni 181 m, a severni 175 m. U severnom delu palate bila je smeštena posluga i vojska, dok su južno bile same careve odaje. U upotrebi je bio vodovod koji je dovodio vodu s izvora reke Jadro, a koristi se jednim delom i danas. Najnovija od teorija tvrdi da Dioklecijanova palata nikad nije bila mesto za odmor, nego prava fabrika za preradu vune.
Danas su od kompleksa sačuvane zidine, troje vrata (Zlatna, Srebrna, Željezna i Bronzana), carev mauzolej, (danas kule, sve četiri crkva Sv. Duje), Jupiterov hram ili Hram svih bogova, središnji trg — Peristil.
Značajnije naseljavanje Dioklecijanove palate započelo je verovatno od 7. veku, u vreme prvih slovensko-avarskih provala. Kasnije se Split proširio i izvan zidina. Po doseljenja Hrvata, Split je ostao romanski grad.
Tokom ranog srednjovekovnog razdoblja, Split je bio pod vrhovnom vlašću Vizantijskog carstva, a u administrativnom pogledu je pripadao tadašnjoj vizantijskoj temi Dalmaciji.[1] Na zasedanju Sedmog vaseljenskog sabora (787) učestvovao je i episkop Jovan iz Splita.[2][3]
U međvremenu, Dioklecijanov mauzolej je postao crkva. Naknadno je dodat i kor, a od 13. veka — 18. veka dozidan je zvonik, u 19. veku „rastavljen“ i obnovljen.
Tokom 10. veka, vizantijski Split se razvijao u susedstvu tadašnje Kraljevine Hrvatske, a od 11. veka vizantijsku je vlast nad dalmatinskim gradovima postepeno zamenila mletačka, koja se takođe izmenjivala s razdobljima vladavine domaćih vladara, a potom i ugarskih kraljeva. Posledenje razdoblje vizantijske vlasti trajalo je za vreme postojanja dukata Dalmacije i Hrvatske (1167-1180).[4]
Za vreme vladavine bosanskog kralja Tvrtka I Kotromanića Split se nalazio u sastavu Tvrtkove države. Od 15. veka do pada Venecije u 1791, cela je Dalmacija bila je pod mletačkom vlašću. Za vreme turskih osvajanja, delom splitskog zaleđa zavladali su Osmanlije, pa je Split počeo da se razvija kao grad na granici i kao uvozno-izvozna luka. Grad je i ranije bio kulturno središte i tu je radio jedan od prvih i najboljih hrvatskih književnika, pisac Marko Marulić, autor poznatog epa „Judita“.
Godine 1838. grad Split ima 8721 stanovnika i 1305 domova. Od znamenitosti grada su katolička saborna crkva (na mestu "jazičkog hrama Joviša") i ostaci Dioklecijanove palate. Ka Trogiru idući su ostaci drevnog grada Salone koji su u 7. veku srušili Srbi.[5]
Uspomena na kratkotrajnu vlast Francuza u Splitu je Marmontova ulica.[6] Posle poraza Napoleona, u Dalmaciji je usledilo oko 100 godina Austrougarsko habzburške vlasti, a nakon Austro-ugarske nagodbe i stvaranja dvojne monarhije, Dalmacija i Split su pripali austrijskom delu monarhije. Do kraja Prvog svetskog rata Dalmacija nije nikada bila ujedinjena s Hrvatskom,[7] iako je bilo nastojanja, naročito u vreme Hrvatskog narodnog preporoda, koji se osetio i u Splitu.
Aleksandar I Karađorđević je dva puta veličanstveno dočekan od naroda u Splitu. Prvi put 1910. na putovanju ka Cetinju, a drugi put 1925. godine. 20. novembra 1918. je oko 20.000 Splićana oduševljeno dočekalo oslobodilačku srpsku vojsku. Klicalo se: Živjela srpska vosjka! Živio prestolonasljednik Aleksandar!... [8]
Objavile su novine 1922. godine da je u Splitu postavljena spomen-ploča na rivi oslobodiocima - srpskoj kraljevskoj vojsci. Na objavljenom snimku video se okupljeni narod na obali mora, oko obeležja. Vojnici srpski su na svom oslobodilačkom putu sa osmehom na licu ušli u Split 20. novembra 1918. godine, zaboravivši sve ono zlo što je bilo snašlo do tada. U spomen tog dana, zahvalni Dalmatinci na ploči koju je zapljuskivalo more stavili su sledeći tekst: NEKA SE ZNADE DA JE NA 20.11.1918. ZA REGENCIJE ALEKSANDRA KARAĐORĐEVIĆA HRABRA VOJSKA KRALjA SRBIJE PETRA I POD VOĐSTVOM MAJORA STOJANA TRNOKOPOVIĆA NA OVAJ PRISTAN POBJEDOSNO STUPILA. POZDRAVLjENA ZAGRLjENA BLAGOSLOVLjENA OD CELOKUPNOGA NARODA I GRAĐANSTVA SPLITA[9]
Splitska luka je, uz Boku, smatrana najboljom u Jugoslaviji. Već početkom 1920-tih je podignuto nekoliko fabrika.[10] Između dva rata u Splitu je izgrađeno 70 novih ulica dužine preko 21 km. Grad je znatno narastao, naročito od kada je postao središte Primorske banovine.[11]
Za vreme Drugog svetskog rata su Split okupirale italijanske snage, a i formalno anektirale tzv. Rimskim ugovorima sa Nezavisnom Državom Hrvatskom. Split je ostao bez svog prirodnog zaleđa, a stanovništvo je podvrgnuto politici italijanizacije. Zbog toga je već 1941. veliki deo lokalnog stanovništva posredno ili neposredno pristupio partizanima. Partizani su grad zauzeli u septembru 1943. nakon kapitulacije Italije, ali su ga nakon žestokih borbi morali prepustiti Nemačkoj. Split je formalno pripao NDH, ali je 26. oktobra 1944. ponovo došao pod partizansku kontrolu. Do kraja rata je služio kao privremeno sedište vlade Federalne države Hrvatske.
U doba SFRJ Split doživljava nagli ekonomski rast, delom vezan uz razvoj industrije u obližnjim Kaštelima, ali i sve veći razvoj turizma u Dalmaciji. Porast industrije i životnog standarda je imao i značajne demografske posledice, prvenstveno u naglom prilivu stanovništva iz ekonomski zaostalih krajeva Dalmatinske Zagore i Hercegovine.
Raspad SFRJ se u Splitu odrazio kroz niz ozbiljnih oružanih incidenata, koji su prethodili eskalaciji rata u Hrvatskoj. Razlog za to je bilo postojanje snažnog garnizona JNA u gradu, vezanog uz ratnu luku Lora, glavnu bazu JRM. Za vreme rata su Lora i drugi objekti JNA bili pod opsadom, okončanom tek potpisivanjem Sarajevskog primirja 1992. godine i povlačenjem snaga JNA početkom 1992. godine.
Rat je nakon toga trajao još tri godine, a Split, iako ne neposredno pogođen, je dosta pretrpeo zbog ekonomskog kolapsa, tek delimično ublaženog činjenicom da je služio kao glavna logistička baza snagama UNPROFOR-a u BiH.
Teška ekonomska situacija se nastavila i nakon rata, s obzirom da se Split, slično kao i ostatak Dalmacije daleko teže oporavljao u odnosu na Zagreb i druge delove Hrvatske. Zbog toga se Split — pogotovo njegova okolina — pokazao daleko plodnije tlo za održavanje nacionalističke desnice. To se između ostalog iskazalo i u čuvenom mitingu na Rivi održanom početkom 2001. godine u znak podrške generalu Mirku Norcu, hrvatskom generalu optuženom, a kasnije i osuđenom za ratne zločine.
Srbi u Splitu uredi
U popisu crkvenom iz 1808. godine navodi se za "Spljet" - "s crkvom koja bi se imala sagraditi". Tu bi trebalo da dođe jedan sveštenik, da brine o 40 pravoslavaca, naseljenih Srba trgovaca. Malo je bilo Srba u to vreme ali su to bili bogati trgovci. Na crkveno-narodnom saboru u Zadru 1808. godine je pokrenuto pitanje gradnje hrama, ali prilike nisu dozvoljavale rad. Trgovac splitski Nikola Dimitrović je oko 1850. godine u svojoj kući uredio i otvorio lepu pravoslavnu kapelu.[12] Tu je svraćao jednom mesečno jedan seoski sveštenik i liturgiju služio. Pored Dimitrovića, srpsku elitu su činili bogataši Kujundžić i Tuzlić, i oni su zajedno mogli crkvu izgraditi svojim novcem. Godine 1896. rešili su Srbi pravoslavni u Splitu da podignu svoju pravoslavnu crkvu. Pozvali su javno preko novina dobre ljude da finansijski pomognu, to bogougodno delo.[13] Godine 1937. u Splitu je srpska pravoslavna kapela, u kojoj služi prota Sergije Urukalo, a po potrebi peva hor Pevačkog društva "Šumadija".[14] Kapela je uređena 1922. godine, kao privremena, dok se ne napravi prava crkva. Dugo su postojale političke i druge prepreke na putu pravoslavlja u tom gradu, gde je broj Srba rastao.[15] Prota Urukalo rodom iz Obrovca, proslavio je 1937. godine - 35 svešteničkog rada. Poslednjih deset godina službuje u Splitu, gde je podigao pravoslavnu crkvu. Bavio se politikom i dvaput 1927. i 1931. godine biran je za narodnog poslanika. Bio je za zasluge odlikovan ordenom Karađorđeve zvezde.
Mada je avgusta 1899. godine ponovo oživela akcija podizanja srpskog hrama nije brzo krenula realizacija. U Zadru je osnovan Odbor za gradnju splitske crkve, na čijem je čelu bio kao predsednik episkop Nikodim,[16] sa još šest članova. Tek 10. maja 1939. godine osvećen je kamen-temeljac prve srpske pravoslavne crkve u Splitu, istog dana kada i temelji beogradskog Hrama Svetog Save[17][18]. Hram je bio posvećen Sv. Savi i trebalo je da bude uspomena na tragično poginulog kralja Aleksandra II Karađorđevića. Split je u posleratnom periodu bio određen za sedište pravoslavnog episkopa, pa je bilo neophodno da tu bude dostojan hram podignut. Bilo je ta gradnja nesumnjivo po autoritetu i uplivu jugoslovenske kraljevske vojske. Gradnja je započeta iako nisu bila obezbeđena sva finansijska sredstva. Bogomolju je u srpsko-vizantijskom stilu, sa pet kubeta,[19] u segetskom belom mramoru projektovao arhitekta Cicilijani. Jedan od prvih darodavaca tog splitskog hrama bio je književnik Branislav Nušić. On je poklonio dva srebrna kandila, u spomen svog poginulog u ratu jedinog sina.[20] Temelji su postavljeni na lepom mestu u centru grada pod Marjanom. Prota Urukalo je pročitao spomen povelju koja je uzidana zajedno sa zlatnim krstom u hramovne temelje. Srpska crkva je trebalo da svojom pojavom doprinese lepoti tog dalmatinskog turističkog grada.[21] Srpska bogomolja u Splitu nije nikad bila završena; prvo je svoje učinio rat, pa socijalistički period istorije sa svojom ateističkom dominacijom.
Kulturnu hroniku grada Splita ispisuju brojni poslenici - poštovaoci srpske knjige i novina. Preporučen je tako putem objave u novinama 1819. godine, Splićanin Josif Dimitrijević, kao skupljač pretplate za pedagoško delo Jana Amosa Komenskog, koje međutim nikad nije objavljeno. U Splitu je 1844. godine objavljena srpska (ćirilična) knjiga pod nazivom "Pisme (pesme) razlike otca Vice Vitića iz Bosne".[22] Split je imao tradiciju štampanja takvih knjiga. Srpske narodne poslovice koje je objavio 1849. godine Vuk u Beču, čitane su i u "Spljetu". Organizovan je tu pretplatnički punkt koji su činili prenumeranti te knjige: skupljač pretplate Jovo Hadži Kujundžić trgovac, Luka Ristić trgovac, Hristifor Tuzlić trgovac, Konstantin Vučković "ađente", Petar Marić "šavac" i učenik, mladi Spiridon Kujundžić.[23] Njegoševo delo o crnogorskom avanturisti koji se lažno predstavljao kao ruski car, pretplatom je dobio 1851. godine Nikola Demetrović trgovac iz Splita.[24] Demetrović je već 1846. godine nabavio u Trstu i Vukovu knjigu - "Srpske narodne pjesme". Srbsko-dalmatinski magazin čitali su Srbi Splićani i 1856. godine. Pretplatnički punkt su obrazovali građani: pop Joakim Adamović administrator parohije, trgovci - Nikola Dimitrović, Kosto Vučković i Petar Marić, a sa strane je izvesni Božo Kozlica "žitelj Zagorski".[25] Vukov nemačko-srpski rečnik kupovao se prenumeracijom i u "Spljetu" (Splitu) 1872. godine. Svoj primerak dobili su: Narodna čitaonica, Kosto Vojnović (starog srpskog plemićkog roda)[26] advokat i skupljač pretplate, Mihovil Glavinić, Gimnazijalna knjižnica, Dinko Politeo, Simun Vučetić i Miško Pavlinović.[27] Dalmatinski kalendar nabavili su 1870. godine Splićani: Niko Dimitrović posednik, te trgovci Kosta Vučković i Petar Marić i [28]
Srbi katolici u Splitu su 1883. pokrenuli humorističko-satirični list "Draškov raboš". On je prvo izlazio na latinici, da bi od sredini 1885. godine prešao na ćirilicu. Uređivačka politika se bavila u najširem smislu Srbima, koje je branila od raznih neprijatelja. Zbog zameranja režimu, uhapšeni su vlasnik Jovo Metličić i urednik Vikentije Butlijer 1887. godine, i suđeno im je kao političkim krivcima. Ali uspešno ih je odbranio advokat Ignjat Bakotić 1888. godine. List je prestao da izlazi. Pomenuti Bakotić je kasnije uspešno branio na sudu i novinara Dubrovčanina Antuna Fabrisa.[29]
U Splitu je istaknuti rodoljub Srbin katolik advokat dr Ignjat Bakotić osnovao "Srpsko bratstvo". U njemu su se okupili Srbi Dalmatinci i Bokelji 1898. godine, sa ciljem širenja srpske kulture i prosvete, zadrugarstva i drugih aktivnosti. Vlast mu je odobrila statut, a na čelo društva su izabrani: dr Ignjat Bakotić predsednik, Jozo Vitez Kulišić potpredsednik i dr Dušan Baljak.[30]
Po završetku Prvog svetskog rata, 1918. godine Dalmacija ulazi u novostvorenu državu (Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca), koja 1929. godine postaje Kraljevina Jugoslavija). Od tog trenutka Split je počeo intenzivno rasti, postajati sve važnije kulturno, administrativno i privredno središte.
Aglomeracija naselja uredi
Šire područje Splita broji oko 400.000 stanovnika. Prema statutu Grad Split obuhvata područje naselja: Split, Kamen, Stobreč, Slatine, Donje Sitno, Gornje Sitno, Srinjine i Žrnovnica, te pripadajući akvatorijum.
Iako se, kao upravne jedinice, sledeća naselja susedna Splitu vode kao zasebna, ona čine jednu funkcionalnu celinu odnosno urbanu aglomeraciju:
- Severno — Vranjic, Solin, Mravince, Kučine, Klis, Dugopolje
- Zapadno — Kaštela, Sveti Kajo, Divulje, Plano, Trogir, Seget Donji
- Severoistočno — Žrnovnica, Gornje Sitno, Donje Sitno, Srinjine
- Istočno — Kamen, Stobreč, Strožanac, Podstrana, Sveti Martin, Mutogras, Bajnice, Krilo, Jesenice, Suhi Potok, Sumpetar, Mali Rat, Orij, Dugi Rat, Duće, Omiš.
Pojeftinjenjem trajektnih karata na cenu autobusne karte za 1. zonu, slobodno se može reći, i s obzirom na kratkoću vremena putovanja, i gradić Supetar na ostrvu Braču je postao južna splitska „četvrt“.
Poteškoće u razvoju aglomeracije uredi
Split u poslednjih dvadesetak godina nezavidno stagnira i čak nazaduje. Ovo se ogleda i u demografskim pokazateljima. Među najvažnije razloge treba ubrojati teritorijalnu usitnjenost i nedostatak koordinacije u razvoju među pojedinim gradovima u aglomeraciji, koji su potpuno neplanski postali deo nove gradske celine. Nažalost sve je veće zaostajanje Splita, kao i ostalih regija u Hrvatskoj koji su uslovljeni globalizacijom, promenom na tržištu te nespremnosti u regijama za promene.
U poslednje vreme se dešavaju značajne promene, otvaranjem auto-puta Zagreb-Split (A1) razbija se saobraćajna izolovanost, u Dugopolju gradi se velika industrijska zona, usvaja se novi generalni urbanistički plan (2005).
Sledi izgradnja novog (i jedinog u Hrvatskoj te vrste) univerzitetskog kampusa na Visokoj, i otvaranje Mediteranskog instituta za istraživanje života, koji bi trebalo da omoguće da Split postane veliki evropski univerzitetski centar.
Stanovništvo uredi
Na popisu stanovništva 2011. godine, grad Split je imao 178.102 stanovnika, od čega u samom Splitu 167.121.
Grad Split uredi
| Broj stanovnika po popisima[31] | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1857. | 1869. | 1880. | 1890. | 1900. | 1910. | 1921. | 1931. | 1948. | 1953. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2001. | 2011 |
| 12.417 | 14.587 | 16.883 | 18.438 | 21.925 | 25.103 | 29.155 | 40.029 | 54.187 | 64.874 | 85.374 | 129.203 | 176.303 | 200.459 | 188.694 | 178.102 |
Napomena: Nastao iz stare opštine Split. Od 1857. do 1971. sadrži deo podataka za grad Solin i deo podataka za opštinu Podstrana, a od 1948. do 1971. deo podataka za grad Kaštela.
Split (naseljeno mesto) uredi
| Broj stanovnika po popisima[31] | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1857. | 1869. | 1880. | 1890. | 1900. | 1910. | 1921. | 1931. | 1948. | 1953. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2001. | 2011 |
| 10.358 | 12.196 | 14.815 | 15.697 | 18.853 | 21.738 | 25.052 | 35.332 | 50.075 | 60.703 | 80.902 | 123.756 | 169.322 | 189.388 | 175.140 | 167.121 |
Napomena: U 1981. smanjeno izdvajanjem delova naselja iz kojih su formirana samostalna naselja Donje Sitno, Gornje Sitno, Kamen, Podstrana (opština Podstrana), Slatine, Srinjine, Stobreč, Strožanac (bivše naselje) i Žrnovnica, Kaštel Gomilica (grad Kaštela), Kaštel Kambelovac (grad Kaštela) i Kaštel Sućurac (grad Kaštela), Kučine (grad Solin), Mravince (grad Solin), Solin (grad Solin) i Vranjic (grad Solin). Ta su se naselja do 1971. iskazivala kao deo naselja Split. U 1991. smanjeno za deo područja koji je pripojen naselju Kamen, za koji i sadrži podatke do 1981., i za deo područja koji je pripojen naselju Stobreč. U 1857., 1869. i 1890. sadrži podatke za naselje Donje Sitno, deo podataka za naselje Stobreč do 1981., kao i deo podataka u 1953. i 1961. za naselje Gornje Sitno. U 1857., 1869., 1921., 1931., 1953. i 1961. deo podataka sadržan je u naselju Srinjine, od 1857. do 1931. u naselju Žrnovnica, a u 1857., 1869., 1890., 1921. i 1931. u naselju Gornje Sitno. U 1880. i 1910. deo podataka sadržan je u naselju Tugare (grad Omiš). Do 1971. naselje Blaca (grad Solin), iskazivano je kao deo naselja Split.
Popis 1991. uredi
Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Split je imalo 189.388 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Popis 2011. uredi
Na popisu stanovništva 2011. godine, opština Split je imala 178.102 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Sport uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Split je bio domaćin Letnjih mediteranskih igara 1979. i Evropskog prvenstva u atletici 1984.
Najuspešniji sportski klub iz Splita je KK Split, koji je bio trostruki uzastopni šampion Evrope u košarci (kao Jugosplastika/POP 84). Najuspešniji fudbalski klub iz Splita je Hajduk.
Poznati Splićani uredi
|
|
Partnerski gradovi uredi
|
|
Predložena pobratimstva:
Povelja o prijateljstvu:
Jerusalim, Izrael
Zanimljivosti uredi
- Nakon Olimpijskih igara u Atini 2004. Split je grad sa najviše olimpijskih medalja na svetu u odnosu na broj stanovnika.
- U samom centru Splita se nalaze toplice sa izvorom lekovite sumporne vode.
Galerija uredi
-
Panorama -
Trg Prokurative -
Narodni trg -
Promenada -
Spomenik Ivana Meštrovića -
Antička arhitektura -
Aerodrom Split -
Dioklecijanova palata i splitska katedrala -
Snimak Splita iz vazduha -
Železnička stanica u Splitu -
Satelitski prikaz Splita
.JPG)
.jpg)
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Ferluga 1957.
- ^ Katičić 1982, str. 75-92.
- ^ Komatina 2017, str. 253–260.
- ^ Ferluga 1957, str. 120.
- ^ "Srbskij narodnij list", Budim 1839. godine
- ^ „Split”. Trogir Travel - najbolje mjesto za vaš odmor u Trogiru (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 2023-01-18.
- ^ „Vladimir Corovic: Istorija srpskog naroda”. www.rastko.rs. Pristupljeno 2023-01-18.
- ^ Bakotić, Lujo (1991). Srbi u Dalmaciji od pada Mletačke republike do ujedinjenja. Novi Sad: Dobra vest. str. 167, 168, 181.
- ^ Politika", Beograd 1922. godine
- ^ "Politika", 4. jan. 1923, str. 6
- ^ "Politika", 17. jan. 1937
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1853. godine
- ^ "Bosansko-hercegovački istočnik", Sarajevo 1896. godine
- ^ "Pravda", Beograd 1937. godine
- ^ "Politika", Beograd 9. maja 1939. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 27. avgusta 1899.
- ^ "Vreme", 11. maj 1939
- ^ "Vreme", 16. maj 1939 (foto)
- ^ "Vreme", 9. okt. 1937 (foto modela)
- ^ "Politika", Beograd 9. maj 1939. godine
- ^ "Politika", Beograd 10. maj 1939. godine
- ^ "Srpski letopis", Budim 1844. godine
- ^ Vuk St. Karadžić: "Srpske narodne poslovice", Beč 1849. godine
- ^ Petar Petrović Njegoš: "Lažni car Šćepan Mali", Trst 1851. godine
- ^ "Ljubitelj prosveštenija", Karlovac 1856. godine
- ^ "Glasnik društva srbske slovesnosti", Beograd 1869. godine
- ^ Vuk St. Karadžić: "Deutsch-serbisches Wörterbuch", Beč 1872. godine
- ^ "Ljubitelj prosveštenija", Karlovac 1870. godine
- ^ "Srđ", Dubrovnik 1906. godine
- ^ "Delo", Beograd 1894. godine
- ^ a b — Republika Hrvatska — Državni zavod za statistiku: Naselja i stanovništvo Republike Hrvatske 1857—2001.
Literatura uredi
- Katičić, Radoslav (1982). „Imena dalmatinskih biskupija i njihovih biskupa u aktima ekumenskoga koncila u Nikeji godine 787.”. Filologija. 11: 75—92.
- Komatina, Predrag (2017). „Dalmatian bishops at the Council of Nicaea in 787 and the status of the Dalmatian church in the eighth and ninth centuries”. Imperial Spheres and the Adriatic. Byzantium, the Carolingians and the Treaty of Aachen (812). London-New York: Routledge. str. 253—260.
- Ferluga, Jadran (1957). Vizantijska uprava u Dalmaciji. Beograd: Naučno delo.
- [1] Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine
- Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.
